7. Te Upokororo

Na Hakaraia Pahewa

Kotahi anake te tangata tino mohio o tenei takiwa, kei Whanga-paraoa, ko Te Manihera Waititi. He tangata tino mohio rawa atu tenei mo te korero mo nga ika, mo nga korero o nehe ra. Nana i korero mai ki a au te patu mo te upokororo i roto i ona awa i Whanga-paraoa, i Raukokore. He ika maori tenei; i mua e mau ana te whenua, te rangatiratanga, e ora ana te tangata i nga tau o mua, ko enei page 237awa kapi tonu i tenei ika, kaore i arikarika te nui. Kati, inaia nei kua ngaro haere tenei ika, kua kore e kitea, kei hea. Heoi ano nga wahi e kitea ana kei nga matapuna o nga awa o Whanga-paraoa, o Rauko-kore, kei nga kopua wai kaore e haeretia ana e te tangata, e te kara-rehe. He ika mataku rawa atu tenei i te tangata, me he mea ka oho ana kaore e arikarika tana haere whakarunga.

E ki ana a Te Manihera i tetahi moana ika nui i mate i a ratou tenei ika i tetahi peka o Whanga-paraoa, i Wai-kokomuka, i te wahi i kitea ai tenei tere i Te Ngarue. Na tetahi Maori i kite, na Rimaha, e kai reporepo ana i tetahi taheke, ko te ohonga o te tere ika nei i a ia. Ka tae nei te rongo ki nga tangata o te pa, ka whaia ma raro tonu, ka tae ki nga ngutuawa o etahi awa e rua, o Mohau, o Awa-kokomuka e uru mai ai ki Whanga-paraoa awa. Mohio tonu ratou i kotiti aua ika ki Mohau awa; ko te ngutuawa o tenei awa kei raro i era ngutuawa. Whai tonu ratou i te ahiahi, ki kitea e manu ana i uta noa o Mahau. I te ahiahi ka mauria nga kupenga ki mua hei arai. Katahi ka mahia he umu nui ki ro kirikiri ki uta ki raro o te taheke; ka mahia he pakau kia tika mai i roto i te awa nui ki te umu i uta ra Ko nga powhatu tonu o te awa ka whakahiotatia [?] mai i roto i te awa hei pakau.

Kei o ratou ringaringa katoa e mau ana he rau rakau, he kiokio, hei patupatu haere i ro wai, hei a i nga ika ki te pakau. Ko enei rau rakau, kiokio, he mea paihere, te ingoa ki te Maori he raupoto. Ko te tino tangata kei te tomokanga i te pakau ki te umu e tu ana, he raupoto kei tona ringa e mau ana. Me he mea ka kitea e taua tangata kua ki te umu i te ika, katahi ia ka tuku iho i tana raupoto hei arai atu i nga ika ki te umu, koi puta mai ki te pakau. Ko ona waewae kei te wawahi i te pakau kia maro te rere ano a te wai i tana rere. Katahi ia ka tatari kia maroke haere te wai o te umu kei reira ra nga ika; ka maroke te wai o te umu katahi ka kohikohia nga ika. Koia nei tetahi patu o tenei ika; he mahi tohunga tenei ki te kimi harere i nga kopua kei reira tenei ika e noho ana. Ta ratou kai he reporepo o nga taheke, tetahi ingoa he tuokura; ki te kai enei ika ka mau tonu nga tohu o nga niho i runga i te kowhatu, i te wahi i reira nga reporepo e tipu ana. Ko te upokororo ika he penei i te aua nei te ahua, te nui.

Tetahi patu ano i tenei ika ma te kupenga e patu i nga mutunga waipuke. Ko nga wahi hei patunga i tenei ika kei nga wahi au mate o te awa kaore nei e kaha te eia [ia], kei reira taua ika e manu ana. Kei te piki whakarunga te ika nei ki runga, hei reira patua ai te ika nei. He penei te patu i te patu i te inanga, ko te kaore e kitea iho ana nga ika i te nui rawa o te paru o te waipuke.