Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Tau Wha Tekau Ma Rua O Te Kuinitanga O Kuini Wikitoria.

He Ture hei whakarite tikanga mo te tirotiro i nga mate e kiia nei i pa ki nga tangata Maori i runga i tetahi whenua i tangohia e te Karauna i raro i te mana o te Ture,—a kia ahei ai hoki te Kawana i roto i te Kaunihera ki te whakaneke i te whakawa mo etahi herehere kua oti te whakatau kia whakawakia mo etahi hara o ratou i runga i aua whenua

He Ture hei whakarite tikanga mo te tirotiro i nga Whakaingoatanga mate e kiia nei i pa ki nga tangata Maori i runga i tetahi whenua i tangohia e te Karauna i raro i te mana o te Ture,—a kia ahei ai hoki te Kawana i roto i te Kaunihera ki te whakaneke i te whakawa mo etahi herehere kua oti te whakatau kia whakawakia mo etahi hara o ratou i runga i aua whenua.

Notemea i whai mana i raro i tetahi Ture a te Runanga Nui "Te Matua Korero. Ture whakanohonoho kainga o Niu Tireni, 1868," me etahi atu Ture whakatikatika i reira, te tangohanga o etahi whenua a nga Maori o te Tai-hauauru o te Aotearoa.—Na, kua hokona etahi o aua whenua, a kei te Karauna ano etahi e pupuri ana, Na, kua ki aua Maori mo te taha kia ratou, i whakaaetia ano e te Kawanatanga etahi wahi o aua whenua ki aua tangata, a kihai ano aua whakaaetanga kia whakaritea.— Na, noho ana aua Maori i runga i te ngakau pouri, puta ana ha raruraru, a whai hara ana etahi o ratou. Na, e kiia ana tera e oti pai aua raruraru, mehemea e ata tirotirohia ana aua whakaaetanga, no reira, era e tika kia whakaturia tetahi Komihana hei pera. Na, he tokomaha aua Maori kua whakataua kia whakawakia i roto i te Hupirimi Kooti i Poneke, i whea ranei, e noho mai nei hoki ratou i roto i te whareherehere Na, i runga hoki i te whakaaro kia tau tonu te pai ki runga page 2ki te Koroni, kia mau tonu te rangimarie i whakatarewatia ai te Ture, a i meatia ai, me whai-ture ake ano to whakawakanga mo aua Maori.
No Reira ka meingatia hei Ture e te Runanga Nui o Niu Tireni e noho huihui ana i roto i te Paremete, i raro ano i tona mana, nga tikanga i raro nei:—
1.Ingoa Poto.Te Ingoa Poto o tenei Tore, ko "Te Ture Uiui mo nga whenua i riro i te rau-patu, me te whakawa mo nga herehere Maori, 1879."
2.E ahei ana te Kawana ki te whakatu Komihana hei titiro i nga mate a nga Maori i runga i nga whenua i te takutai o te Tu-auru o Aotea-roa. Kia whai mana te Kawana i roto i te Kaunihera ki te whakatu Komihana i raro i te hiiri o te Koroni etahi tangata kia toru, hei tirotiro i aua whakaaetanga, me ana whakaritenga e meatia nei i puta i te Kawanatanga ki tetahi, ki etahi tangata ranei, mo nga whenua e takoto ana i waenganui i Paraninihi (White Cliffs) me te Awa o Waitotara i te Tai-hauauru o te Aotearoa.
3.Nga mana o nga Komihana. Kia mau nga mana katoa ki runga ki aua Komihana, ki te tokorua ranei o ratou, a me puta nga panui i a ratou whakaatu i te kainga, me te takiwa hei whakahaerenga i taua tirotirohanga e mana ai i runga i tenei Ture. A i nga marama e wha i muri i te tunga o taua Komihana, me puta ake te kupu whiriwhiri a aua Komihana.
4.Te utu mo nga Komihana. Ma te Kawana e whakarite te utu mo aua Kominana.
5.Ma te Runanga Nui e whakarite nga utu e whakapaua ana e nga Komihana. Ko nga moni katoa e pau ana i aua Komihana i runga i nga haereerenga, nga kai-tuhituhi, me nga kai-whaaki-korero, me etahi atu moni e pau ana i raro i nga tikanga o tenei Ture, me tango i roto i nga moni e whakaritea ana mo reira e te Runanga Nui.
6.To ra e whakawakia ai etahi herehere Maori. Na, kia mau tonu ai te rangimarie i te Koroni, ma te Kawana i roto i te Kaunihera e whakatuturu te ra hei whakawa i aua Maori, a mana e karanga kia hia ranei o aua Maori e whakawakia i te tunga kotahi o te Hupirimi Kooti, a mana ranei e whakarere ke haere te ahua ana whakaarohia e ia kia peratia. Engari ko te ra e whakatuturutia ana mo taua whakawakanga kaua e whakaritea mo muri iho i nga ra e mana ai tenei Ture.
7.Eahei ana te Kawana ki te whakarite tetahi wahi ke hei whakawakanga. Mehemea ki te whai-take, ma te Kawana i roto i te Kaunihera e whakatu te whakawakanga mo aua Maori he wahi ke, a he ahakoa nga whakaritenga, kua kiia iho nei mana ano e mea kia whakawakia aua Maori etahi ranei o ratou ki roto i te Hupirimi Kooti e tu ana i tetahi atu wahi i roto i te Koroni.
8.Ko te ra hei whakawakanga me whakaatu i roto i te Ota o te Kaunihera. A ma te Ota o te Kaunihera e whakaatu te takiwa, me te ra i whakaritea mo taua whakawa. Na, ko te Hupirimi Kooti kia tu i raro i tenei Ture, me ona Tiati katoa kia whiwhi ki nga mana katoa i raro i tenei Ture mo aua Maori, me to ratou whakawakanga, mehemea tonu nei i whakataua aua Maori kia whakawakia i te tua-tahi, i te ra ano, me te takiwa e mau ana i roto i te Ota o taua Kaunihera.
9.Te wa e mana ai tenei Ture. Kia whai-mana tonu tenei Ture, tae atu ki nga ra e ono-tekau i muri ake i te timatanga o tera Paremete, kaua kia roa atu.