Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

He ture hei whakamana i Te Kawana ki te whakaoti i etahi tikanga mo nga karaati whenua e takoto ana ki Rangiwhakaoma i te Porowini o Poneke. (30 o Akuhata, 1874.).

He Ture hei whakamana i Te Kawana ki te whakaoti i etahi tikanga mo nga Karaati whenua e takoto ana ki Rangiwhakaoma i te Porowini o Poneke

[i roto i te reo Pākehā]

He Ture hei whakamana i Te Kawana ki te whakaoti Whakaingoatanga. i etahi tikanga mo nga Karaati whenua e takoto ana ki Rangiwhakaoma i te Porowini o Poneke.

[30 o Akuhata, 1874.
Notemea i te marama, i tetahi wa ranei o te marama o Hanuere, Matua korero. Kotahi mano e wara rau e rima te kau ma rima, i hokona e nga tangata Maori nana tetahi piihi whenua e tata ana ki Rangiwhakaoma i roto i te Porowini o Poneke, a e mohiotia ana ko te ingoa ko te Poraka o Whakataki, i hokona, i tukua rawatia atu e ratou ki a Te Kuini mo nga moni e rua rau pauna, i runga i nga tikanga kia puritia mo tetahi wa kia kaua e hokoa e maketetia; a i roto i taua wa ka ahei aua tangata na ratou ake te whenua, te hoko tuturu rawa mai i mua, i etahi atu tangata ki a ia ake etahi piihi o roto o taua poraka ki te utu ka whakaritea kia kotahi te kau hereni mo te eka: A notemea kua hokona mai e etahi o nga tangata nana te whenua kua oti te korero i runga ake nei, etahi piihi o taua Poraka whenua kua oti nei te korero, a he mea tika kia hohorotia te whakaputa i etahi Karauna Karaati ki aua kai hoko mo nga piihi whenua kua riro mai ra ia ratou: A notemea i runga i tona piri pono me ana mahi tika i whakahaerea tonutia e ia ki te taha Kawanatanga o te Koroni, i hoatu e Ta Hori Kerei, te Kawana o Niu Tireni i taua wa, tetahi piihi o te Poraka whenua kua oti nei te korero ki te rangatira Maori ki a Wiremu Potangaroa kua mate nei, a he mea pai, e tika ana hoki kia whatamanaia inaianei te tohu aroha a te Kawana o te Koroni i taua wa, ki nga tamariki me nga mokopuna o taua rangatira kua oti nei te korero, ara, a Te Potangaroa, kia tangohia mai mo ratou ake hei oranga mo page 2aua tamariki te whenua i hoatu ki to ratou matua: A notemea ano, i te kitenga he pono no taua whenua ake te oranga e puta mai ana ki nga tangata no ratou ake te whenua o te Poraka o Whakataki kua oti nei to korero: A kahore nei i whai rawa e taea ai e ratou te hoko mai ki a ratou etahi atu wahi o taua Poraka i maha atu i era kua oti te korero i runga ake nei, a i puta tetahi kupu whakaae ki a ratou tera ka whakahokia taua poraka whenua hei oranga mo ratou i runga i te tikanga o te iti rawa o te moni i utua atu ki a ratou mo te nuinga atu o era whenua i riro mai ai ki a Te Kuini; a he mea tika kia whakatuturutia hei whenua rahui mo nga tangata no ratou ake te whenua hei whakatupu oranga mo ratou.

Na tenei ka meingatia hei Ture e te Runanga Nui o Nui Tireni i noho huihui nei ki roto ki te Paremete i runga hoki i te mana o taua Runanga nga ritenga kua tuhia i raro nei:—

  • Ingoa poto. 1. Ko te ingoa poto mo tenei Ture ko "Te Ture mo nga Karaati o Whakataki."
  • Ka tika ma te Kawana e tuku rawa atu nga Karauna Karaati. 2. Ka tika i runga i te Ture ma Te Kawana i runga i te ingoa me te taha ano ki a Te Kuini, i muri i te hanganga o tenei Ture, ki te hanga Karauna Karaati mo ia piihi o te whenua kua tuhia nei ki te apititanga tuatahi e mau ana i raro iho nei, mo nga tangata e mau nei o ratou ingoa ki te rarangi tuarua o taua apititanga, ko nga ingoa o aua tengate kua whakanohoia ki te taha o nga nama o nga tekiona mo nga piihi whenua kua oti nei to korero kia tuturu rawa ki a ratou, kia kore rawa hoki he tikanga here.
  • Me etahi atu Karauna Karaati i runga i te tikanga here. 3. Ka tika hoki i runga i te Ture kia penei ano, ma Te Kawana e hanga Karauna Karaati mo aga piihi whenua e rua kua oti te tuhi ki te apititanga tuarua e mau ana i raro iho nei, mo ia tangata mo ia tangata e mau ana o ratou ingoa i raro iho nei, mo ia tangata mo ia tangata e mau ana o tatou ingoa i te rarangi turua o taua apititanga, ko nga ingoa o aua tangata kua whakanohoia ki te taha o nga nama o nga tekiona mo ia piihi whenua, i runga i nga tikanga me nga ritenga here kia kaua e tika ma ia tangata o roto o te Karaati mo aua piihi whenua e rua, e whai mana ki te hoko, ki te tuku pehea ranei i taua whenua i te mea kahore ano i matua riro mai te whakaaetanga tuhituhi a Te Kawana mo taua mea, otiia ka taea e ratou te tukui i taua whenua i runga i te riihi mo nga tau kaua e neke atu i te rua te kau ma tahi, e kore e tika kia whakaurua tetahi kupu ki roto ki te pukapuka o te riihi mo etahi atu tau, e kore hoki e tika kia tango moni tamana, kaua hoki e tuhituhi pukapuka whakaae kawenata ranei kia whakanuia nga tau o te riihi, hoko ranei a tetahi wa i muri atu.
  • Te ra o te mananga o te whenua i runga i te Ture. 4. Ko nga whenua ki ta te Ture i mea ai i roto i nga whenua kua tuhia ki te tahi me te rua o nga apititanganga e mau ana i raro iho nei, ka tukua ka kiia hoki kua tukua ki ia tangata o nga Karaati i nga ra i tuhia ki roto ki aua Karaati.