Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Fishing Methods and Devices of the Maori

1. Nga Mahi Patu Tuna, Patiki Hoki O Te Waipounamu —

1. Nga Mahi Patu Tuna, Patiki Hoki O Te Waipounamu

Mo te tuna: kei te rite tonu te patunga o te tuna o tenei motu ki tena motu, engari kai te kaha atu pea te mahi patu tuna o tenei motu i tena motu. Ko te roto nui o tenei motu ko Waihora, nui atu te tuna o tenei roto, tae noa mai ki naianei, engari kua iti te mahi, kua korekore te tangata hei kai; tena i nga ra o aku tipuna e nui ana te tangata hei mahi.

He maha nga tikanga patunga i taua ika, ka mahia nga pa ki roto ki nga awa e rere ana ki te hapua, ara te roto, ma te hinaki e hopu nga tuna ka mau. Kei te mohio nga Maori ki te wa o nga tuna e heke ana ki te roto, hei te marama o Hanueri tae atu ki a Mei, i ia tau, i ia tau. Me huri te whakatutu o te hinaki ki te wahi e heke mai ra nga tuna, hei te ata ka hurihia nga hinaki ki uta, ki tonu i te tuna. Kei te marama ano o Hune, tae ki a Tihema, ka hurihia nga whakatutu o nga hinaki ki raro, ka piki nga tuna ki runga o nga awa, ka uru ki roto. He pera te tikanga patu tuna a nga hapu e mahi kai ana mo nga pa, huri noa te tau, o te taha whaka-te-hauauru o taua hapua; kei te pito whaka-te-tonga, ara ko Te Taumutu te pa; i mua, kei te marama o Pepueri, tae ki a Mei, ko te patu o te tuna i tera wa e [he] whakaheke, ara he awa keri i te hiwi kirikiri kohatu o taua roto. E rua tiini [chains] te roroa o nga awa, ka heke te wai ma roto ki te mutunga o te awa, ka heke atu te wai i reira ma raro i nga kirikiri ki te moana nui; e wha ki te ono putu [feet] te whanui o aua awa. Kei nga po hinapouri ka heke te tuna ki roto ki aua awa, e heke ana ki te miti i te huka o te ngaru moana. E rua tekau ki te toru tekau te nui o nga awa nei. E mate i te po kotahi e toru ki te rima mano takitaki nga tuna hei nga po nui te rere o te tuna. E rima tekau ki te ono tekau te tokomaha o nga tangata hei mahi ki te hao ki nga kohau kupenga, haere tonu ai te tangata i roto i te awa; e rua putu te hohonu o te wai. Ka ki te kohau, ka hari ki roto ki nga parua, ki nga kohau tu ranei; he pera tonu te mahi, puta noa nga whetu o te ata, ka mutu. E wha nga marama o roto i te tua, ia tua, ia tua, o tenei tu patu. I muri iho i a Mei ka tukua nga kupenga ki taua roto ano, penei me nga kupenga a nga pakeha e hoa nei, he patiki mohoao te ika, tae atu ki nga ra mutunga o Akuhata ka mutu te hao mohoao me etahi ahua patiki.

I te marama o Akuhata, tae noa ki a Hanueri, ka timata te hao i te tuna ki nga kupenga. Tekau ma waru maero [miles] te mamao o page 231te takutai e hao nei nga Maori o mua, me te wero i te tuna ki te matarau, i ona wahi mahinga o era atu wahi o tenei roto. He maha noa iho ona tikanga patu i tenei ika; kei nga ra o te raumati kua iti te mahi.

Kotahi ano tikanga mo te mahi i te tuna, ka pawheratia, i muri iho ka wahitautia, e rua, e rua, ka whakairihia ki nga tirewa, ara he whata, kaore he whare o runga; he roa rawa etehi tirewa. Kia marokeroke ka hurihia nga kiko ki roto, ka peratia o muri atu utaiho uta iho ki runga; kei te pera nga pae o runga ake, e kore e puta te ua ki roto. Mehemea ki te pirangi, ka tukua iho, ka taona ki te umu hei kai. Mehemea ki te tae mai he tono o etahi pa, na ka kaihaukaitia ki reira hei kai ano ma nga ope haere, tae atu ki tera tau kaore e pau.

Na, mo te patiki; ka kotikotia nga upoko, ka tuituia nga hiku, kia rua tekau pea ki te tui kotahi, ka whakairia ki aua tirewa ano, ara ki nga wahi o nga whatae puare ana. Ka maroke ka hoatu e huhi [he uhi] mo runga, koi maku. Ki te pirangi ki te kai ka tukua iho, ka kurukurua kia ngawari, kua pai ki te kai; ki te pirangi kia tunutunua e pai ana ki te pera.

E wha nga ahua o te patiki o tenei roto, he mohoao, he raututu, he whaiwhai, he patotara. Ki te pakaru te ngutuawa o te roto nei ki te moana nui, ka tere nga patiki mohoao ki te moana; ka kitea ki nga awa nunui, ririki ranei, o nga motu e rua nei ka mohiotia kua pakaru a Waihora ki te moana.