Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Petitions of Renata Kawepo and 790 others, and Piripi Ropata and 200 others

Ki te Runanga Nui o Niu Tireni kei Poneke. — Te Pitihana a nga Rangatira me nga Tangata o nga Iwi Tokomaha o tenei Motu, Kua tuhia nei o ratou Ingoa ki raro o tenei:

page break

Ki te Runanga Nui o Niu Tireni kei Poneke.
Te Pitihana a nga Rangatira me nga Tangata o nga Iwi Tokomaha o tenei Motu, Kua tuhia nei o ratou Ingoa ki raro o tenei:

E Whakaatu Ana,—

I te huihuinga o nga rangatira me nga tangata mohio o te iwi Maori ki Pakowhai i te marama o Mei o te tau kua pahemo ake nei i oti te whiriwhiri enei take.

1.Kia tino kiia nuitia, a kia tino pono te pumautanga o ta matou whakamana i a te Kuini mo matou. A kia tino whakina e matou te pono o a matou whakaaro, kia whakamana, kia whakaaetia, kia mahia e matou i nga wa katoa i nga ra katoa Ana Ture.
2.He mea tika, he mea tino pai rawa ki to matou whakaaro, kia whakakotahitia nga iwi o Niu Tireni: a kia huihui matou, kia kite matou i a matou: kia korerotia a matou mate: kia kohikohi matou i nga korero e pai ana kia tukua ki te Paremete Nui o tenei Koroni: hei take korero mo taua Paremete.
3.E ki ana matou e tika ana kia tu tetabi Hui o nga rangatira o nga iwi, i ia tau, i ia tau, kia korerotia nga mea katea e pa ana e whai mana ana ranei kia matou; kia kimihia a matou mate; kia ata korerotia nga mea e pai ana kia tukua ki te aroaro o te Paremete Nui o te Koroni. Ma te Hui e whakarite te kainga hei nohoanga mo te Hui, o te tau i muri iho o taua Hui.
4.Me whiriwhiri e matou, inaianei nga tangata e pai ana kia tu ratou hei Komiti whakahaere i nga mea katoa kua whakaaetia i roto i nga kupu Tuarua, Tuatoru o enei korero.
5.E mea ana matou kia whakakahoretia te Ture whai mana i enei ra, mo nga Mema Maori o te Paremete, ara, ko te Ture e mea ana, kia tukua ki taua Paremete nga Mema Maori tokoiti mo nga tangata Maori, ki nga Mema Pakeha, mo nga tangata Pakeha; a kia whakarerea nga Takiwa Pooti o naianei; me whakarite nga rohe o nga tino iwi, hei rohe mo nga Takiwa Pooti hou.
6.E mea ana matou ko nga whakahaerenga o nga hoko o nga whenua Maori, i runga i nga ritenga e whai mana ana inaianei, he mea whakapohehe he mea kino, a me mutu te hoko i runga i aua tu ritenga; kaua te whenua e hokona i te takiwa e takoto papatupu ana. Mehemea ka whakaae te Iwi te Hapu ranei, me nga Rangatira ranei, kia ruritia, kia Kootitia te whenua, katahi ka tika kia ruritia kia Kootitia mehemea ka whakaaetia e te tokomaha kia hokona te whenua, katahi ka tika kia hokona.

I te takiwa kahore ano i whakaaetia te hoko kaua he moni e puta atu ki nga tangata na ratou te whenua, me mutu hoki te haere pokanoa a nga Apiha o te Kawanatange, ki nga takiwa Maori ki te tohe ki nga tangata Maori kia tukua o ratou whenua kia ruritia kia Kootitia ranei. Me waiho te whakaaro ki aua tangata mo te ruritanga, mo te Kootitanga ranei, o a ratou whenua.

7.E mea ana matou kia whakakahoretia te Ture e whai mana ana inaianei e whakamana ana taua Ture i te Kawanatanga ki te pupuri i nga whenua Maori, kia kaua aua whenua e hokona ki nga Pakeha noa atu.
8.E mea ana matou ko nga Ture katoa e whakatu ana i nga Kooti Whakawa Whenua o naianei kia whakakahoretia. Me homai e te Paremete o te Koroni tetahi Ture marama, Ture whakahaere tika i nga whenua Maori. Me ki taua Ture kia rite nga Kai whakawa o nga Kooti Whakawa Whenua Maori, ki nga Kai whakawa o etahi atu Kooti Tuturu, kia kaua te Kawanatanga e whai mana ki ranga ki aua Kai whakawa whenua Maori.
9.E mea ana matou ko tena Kawanatanga i whakaturia i te tau 1869, he Kawanatanga kino; kahere ona mahi tika; kahore ona whakaaro pai mo te Iwi Maori. Ma te Paremete e turaki taua Kawanatanga.
10.Me tuhituhi e matou he Pitihana korero pa, ki to matou Kuini tono ki a Ia, kia tukua mai tetahi tangata korero pono, mahi tika, hei kimi i a matou mate, hei tuhituhi i a matou mate hei tuhituhi i a matou korero, kia kitea e to matou Kuini.

I muri iho o taua hui i whakaurua aua take ki roto o tetahi Pitihana a tukua ana ki te Paremete. Ko etahi o nga tikanga o roto o aua take i ahua oti te whakaaro e te Paremete.

page 2

I te marama o Maohe o tenei tau i huihui ano nga rangatira me nga tangata mohio o nga iwi ki Omahu ki te korero i te mahinga a te Paremete i taua pitihana o tera tau, a ki te whakaaro ano hoki i nga mea o pa ana ki te Iwi Maori.

A i oti enei take i muri nei te whiriwhiri e te Hui ki Omahu.

1.Ko te mahi ruatahi o tenei Hui he whakahou i te ki kia noho pai i raro o te mana o te Kuini me Ana Ture.
2.Ko te Hui e whakapai ana ki te Paremete mo tona ata whiriwhiri i nga mea e pa ana ki te iwi Maori, ahakoa he maha nga mate nunui e te Maori kei te toe hei mahinga.
3.E koa ana te Hui ki tana rongonga kua mutu rawa te hoko a te Kawauatanga i nga whenua Maori. Ko nga kino i pa ki te iwi Maori i runga i nga mahi a nga kai hoko whenua a te kawanatanga, kanui te maha, a he tika rawa te mutunga e taua tu mahi.
4.E koa ana te Hui ki te whakaritenga o te tu o nga Mema Maori ki te tu o nga Mema Pakeha, ara, ko te rite tenei, kua pumau: Engari, e mea ana ano te Hui mo ta ratou tono e tera Hui kia hanga tetahi Ture hou, Ture tuturu kia riterite nga Mema Maori mo nga tangata Maori, ki nga Mema Pakeha mo nga tangata Pakeha, a kia whakarerea nga Takiwa Pooti o naianei, me whakarite nga rohe o nga tino iwi hei rohe mo nga Takiwa Pooti hou.
5.E koa ana te Hui kei tenei Paremete e haere ake nei ka hanga he Ture hou mo te Kooti Whakawa Whenua Maori. Nui atu te mate o te iwi Maori i nga tau ka pahemo ake nei, i te kino o nga Ture mo nga Whenua Maori na te kino o nga Ture ka murua noatia e te Pakeha kino nga whenua o te Maori i Haaku Pei nei me etahi atu wahi.
6.E whakapai ana te Hui ki te whakamananga a te Paremete i te Pooti o Karaitiana mo te Takiwa Pooti o te Tai Rawhiti a mo te tukunga i a ia ki roto o te Runanga nui o te Paremete.
7.I reto o te Ture hou ka hanga nei mo nga whenna Maori e mea ana te Hui kia whakamana nga putake i oti i te Hui ki Pakewhai i tenei tau kua pahemo ake nei. Koia enei nga putake i oti:
  • (a.) E mea ana matou ko nga Ture katoa e whakatu ana i nga Kooti Whakawa Whenua o naianei kia whakakahoretia, me homai e te Paremete o te Koroni tetahi Ture marama Ture whakahaere tika i nga whenua Maori. Me ki taua Ture kia rite nga Kai whakawa o nga Kooti Whakawa whenua Maori, ki nga Kai whakawa o etahi atu Kooti Tuturu kia kaua te Kawanatanga e whai mana ki runga ki aua Kai whakawa Whenua Maori.
  • (b.) E mea ana matou kia whakakahoretia te Ture e whai mana ana inaianei e whakamana ana taua Ture i te Kawanatanga ki te pupuri i nga whenua Maori kia kaua aua whenua e hokona ki nga Pakeha noa atu.
  • (c.) E mea ana matou ko nga whakahaerenga o nga hoko o nga whenua Maori i runga i nga ritenga e whai mana ana inaianei he mea whakapohehe, he mea kino, a me mutu te hoke i runga i aua tu ritenga, kaua te whenua e hokona i te Takiwa e takoto papatupu ana. Mehemea ka whakaae te iwi te Hapu ranei me nga Rangatira ranei kia ruritia kia kootitia te whenna, katahi ka tika kia ruritia, kia Kootitia, mehemea ka whakaaetia e te tokomaha kia hokona te whenua, katahi ka tika kia hokona. I te takiwa kahore ano i whakaaetia te hoko kaua he moni e puta atu ki nga tangata na ratou te whenua me mutu hoki te haere pokanoa a nga A Piha o te Kawanatanga ki nga Takiwa Maori ki te tohe ki nga tangata Maori, kia tukua o ratou whenua kia ruritia, kia Kootitia ranei. Me waiho te whakaaro ki aua tangata, mo te ruritanga mo te Kootitanga ranei o a ratou whenua.
8.Kia whakamana te Ture mo te Maori kia uru ki roto ki nga Huuri i roto o nga Kooti Pakeha, ana whakawa i nga mea e uru ai te Maori.
9.Ko nga rangatira me nga tangata mohio o nga Iwi katoa o te Motu nei, me mea e ratou nga ingoa o nga tangata e tika ana kia whai Pooti, kia eke ki runga o nga pukapuka Pooti.
10.Ko te Iwi Maori o te Koroni katoa, me kaua e Pooti mo nga Kaunihera hou, kei waiho hei putake tono moni kia puta ki nga Kaunihera mo nga whenua a te Maori.
11.Ko te Kawanatanga me kaha atu tana mahi ki te whakatu kura ki nga wahi katoa o te motu kia mohio ai nga tamariki Maori ki te reo Pakeha, ma tenei hoki ka rite ki te Pakeha ka mohio hoki ki nga mahi nana nei i whakanui te iwi Pakeha.
12.Ko te hui e mea aua ki nga rangatira katoa me uga iwi katoa o te motu kia whakarere i nga mahe tawhito, a kia hoki ki te karakia tika me nga whakaako a te Karaipiture.
13.E koa ana te hui ki te otinga o nga tautohe mo Kakirawa me Te Awa-a-te-Atua i runga i te utunga o tetahi moni nui me te whakahokinga o tetahi wahi o te whenua. Katahi hoki nga Pakeha o nga motu nei ka mohio e hara i te parau nga whakahe a nga Maori o Haku Pei, mo nga mahi he a Tatana me etahi atu Pakeha. Mehemea hoki kaore i he a ratou mahi e kore e puta tenei moni nui mo Kakirawa raua ko Te Awa-a-te-atua.
14.Kanui te whakahe o te Hui ki te whakatunga Ko Tatana hei Mema mo te Paremete e nga Pakeha o Nepia, hei whakakapi i te nohoanga o Ta Tanara Makarini. Ke nga Maori o Haku Pei e kere e whakapono ki nga mahi a te tangata i mahi nei i te mate nui mo ratou, a ka mea te Hui kia kaua nga kupu a Tatana i roto o te Paremete e whakarangona a kia meatia e nga Mema o nga wahi katoa, kia kimihia nga putake i tukua ai he tangata penei me Tataua hei whakakapi i te nohoauga o te Makarini.
15.E whakatika ana te Hui ki te mahi a nga tangata o Ngatahira, ara, ki ta ratou puritauga kia kaua e riro i a Tatana, a e mea ana te Hui kia kaua te Kawanatanga me te Paramete e tautoko i a Tatana ki te mahi i tenei he nui ki te iwi Maori, i raro o te ingoa tapu o te Ture.
16.Ko te Hui e whakamoemiti ana kia Ta Hori Kerei mo tana kaha ki te mahi i nga mea o te Iwi Maori ki nga Mema hoki i tautoko i a ia ki te tiaki ki te whakahaere i nga mea a te Maori i rote o te Paremete.
17.Ko te Iwi Maori taihoa e whakahe, e whakapai ranei ki te Kawanatauga heu nei, engari, kia ata kitea a ratou mahi, te tika, te he ranei, kia kore ai e taea te ki, e tautoko aua, e whakaae ana ranei te Iwi Maori i tenei Kawanatanga, kahore he take.
18.He mea tika he mea tino pai rawa ki to matou whakaaro kia whakakotahitia nga Iwi o Niu Tireni a kia huihui matou kia kite matou i a matou; kia korerotia o matou mate; kia kohikohi matou i nga korero e pai ana kia tukua ki te Paremete Nui o tenei Koroni hei take korero mo taua Paremete.
19.Ke nga rangatira katoa o nga Iwi, me turaki i te kai waipiro, a me mahi e te Paremete he ture e taea ai te whakahara te tangata kawe atu i te waipiro ki nga kainga o te Maori.page 3
20.Ko tenei Hui e mea kaua to Paremete a arai i te mahi a te Iwi Maori mo o ratou whenua i riro he nei enagari me tuku aua mea ma nga Kooti o te Koroni e mahi.

Ko enei whakaaro katoa o te Iwi Maori e tukua ana kia whakaarohia e te Paremete o te Koroni. A e inoitia ana kia tino whakaarohia enei tono tika a ratou e te Paremete a kia tino whakanekehia atu enei kino me enei mate.

A ko a koutou kia Pitihana ka inoi tonu:

Renata Kawepo me ona hoa e 790,
Piripi Ropata me ona hoa e 200.