I Mine te Hui o te Hahi Maori o te Pihopatanga o Akarana i te Atirikonatanga o te Waimate, ki te Whare Karakia i Peria, Oruru, i te Hatarei, Aperira 4, 1891. I te tekau o nga haora i te ata te karakia whakapuaretanga. Te hunga i te karakia 134, i tango i te Hapa a te Ariki 105. Ko te ohaoha e £3 2s. 7d., i tukua mo te Perehitanga o nga mahi o te Hui.

I te rua o te karaka ka noho te Hui; ka karangarangatia e Atirikona Karaka nga ingoa o nga mema; ka kiia e ia, he Hui tenei e rite ana ki ta te ture i whakatakoto ai. Ano ka mutu te inoi ka whaikorero te Upoko o te Hui, koia tenei tana whaikorero.

E hoa ma e nga Minita me nga Mangai Reimana o te Atirikonatanga o te Waimate. Tena koutou. Ko au e tu atu nei he whakakapi mo te Pihopa. Ko te mahi i ki ai ia kia heke mai ki raro nei, ara ko te whakapirititanga o etahi o a tatou rikona, kua parea mo tetahi atu taima. Tenei ano tana reta ki te Hui, maku e korero atu:—" Ki nga Mema o te Hui o te Hahi Maori e mine na i Peria i a Aperira, 1890.

E hoa ma—e nga Minita me nga Mangai Reimana. I takoto toku whakaaro kia kite au ia koutou ki Peria; otira i te mea kua parea te mahi maku ki Kaitaia, a kua roa noa atu te taima i ngaro atu ai au i Akarana i nga marama e ono kua pahure nei; kua whakaritea e au a Atirikona Karaka hei riiwhi moku, ara hei upoko mo te Hui. E tumanako ana au kia whakaurua mai a nga ra e haere ake nei tokotahi, tokorua ranei nga tangata ki te mahi minita, a kia whakapirititia etahi o nga rikona e ata rite ana. I tae ahau ki Waimamaku i Tihema kua pahurê nei, a i whakaungia etahi o reira tangata. I pouri au i toku kitenga i te pakaru o te whare minita. Na, kahore a te Hahi moni hei whakaora i nga whare minita. Ko te tikanga, ma te iwi o ia Pariha o ia Pariha e whakaora i nga whare a o ratou minita. Ehara tera i te mahi taimaha mehemea e mahia tonutia ana i a tau, i a tau. Tera au e tapiri kia £2 nga kohikohi o te iwi hei whakaora i te whare minita o Waimamaku.

Kahore i neke te Tahua Whangai Minita, a na reira i kore ai e ahei te whakaneke ake i te oranga ma nga minita. Na me whai kupu te Hui ki te iwi kia tahuri ratou ki te whakanui i nga Tahua Minita. He ki atu tena naku ki te Hui kia whakaritea tetahi taima e hui ai nga minita me nga Reimana katoa o te Pihopatanga o Akarana. Hei Akarana taua Hui, hei a Hanuere, 1892. E inoi ana ahau kia manaakitia e te Atua nga mahi o to koutou Hui.

Kihai te Hui i mine i te tau 1890, he wareware, he pohehe ranei no nga kai whakahaere, a i rongo au he tokomaha o koutou i raru, a hoki kau atu ana i Peria nei. Ehara i a au tena he inahoki i Ingarangi au, a tuhia mai ana taku reta ki a te Pihopa hei whakamahara mai kia whakamana te ra i whakaritea hei huinga mo te Hinota, a ki te kore ia e tae mai mana e whakarite tetahi riiwhi mona.

Me puta tetahi kupu whakapai ki to tatou Matua i te Rangi mo te mea kahore tetahi o nga mema o te Hui i ngaro i te mate i enei tau e rua kua pahure nei. Tenei ano nga whakapouri kua pa ki etahi, a e mamae ana te ngakau ina maharatia. Otira kaua e whakaritea ki te hunga tumanako kore te pouri mo te hunga e moe ana i roto i a te Karaiti, inahoki, ka hari te hunga mate, e mate ana i roto i te Ariki, na konei ake ano; ae ra, o ai ta te Wairua, kia okioki ratou i a ratou mahi.

Tenei tatou tahi e whakamoemiti ana mo te taenga mai o Mita te Tai ki to tatou Hui. Hoki ana te whakaaro ki taua Reimana ingoa nui kia Ihaka te Tai. Ka pai kia takahi ia i nga tapuwae o tona matua kua riro atu na, a kia tango ia i tana mahi hei mahi mana.

Ae ra, kua tae ahau ki Tawahi i muri mai i ta tatou Hui ki Paihia. Kite ana au i nga mahi nunui, whakamiharo, o taua whenua, nga mea kaha, kororia, whakate-ao o te iwi o Ingarangi. Erangi ko te whakapehapeha o nga rangatira whakapono kihai i rite ki ta Nepukaneha i ki na ia— "He teka ianei ko Papurona nui tenei i hanga e ahau hei whare mo te Kingitanga; he nui no toku kaha hei whakahonore hoki i toku Kingitanga." —(Ran. iv. 30.)

Erangi e whakaae ana to tatou Kuini me ona rangatira, ko te Atua te putake o nga rawa, o te ingoa nui o to ratou whenua. Ko te kororia o Ingarangi, ko tana Hahi e pupuri nei i nga tikanga o Nga Karaipiture Tapu. Na kona ka puta te whakamiharo o te tauhou ki te putuputu o nga wharekarakia, ki te mano o nga minita o ia ahua o ia ahua. Kite ana ahau i nga kaumatua o te Komiti o te Hahi Mihinare, ara i taua runanga o te Hahi na ratou nei i tono mai nga Kai kauwhau o te Rongo Pai ki tenei motu. E mau tonu ana to ratou aroha ki te Hahi Maori, me te matenui kia puta nui ia koutou nga hua pai o te Wairua me te inoi mo koutou ma te Atua koutou e mea kia tino rite mana e whakau, mana e whakakaha, mana e whakapumau." —(1 Pit. v. 10.) Ko nga whakaaro o aua Kaumatua inaianei e whakapaua ana ki te kawe i te Rongo Pai ki nga tauiwi kahore ano i whitingia e te ra o te Tika, he whakaora mate nei hoki i runga i ona parirau.—Mal. 4, 2. Ko nga Minita kei te mahi kawe Rongo Pai o taua Komiti, 286 minita Pakeha, 286 page 7Minita o nga tauiwi, hui katoa, 572;a ko nga Kaikarakia, me nga kai whakaako ehara nei i te minita, 3,946.

Na i a au i reira ka tono maua ko Atirikona Hamiora Wiremu kia whakanuia mai te oranga mo te Hahi Maori, heoi kihai rawa i whakaae mai. Ki ta ratou ki, kua 77 nga tau o te taenga mai o te Kupu ki Nui Tireni, a kua pakari nei te Hahi Maori, ma ratou ano e rapu oranga mo ratou. Ehara koutou i te tamariki kai u, kua pakeke nei hoki. Na he kupu tuturu tena na ratou kia kati ta te Hahi Maori titiro atu kia ratou mo te moni, ekore rawa e makere mai.

1. He kupu atu tena. Kua tono te Hinota Pakeha o tenei Pihopatanga kia whakaritea etahi Reimana Maori kia uru ki taua Hinota. Kahore he mea hei arai i nga tangata Maori tē uru ai, heoi ano ko te kore e mohio ki te reo Pakeha. 2. Ko te rawakore i te maha o nga mea e pau ana i te haerenga atu ki Akarana. He mea na te Hinota kia kitea te kotahitanga o te Hahi Pakeha me te Hahi Maori i roto i a te Karaiti, hei whakaritenga mo te kupu a Paora, "Kahore o tena Kariki, Hurai ranei, kotinga, kotinga kore ranei, tau tangata, Haitiana, pononga, rangatira ranei: engari ko te Karaiti te katoa, i roto i nga mea katoa."—(Korohe. iii. 11.) Na ma koutou e rapu te tikanga whiriwhiri mo etahi hunga tokorua mo taua Hinota, ma te iwi katoa ranei e pooti, ma tenei Hui ranei e whakarite.

Ko te kupu a te Pihopa mo te whakaora i nga whare minita. Ko te tikanga ma nga tangata o nga Pariha e hanga i nga wharekarakia, i nga whare minita, a ma ratou ano e whakaora i aua whare ina ahua pirau. Kaua e waiho kia kino awa atu ka tahuri ai ki te whakaora, erangi, kitea kautia te mate kia hohoro tonu te whakaora. Ma kona ka mama ai.

Tena hoki tetahi kupu a te Pihopa, ara ko te whakanekehanga i nga Tahua whangai minita. Kua iti rawa te hua o te moni inaianei, na reira ka puta whakauaua nga oranga ma nga minita. Tera hoki etahi o nga tahua minita kahore ano i kapi noa. Ka nui toku maia ki te whakahau kia rite tena kupu a te Pihopa ina maharatia te nui o nga moni a te Maori e pau ana ki te peti, ki te purei kaari, ki te reihi hoiho. He teka ano pea naku, e nui haere ana ena mahi maumau moni, mahi hua kore? Ahakoa ki mai koutou na te Pakeha i whakaako nga Maori ki te pera, kei te mohio ano tatou he mahi kuare. E kapohia ana e te Maori nga tikanga pohehe a te Pakeha, ko nga mea e tupu ai te pai e kore e tirohia e te tokomaha.

He mea whakahari i te ngakau te ahua o etahi o tatou hoa Maori e noho mai ra i Waikato, ara o te hunga i whakarere nei page 8i te Karakia pono ki te Atua, a hoki ana ki nga karakia maori. Ki taku whakaaro kua aua atu te po a kua tata te ao ki aua iwi. Kua kitea e ratou te hauareatanga o a ratou waka i hahau ai, he waka hanga-hanga noa iho, a kua tahuri mai ki to tatou waka i timata ra te hahau i te heenga o te tangata i te Kari o Erena, a i oti i te Matenga, i te Aranga, i te Kakenga o te Karaiti a whakamanutia ana e nga Apotoro. Ahakoa pangia taua waka e nga marangai, e nga tupuhi o te tukino a te rewera raua ko te tangata kia paremo ai, e manu tonu nei i te mea ko te Karaiti kei runga i taua waka, ara, i tona Hahi.

Heoi ra e hoa ma, me tahuri tatou ki te mahi i hui mai ai tatou, a ma te Atua nana nei i whai hiahia pai ai o tatou ngakau, e whakakaha tonu i a tatou, kia puta atu ai te mahi pai, i a ia e haere ana i mua hei tohutohu i a tatou mahi katoa, mo ta Ihu Karaiti to tatou Ariki.

Whakaria e Rev. Matiu Kapa.

Tautokona e Wiki te Whai.

E whakapai ana tenei Hui ki te whai korero a te Upoko, a e tono ana kia perehitia ki te pukapuka o nga mahi o te Hui.

Whakaria e Rev. Wiki te Paa.

Tautokona e Tamati Poa.

Ko Rev. Matiu Kapa hei kai tuhituhi Minita mo nga mahi o te Hui.

Whakaria e Rev. H. K. Taitimu.

Tautokona e Ritete te Kuru.

Ko Hirini Katene hei kai tuhituhi Reimana.

Homai ana e nga Mangai reimana nga pire o nga moni o a ratou Pariha.

Ruka te Huru—He patai.

E peheatia ana nga hua o te Tahua Minita o Hokianga i te takiwa o te matenga o Rev. P. Patiki, tae noa ki te whakanohonga o Rev. Hone Papahia hei minita mo Hokianga? Whakahoki: E hara ahau i te kaitiaki o aua moni, otira maku e rapu.

Ruka Huru—He patai.

I pehea te whakahoki o te Pitihana a te Komiti whiriwhiri a te Hui i Hauraki i te tau 1887, ki nga Kaitiaki moni, kia whakanekehia te oranga mo nga minita?

Whakahoki—Kahore au e mohio.

Whakaaria e Ritete te Kuru.

Tautokona e Matenga Komene.

Ki te ahei, kaua nga minita e tuku i te Hapa Tapu i nga ra noa, erangi hei nga Ratapu anake.

Whakaaria e Ritete te Kuru.

Tautokona e Hewari Mete.

Me unu te ture aroha noa mo te hoiho mo nga minita haereere; me waiho ma te aroha e hoatu he hoiho.

Whakaaria e Hewari Mete.

Tautokona e Tamati Poa.

Kia tupato te tuku tangata ki te Kura Minita. Kia ata kitea ra ano te pakaritanga o te whakaaro ka tuku ai.

Whakaria e Tamati Poa.

Tautokona e Rev. Matiu Kapa.

Hei Mangakahia te Hinota a te tau 1893, hei a Maehe.

Whakaria e Wi Kerehoma.

Tautokona e Wiki te Whai.

Ko nga moni o te whare karakia o Kaitaia kia tukua ki te Komiti o te Hahi, ma ratou e whakarite he Kaitiaki mo aua moni.

Whakaaria e Rev. Wiki te Paa.

Tautokona e Rev. Matiu Kapa.

E whakaae ana tenei Hui ki te karanga a te Pihopa hei Akarana te Hui Nui o te Hahi Maori a te tau 1892, hei a Hanuere.

Whakaria e Wiki te Whai.

Tautokona e Rev. Wiki te Paa.

Kia whakaputaina he kupu whakapai kia Matiu Tauhara raua ko Rev. Hare Reweti, me to raua iwi katoa, mo te atawhai nui ki nga tangata o te Hui.

Whakaria e Rev. Matiu Kapa.

Tautokona e Hirini Katene.

Kia whakaae tenei Hui ki te kupu a te Pihopa, ma nga Pariha ano e whakaora nga whare minita, ma nga Reimana e tirotiro.

Wi Kerehoma—He patai.

Kua whai maramatanga ranei nga moni o nga Pariha o Ahipara i tukua kia te Pihopa i te Hui ki Waiparera i te tau 1874?

Whakahoki—Kahore au e mohio otira maku e patai ina tae au ki Akarana.

Whakaria e Rev. M. Kapa.

Tautokona e Manihera Kauwhata.

E whakaae ana tenei Hui ki te karanga a te Hinota o te Pihopatanga kia tokorua mangai reimana e uru ki taua Hinota. Aua mema hei a Hirini Katene raua ko Hewari Mete.

Hirini Katene—He patai.

Kei te pehea te ahua o te Pitihana a nga tangata o te Waimate mo Wiremu Paratene te Waha hei minita mo ratou?

Whakahoki—Kia oti ra ano taua tangata te whakaminita ma te Pihopa e whakarite tona pariha.

Hirini Katene—He patai.

Ko ahea rite ai te kupu i whakaaetia e te Hui ki Hauraki kia perehitia nga tahua whangai minita ki nga pukapuka o nga Hui?

Whakahoki—Ka rite ina perihitia nga mahi o tenei Hui.

Whakaaria e Rev. Hare Reweti.

Tautokona e Rev. Reihana Kamiti.

Kia whakaurua nga taitamariki o Ngapuhi ki te Kura Minita.

Manihera Kauwhata—He patai.

Kua wehea mai ranei te moni whangai minita o Ohaeawai i to te Waimate, a kua honoa ki to Mangakahia?

Whakahoki—Aua, otira maku e patai.

Whakaaria e Matenga Komene.

Tautokona e Rev. Hare Reweti.

Kia whakaarohia e nga kaumatua he Minita pakeha mo Kaitaia hei riiwhi mo Rev. Hohepa Matiu.

Paua.

Takapaukura.

Herekino.

Awanui.

Kareponia.

Peria.

Kaitaia.

Ko ena moni e huihuia ana ki a nga Pakeha, ehara i a nga Maori anake

Kohumaru.

Parapara.

Rangiawhia.

Taita.

Waipoua.

Ripia.

Kapehu.

Kaikohe.

Mangakahia.

Otaua.

Ohaeawai.

Waimate.

Ahipara.

Waiparera.

Ngatotoiti.

Manukau.

Kororareka.

Paihia.

Whangape.

Rotokakahi.

Oromahoe.