Reports of meetings on Māori Church matters, 1872-1888

Nga Tangata O Te Hui Tuarima O Te Hah O Nga Takiwa, O Hauraki, O Kaipara, O Waikato Te Tumuaki Ko Te Pihopa

Nga Korero
A te
Hui O Te Hahi Maori
o nga takiwa
O Hauraki, O Kaipara,
O Waikato.
I Te Pihopatanga O Akarana,
I Huihui Ki Haurari
I A Mei 20, 1878.

Akarana: William, Atkin, Church And General Printer, High Street. 1878.

page break

Nga Tangata O Te Hui Tuarima O Te Hah O Nga Takiwa, O Hauraki, O Kaipara, O Waikato Te Tumuaki Ko Te Pihopa.

Nga Minita.

1.	Rev. B. Y. Ashwell.^*
2.	Rev. G. Maunsell.
3.	Rev. Heta Tarawhiti.
4.	Rev. Hohua te Moanaroa.^*
5.	Rev. W. Turipona.
6.	Rev. W. Pomare.
7.	Rev. V. Lush.

Nga Mangai Reimana.

1. O Hauraki	Ko Parata te Mapu.
2.	Ko Poari Riwai.
3. To te Kirikiri	Ko Tuterei Karewa.
4. To Manaia	Ko Reupena te Morehu.
5. O Whitianga	Ko Reupena te Kaho.^*
6.	Ko Wi te Huia.
7. O Ohinemuri	Ko te Poroa.
8.	Ko Karaitiana.
9. O waikato	Ko Hohaia.^*
10.	Ko Karena.^*
11.	Ko Hetaraka.^*
12	Ko W. Hughes.
	Ko Te Waka te Koi^*
13. O te Akau o Waikato	Ko Henare Ngatai.^*
14	Ko Mita Karaka.^*
	Ko te Wirihana.^*
15. To Kohanga	Ko Hori Kukutai.^*
16. O Kaipara	Ko Hamiora te Rakato.
17.	Ko Eruena Paerimu.
18.	Ko Paora Kawharu.
19. To Waiheke	Ko Hoete te Matete.
20. O Whakatiwai	Ko Mita te Ratu.
21.	Ko Wi Paitaki.

page break

No to [unclear: ro] o nga haora ka timata te karakia, taua karakia ko te Hapa Tapu; 27 i pa ki te Hapa; te kohikohi mo nga mea o te Hui.

No te 11 ka timata te karangaranga i nga ingoa o nga minita, o nga Mangai Reimana, koia ena i mua ake nei. Ko te Pihopa te tumuaki o te Hui; Nga minita i tae ake 5. Nga Reimana 13.

Mutu ake ka mea a te Pihopa kua tu te Hui, Na ka puta tana korero—: koia tenei.

Pai tonu ki ahau toku taenga mai ano ki tenei Hui o te Hahi o Hauraki, o Kaipara, o Waikato. I Muriwai tera Hui o te Hahi o enei takiwa i te Pepuere 1876; otüa kihai i tae katoa ake nga tangata o taua Hui, na te mamao hoki o tera kainga, na te nui ano hoki o te utu mo te haerenga atu. Kihai i tu te Hui i te tau 1877, ta te mea i haere ke ahau ki te Hinota Nui, i te timatanga o taua tau, tera ano hoki etahi atu take o muri iho. Kahore he rawa e huia ai kia kotahi nga Hui o enei takiwa e toru, ko te tino mea e whaarohia ko te mea e ata taea e nga tangata i karangatia ki aua Hui. Mehemea e hiahia ana koutou kia toru ano Hui mo enei takiwa e pai ana. Otiia ko te tikanga tenei kia whakaritea te ki a te Hui o te Hahi i Muriwai, kia kaua e waiho ma nga Mangai ano e utu te mea e haere mai ai ratou. Kahore hoki ratou nei e haere kau mai i runga i ta ratou ake mahi engari i runga i ta te Hahi. Ma nga tangata o nga Pariha katoa te whakaaro mo tetahi moni ma nga Mangai ina ka haere mai ki nga Hui.

Taihoa ia e korero nga mea mo a mua me hoki te mahara ki nga mea o muri kua ngaro nei. Kua rongo pea te katoa ki te matenga o Pihopa Herewini i te 11 o nga ra o Aperira nei. Ahakoa te pohehe ai etahi ki ana mahi, me whakaae katoa mai tenei kupu aku, ara, he nui rawa tana aroha ki tenei iwi ki te Maori; na reira hoki, ana haererenga maha i nga oranganoatanga i nga awa, i nga koraha, i te moana, i nga teina teka, i te maiuiutanga, i te ngenge, he maha nga mataaratanga, i te mate kai, i te mate wai," &c. Kua tangohia e te Atua tenei page 4pononga Ana i te Hahi i te ao nei, otiia tenei te mea hei maharatanga ma nga whakatupuranga a te Maori e haere ake nei ara kia kaua e whaia tana ake e te tangata engari kia uaua i runga i te mahi a te Atua, hei whakakororia Mona. Tera ano hoki tetahi tangata ngakau nui ki te mahi i nga mahi pai i roto i te iwi Maori o tenei takiwa. I tangohia taua tangata ki roto ki te Hahi o te Karaiti i mua tata i tona matenga; otiia no mua noa atu tana ata tohutohu i tana iwi i runga i te huarahi tika. Ko Te Moananui taua tangata. Na tana kupu ki a au i whakapuaretia ai tetahi whare kawakia i tona kainga i Ohinemuri; he maha atu ano hoki nga tohu i mohiotia ai tana hiahia kia mahi ratou tahi ko tana iwi ki te Atua.

Tenei nga mea e kitea ai kei te kake haere nga mahi a te Hahi i o tatou takiwa. Tuatahi, ko Waikato, kei reira a Te Ahiwera, a Heta Tarawhiti, a Hohua Moanaroa e whai whakaaro ana ki to tatou iwi. Kua whakapakia etahi tangata i Weraroa, i Taupiri hoki. Kua tae ano hoki a Heta Tarawhiti ki te karakia i Kopua; a tera e nui haere nga tangata hei mahinga mana ki Ngaruawahia. Pai tonu hoki te taenga mai o tetahi tangata o Kopua ki to tatou Hui inainei. Kua whakaukia hoki etahi tangata i Hauraki. Kua oti hokitetahi whare karakia te hanga ki Manaia, me tetahi ano ki Wharepapa i Kaipara; a mea ake tetahi atu ka hangaa ki Wharepapa kua kohikohia hoki etahi moni £102 hei hanga i tana whare. Kua tu ano hoki tetahi whare kura ki Kaipara.

Nga mea nui hei tirohanga ma te Hui nei ko te kuranga i nga tamariki; me te whakakorenga i te haurangitanga e kiia nei ka nui kei Hauraki. E toru anake nga tamariki kei te kura i Parawai, a tera ano te rua tekau kahore nei e tae ki te kura. Ma te mohio ki te reo Pakeha e tika ai nga tamariki i runga i nga mahi Pakeha. Ma te kore rawa e pa ki te waipiro e mutu ai te haurangi a ma te hono tonu hoki ki tekura e tino taea ai te pehi tena mahi kino.

Ka huri tenei; ka whakaaetia ake enei ritenga e te Hui ara:

I.—Na Rev. W. Pomare raua ko Rev. W. Turipona.

E mihi ana te Hui nei ki te whakapuakanga a te Pihopa i te matenga o Pihopa Herewini, me tuku atu te mihi a te Hui page 5nei, ki o tatou hoa i roto i a te Karaiti, engari rawa ki a Mata Herewini.

II.—Na Te Matete raua ko Rev. W. Pomare.

Kia tukua nga tamariki ki te kura otira ki nga kura e tata ana ki nga kainga Maori. Mo Waiheke ia tenei kupu.

III.—Na Rev. W. Pomare raua ko Hamiora.

Kia wehea te Hui o te Hahi Maori o Hauraki, o Kaipara i te tau kotahi; engari kia rua nga tau me whakakotahi ano te Hui o te Hahi.

IV.—Na Hamiora te Rakato raua ko Rev. Heta Tarawhiti.

E whakapai ana te Hui nei ki nga tangata o Hauraki, mo te whakakotahitanga, mo te atawhai hoki i nga manuwhiri.

He patai enei.

I.—Na Rev. W. Turipona.

Mo nga kakahu o te whare karakia i Ohinemuri, kia pewheatia. Mea ana a te Pihopa me tuku mai ki te minita tiaki ai.

II.—Na Eruena Paerimu.

Mo nga moni ma te Minita tuatahi o Ngatiwhatua, kia whakaaturia mai. Kei nga moni i tua nei.

III.—Na W. Hughes.

Mo nga whenua i hoatu mo nga tamariki Maori kia whakaaturia mai; mo Punui tenei kupu. Mea ana a te Pihopa 870 eka o taua pīhi, kua retia, £100 i te tau, hei oranga tena ma nga tamariki o Waikato i te kura i Taurarua.

page 6

Nga Kai Whakaako.

1. No te Muri	Ko te Honihana Wetoi.
2. No Waitakere	Ko Eruena Tutua.
3. No Muriwai	Ko Hamiora Rakato.
4. No Ongarahu	Ko Te Tana Ngakauri.
5. No Kopironui	Ko Kipa. Ko Wir Moi.
6. No Hiorekata	Ko Paora Kawharu.
7. No Wharepapa	Ko Menehira Tahamate
8. No Pahekeheke	Ko Tamati Reweti.
9. No Aotea	Ko Weneti Ruarangi
10. No te Kawau	Ko Hoete Parenga.
11. Wakatiwai	Mita Te Ratu, Wi Paitaki.
12.	Ko Wiremu Ptene Taipua.
13.	Ko Watahere Tutepaoa.
14. No Hauarahi	Ko Maihi te Hinuki.
15. No Waimango	Ko Reihana te ahitoro.
16. No Orere	Ko Tiopira Tangata Rama.
17. No Whakatiri	Ko Rihari te Ao marama.
18. No Umupuia	Ko Rapata te Puru.
19. No Waiheke	Ko Hoete te Matete.
20.	Ko Hapi.
21	Ko Hemi te Kaihe.

page 7

Ko Nga Kohikohinga Enei O Kaipara, O Hauraki, I Nga Tau E Wha I Te 1874, 1875, 1876, 1877.

O Muriwai.

Riro Mai.				Riro Atu.
	£	s.	d.		£	s.	d.
Toenga o 1873	3	14	8	Iutua monga mea katoa a te Hahi	41	7	6
O nga tau e toru	41	10	10	Toenga	3	18	0
	£45	5	6		£45	5	6

(Kahore nga moni i kohikohia i te tau 1877 i whakina ki te kai tuhituhi.)

O Te Muri.

	£	s.	d.		£	s.	d.
Inga tau e wha	15	14	11	I nga papa mo te whare hou	13	19	5
				I etahi atu mea	1	15	6
£15	14	11		£15	14	11

O Waiheke.

	£	s.	d.		£	s.	d.
E toru tau	17	12	0½	Kei nga kai tiaki	21	9	0½
Keïte peke	26	7	6	Kei te pēke	26	7	6
Na te Pakeha	6	0	0	I te minita i te waina	2	3	0
£49	19	6½		£49	19	6½

O Wharepapa.

	£	s.	d.		£	s.	d.
Nga kohikohinga	76	1	0	I te hanganga i te whare karakia	76	1	0
	£76	1	0		£76	1	0

O Ongarahu.

	£	s.	d.		£ s.	d.
Nga kohikohnga	177	0	0	Mo te whare karakia	102	0	0
				Mo te whare kura	76	0	0
£177	0	0		£177	0	0

page 8

O Hauraki.

	£	s.	d.		£	s.	d.
Nga kohikohinga o te ata	84	10	7	Ite whare Minita	71	0	0
				Ite Minita (tau wha)	52	0	0
Nga kohikohinga o te ahiahi	25	11	8½	Ite Hui o te Hahi	5	16	0
				Ite whare i te Kirikiri	4	13	11
Toenga o 1873 o te ata	36	2	3	Ite taiepa	3	0	0
Toenga o 1873 o te hiahi	9	4	5½	I etahi atu mea	7	10	0
I tapiritia e te kai tiaki	1	9	0	I te whare kahahuranga i hangaa	12	18	1
Hui katoa	£156	18	0	Hui katoa	£156	18	0

Te Moni Minita O Hauraki.

	£	s.	d.	£	s.	d.
Nga kohikohinga tea noakia Tihema 1873	155	10	0	Kei nga kai tiaki o nga Moni Minita	172	1	9
Etahi o muri iho, me nga hua i te pēke	16	11	9	Nga moni e toe nei hei whakatoitu i te
Kahore ano kia rite	27	18	3	£200. Ma te Pihopa kia	20	0	0
				Ma Hauraki kia	7	18	3
Hui katoa	£200	0	0	Hui katoa	£200	0	0

O Kaipara (Ngatiwhatua).

	£	s.	d.		£	s.	d.
Te Moni Tuatahi	449	7	0	Kei nga kai tiaki	647	16	6
Nga Hua i tapiritia.	198	9	6
Hui katoa	£647	16	6		£647	16	6

O Manaia.

	£	s.	d.		£	s.	d.
Kohikohinga o 1873	6	2	3	Ite hanganga o te whare karakia	45	0	0
Kohikohinga O 1874 Ki 1877	38	17	9		£45	0	0
	£45	0	0		£45	0	0

O Whakatiwai.

	£	s.	d.		£	s.	d.
Nga kohikohinga 1875	18	14	4	Kei te pēke	22	7	11
I tapiritia e te pēke	3	13	7
	£22	7	11		£22	7	11

Ko nga moni enei i whakina mai e nga kai tiaki ki te kai tuhituhi kia,

G. Maunsell.

^* Kahai enei i tae ki te Hui.

▼ About this page

Other formats

Connect

▼ Browse collection