Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Acts Affecting Native Lands, Etc. (In English and Maori), Passed by the General Assembly, Session 1908.

Niu Tireni. Ture Whakatikatika I Nga Ture Whenua Maori

[i roto i te reo Pākehā]

page 1

Niu Tireni. Ture Whakatikatika I Nga Ture Whenua Maori.

1908, No. 253.
He Ture hei whakatikatika i nga Ture Whenua Maori.

[10 Oketopa, 1908.

Kua Meinga Hei Ture e te Runanga Nui o Niu Tireni e noho huihui ana i roto i te Paremete, a i runga ano hoki i tona mana, ara:—

1. Ko tenei Ture me hua ko te Ture Whakatikatika i nga Ture Whenua Maori, 1908.
2.
(1.) Timata atu, a, a muri atu hoki i te paahitanga o tenei Ture ko nga mana e whakahaeretia ana e te Komihana mo te taha ki ia taonehipi i raro i te Ture Taonehipi Maori, 1905, ka tau, a kua whakataua atu ano hoki i konei ki te Poari Whenua Maori o te takiwa kei reira nei taua taonehipi, a e kore e whakahaeretia e taua Komihana a muri atu.
(2.) Ko nga moni reti katoa e hua mai ana i runga i ia riihi i mania e te Komihana mo nga Whenua Karauna i raro i te Ture Taone Maori, 1895, i mua atu i te mananga o tenei Ture me utu atu a muri atu ki te Poari kaua ki te Komihana, a me whakahaere e te Poari hei painga mo nga Maori no ratou i runga i te aronga o o ratou hea me o ratou paanga i roto i te whenua e paangia ana e taua riihi, a mo runga mo nga ahuatanga katoa ka kiia taua riihi he mea kaarati e te Poari i raro i tenei Ture, a ka ahei kia whakatutukitia i runga i tera aronga.
(3.) Ko nga moni katoa e takoto ana i te timatanga o te mananga o tenei Ture i roto i te Kaute o tetahi Taonehipi Maori i runga i te tikanga kua whakatakotoria e tekiona tekau ma iwa o te Ture Taone-hipi Maori, 1905, me utu e te Minita mo nga Moni ki te Poari Whenua Maori o te takiwa kei reira nei taua taonehipi Maori, i runga i te tikanga tiaki (ina utua katoatia atu nga moni katoa e tika ana i te ture kia tiaatingia ki taua kaute), ma nga tangata no ratou, i page 2runga i te aronga o o ratou hea me o ratou paanga i roto i taua whenua.
3.
(1.) Ahakoa pewhea e kore te Poari Whenua Maori, i runga ra i tona rehitatanga nona tetahi whenua i roto i tetahi taonehipi Maori, e kiia mana e utu etahi reiti e neke ke atu ana i nga moni kei te ringa e mau ana mo te taha ki taua whenua.
(2.) Ko tekiona tekau ma rua o te Ture Whakawhiwhi Mana Whakahaere ki nga Taone Maori, 1905, kua whakakorea e tenei Ture.
4. Ka ahei te Poari Whenua Maori ki te whakaae, i runga i nga tikanga me nga ritenga e maharatia ana e ia e tika ana, i te tukunga ki raro o ia riihi i karaatitia e ia ahakoa i raro i tewhea Ture, ahakoa mo te katoa mo tetahi wahi ranei o te whenua e uru ana ki taua riihi, a ahakoa i karaatitia taua riihi i mua atu i muri iho ranei i te mananga o tenei Ture.
5. Ka ahei te Poari Whenua Maori i ia wa i ia wa ki te whakamahi (invest) i nga moni kei roto i ona ringa i runga i nga huarahi tera e whakatakotoria i runga i nga rekureihana.
6.
(1.) I roto i nga ra e toru tekau a muri atu i te paunga o ia tau e mutu ana i te toru tekau ma tahi o nga ra o Maehe, me hanga e ia Poari Whenua Maori he pukapuka rarangi-moni e whakaatu ana i te huihuinga katoatanga o nga moni i hua mai ki—me nga moni i whakapaua e—te Poari i roto i taua tau, me te huihuinga katoatanga o nga moni i hua mai me nga moni i whakapaua mo te taha ki ia whenua kotahi i whakahaerea e te Poari.
(2.) Me tuku atu e te Perehitini kia rua nga kape o te pukapuka rarangi-moni ki te Controller and Auditor-General, a mana e ata titiro e whakamana hoki i te tika o taua pukapuka, me te tuku atu i te kape kotahi ki te Minita Maori.
(3.) Ko tekiona wha tekaii ma iwa o te Ture Whakahaere i nga Whenua Maori, 1900, kua whakakorea e tenei Ture.
7.
(1.) A muri atu i te paahitanga o tenei Ture me mutu te whakahaere a te Kooti Whenua Maori i tona mana ki te whaka-tuturu i nga tukunga whenua, me nga Tiati o taua Kooti me mutu te whakaputa tiwhikete atu i raro i tekiona rima tekau ma rima o te Ture Kooti Whenua Maori, 1904.
(2.) Ko tenei tekiona ka pa anake atu ki nga tukunga o nga whenua kei roto i te Motu o Aotearoa i Niu Tireni, engari mo era atu tukunga katoa me mau tonu te Kooti Whenua Maori me ona Tiati ki te whakahaere i te mana whakatuturu tuku me te karaatitanga tiwhikete pera ano me mua.
(3.) Mehemea kua whakaotia tetahi tuku i mua atu i te paahitanga o tenei Ture ka ahei kia whakatuturutia a kia rehitatia hoki ano me te mea nei kaore tenei tekiona i paahitia, ranei ka ahei kia whaka-aetia e te Poari Whenua Maori i runga i nga tikanga o te wahanga-tekiona tuatahi e whai ake nei.
(4.) A te paahitanga o tenei Ture ko te mana o te Kooti Whenua Maori me ona Tiati, mo te taha ki te whakatuturutanga o nga tukunga whenua, ka tau atu ki nga Poari Whenua Maori, a me whakahaere e ia Poari i runga ano i te ahua e whakahaere nei ia i naianei i tona mana ki te-whakaae i nga tukunga whenua, a ko taua whakaaetangapage 3ina karaatitia ka rite tonu tona whai manatanga me tona ahuatanga ano tonu he whakatuturutanga tena na taua Kooti.
(5.) Ka whai man a ano te piira whakahe mo nga whakataunga i mania i raro i tenei tekiona pera ano me te mana e takoto ana i raro i te Ture Kooti Whenua Maori, 1904, ki te whakahe mo nga whakataunga i mahia e te Kooti Whenua Maori i runga i nga tono whaka-tuturu tuku.
8.
(1.) Ia mema o tetahi Poari Whenua Maori (haunga anake te Perehitini, ma te Kawanatanga hoki tera e utu i roto o nga moni tera e pootitia e te Paremete mo tera take) ka ahei kia whiwhi, i roto o nga moni kei raro i te mana whakahaere o te Poari, i te tekau ma rima hereni mo ia ra kotahi e tino mahi ana ia i nga mahi o te Poari, hui atu ki nga moni katoa i tino utua e ia hei utu haereere i a ia e mahi ana i aua mahi. Ko aua moni me tuhatuha tika i runga i te aronga o nga moni i whakapaua tikatia mo runga mo ia whenua pera.
(2.) Ko tekiona whitu o te Ture Whakahaere i nga Whenua Maori, 1900, kua whakatikaina e tenei Ture, ara kua whakakorea te rarangi (12) o taua tekiona.
9. Mo runga mo te whakawakanga me te whakataunga o tetahi take, tautotohe ranei, i aranga ake i runga i tetahi take kei roto i te mana whakawa o tetahi Poari Whenua Maori, mo te whakataunga ranei o tetahi tono i tukua atu ki a ia, mo tetahi uiuinga ranei, ka whiwhi te Poari a ka ahei ano hoki ki te whakahaere i nga mana me nga kaha katoa o tetahi Komihana i raro i te Ture mo nga Komihana Uiui, 1908.
10. Ko tekiona waru o te Ture Whakanohonoho Whenua Maori, 1905, kua whakatikaina e tenei Ture, ara kua apititia atu i te mutunga o rarangi (g) enei kupu na "ma etahi atu Maori ranei i whakaingoatia e aua Maori no ratou, a ka ahei ki te whakaari atu i aua rota ki ia o ana Maori no ratou, ki era atu Maori ranei, ahakoa kaore i tukua kia whakataetaea e te katoa, ahakoa nga kupu o te tekiona tuatahi e whai ake nei."
11.
(1.) Mehemea kua tau atu tetahi whenua ki tetahi Poari Whenua Maori, ahakoa i mua atu i muri iho ranei i te paahitanga o tenei Ture, i raro i tekiona ono o te Ture Whakatikatika i nga Whakahaere Whenua Maori, 1901, a kua hainatia he riihi o taua whenua o tetahi wahi ranei ona i mua atu i te rehitatanga o te taitara a te Poari, a ko te ahua o taua mea he mea e tau tika ana i te ture kia whakaaetia e te Poari mehemea kaore taua whenua i tau pera atu ki te Poari, ka ahei te Poari, mehemea ka whakaarohia e ia e tika ana, i runga i te tono a te kai-tango riihi, ki te karaati atu ki a ia i tetahi riihi o te whenua e uru ana ki roto ki te riihi tuatahi i korerotia ra, i tetahi wahi ranei o taua whenua, hei riiwhi mo te riihi tuatahi i whakahuatia ra, a i runga ano hoki i nga tikanga e maharatia ana e te Poari e tika ana.
(2.) Kaua tetahi riihi i karaatitia peratia e te Poari e hoatu mo tetahi wa e roa atu ana i te wa e ahei ana i te ture kia riihitia e te Poari taua whenua i tua motuhake atu i tenei tekiona.
(3.) Kaua tetahi riihi e karaatitia peratia e te Poari mo tetahi moni reti-a-tau e hoki iho ana i te rima pauna i te rau pauna i runga i te utu whakapaingakore o te whenua.page 4
12.
(1.) Mehemea tera tetahi whenua kua tau ki tetahi Poari Whenua Maori e tae ana ki te tekau tangata Maori ki te neke atu ranei nga tangata no ratou, ka ahei te Poari, mehemea, a mo tona wa ano hoki, e maharatia ana e ia e tika ana, hei riiwhi ra mo te riihitanga o te whenua, ki te noho me te whakahaere i taua whenua hei paamu mo te taha ki, a hei painga ano hoki mo, nga Maori no raton.
(2.) I ia keehi pera ka ahei te Poari i ia wa i ia wa, i runga i te whakaae a te Minita Maori, ki te whakatu i tetahi tangata totika hei manatia mo taua paamu, a ka ahei ano hoki i nga wa katoa ki te whakakore atu i tana manatia, a, i runga ano hoki i te whakaae a te Minita Maori, ki te whakatu i tetahi atu tangata totika hei whaka-kapi i te turanga o te manatia i whakamutua peratia.
(3.) Ko te manatia o ia paamu pera ka kiia he pononga na te Poari, a ka whiwhi i te utu-a-tau me era atu utu ranei (mehemea ia he utu) tera e whakaritea e te Poari, i runga i te whakaae a te Minita Maori.
(4.) Ko te manatia o ia paamu pera ka whiwhi i nga mana whakahaere katoa o taua paamu tera e whakawhiwhia atu e te Poari ki a ia, a me tahuri ia i nga wa katoa ki te whakarite i nga kupu whakahau a te Poari mo tena taha.
(5.) Ina wehea peratia atu tetahi whenua, a ka whakahaerea hei paamu, ka ahei nga Maori no ratou i ia wa i ia wa, i runga i nga rekureihana tera e mahia e te Kawana i roto i tona Kaunihera, ki te pooti i roto i a ratou i tetahi Komiti Whakahaere.
(6.) Ko te manatia o te paamu i runga i tona turanga manatia koia tonu tetahi mema o te Komiti Whakahaere, a ko ia ano hoki te Tiamana o taua Komiti.
(7.) I raro ano i nga whakahauhaunga me te mana whakahaere o te Poari me whakahaere e te manatia o te paamu ona mana me ona kaha i runga i nga kupu tohutohu tera e whakaputaina atu i ia wa i ia wa e te Komiti Whakahaere.
(8.) Ko nga moni reweniu katoa e hua mai ana i runga i nga mahi paamu i whakahaerea peratia e te Poari, me, a muri atu ra i te utunga o nga mea katoa e pau atu ana, whakapau e te Poari ano tonu me te mea nei aua reweniu he moni reti e riro mai ana i tetahi tangata e kai-tango riihi ana i taua whenua.
(9.) Ko nga raruraru me nga taumahatanga katoa i tau ki runga ki te Poari i runga i tana whakahaerenga i nga mahi paamu pera ka waihotia hei tiaati ki runga ki nga reweniu e riro mai ana i te Poari i runga i aua mahi, a ki runga hoki ki nga reweniu katoa e riro mai ana i te Poari i runga i era atu whenua katoa o nga tangata e tau ana kia ratou te whaipaangatanga o te paamu, me aua raruraru me aua taumahatanga ka ahei kia utua e te Poari i roto o aua reweniu anake, kaore i tetahi huarahi ke atu.
(10.) Ka ahei te Poari i ia wa i ia wa ki te whakapau i roto o nga reweniu kua whakahuatia ake i te wahanga-tekiona mutunga i runga ake nei, i nga moni e maharatia ana e ia e tika ana, hei whakahaere tika i nga mahi paamu i runga i nga huarahi kua kiia ake nei.
(11.) Ka ahei te Poari i ia wai ia wa mo runga mo nga tikanga o ana mahi paamu ki te nama i nga moni e maharatia ana e ia e tika page 5ana, i runga i te pungatanga ki runga ki nga kai e tupu ana i runga i te paamu, i runga ranei i te pungatanga ki runga ki nga taonga kararehe, me era atu taonga ranei a te Poari, a e puritia ana hoki e ia mo te tana ki nga tangata no ratou te paamu.
(12.) Me hanga me tiaki e te Poari i nga wa katoa he tino kaute tuturu, pono hoki, o nga moni katoa e hua mai ana ki a ia, a e whaka-paua ana hoki e ia, me ona mea kei a ia, me ona mea hei whaka-eatanga mana, mo te taha ki ia paamu e whakahaerea peratia ana e ia.
(13.) Ka ahei te Kawana i ia wa i ia wa ki te hanga i nga re-kureihana e maharatia ana e ia e tika ana e tan ana ranei hei ata whakatutuki i nga tikanga o tenei tekiona.
(14.) Kaore tetahi kupu o tenei tekiona e pa atu ki tetahi whenua kua tau ki tetahi Poari Whenua Maori i raro i nga tikanga o Wahi I o te Ture Whakanohonoho Whenua Maori, 1907.
13. Ko tekiona rua tekau ma rima o te Ture Whakariterite Kereme Whenua Maori Whakatikatika Ture, 1907, kua whakatikaina e tenei Ture, ara kua apititia atu ki muri o nga kupu "rima tekau tau" i wahanga-tekiona tahi, enei kupu na, "mo tetahi wa ranei mehemea ka huia atu ki tona whakahoutanga o tana wa kaore e neke atu i te rima tekau tau."
14.

Ko tekiona whitu o te Ture mo nga Takiwa Ngawha, 1908, kua whakatikatikaina e tenei Ture, ara kua apititia atu tenei rarangi e whai ake nei:—

"(i.) Ki te wehe atu i tetahi whenua hei paamu hei painga mo nga Maori no ratou, mo nga Maori ranei o tetahi takiwa e whakahuatia ana i raro i tenei Ture, me te whakatakoto i nga huarahi e whakahaeretia id taua whenua."

15. Ahakoa te takotoketanga o etahi kupu i roto i te Ture mo nga Takiwa Ngawha, 1908, ka ahei te Kawana:—
(a.) Ia wa i ia wa ki te tuku atu ki te Poari Whenua Maori ia o ona mana i raro i taua Ture ara nga wahi o aua mana ona e pa ana mo te riihitanga o nga whenua i panuitia i raro i taua Ture.
(b.) Ina tonoa e nga Maori no ratou tetahi whenua i panuitia i raro i taua Ture, ki te whakamana i aua tangata i etahi ranei o ratou ki te riihi i taua whenua i tetahi wahi ranei ona i raro i nga tikanga e whai ake nei:—
(i.)E tautokongia ana taua tono e te Poari Whenua Maori.
(ii.) Kua whakaritea nga tikanga o te Ture Whakahaere i nga Whenua Maori, 1900, e pa ana ki nga riihitanga whenua.
16. Ko tekiona tekau o te Ture Whakanohonoho Whenua Maori, 1907, kua whakatikatikaina e tenei Ture, ara kua apititia atu i te mutunga o wahanga-tekiona tahi ona enei kupu na, "a ka ahei i ia wa ki te whakarereke, ki te whakatikatika, ki te whakakore atu ranei i taua Ota."
17. Ko tekiona tekau ma tahi o te Ture Whakanohonoho i nga Whenua Maori, 1907, kua whakatikatikaina e tenei Ture, ara kua apititia atu enei wahanga-tekiona e whai ake nei:— page 6
"(3.)Ina tohutohungia kia peratia e te Poari o te takiwa kei reira nei tetahi poraka e takoto ana, ka ahei te Kawana, i runga i tona Ota Kaunihera, i ia keehi e maharatia ana e ia kaore e ahei kaore ranei e pai mo te taha ki te iwi katoa mo te taha ranei ki nga Maori no ratou kia riterite tonu te wehewehenga o taua poraka i runga i nga huarahi kua kiia ake nei, ki te whakamana kia wehe-wehea taua poraka i runga i tetahi atu tu ahua wehewehenga, ki te whakamana ranei i te katoa o taua poraka kia tukuna atu i runga i te hoko i te riihi ranei. Ko taua whakamananga ka ahei kia karaatitia atu i roto ranei i te Ota Kaunihera nana nei i ki kua uru taua poraka ki raro i tenei Wahi o tenei Ture, i roto ranei i tetahi atu Ota Kaunihera i rnahia i muri iho i tera.
"(4.)Mehemea ka whakaputaina tetahi Ota Kaunihera i raro i te wahanga tekiona mutunga i runga ake nei, me whakaaro e te Poari, ina whakahaerea e ia etahi atu poraka wahi whenua ranei kua tau ki a ia i raro i tenei tekiona, nga whakarerenga ketanga i mahia e taua Ota, me te whakatikatika mo te taha ki aua poraka ke atu wahi whenua ke atu ranei i te wahi o te whenua tera e wehea atu hei hokonga hei riihitanga ranei kia taea ai nga whenua e tukuna atu ana i raro i tenei Wahi o tenei Ture i roto i ia tau kotahi te wehewehe kia hangai tonu ki ona wahi katoa e taea ai o nga huarahi kua whaka-takotoria e wahanga tekiona tahi o tenei tekiona."
18.
(1.) Mehemea he Maori te kai-tango karaati o tetahi riihi i raro i tekiona wha o te Ture Whakatikatika i te Ture Whakatau Whenua Rahui o Te Taihauauru, 1883, ka ahei te Poari o te Tari Tiaki mo te Katoa ki te tuku-a-nama atu ki a ia i roto o te Kaute Huihui o te Tari Tiaki mo te Katoa, i runga i te pungatanga p tona paanga ki taua riihi, i tetahi moni kaore e neke atu ana i te toru rima o te wariu o taua paanga.
(2.) Ko nga tikanga o rarangi (8) o taua tekiona wha kaore e pa ki tetahi moni-a-nama i whakaputaina peratia atu.
19.
(1.) Ko tekiona toru o te Ture Whakahaere Whenua, 1888, kua whakatikaina e tenei Ture, ara kua whakauruhia atu enei kupu na "taonga tinana ranei," i muri o te kupu "heretitameta," i ia whakahuatanga o taua kupu.
(2.) Ko tekiona rima o te Ture mutunga i whakahuatia ake nei kua whakatikaina e tenei Ture, ara kua apititia atu i muri o te kupu "Tiati" enei kupu na, "te Perehitini ranei o te Poari Whenua Maori i tae atu ai ki tona aroaro taua tuku hei whakaaetanga."
20.

Ko nga tikanga o tekiona toru tekau ma iwa o te Ture Kooti Whenua Maori, 1894, ka pa mutatis mutandis ki ia ota i mahia i mua i raro i tekiona waru tae atu ki tekiona tekau o te Ture Rahui Maori o te Takiwa o Te Urewera, 1896. ahakoa kua oti taua ota te whakatuturu kaore ano ranei, i raro i nga tikanga o aua tekiona mutunga i whakahuatia ake nei.

Engari kaua tetahi tono i raro i tenei tekiona e tangohia mai a muri atu i te toru tekan o nga ra o Hune kotahi mano e iwa rau ma iwa.

21.
(1.) Ko nga ota i mahia i raro i tekiona tekau o Te Ture Rahui Maori o te Takiwa o Te Urewera, 1896, i tuhia i te toru tekau o nga ra o Akuhata, kotahi mano e iwa rau ma whitu, e mau nei i page 7roto nga whakataunga a te Minita mo nga Mea Maori i runga i te ripoata a te uiuinga matau i whakaturia i raro i tana tekiona, ara nga wahi o aua ota e pa ana mo te whakatuunga o nga tangata hei mema mo nga Korniti (Tarewa) Whakahaere, kua wkakamanaia e tenei Ture.
(2.) Ko aua Komiti (Tarewa) Whakahaere ka tu hei—a ka kiia hoki ko ratou nga—Komiti Whakahaere tuturu, ano tomi me te mea nei he mea pooti ratou i runga i nga tikanga o tekiona tekau ma whitu o taua Ture.
(3.) Ka ahei te Kawana, o roto i nga mema o aua Komiti, ki te whakatu kia rua tekau tangata, a ko aua tangata, ina panuitia to ratou whakatuunga i roto i te Gazette me te Kahiti, hei Komiti Nui mo runga i nga tikanga o taua Ture ano tonu me te mea nei he mea pooti ratou i runga i ona tikanga.
22. Ko tekiona rima o te Ture Whakatikatika i te Ture Rahui Maori o te Takiwa o Te Urewera, 1900, kua whakakorea e tenei Ture, ara kua whakakorea te kupu "nga Komihana," a kua hoatu hei whakakapi mo tera enei kupu na "te Komiti Nui."
23. Ia whenua e uru ana ki roto ki te Kupu Apiti ki te Ture Rahni Maori o te Takiwa o Te Urewera, 1896, ka ahei, i runga i te kupu tohutohu a te Komiti Nui kia peratia, kia whakahaerea i runga i nga huarahi a i raro ano hoki i nga tikanga e whakaaturia ake ana i roto i tekiona waru o te Ture Whakanohonoho i nga Whenua Maori, 1905.
24.

Ko nga tikanga o tekiona toru tekau ma iwa o te Ture Kooti Whenua Maori, 1904, ka pa ki nga whakataunga me nga ota kua mahia i mua a muri ake ranei mahia ai e te Kooti Piira Whenua Maori:

Engari hoki, kaua te Tumuaki Kai-whakawa e whakatikatika, e whakarereke, e whakakore atu ranei i tetahi ota a te Kooti Piira Whenua Maori kia matua tukuna ra ano e ia te tono mo taua mea ki taua Kooti hei uiuinga a hei ripoatatanga hoki mana:

Engari ano hoki, ko te Tumuaki Kai-whakawa, mehemea e whakaaro ana ia e pa anake ana taua tono ki tetahi tikanga-a-ture, ka ahei ki te tuku atu i taua tikanga-a-ture kia whakataua mai e te Hupirimi Kooti, a a muri atu i tena ka ahei ki te whakatikatika, ki te whakarereke, ki te whakakore atu ranei, i te ota a te Kooti Piira Whenua Maori kia hangai ki te whakatau a te Hupirimi Kooti.

25. Notemea ko te Kooti Whakamana Take, i runga i tana whakahaeretanga i tona mana i raro i te Ture Whenua Maori (Whakamana Taitara) 1893, i etahi keehi maha i whakakore i te katoa i etahi wahi ranei o nga taitara tuatahi ki etahi poraka whenua i runga i te whakawakanga o nga kereme mo etahi o aua poraka: A notemea ko nga taitara tuatahi a etahi Maori whai-paanga kaore nei i uru ki aua kereme i patupatua i runga i tera aronga, a kaore nei ano i tangohia i tonoa ranei e aua Maori he tikirii kia whakaputaina atu he taitara hou, i runga i te nui rawa o nga moni e pau e riro mai ai he tikirii pera i raro i taua Ture: A notemea kaore e pai ana kia tonoa atu ma aua Maori kua whakatikia peratia nei o Tatou tika e utu i te raruraru o nga whakahaerenga whakatikatika kaore nei ratou i uru tahi atu ki roto: Na reira kua kiia peneitia, ara e whai ake nei:— page 8
(a.) Kua whakamanaia kua whakakahangia te Kooti Whenua Maori, ina tonoa e, mo te taha ranei ki, nga Maori no ratou tetahi poraka whenua i mahia ai tona taitara i runga i tetahi tikirii a te Kooti Whakamana Take, kia whaka-puta atu i etahi ota a te Kooti Whenua Maori e whaka-hoki ana i te taitara kia tau ano ki aua tangata tuatahi no ratou, ki o ratou kai-riiwhi ranei, timata mai i te ra i tuhia ai te taitara tuatahi e te Kooti Whenua Maori.
(b.) Ko aua ota me whakahaere i runga i nga huarahi a ka whai mana pera ano hold me te mea nei he ota taitara e whai mana nei te Kooti Whenua Maori, i runga ra i tana whakahaeretanga i tona mana tuturu noa nei, ki te whaka-puta.
26. Ko te kupu nei "Whenua Maori," i runga ra i tona whaka-huatanga i roto i tekiona rua tekau ma ono o te Ture Whakariterite Kereme Whenua Maori Whakatikatika Ture, 1907, ka kiia tona tikanga, a ka kiia hoki i pena tona tikanga i raua, he whenua no nga Maori.
27.
(1.) Ka ahei te Poari Whenua Maori ki te karaati raihana mo te tapahanga me te mauranga atu o nga rakau me nga harakeke ranei e tu ana i runga i tetahi whenua kua tau ki te Poari.
(2.) Ko ia raihana pera ka mana mo tona wa, kaua e neke atu i te toru tekau tau, a i runga ano hoki i nga tikanga me nga utu roiate, utu pewhea ranei, e maharatia ana e te Poari e tika ana, a ka ahei hei whakawhiwhi atu ki te kai tango raihana i nga mana ki te tomo ki roto me era atu mana ki runga ki taua whenua e tika ana e tau ana ranei ki ta te Poari whakaaro mo runga mo nga tikanga o te raihana.
(3.) Mo te taha ki ia whenua kua tau ki tetahi Poari Whenua Maori i runga i nga tikanga o Wahi I o te Ture Whakanohonoho Whenua Maori, 1907, engari ko nga mana kua whakawhiwhia atu i konei ki te Poari mo tetahi whenua pera kaua e whakahaerea ki te kore i matua whakaaetia e te Kawana i roto i tona Kaunihera.
28.

Ahakoa te takotoketanga o tetahi kupu i roto i tekiona rua tekau ma ono o te Ture Whakariterite Kereme Whenua Maori Whakatikatika Ture, 1907, ka ahei te tuku atu he tono i raro i taua tekiona ki tetahi Poari Whenua Maori i nga wa katoa i roto i nga marama e ono a muri atu i te paahitanga o tenei Ture, me nga tikanga o taua tekiona ka pa ki ia tono pera i runga i tera aronga:

Engari i nga wa katoa ka ahei te Poari, i runga i ta tona whakaaro i kite ai, ki te whakawa tuarua ano i ia tono i tukua tikatia i raro i tekiona rua tekau ma ono o te Ture Whakariterite Kereme Whenua Maori Whakatikatika Ture, 1907, i raro ranei i tenei tekiona; a i runga i taua whakawakanga tuaruatanga ka ahei te Poari ki te ripoata i runga i nga tikanga o taua tekiona rua tekau ma ono, i o tenei tekiona ranei, ano i tupono ki tewhea o raua, mo runga mo ia tono pera ara mo nga wahi o taua mea kaore i whaka-tutukitia e tetahi Ota Kaunihera, a hei reira ka ahei te Minita, me te Kawana ano hoki ka ahei (ki te mahara ia, raua ranei, e tika ana kia peratia) ki te whakahaere mo taua mea i nga mana katoa e ahei ana kia whakahaerea mo te taha ki te tono tuatahi, mo tanu wahi ranei ona kua kiia ake nei.

page 9
29.
(1.) Mo runga mo nga tikanga o tekiona tekau ma ono o te Ture Whakanohonoho Whenua Maori, 1905, ko nga whenua e puritia ana e te Maori i runga i te tikanga hewerati (in severalty), e raua tokorua ranei ko tetahi atu, e ratou tahi ranei ko etahi atu Maori, i runga i te tikanga kamana (in common), ka kiia he whenua tera no etahi Maori i runga i nga tikanga o taua tekiona, a ko te riihi o te whenua e puritia ana e te Maori kotahi i runga i te tikanga hewerati ka kiia he riihi no te hea no te paanga whenua ranei o nga Maori i runga i nga tikanga o taua tekiona.
(2.)

Ko tenei tekiona ka kiia i te mana tonu mai o te paahitanga o te Ture Whakanohonoho Whenua Maori, 1905:

Engari kaore tetahi kupu o tenei tekiona e pa atu hei whaka-manakore i tetahi riihi i karaatitia tikatia i raro i te ture i mua atu i te paahitanga o tenei Ture.

30. Ko tekiona toru tekau ma warn o te Ture Whakanohonoho Whenua Maori, 1907, kua whakatikaina e tenei Ture, ara e whai ake nei:—
(a.) Mo wahanga-tekiona tahi ona, kua whakakorea nga kupu nei "Moni Haupu mo nga Mahi Nunui," a kua hoatu hei whakakapi ko enei kupu na, "moni e watea ana hei tuku-a-nama atu ki nga ropu takiwa i raro i Wahi II o te Ture Whakaputa Moni-a-nama ki nga Eopu Takiwa, 1908."
(b.) Mo te rarangi mutunga i wahanga-tekiona tahi ona, kua whakakorea nga kupu nei, "ki te Poari kotahi," a kua hoatu nga kupu nei "toru tekau mano" hei whakakapi mo enei na "rua tekau mano."
(c.) Ko wahanga-tekiona rima ona kua whakakorea.
31.

Ko tekiona tekau ma tahi o te Ture Whakanohonoho Whenua Maori, 1905, kua whakatikatikaina e tenei Ture, ara kua whakakorea nga kupu katoa i muri i nga kupu nei "kei raro i," a kua hoatu hei whakakapi ko enei kupu e whai ake nei: "te Minita mo nga Moni (i runga i te whakaae a te Minita Maori) ka ahei i runga i ta tona whakaaro i kite ai ki te whakaputa moni atu ki te Poari o roto i nga moni e pootitia ana e te Paremete i ia wa i ia wa o roto i nga moni e watea ana hei tuku moni-a-nama atu ki nga ropu takiwa i raro i Wahi II o te Ture Whakaputa Moni-a-nama ki nga Ropu Takiwa, 1908:

Engari ko te huinga katoatanga o nga moni e ahei ana kia whakaputaina atu i raro i tenei tekiona i roto i ia tau kotahi kaua e neke atu i te rua tekau mano pauna."

32.
(1.) Mehemea ka mahia tetahi ruri i raro i Wahi VI o te Ture Kooti Whenua Maori, 1904, o tetahi whenua papatupu i runga ra i tona whakamaoritanga o taua kupu e te Ture Whakahaere i nga Whenua Maori, 1900, ko te utu o taua ruri ka ahei kia whakaeangia i roto o nga moni tera e pootitia e te Paremete i ia wa i ia wa rao tera take.
(2.) He tiwihikete i whakaputaina i raro i te ringa o te Minita e whakaatu ana kua tau tera moni hei utunga, ka aro, ina whakatako-toria atu ki te Kai-rehita Takiwa Whenua, hei tiaati ki runga ki te whenua, a ka whaimana ano tonu he tiaati-a-mokete i raro i Wahi VI o te Ture Kooti Whenua Maori, 1904,page 10
33.
(1.) I raro i nga tikanga e whai ake nei, ka ahei te Kooti ki te mahi ota e whakawhitiwhiti atu ana i te Maori ki te Maori ia whenua o ratou ia wahi ia hea ranei o aua whenua, e hara nei i te whenua i riro mai i runga i te hoko mo tetahi mea whai wariu, i runga i te tuku ranei, ina marama ia:—
(a.) Ko tana whakawhitiwhititanga e meatia ana kia mania hei painga mo nga taha e rua ki taua tikanga;
(b.) Ina whakatutukitia taua whakawhitiwhititanga ka nui nga whenua o ia o nga nga taha e rua ki taua tikanga hei nohoanga hei oranga mona;
(c.) Mehemea nga whenua e meatia ana kia whakawhitiwhititia kaore i riterite te wariu, kua utu atu te taha e riro ana i a ia i runga i taua whakawhiti te whenua i nui te wariu, ki tera taha, nga moni e nui ana hei whakariterite i tana whakawhitiwhititanga, engari ahakoa pewhea kaua taua moni e neke atu i te tekau ma rima pauna i te rau pauna o te wariu huihui o nga whenua e paangia ana e taua whakawhitiwhititanga.
(2.) Ko tekiona wha tekau ma wha o te Ture Kooti Whenua Maori, 1904, tekiona rua tekau ma rima o te Ture Whakatikatika i nga Ture Whenua Maori, 1895, me tekiona wha o te Ture Whakatikatika i nga Ture Whenua Maori, 1902, kua whakakorea e tenei Ture.
34. Mehemea tetahi taonehipi Maori e ekengia ana e te Ture WhakaWhiwhi Mana Whakahaere ki nga Taone Maori, 1905, ka uru ki roto ki tetahi takiwa paro, takiwa taone ranei, ka mutu te pa o taua Ture ki roto ki taua taonehipi Maori, a hei reira te Kaporeihana me te Kaunihera o taua taonehipi ka mutu atu, me ona rawa katoa, me nga mea e tau ana hei utunga mana, me nga tikanga kua whaka-aetia e ia, ka riro hei rawa, hei utunga, hei tikanga ranei mo te takiwa paro takiwa taone ranei kua uru nei ki reira taua taonehipi.
35. Ko tekiona tekau ma iwa o te Ture Hoko i nga Whenua Maori, 1892, kua whakatikatikaina e tenei Ture, ara e whai ake nei:—
(a.) Kua whakaurua i muri o te kupu "utu" uga kupu nei "i runga i nga tikanga me nga ritenga."
(b.)

Kua apititia atu i tona mutunga te rarangi e whai ake nei:—

"Mo runga i nga tikanga o tenei tekiona ko nga paanga kaore ano i wehewehea kua riro i te Karauna i roto i nga whenua Maori ka kiia he whenua Karauna."

36. Ko tekiona ono o te Ture Whakariterite Kereme Whenua Maori Whakatikatika Ture, 1904, kua whakatikatikaina, mai o te ra i paahitia ai, ara kua whakakorea atu te whika "V," a kua hoatu hei whakakapi ko te whika "I."
37. Notemea i te tau kotahi mano e iwa rau ma ono i mahia tetahi pukapuka kirimene i waenganui i te tokonuinga o nga Maori no ratou etahi poraka whenua kei roto i te Kaute o Taupo Rato o tetahi taha, me te Tongariro Kamupene Eakau (Limited) (a muri ake nei huama ai ko "te kamupene"), o tetahi taha, e ki ana kua kara-atitia atu e aua Maori no ratou ki te kamupene te mana ki te tapahi me te mau atu i nga rakau o runga i aua whenua, me etahi atu mana page 11e hangai ana e aro ake ana ranei i raro i tera: A notemea kua tukna atu taua kirimene ki te Poari Whenua Maori o te Takiwa o Maniapoto-Tuwharetoa hei ripoatatanga mana i runga i nga tikanga o tekiona rua tekau ma ono o te Ture Whakariterite Kereme Whenua Maori Whakatikatika Ture, 1907: A notemea kua whakaaetia e taua Poari taua kirimene, otira i raro ano i etahi whakatikatikanga i kiia e taua Poari kia mahia i roto i taua mea: A notemea kua tukua atu ano hoki taua kirimene e te Minita Maori ki nga Komihana e tu nei i runga i nga kupu o te Rarangi Timatanga o te Ture Whaka-nohonoho i nga Whenua Maori, 1907, a kua whakaaetia e aua Komi-hana, otira i raro ano i etahi atu whakatikatikanga ano i kiia e raua kia mahia i roto: A notemea ko taua kirimene me aua kupu tohu-tohu a nga Komihana e whakaatu ake ana i roto i te pukapuka pare-mete G.-1t, o te tau kotahi mano e iwa ran ma waru: A notemea e hiahiatia ana e nga Maori no ratou me te Kamupene hoki, ko taua kirimene, i runga ano i ona whakatikatikanga kua kiia ake nei, me whakawhiwhi ki te mana ano tonu he ture nei, a me mahi he tikanga e pera ai i runga i nga huarahi e whai ake nei: Na reira kua meinga hei ture:—
(1.) Ko te Poari Whenua Maori o te Takiwa o Maniapoto-Tuwharetoa kua whakamanaia kua whakakahangia e tenei Ture ki te mahi me te haina hoki i runga i tona ingoa ake, mo te taha ki nga Maori no ratou nga whenua e whakaatu ake ana i roto i te kupu apiti ki taua kirimene kua kiia ake nei (a e mau na i roto i taua pukapuka paremete), e paangia ana ranei e te Ota Kaunihera a muri ake nei huaina ai, i tetahi kirimene ki taua Kamupene Rakau o Tongariro (Limited) e pa ana ki nga whenua kua kiia ake nei.
(2.) Ki roto ki te kirimene ka mahia peratia nei me uru atu nga tikanga me nga ritenga o te kirimene kua kiia ake nei, hui atu hoki ki ona whakatikatikanga, apititanga atu, whakarerenga atu ranei tera e whakaaetia e aua Komihana.
(3.) Ko te kirimene ka mahia peratia e kore e whai mana e whai kaha ranei ki te kore i whakaaetia a kia whakaaetia ra ano hoki e aua Komihana i runga i tetahi tuhituhinga i raro i o raua ringaringa.
(4.) Ina hoatu taua whakaaetanga, ko te kirimene i whakaaetia peratia ka kiia, ahakoa te takotoketanga o nga tikanga o tewhea Ture, kei te whai mana kei te kaha mo nga tikanga katoa, a ka whai mana ano hoki i runga i tona aronga ano tonu i runga i nga ahutanga katoa he mea ata mahi he mea ata haina e taua Poari hei kai-whakahaere i whakamanaia i raro i te ture mo tera mahi mo te taha ki nga Maori katoa no ratou aua whenua, a ano tonu hoki aua Maori katoa no ratou i tino whai mana ki te mahi, ki te whakaae ranei kia mahia, taua kirimene.
(5.) Ko te kirimene i whakaaetia peratia ka kiia hei riiwhi mo, a hei whakaeatanga atu hoki mo, te kirimene kua kiia ake nei.
(6.) Ina whakatakotoria atu te kape o te kirimene i mahia peratia a i whakaaetia peratia hoki, ki te Kai-rehita Takiwa Whenua o te takiwa kei reira nei aua whenua e takoto ana, ka ahei ia, ahakoa kaore he mana ke atu i tua atu i tenei Ture, a ahakoa ano hoki te takotoketanga o etahi kupu i roto i te Ture Whakawhiti Whenua (Land Transfer Act), 1908, ki te rehita i taua kirimene i runga i nga page 12huarahi e maharatia ana e ia e tika ana, ki runga ki nga taitara o nga whenua e paangia ana e taua mea, a ko te rehitatanga o taua kirimene ka rite tonu te whai mana ki te whakawhiwhi taitara matainua ki runga ki ia whaitaketanga, taitara, paanga ranei, kaore ano i rehitatia, ano tonu me te mea nei he rehitatanga no tetahi tuku whakawhiti no tetahi atu tu tuku ranei o te paanga-a-ture ki te whenua.
(7.) Ko te kirimene i mahia a i whakaaetia peratia ka ahei te whakatutukitia i ia wa i ia wa a muri atu i runga i te whakaae i waenganui i te Kamupene me taua Poari i runga i nga huarahi e maharatia ana e te Poari e tika ana, me nga tikanga katoa o tenei tekiona mo te taha ki te kirimene tuatahi i whakaaetia peratia ka toro atu ka pa ki ia whakatikatikanga peratanga ona, engari ko te whakaae a te Minita Maori mo te taha ki ia whakatikatikanga pera ka hoatu hei whakakapi mo te whakaae a aua Komihana.
(8.) Ko te Ota Kaunihera i mahia i te rua tekau ma rua o nga ra o Hanuere, kotahi mano e iwa rau ma waru, i raro i tekiona wha o te Ture Whakatikatika i nga Ture Whenua Maori, 1895, a i panuitia hoki ki roto ki te Gazette o te toru tekau o nga ra o Hanuere, kotahi mano e iwa rau ma waru, kei nga wharangi 363, 364, me 365 o taua Gazette, kua kiia e tenei Ture kei te whai mana, a i te whai mana ano hoki mo nga take katoa, a ka tino whai mana ano hoki ona tikanga i runga i tera aronga.
(9.) Hei whakatutuki i tana Ota Kaunihera, i ia kirimene ranei i hainatia i runga i nga tikanga kua oti ake nei o tenei tekiona, ka ahei taua Poari i ia wa i ia wa, i runga i tona ingoa ake a mo te taha hoki ki nga Maori no ratou, ki te haina i tetahi tuku whakawhiti atu ki te kamupene i tetahi wahi i etahi wahi ranei o nga whenua kua kiia ake nei, o nga whenua ranei e paangia ana e taua Ota Kaunihera, me ia tuku whakawhiti pera, ahakoa te takotoketenga o nga tikanga o tewhea Ture, ka whai mana hei whakatau atu i nga whenua e uru ana ki roto ki te kamupene hei paanga fee-simple e watea atu ana i ia whaimanatanga, taitara, paanga, whaitaketanga ranei o nga Maori no ratou, ki, kei roto rane i, aua wheuua.
(10.) Ahakoa nga kupu i roto i tetahi atu Ture, e kore e kiia ma te whiwhi rawa i tetahi atu mana, kiinga, whakahaerenga, whaimanatanga ranei i tua atu i tenei e ahei ai taua Poari te kamupene ranei ki te mahi i taua kirimene, e ahei ai ranei te Poari ki te whakawhiti atu me te kamnpene kia whiwhi i tetahi whenua pera, a me rehita e te Kai-rehita Takiwa Whenua aua tuku whakawhiti pera katoa i runga i tera aronga.
38.

Notemea ko te Poari Kura (Education Board) o te Takiwa o Werengitana (a muri ake nei huaina ai ko "taua Poari") e hiahia ana kia riro i a ia mo nga tikanga o tetahi kura mo te katoa katoa tera piihi whenua tona nui e rua eka kotahi ruuri e toru tekau ma ono paati, kei roto i, a ko iana hoki nga, Tekiona 18, 19, me 23 o Poraka, IV, kei runga i te mapi o te Taonehipi o Parata: A notemea i runga i nga tikanga o te Ture Taonehipi Maori, 1895, kua tau taua whenua ki te Kingi i runga i te ritenga tiaki mo te taha ki nga Maori no ratou i runga i te aronga o o ratou hea me o ratou paanga i taua whenua; Na reira kua meinga hei Ture, ara e whai ake nei:—

page 13

Ka ahei te Kiiigi ki te karaati atu i taua piihi whenua i runga i te tikanga, fee-simple ki taua Poari hei tuunga kura mo te katoa hei tuunga whare hoki mo te kai-whakaako; me te Kai-rehita Takiwa Whenua o te Takiwa Whenua o Werengitana me tango atu, me whakatikatika, me whakakore atu ranei, ina hangai ki tewhea o ena te mahi tika, i ia tiwhikete taitara kua whakaputaina atn e ia i mua me te taha ki taua whenua i raro i nga tikanga o te Ture Taonehipi Maori, 1905; me ia tangata, ahakoa Maori, Pakeha ranei, kua whakatikia e tenei Ture ki tetahi whaipaangatanga whaitaketanga ranei i roto i taua whenua kua kiia i konei ka tika ia kia whiwhi kapeneheihana i taua Poari mo teua whakatikinga, a ko te nui o taua kapeneheihana me whakatau i runga i nga huarahi kua whakatakotoria e Wahi IV o te Ture mo nga Mahi Nunui, 1908, ano tonu taua whenua he whenua Maori i tangohia mo nga mahi nunui.

39.

Notemea ko nga Taone Eka Nama 89 me 90, o te Taone o Werengitana, kei roto i te Takiwa Whenua o Werengitana, kotahi eka nei te nui, nui atu iti iho ranei, o ia mea kotahi, i wehea atu hei Rahui Maori e te Niu Tireni Kamupene, ara e uru ana ki roto ki nga "whakatekau rahui" a taua Kamupene: A notemea i whakaturia te paaraki o nga Hoia (Armed Constabulary) ki runga ki aua wahi, a i runga i tetahi tiiti i tuhia i te tekau ma wha o nga ra o Maehe, kotahi niano e waru rau e whitu tekau ma wha, hokona ana e te Karauna aua whenua i nga Maori no ratou a Te Aro mo nga moni e rima rau pauna: A notemea i whakaurua pohehetia aua whenua ki roto ki te rarangi o nga whenua i whakataua atu ki te Kai-tiaki mo te Katoa e te Ture Whakatikatika i te Ture Rahui Maori, 1896, hei painga mo nga Maori e whakahuatia ana i roto: A notemea kua whakaturia he whare kura no te katoa ki runga ki taua Taone Eka Nama 89, a kua whakaturia hoki he whare Aral Taua ki runga ki taua Taone Eka Nama 90, a e hiahiatia ana kia whakatikatikaina taua pohehetanga i whakataua atu ai aua whenua ki te Kai-tiaki mo te Katoa: Na reira kua meinga hei Ture, ara e whai ake nei:—

Ko te whakataunga atu o aua whenua ki te Kai-tiaki mo te Katoa e te Ture Whakatikatika i te Ture Rahui Maori, 1896, kua whakakorea e tenei Ture, a mo nga take katoa hoki ka kiia kaore ano i whai mana. Kaore kau he kapeneheihana e tau hei utunga atu ma te Karauna mo runga mo te whakakorenga atu o taua whakataunga, a kaua ano hoki he kereme pera e tukua e te Kai-tiaki mo te Katoa e tetahi ranei o nga Maori whai paanga i raro i taua Ture.

40.

Ko Airini Tonore, Iraia Karauria, Tu Tiakitai, me Pani Karauria, ka ahei, ia tangata o ratou, ki te hoko ki te riihi ranei i roto i te makete e puare ana ki te katoa i tetahi wahi i etahi wahi ranei o o ratou paanga i roto i ia wawahanga o Waimarama, Waipuka, me Okaihau Poraka, i runga i nga huarahi a i runga ano hoki i ona tutu-kitanga nei ano ano tonu he Pakeha ratou, a e kore ratou e herea e tetahi here-a-ture e tetahi atu tu ahua here ranei tera e pa ki tetahi hoko pera riihi pera ranei mehemea na te Maori taua mea i mahi, a mo runga mo aua tikanga ka ahei ki te taunaha me te hanga rori mo te katoa ki runga ki ia o aua whenua:

Engari hoki, me rahui i roto o ia o nga hea, me nga paanga, me nga whaitaketanga o Tu Tiakitai me Pani Karauria i roto i aua page 14poraka tetahi wahi etahi wahi ranei i te katoa i etahi ranei o aua wawahanga, ina huihuia kaua e hoki iho i te toru rau eka te nui, ma te Minita Maori e whakaae, a ko aua rahui ka kapea ki waho o te mana o, a e kore hoki e paangia e, tenei tekiona:

Engari ano hoki, e kore tenei tekiona e pa ki te ono tekau eka whenua, he wahi no Waimarama Nama 3a Nama 5 Poraka, e kore-rotia nei i wharangi rua o te ripoata (G.-ii, teehana 1908) a te Komihana e korerotia a e huaina nei e tekiona rua o te Ture Whaka-nohonoho i nga Whenua Maori, 1907.

41.

Hei whakatutuki i etahi wahi o te ripoata a te Komihana (e huaina nei i roto i te Ture. Whakanohonoho i nga Whenua Maori, 1907) e whakaatu ake nei i roto i te pukapuka paremete G.-1n, teehana 1908, mo te taha ki tetahi kirimene e kiia ana i mahia i waenganui i nga Maori no ratou a Waiteti Nama 2 Poraka (Tekiona 1b me 2a) me te Kamupene Rakau o Rotorua, me tetahi kirimene i waenganui i nga Maori no ratou a Rotoma me Tautara Poraka, me Hone Mariana, Kinihori te Hira, me Pera Mariana, ka ahei te Kawana ki te whakamana i te Perehitini o te Poari Whenua Maori o Waiariki mo te taha ki ia o aua tangata no ratou ki te haina i aua kirimene, hui atu ki ona whakatikatikanga tera e maharatia e ia e tika ana; a ina hainatia aua kirimene ka kiia aua mea he pukapuka tuku i ata whakaaetia a kei te whai mana i raro i nga tikanga o tekiona rua tekau ma ono o te Ture Whakariterite Kereme Whenua Maori Whakatikatika Ture, 1907.

Engari kaua taua Hone Mariana, Kinihori te Hira, me Pera Mariana, e tuku whakawhiti atu i o ratou whaitaketanga i raro i taua kirimene ki te kore i matua whakaaetia e te Kawana.

Poneke: I perehitia i raro i te mana o te Kawanatanga o Niu Tireni e Hoani Makae, Kai-ta a te Kawanatanga.—1908.

page breakpage break