"He Iwi Mangere Ranei Te Maori?"

He kupu tawai na te Pakeha he iwi mangere te Maori. He tika ano pea he iwi mangere, engari no enei nga rangi, no te wa o te Pakeha; otira ki te ki te tangata no nga tupuna mai ra ano te mangeretanga o te Maori, he tangata kuare taua tangata.

He maha nga mahi nga tikanga a te iwi Maori kaore i era atu iwi Maori o te ao. He whare ataahua o te Maori, he whare whakairo he mea ata waihanga; ko o ratou waka taua he hanga whakamiharotia e te Pakeha; o ratou kakahu he mea ata whatu; a ratou patu, te taiaha te mere, he mea mahi tohunga. He tohu ranei enei mea no page 23te iwi mangere? Tera ranei e taea e nga iwi tutua e nga iwi mangere te whakawhiti i te Moana-nui-a-Kiwa i runga waka, i [unclear: Hawaiki] ki enei moutere ataahua o te tonga? He whakatauki na o tatou tupuna: He toa taua he toa pahekeheke, tena he toa ngaki kai he toa mau tonu. Tera ranei e taea tenei whakatauki e te iwi mangere?

I kore ai e kitea te ahuwhenuatanga o te Maori i enei ra na nga take maha. Inaianei i te wa o te reti o te riihi he ngawari te putanga mai o te moni ki te Maori, na reira kaore he mea hei pana i a ia kia whakaputa i ona uaua ki te mahi. E kore ia e pera me te Pakeha e matenga kino ki te kore ia e kaha ki te mahi oranga mona. Ko nga ture e pa ana ki ona whenua tetahi mea kei te peehi i a ia. E kore ia e pai ki te whakapai noa i te whenua papatupu, e kore hoki ia e mohio e riro mai i a ia a te ra o te whakawatanga, na reira ka waiho e ia kia tu ururua ana. Ko nga whenua kua whakawangia kaore i te takoto whaiti, na reira e kore e taea e ia te whakapai katoa, me he mea i takoto huihui tera e mama tona whakapai. I nga wa e tu he ana nga ture e pa ana ki nga whenua o Kotarana i kiia te Kotimana he iwi mutunga mai no te mangere-honia, tena i te tikanga o nga ture kaore he iwi hei rite i te ao nei ki te Kotimana mo te ahu whenua. Waihoki he penei ano tetahi take i kore ai e kitea te kaha o te Maori ki te mahi. Tetahi mate o te Maori he kore moni hei tautoko i ana mahi—he kore kaheru hiriwa. A tetahi take ano—kaua e hunaia—he ngaikore no te ngakau o te tangata Maori, he he hoki no etahi o ana tikanga. Kaore ano te Maori kia mohio ki te u ki te mahi tonu i nga wa katoa, ehara hoki i te tikanga na ona tupuna, otira kei te haere mai te wa e matau ai ia, e rite ai ki te Pakeha; ko tona tino hiahia inaianei he ngahau he haereere tonu ki te whangai i ona kanohi. Kaore ona ngakau wawata ona ngakau tawhai kia riro mai i a ia etahi mea pai atu etahi mea nunui. E tatu ana tona ngakau ina whiwhi ia ki te kumara ki te taewa ki te miiti, e tatu ana i te whare raupo, hei aha rawa i hanga ai i te wharepapa. Ko te marena hei te tuatahi ko te hanga i te kohanga hei nohoanga mo te wahine hei takotoranga mo nga tamariki taihoa noa.

He iwi kaha te Maori ki te mahi ina hiahia ki te mahi. Inahoki he iwi kaha ki te whakaiho hipi—tetahi mahi pakatua atu. He iwi kaha ki te tua ngahere—tetahi mahi pakeke atu. He iwi kaha ki te kari rori—Tetahi mahi uaua atu. E taea ana hoki e te Maori era atu mahi aringa taikaha. He iwi rangatira te Maori otira ko to ratou rangatira-tanga kei te moe.

page break page break page break