Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

He Ture hei whakatikatika hei whakatopu i te Ture o te Kooti Whenua Maori.

Ko Te Mana Me Te Whakahaere a Te Kooti

Ko Te Mana Me Te Whakahaere a Te Kooti.

17.Ka ahei nga Maori ki te tuku tono ki te Kooti. Mehemea ka ki tetahi Maori nona tetahi whenua Maori ka ahei ia ki te tono ki te Kooti kia whakawakia te Take ki taua whenua i runga i nga ture e whai tikanga ana mo te pera.
18.Nga whakaaturanga o roto o aua tono. Me whakaatu enei mea ki roto ki taua tono:—
(1.) Te ingoa o te whenua tetahi whakaaturanga ranei e mohiotia ai te whenua.
(2.) Te ingoa o te iwi nga ingoa ranei o nga tangata e whakaaetia ana e te kai-tono e whai tikanga ana ki te whenua.
(3.) He kupu hei whakaatu kua ata tohutohungia nga rohe ki runga ki te whenua i runga i te whakatu pou i tetahi atu tohu ranei.
(4.) Mehemea kua oti tetahi mapi, me whakaatu kua hoatu ki te Kooti.
19.Nga nohoanga o te Kooti. Ka noho te Kooti i nga wa i nga wahi e whakaritea ai e panuitia ai e te Tumuaki o nga Kai-whakarite Whakawa. Kei te Kai-whakarite Whakawa e whakahaere ana i te nohoanga o te Kooti te whakaaro ki te nuku mo nga wa ki nga kainga hoki e pai ai ia.
20.Me tuku nga tauira o nga Panui ki te Komihana o nga Whenua o te Kuini. Ka tukua nga tauira o nga panuitanga o nga nohoanga o te Kooti ki te whakawa Take, me te rarangi ingoa o nga whenua ka whakawakia, ki te Komihana o nga whenua o te Kuini o te Takiwa e takoto ai aua whenua i roto i tetahi wa tika i mua atu o te nohoanga o te Kooti.page 5
21. I muri iho o te taenga atu o tetahi tono pera me tera kua Me panui te taenga ake o te tono. whakaaturia i runga ake nei, ka panuitia e te Tumuaki o nga Kai-whakarite Whakawa taua tono i runga i tona whakaaro i tino mahara ai ka kitea nuitia taua panui.
22. Ka whakaaturia hoki i roto i taua panui i tetahi atu panui Te Panuitanga o te wahi me te ra e tu ai te Kooti. ranei ka whakaputaina i muri iho, te ra me te wahi e noho ai te Kooti ki te whakarongo i taua tono.
23. Ka noho te Kooti, ko te mea tuatahi hei whakamarama ki Nga whakamaramatanga i te tuatahi. te Kooti mehemea kua ata tohutohungia nga rohe o te whenua penei me te kupu i roto i te tono, a mehemea kua hoatu he mapi ki te Kooti me whakaatu mehemea e tika ana taua mapi kua ata ruritia te whenua i runga i nga ture mo te ruri.
24. Ka marama enei mea kua whakaaturia i roto i te rarangi i Me whakawa nga Take. runga ake nei ki te Kooti katahi ka timata ki te kimi i runga i nga korero e maharatia kia korerotia ki tona aroaro i te Take o te kai-tono me nga tangata katoa e ki ana e whai Take ana ratou ki taua whenua ahakoa tae atu ratou ki te aroaro o te Kooti kahore ranei.
25. I runga i taua kimihanga ka whai mana te Kooti ki te Ma te Kooti e whakatau i tana i whakaaro ai. whakatau i te tika o te Take o te kai-tono o etahi atu Maori ranei ki taua whenua ki tetahi wahi ranei o taua whenua ki te whakakore ranei i te whakawa ki te whakatau ranei i tana i pai ai.
26. Ka marama te Kooti ki te tika o te Take o te kai-tono o Me tuhi nga ingoa o nga tangata ki te Pukapuka o te Kooti. etahi atu Maori ranei ki te whenua ki tetahi wahi ranei o te whenua ka whakataua kia tuhia nga ingoa o nga tangata e tika ana ki te Pukapuka o te Kooti i runga i nga tikanga ka whakaaturia a muri ake nei mo te tokomaha o nga tangata a ka whakataua ano hoki kia whakaputaina he Tiwhikete.
27. Mehemea kua oti te ruri, kua tae ki te Kooti te mapi tika Ka whakaputaina tonutia te Tiwhikete mehemea kua oti te ruri etc. mo te Karauna Karaati ka whakaputaina tonutia te tino Tiwhikete.
28. Mehemea kahore ano i tae taua tu mapi ki te Kooti a mehemea kahore ano kia ruritia ka whakahaua e te Kooti kia ruritia Mehemea kahore he mapi me ruri. kia hoatu ki te Kooti te mapi tika mo te Karauna Karaati a ka whakaputaina he Tiwhikete tarewa.
29. Kia ata oti nga mahi e tohutohungia ana i roto i te rarangi Ka oti te mapi ka whakaputaina he panui. 28 me panui e te Kooti kia rongo ai nga tangata katoa e whai tikanga ana ki taua mea kia mohio ai ratou tera te mapi hei tirohanga ma ratou mo tetahi wa i tetahi wahi ka whakaaturia i roto i taua panui.
30. Mehemea ka hiahia tetahi tangata ki te whakahe ki nga Nga whakahe ki te mapi. rohe kua tohutohungia i runga i te mapi me whakaatu e ia ki te Kooti tana whakahe me te take i whakahe ai.
31. Ka tae taua whakahe ki te Kooti katahi ka ata whakariteritea Ma te Kooti e whakariterite nga rohe. e te Kooti nga rohe i runga i te tikanga o nga take o nga tangata e whai tikanga ana ko taua whakariteritenga me haere i runga tonu i te mana o te Kooti.
32. Mehemea kahore he whakahe mehemea ranei i whakahe a Ko te mapi tuturu ka waiho ki te Kooti. kihai i whai tikanga taua whakahe ka tuhia e tetahi o nga Kai-whakarite Whakawa tona ingoa ki runga ki te mapi e ata whakatuturutia ana e te Kooti ka waiho tonu ki roto ki te Kooti.
33. Ko te whenua e whakaaturia ana ki taua mapi ka kiia ko te Ka kiia ko te ahua tera o te whenua i whakataua. whenua ano tena i whakataua i te whakawakanga o te tuatahi a mehemea kua whakatikatikaia nga rohe me tuhi ano te whakatikatikanga ki nga pukapuka o te Kooti.
34. Kia whiwhi ra ano te Kooti ki te mapi me te whakaaturanga Me whakaputa te Tiwhikete. o nga rohe e tika ana mo te Karauna Karaati ka whakaputaina te tino Tiwhikete i runga i te whakataunga a te Kooti i te whakawakanga o te tuatahi engari me matua whakahoki atu ki te Kooti te Tiwhikete tarewa.
35. I nga whakawakanga katoa e kitea ai e nui ake ana nga Mehemea ka maha atu nga tangata i te tekau me wawahi te whenua. tangata no ratou tetahi whenua i te 10, a i nga whakawakanga katoa e whakaae ai nga tangata katoa no ratou te whenua, ka whai mana te page 6Kooti ki te wehewehe i te whenua, kia kotahi wehenga kia maha atu ranei i runga i to te Kooti huarahi i kitea ai he tika, a ka tuhia wehea ketia ki roto ki te Pukapuka o te Kooti nga ingoa o nga tangata o ia wehenga, kaua e neke ake i te 10 tangata ki te wehenga kotahi a ka whakaputaina nga Tiwhikete i runga i taua tikanga.
36.Ko te ra e tuhia ki roto ki te Tiwhikete me te ra e timata ai te mana. Ko te ra e tuhia ki roto ki nga Tiwhikete e whakaputaina ana i runga i te mana o tenei Ture ko te ra i puta ai te kupu Whakatau a te Kooti a ka kiia kia timata te whaimanatanga o aua Tiwhikete i taua ra.
37.
Nga mea mo roto i te Tiwhikete.Me tuhi marire ki roto ki ia tino Tiwhikete te whakaaturanga o nga rohe me tetahi mapi o te whenua e rite ana mo te Karauna Karaati.
Te whakamohiotanga ki te tika. Kia rua tahi nga tino Tiwhikete mo ia whenua, me whakamana ki te ingoa o tetahi o nga Kai-whakarite Whakawa me te Hiiri o te Kooti.
Ko te rua o nga tiwhikete. Ko tetahi o aua Tiwhikete ka hoatu ki nga Maori no ratou nga ingoa i roto, ki ta ratou tangata ranei e whakarite ai, ko tetahi o aua Tiwhikete ka tukua ki te Kawana.
38.Ka ahei nga Maori ki te tuku i o ratou wahi ake. Ka whai mana ia Maori e mau ana tona ingoa i roto i tetahi Tiwhikete ki te tuku i tona wahi i runga i tetahi pukapuka e tuhia ana i runga i nga tikanga o tenei Ture mehemea ia kahore he here hei arai i taua tuku.
39.Ko nga tangata e whakaritea ana ka tu ki te tunga o nga Maori i hoko. Ko nga tikanga o nga riiwhi tangata mate me nga tangata e whakaritea ana e nga tangata no ratou te whenua ka rite tonu ki nga tikanga o nga Maori na ratou te putake i whai mana ai aua riwhii aua tangata ranei e whakaritea ana.
40.Ka whai mana te Kooti ki te whakarite i te nui o to ia tangata wahi. I mua atu i muri iho ranei o te whakaputanga o tetahi Tiwhikete ka whai mana te Kooti, mehemea ia ki te pai, i runga i te tono a tetahi Maori e whai take whenua ana ki te whakatuturu i te wahi e tika ai ia ki te whakaatu hoki i taua wahi i roto i te Tiwhikete.
41.
Ka tika kia wahia te whenua.Mehemea ka hiahia etahi tangata e mau ana o ratou ingoa ki roto ki tetahi Tiwhikete a ratou uri a ratou tangata ranei e whakarite ai kia wehewehea te whenua e whakahuatia ana i roto i taua Tiwhikete ka whai mana te Kooti ki te pai ia ki te wehewehe a mehemea ka peratia ka murua atu i runga i te kupu a te Kooti te Tiwhikete kua whakaputaina ka whakahaerea te whakawa penei mehemea he whakawa i runga i te tono tuatahi.
Kaua e whakararurarua te take o nga tangata i whakataua ai i te tuatahi. Engari i runga i nga whakawa wehewehe kahore he kimihanga ki etahi atu tangata i waho o era i whakahuatia ra o ratou ingoa i roto i te Tiwhikete tuatahi heoti ano he wehewehe kia kitea ai te wahi o ia tangata o ratou.
42.Mehemea ka mate ka taea te whakatu he riiwhi.Mehemea ka mate tetahi Maori e whai tikanga ana ki tetahi whenua e whakahuatia ana i roto i tetahi Tiwhikete ka whai mana te Kooti ki te whakatu i tetahi riiwhii mona i runga i te tikanga ka whakahuatia a muri ake nei mo te whakatu riiwhi.
43.
Nga here etc.Me kimi te Kooti i ia whakawakanga mehemea e tika ana kia hoatu tetahi here ki runga ki te whenua ki tetahi wahi ranei mehemea ranei e tika ana kia whakaritea tetahi tikanga mo te whaimananga o nga tangata no ratou te whenua a me whakaputa te Tiwhikete i runga i aua tikanga.
Me tuhi nga kupu here ki tua o te Tiwhikete. Ko aua tu kupu here whakarite tikanga me tuhituhi ki tua o te Tiwhikete i mua o te whakaputanga.
44.
Ka whai mana te Kawana ki te arai i te mahi a te Kooti me panui.Ka whai mana te Kawana i mua atu o te timatanga o tetahi whakawa i te wa ranei e whakawa ana ki te tuku i tetahi kupu tuhituhi ki te Tumuaki o nga Kai-whakarite Whakawa ki te Kai-whakarite Whakawa ranei e noho ana i roto i te Kooti kia araia taua whakawa, heoi ka tae atu taua kupu ka mutu tonu te mana o te Kooti mo taua whakawa.
Ka taea te whakanoa taua panui. Ka whai mana ano te Kawana ki te tuhi atu i tetahi kupu hei whakanoa i taua kupu tuatahi a i runga i te whakanoa ka timata ano te mana o te Kooti.