Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Whakawakanga tuarua o nga Kereme ki Ahikouka

Whakawakanga tuarua o nga Kereme ki Ahikouka. [Ahikouka Claims Rehearing.]

[i roto i te reo Pākehā]

page break

Whakawakanga tuarua o nga Kereme ki Ahikouka.

[Ahikouka Claims Rehearing.]

Whakawhaititanga.

Whakaingoatanga.
Matua korero.
1.Ingoa Poto.
2.He tikanga mo te whakawakanga tuarua o nga kereme ki Ahikouka.
3.Ka whakakorea te Tiwhikete i whakaputaina e te Kooti Whakawa Whenua Maori ki nga tangata e mau nei a ratou ingoa ki te Apititanga Tuarua.
Nga Apititanga.

[i roto i te reo Pākehā]

He Pire i Huaina.

He Ture whakatakoto tikanga me te Whakawakanga Whakaingoatanga. Tuarua o tetahi Kereme i tonoa e etahi tangata maori ki tetahi Poraka Whenua i te Porowini o Poneke e mohiotia ana ko "Te Ahikouka ki te Tonga," me etahi atu tikanga hoki.
Notemea i whakawakia e te Kooti Whakawa Whenua Maori, i Matua korero. noho ki Kereitaone, i te Porowini o Poneke, i te rua tekau ma whitu o nga ra o Aperira, i te tau kotahi mano e waru rau e whitu tekau, tetahi kereme i tonoa ki tetahi poraka whenua kua o ti te tuhi ki te Apititanga Tuatahi e mau ana i raro iho nei, a i taua nohoanga o te Kooti i riro te kupu whakaotinga a taua Kooti i nga tangata e mau ana o ratou ingoa i te Apititanga Tuarua i raro iho nei: A notemea i tonoa tetahi whakawakanga tuarua e nga tangata mo te taha ki nga tangata hoki kua oti nei o ratou ingoa te tuhi ki te Apititanga Tuatoru i raro iho nei, a ko taua mea, i runga i te Ota o te Kawana i roto i tona Runanga i tuhia i te rua tekau ma ono o nga ra o Hepetema, i te tau kotahi mano e waru rau e whitu tekau, i kiia kia tuaruatia te whakawa i te aroaro o te Kai-whakawa kotahi me nga Ateha tokorua i mua atu o te rua tekau ma rima o nga ra o Hepetema, i te tau kotahi mano e waru rau e whitu tekau ma tahi: A notomea kakore i mana tana ota i whakaputaina i roto i te Runanga, engari ko te kereme o ana tangata kua oti o ratou ingoa ie tuhi ki te Apititanga Tuatoru, i whakawakia i te aroaro o te Kooti Whakawa Whenua Maori i noho ki Kereitaone, me tetahi huuri Maori i uru nga tangata maori toko-wha ki roto, i te whitu o nga ra o Pepuere, i te tau kotahi mano e waru rau e whitu tekau marua, a ko taua kereme i whakawakia hei mea hou, ko te kupu whakaotinga a te Kooti mo runga i taua mea i riro i aua tangata kua oti nei o ratou ingoa te tuhi ki te Apititanga Tuarua, a i puta hoki te kupu i taua wa kia whakaputaina te tiwhikete ki a ratou, engari ko taua tiwhikete kahore ano kia puta: A notemea i puta te kupu whakahe a nga tangata e mau nei a ratou ingoa ki te Apititanga Tuatoru ki te kupu whakaotinga a te Kooti, a i puta te tono a Te Honorable Tanara Makarini te Minita mo te Taha Maori i taua wa ki etahi rangatira o te iwi Maori kia ata kimihia e ratou nga mea e whai tikanga ana ki taua kereme; a i mahia e ratou, i kimihia i runga i taua kupu tono, na ko te kupu page 2whakahoki mai a aua rangatira i mea i tino marama i whakapumautia rawatia to ratou kereme e nga tangata e mau nei o ratou ingoa ki te Apititanga Tuatoru, i mea hoki aua rangatira mehemea i korerotia ki te aroaro o te Kooti Whakawa Whenua Maori nga korero i korerotia ki to ratou aroaro, tera kua marama i taua Kooti te tika o te tono o aua tangata e mau nei a ratou ingoa ki te Apititanga Tuatoru: A notemea i runga i nga mahi katoa o mua kua tupu te tautohe a nga kai tono o tetahi taha ki tetahi taha, a he mea tika kia whakatakotoria he tikanga mo te whakawakanga tuarua kua oti te whakaatu i raro iho nei, kia taea ai te whakaoti tuturu aua mahi tautohe kia tika ai hoki nga whakahaere ki tetahi taha ki tetahi taha i runga i ta te Ture tikanga.

Na tenei ka meingatia hei Ture e te Runanga nui o Nui Tireni e noho huihui mai nei ki roto ki te Paremete i runga hoki i te mana o taua Runanga nga ritenga kua tuhia i raro nei:—

1. Ingoa Poto. Ko te Ingoa Poto me tenei Ture ko "Te Whakawakanga Tuarua o nga Kereme ki Ahikouka, 1874."
2.
He tikanga mo te whakawakanga tuarua o nga kereme ki Ahikouka. Ahakoa nga ritenga i roto i "Te Ture Whenua Maori, 1873," me tuarua te whakawa ka taea hoki te whakawa tuarua e te Kooti Whakawa Whenua Maori i te aroaro o te Kai-whakawa kotahi o taua Kooti me tetahi Ateha kotahi te tono a nga tangata kua oti te tuhi ki te Apititanga Tuatoru mo te poraka whenua kua oti te whakaatu ki te Apititanga Tuatahi i raro iho nei, a ka whakawakia i te ra me te taima ka whakaritea e taua Kai-whakawa, kaua taua ra e puta i muri i te pahemotanga o te tahi o nga ra o Hurae, i te tau kotahi mano e waru rau e whitu tekau ma rima.

I raro i nga ritenga o tenei Ture, ko nga tikanga o taua Ture ka whai mana ki taua whakawakanga tuarua, ki nga kereme hoki nga take me nga tikanga katoa e pa ana ki tetahi ki etahi tangata ranei mo runga i taua mea, me pera te ritenga ano kua mana i tetahi Ota a te Kawana i roto i tona Runanga i runga i nga tikanga o taua Ture te whakawakanga tuarua i whakaaetia e tenei Ture.

3. Ka whakakorea te Tiwhikete i whakaputaina e te Kooti Whakawa Whenua Maori ki nga tangata e mau nei a ratou ingoa ki te Apititanga Tuarua. Ka whakakorea ka kiia kua noa i naianei te tiwhikete kua puta ka kiia ranei kia puta i te Kooti Whakawa Whenua Maori kua oti te korero i runga ake nei ki nga tangata kua oti o ratou ingoa te tuhi ki te Apititanga Tuarua; a ko taua tiwhikete me kii me whakaaro hoki (engari ka waiho anake kia whakamana i te riihi ka korerotia i raro iho nei) kahore rawa he mana o taua tiwhikete timata mai i te ra i kiia kia puta: Engari kahore he mea i roto i tenei Ture hei whakahe i tetahi riihi mo te whenua kua oti te whakaatu i roto, i taua Apititanga Tuatahi, i hanga i tukua i te te kau ma whitu o nga ra o Pepuere, i te tau kotahi mano e waru e whitu tekau ma rua, e Matiaha Mokai ma ki tetahi Hone Turi (John Tully), mo nga tau tekau ma wha, kua oti te korero ki roto ki taua riihi; [unclear: a] mo nga tikanga me nga whakahaerenga i raro i tenei Tura, engari kaua e nui atu e ahua ke ranei, a i runga i taua ritenga me kii ano kua mana taua riihi mo nga mea katoa.

[i roto i te reo Pākehā]

Nga Apititanga.

[i roto i te reo Pākehā]

Nga Apititanga. Apititanga Tuatahi.

Ko tera piihi whenua katoa i te taha o te taha o te awa o Waiohine, i te Takiwa o Wairarapa, i te Porowini o Poneke, e mohiotia ana ko te ingoa ko te Ahikouka ki te Tonga, me nga moutere e rua e tu tata mai ana, ko te nuinga i runga i te ruritanga e 780 eka, nui ake iti iho ranei. Ko te rohe ki te Nota, ko te Poraka o te Matia 873 riki, 600 riki, 298 riki, 361 riki, 759 riki, me te Poraka o Ahikouka ki te Nota 1800 riki, 2900 riki, 1740 riki me te awa o Waiohine, ki te Rawhiti ko taua awa ano; ki te Tonga ko te awa o Muhunoa; ki te Kotiu ko te whenua o te Kuini, 4905 riki, me te awa o Waiohine, uru ana hoki nga moutere e rua i te kokorutanga ki te taha whakarua o aua awa.

[i roto i te reo Pākehā]

page 3

Apititanga Tuarua.

  • Matiaha Mokai.
  • Wi Kingi.
  • Tare Turi.
  • Heni Turi.
  • Moihi Tarahanga.
  • Kereopa Te Oka.
  • Makere Te Waitoa.
  • Tiaki Turi.
  • Hakopa Kaingakiore.

[i roto i te reo Pākehā]

Apititanga Tuatoru.

  • Ngatuere.
  • Rihari Tehi.
  • Wi Tutere.