.gif)
page break.gif)
Niu Tireni.
Tau Wha Tekau Ma Rua o te Kuinitanga o
Kuini Wikitoria.
Nama 40.
Whakatoputanga I Nga Take.
| Ingoa. | |
| 1. | Ingoa Poto. |
| 2. | Mehemea ka rere ke te whakaaro a te Ateha Maori i te whakaaro o te Kai Whakawa Pakeha me ata tuhituhi taua whakahe. |
| 3. | Ka ahei te Kooti ki te whai kupu tohutohu kia herea nga whenua. |
| 4. | Kaua e moketetia nga whenua. |
| 5. | Ka whakakorea te rarangi 35 o te Ture o 1873. |
| 6. | E kore e meatia kia mahia te kimi tuatahi, engari kia mohiotia tetahi tino take. |
| 7. | Te utu mo nga kai-ruri mo nga whenua kua oti te ruri. |
| 8. | Te tikanga whakahaere i nga whenua o nga tangata e noho hapa ana. |
| 9. | Te tikanga uiui i nga tau o te tamaiti. |
| 10. | Kaua e nuku ake i nga marama e toru te wa e ahei ai te tono whakawa tuarua. |
| 11. | Te tikanga whakarite i te nui o te whai taketanga o te tangata. |
| 12. | Nga pukapuka tuku riihi aha ranei. |
| 13. | Nga moni reti kaore o tika ana kia utua me tuku ki tetahi takotorangi moni a te Kawanatanga tiaki ai. |
| 14. | Ko nga tau e whai mana ai te Kawana te whakatakoto i nga raina rori kua whakanekehia inaianei ki te tekau ma rima tau. |
| 15. | Whakatikatika i te rarangi 71 o "Te Ture Whenua Maori, 1873." |
| 16. | Whakawa tuarua i te take a Hori More. |
He Ture hei whakatikatika i "Te Ture Whenua Maori, Ingoa. 1873."
[Nowema 2, 1878.]
Na ka Meingatia hei Ture e te Runanga Nui o Niu Tireni e noho huihui ana i roto i te Paremete i runga hoki i te mana o taua Runanga nga whakaritenga ka whakaaturia i raro iho nei:—
| 1. | Ko te ingoa poto mo tenei Ture ko "Te Ture Whakatikatika Ingoa Poto. i te Ture Whenua Maori, 1878 (No. 2)." |
| 2. | Mehemea ka rere ke te whakaaro a tetahi Ateha Maori i Mehemea ka rere ke te whakaaro a te Ateha Maori i te whakaaro o te kai whakawa Pakeha me ata tuhituhi taua whakahe. whakaturia i runga i te mana o "Te Ture Whenua Maori, 1873," i te whakaaro o te Kai-whakawa Pakeha o te Kooti, a ka kore taua Ateha e whakaae tahi ki te whakataunga a te Kooti, me ata tuhituhi taua whakahe a taua Ateha ki nga pukapuka o te Kooti me nga putake i whakahe ai. |
| 3. | Ka ahei ia Kai-whakawa o te Kooti Whenua Maori kia whai Ka ahei te Kooti ki te whai kupu tohutohu kia herea nga whenua. kupu tohutohu atu ki te Kawana kia herea te tukunga o nga whenua e whakawakia ana i tona aroaro, mehemea ia e whakaaro ana ia he mea pai kia puritia aua whenua hei whenua mo etahi o nga tangata e whai tikanga ana ki reira.page 2 |
| 4. | Ekore e tika kia utua tetahi moni i runga i te tikanga mokete mo runga i tetahi whenua e puritia ana e tetahi Maori i runga i te mana o te Pukapuka Whakamaharatanga Take o te Karauna Karaati ranei. |
| 5. | Ko te rarangi toru tekau ma rima o "Te Ture Whenua Maori, 1873," ka whakakorea. |
| 6. | Ekore e meatia kia mahia te kimi tuatahi i kiia kia mahia e te rarangi 38 o "Te Ture Whenua Maori, 1873," engari ia kia mohiotia tetahi tino take i peratia ai engari ko te paanga o te tangata inaianei ki nga whenua kua oti te whakawa i mua ekore e taea te whakahe mo te korenga o taua kimi tuatahi. |
| 7. | Ka ahei te Kooti ki te whakatau ki te Kai-ruri kua whakamana hei Kai-ruri i runga i te Ture kia utua ia mo tana mahi ki te whenua ranei ki te moni ranei. Me titiro te Kooti ki tetahi whakaritenga marama i runga i tenei tikanga a te kai-whakahau me te Kai-ruri Whenua Maori: Engari kaua te ruri ki runga ki te whenua kua panuitia i runga i "Te Ture Hoko Whenua Maori a te Kawanatanga, 1877," mehemea ia kahore i matua whakaaetia e te Minita mo te taha Maori. |
| 8. | Ko nga whakahaerenga o nga kai-tiaki o nga whenua i runga i nga ture o te 1877 me te 1867 mo nga tangata e noho hapa ana i runga i te Ture ara mo nga tamariki me nga porangi me era tu tangata kia rite ki te tangata noa iho ki ta te whakahaere a nga kai-tiaki o aua tu whenua mehemea e whakahakahaere ana ki te Kawanatanga mo te hoko mo te riihi ranei i aua whenua; a ko nga moni katoa o puta ana me whakahaere i runga i nga tikanga o aua Ture. |
| 9. | Mehemea ka kitea e te Kooti he tamaiti tetahi o nga tangata nona te whenua, me uiui e te Kooti e hia ranei nga tau o taua tamaiti a me tuhituhi ona tau ki roto ki te Pukapuka Whakamaharatanga Take; a timata atu i taua ra te ritenga o nga tau e tae ai ki te rua tekau ma tahi o ona tau. |
| 10. | Kaua e nuku ake i nga marama e toru te wa e ahei ai te tono whakawa tuarua. A mehemea ka whakataua ano ki nga tangata i kitea ra i te whakawa tuatahi to ratou tika, a mehemea kua tuhi pukapuka hoko aha ranei ratou i muri iho o te whakawa tuatahi ka mana tonu aua pukapuka. |
| 11. | Ka whai mana te Kooti ki te kimi i runga i te tono a tetahi tangata whai mana ki te whenua, a tetahi atu tangata ranei i te nui o te whai taketanga o tetahi tangata ki tetahi whenua e whiwhi ai ia i runga i te pukapuka Whakamaharatanga Take Karauna Karaati whakataunga ranei; a mehemea ka whakaaro pera te Kooti ka ahei ki te whakaputa i tetahi whakataunga whakawhiwhi i tetahi wahi o taua whenua ki taua kai-tono. |
| 12. | Ko ia pukapuka tuku riihi aha ranei o nga whenua kua whakataua i runga i te Tiwhikete, Pukapuka Whakamaharatanga Take Karauna karaati ranei ka ahei kia tuhia i te aroaro o tetahi kaiwhakawa, kai-tuhituhi o tetahi tari whakawa, o tetahi Apiha ranei o nga Katipa, Roia ranei mehemea kahore ona tikanga ki taua mea ka rite ra o ratou mana ki te mana kai-titiro o nga Kai whakawa o te Ture whakawa whenua Maori o nga Kai-whakawa Tuturu i runga i Te Ture whenua Maori 1873." Engari mehemea he kai-whakamaori taua Apiha i runga i te Ture whenua Maori 1873 ekore ia e ahei kia tu hei kai-titiro i te tuhituhinga ingoa tangata Maori ki aua tu pukapuka mehemea nana ano i whakamaori tana pukapuka engari kia 21 nga tau o te tangata katahi ka mana ia hei kai-titiro. |
| 13. | I nga meatanga katoa mehemea kua hanga he pukapuka riihi whenua Maori i mua atu i muri mai ranei o te putanga o te Karauna Karaati mo taua whenua a mehemea o mana kore ana etahi o nga page 3 tangata kua oti te tuhi i o ratou ingoa ki te riihi i runga i nga tikanga o te ture ki te whakamana i te reti a mehemea kahore ano i mohiotia te wahi o ia tangata o ia tangata i roto i taua whenua mehemea ranei kua mate tetahi o nga tangata e tika ana kia uru ki te tango i taua moni no reira e kore e ahei te tangata e tango ana i taua whenua i runga i te tikanga o te reti ki te utu tika i nga moni i whakaritea kia utua i runga i nga tikanga o taua pukapuka reti e riro ai i a ia te pukapuka whakaaetanga o te rironga o aua moni hei reira ka tika kia kawea atu aua moni e taua tangata ki tetahi takotoranga moni a te Kawanatanga kua oti te whakarite e te Kawana e tetahi Kaiwhakawa ranei o te Kooti Whakawa Whenua Maori hei takotoranga moni pera ko taua moni me waiho ki reira takoto ai mo nga tangata e reti ana i te whenua ki a ia, a ko taua utunga pera e taua tangata me ki e tika ana kia kiia he whakamananga i nga tikanga katoa o te reti mo te utunga o nga moni o te reti kua puritia peratia a ko te pukapuka whakaaetanga a te Apiha kaitango i aua moni me ki he tino whakaaetanga o te rironga o nga moni kua oti te whakaatu i roto i te pukapuka pera kua utua atu ki taua apiha e te tangata kua riro nei i a ia te whenua i runga i te tikanga reti. Ko nga moni kua kawea ki tetahi takotoranga moni o te Kawanatanga me utu atu i reira ki ia tangata ki ia tangata kua kitea e tetahi Kooti whai mana ki te whakarite e tika ana hei tango i aua moni. |
| 14. |
I raro i te tekiona kotahi rau ma ono o "Te Ture Whenua Ko nga taua e whai mana ai te kawana te whakatakoto i nga raina rori kua whakanekehia inaianei ki te tekau ma rima tau. Maori, 1873," e whai mana ana Te Kawana ki te tango ki te whakatakoto hei tikanga mo te katoa tetahi etahi raina rori rerewe ranei i roto i etahi whenua Maori i etahi taima noa atu i roto i nga tau kotahi tekau i muri i te ra i tuhia ai te Karauna Karaati, ko nga tau e whai mana ai te Kawana ki nga tikanga pera kua whakanekehia inaianei ki te tekau ma rima tau, ahakoa kua takoto te tikanga o taua tekiona kotahi rau ma ono.
Engari e kore tenei tikanga i runga nei e whai mana mehemea Whakatikatika i te rarangi 71 o "Te Ture Whenua Maori, 1873." kua pahure nga tau i rite ai.
|
| 15. | Mehemea, i runga i te tirohanga o etahi o nga ruri mapi ranei o etahi Whenua Maori i raro i nga tikanga o te rarangi whitu tekau ma tahi o "Te Ture Whenua Maori, 1873," ka kitea tetahi mea he i roto, tetahi mea ranei e hapa ana, a kahore e taea te whakatikati kakia ahei ai te tuku taua mapi ki te aroaro o te Kooti Whenua Maori i te wa e noho ana ki te whakawa i nga whenua i uru ki roto ki taua mapi, ka whai mana te Kai Whakahaere o nga ruri, ona hoa mahi ranei, ki te mea e marama ana, ki te whakamana noaiho i taua ruri, i taua mapi ranei, a me ata whakawa e te Kooti te take a nga tangata ki nga whenua kua uru ki roto ki taua mapi, ki taua ruri ranei, ka mutu te whakawa ka ahei te whakaputa i te pukapuka whakataunga tarewa kia puta ai te pukapuka Whakamaharatanga Take ki nga tangata i kitea e te Kooti e whai take ana ki aua whenua engari ko taua ruri, mapi ranei, me ata whakaoti i muri iho, kia ahei ai te Kai Whakahaere i nga ruri, e ana hoa whakahaere ranei, te whakamana i taua mapi. Ka whai mana te Tumuaki o Te Kooti Whenua Maori, i te tukunga atu o taua mapi, kua matua whakaaetia e te kai whakahaere i nga ruri e ona hoa whakahaere ranei, ki te whakarere i taua pukapuka tuatahi ki te tuku i te pukapuka tuturu hei whakakapi i tera, kaua hoki e whakawakia ano e te Kooti. |
| 16. | Ahakoa nga tikanga i roto i nga meatanga o ia ture e whai Whakawa tuarua i te take a Hori More. take ana ki nga Whenua Maori e whai mana ana inaianei, ka whai mana te Kawana i roto i tona Runanga Whiriwhiri, i roto i nga marama e ono i muri iho o te hanganga o tenei ture, ki te tono i tetahi whakawa tuarua ki te aroaro o Te Kooti Whenua Maori, i raro i nga page 4 tikanga o "Te Ture Whakawa Whenua Maori, 1873," mo te whai taketanga o Hori More, tetahi tangata Maori o te takiwa o Hauraki, ki tetahi piihi Whenua Maori, ko te ingoa o taua whenua ko Te Hape Ki te Tonga, No. 1, kei Hauraki i te takiwa Porowini o Akarana. Ka whai mana taua Ki a te Kawana i te wa e puta ai ano he mea whakaputa i roto i nga marama e ono i whakaritea mo nga mea pera e "Te Ture Whenua Maori, 1873," a ko nga mahi katoa i timataria i mua mo runga i taua whakawa ka whakakorea inaianei, ka timataria houtia taua whakawa, kua oti nei hoki te whakarite e "Te Ture Whenua Maori, 1873." |