Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Acts Affecting Native Lands, Etc. (In English and Maori), Passed by the General Assembly, Session 1910.

Niu Tireni. — Whakapakihi Whenua i Rangitaiki

page 1

Niu Tireni.
Whakapakihi Whenua i Rangitaiki.

1910, No. 2.
He Ture hei whakarite tikanga mo te Whakapakihitanga o etahi
Whenua kei roto i te Kaute o Whakatane.

[17 o Hepetema, 1910.

Kua Meinga Hei Ture e te Runanga Nui o Niu Tireni e noho huihui ana i roto i te Paremete, a i runga ano hoki i tona mana, ara:—

1. Ko tenei Ture me hua ko te Ture Whakapakihi Whenua i Rangitaiki, 1910.
6.
(1.) Hei huarahi mo te utunga mai ki te Hupereteneti i ia o nga utunga o nga moni i whakaputaina-a-namatia atu i runga i nga huarahi kua kiia ake nei, me te utunga hoki o nga moni i pau i runga i te whakahaeretanga whanui o tenei Ture ka ahei te Minita mo nga Whenua i ia wa i ia wa ki te hanga me te kohi hoki i tetahi reiti e nui ana hei whakarato i aua take.
(2.) Ko taua reiti me hanga me kohi hoki i runga i te wariu whakapaingakore o nga whenua katoa i roto i taua takiwa, a ahakoa e ahei ana aua whenua kia reitingia i runga i nga tikanga o te Ture Reiti, 1908, kaore ranei, a ahakoa hoki he whenua Karanua kaore ranei, engari ko nga wahi whenua Maori e nohoia ana hei kainga Maori a kaore e neke atu ana i te rima tekau eka te nui o tetahi mea kotahi e kore e tau kia reitingia i raro i tenei Ture.
(3.) Ko taua reiti me hanga me kohi hoki i runga i tetahi rarangi whakanekeneke i runga i te aronga o te whakakaraahitanga o te whenua, i runga i nga huarahi e mau ake nei.
(4.) Hei huarahi mo te whakakaraahitanga o te whenua, me whakatu he apitireita (ara he kai-whakatautau) i runga i enei tikanga e whai ake nei: kia kotahi te apitireita e whakaturia-a-tuhituhitia e taua Minita, a kia kotahi me pooti e nga kai-noho o nga whenua i roto page 2i taua takiwa i runga i nga huarahi, a, a te wa ano hoki, kua whakatakotoria e nga rekureihana i raro i tenei Ture; a ma aua mema e rua ano hoki e whakatu i tetahi tangata ra waho kaore nei ona paanga atu ki taua take hei amapaea (ara hei kai-whakatau).
(5.) Ko nga tikanga o te Ture Apitireihana, 1908, ka pa atu ki aua apitireita me taua amapaea ano tonu me te mea nei tenei tekiona he tukunga ki raro i runga i te tikanga o nga kupu o taua Ture.
(6.) Ma aua apitireita e whakakaraahi i nga whenua katoa i roto i taua takiwa e tau ana kia reitingia kia wehe ai ki enei tu ahua karaahi e whai ake nei:—
(a.) Nga whenua e whiwhi ana e maharatia ana ranei kei te whiwhi painga tata, hangai hoki, i runga i te hanganga o nga mahi kua whakamanaia nei e tenei Ture;
(b.) Nga whenua e whiwhi ana e maharatia ana ranei kei te whiwhi i etahi painga kaore ner i pera rawa te hangai i runga i aua mahi; me
(c.) Nga whenua e whiwhi anake ana i tetahi painga ahua kotaha nei i runga i aua mahi.
(7.) Ko aua reiti me hanga me kohi hoki i runga i ia o aua karaahi whenua kua kiia ake nei kia hangai ki nga ahuatanga utu tera e whakaritea e aua apitireita.
(8.) Mo te taha ki nga whenua Karauna kaore nei ona kai-noho i taua wa i runga i nga tikanga o te Ture Reiti, 1908, ka kiia ko taua Minita te kai-noho, me nga reiti katoa e tau ana hei utunga mo runga i aua whenua ka tau hei utunga i ia wa i ia wa i roto o te Consolidated Fund ahakoa kaore he whakaritenga ketanga atu i tua atu i tenei Ture.
(9.) Ka ahei te Kawana, i runga i te Ota Kaunihera i kahititia, i ia wa i ia wa ki te hanga rekureihana hei whakatutuki i nga tikanga o tenei tekiona.
8.
(1.)

Ka ahei te Kawana i ia wa i ia wa ki te tango i raro i te Ture mo nga Mahi Nunui, 1908, ano me te mea nei mo tetahi mahi e pa ana mo te katoa, ki te hoko mai ranei, ahakoa i raro i nga tikanga o Wahi XIX o te Ture Whenua Maori, 1909, i tetahi huarahi ke atu ranei, i ia wahi whenua i roto i taua takiwa e whakaarohia ana e ia e tika ana kia tangohia kia tukuki pai ai te whakapakihitanga me era atu mahi ranei kua whakamanaia e tenei Ture, kia taea paitia ai ranei te whakahaeretanga o nga Whenua Karauna i roto i taua takiwa:

Engari ko nga whenua e nohoia anaketia ana mo nga mahi me nga tikanga o nga kainga Maori kaua hei tangohia peratia hei hokona peratia ranei ki te kore e tino whai tikanga rawa atu mo nga mahi whakapakihi.

(2.) Ko nga moni kapeneheihana nga moni-hoko ranei e tau ana hei utunga mo runga i ia whenua i tangohia i hokona peratia ranei me utu, ahakoa kaore he whakamananga ketanga atu i tua atu i tenei Ture, i roto o nga moni i whakaputaina-a-namatia mai e te Hupereteneti i runga i nga huarahi kua kiia ake nei mehemea he whenua e tangohia ana mo nga mahi whakapakihi me era atu mahi, a i roto o te Kaute Whakanohonoho Whenua mehemea he whenua e tangohia page 3ana mo nga mahi whakanohonoho; a ki te tupono ki te tuarua o era ahuatanga ka kiia te whenua i tangohia peratia he whenua whakanohonoho i runga i nga tikanga o taua kupu i roto i te Ture Whakanohono Whenua, 1908.

Kupu Apiti.

Katoa tera whenua i te Takiwa Whenua o Akarana, kei roto i te Kaute o Whakatane e takoto ana. Ona rohe: kei te taha raki ko te moana nui tonu; kei te taha rawhiti ko Whakatane awa; kei te taha tonga ko Poraka VIII, Takiwa Ruri o Whakatane, me Poraka XII, Takiwa Ruri o Rangitaiki ki Runga; kei te taha rawhiti ano ko te hurihanga o nga wai kei te taha rato o Waimea awa; kei te taha tonga ano ko Poraka XV, Takiwa Ruri o Rangitaiki ki Runga; kei te taha rato ko te pareparenga rato o Rangitaiki awa; kei te taha tonga ano ko nga rohe tonga o Tekiona Nama 114, 115, 116, 117, 125, me 127, Poraka X, Takiwa Ruri o Rangitaiki ki Runga, me tetahi raina tika atu i te koki tonga-rato o te tekiona mutunga i whakahuatia ake nei ka mau atu ki te pito tonga rawa o Moturoa Roto; i reira whaka te rato ka whai i te takutai o te taha rato o taua Roto ka eke ki te raina-rohe rawhiti o Tekiona Nama 41, Poraka IX, Takiwa Ruri o Rangitaiki ki Runga, haere tonu i runga i taua tekiona me tona raina-rohe rawhiti i kumea atu ki Rotoroa Roto; atu i reira ma te takutai rato o taua Moana me te raina-rohe raki-rato o Tekiona Nama 38 tae atu ki te koki raki rawa o taua tekiona; atu i reira he raina tika ki te koki o te Rori Nui ki Matata kia 12 pea tiini ki te taha tonga atu o tona whakawhitianga i Mangowhiki awa, haere tonu i runga i taua rori ki te Taone o Ritimana, haere tonu i runga i nga rohe tonga-rato me nga rohe raki-rato o te Taone o Ritimana tatu noa ki te moana nui.

page break