[Native Reserves Act 1873]

Whakahaeretanga o Nga Whenua-Rahui

Whakahaeretanga o Nga Whenua-Rahui.

17.	Mana o nga Komihana. Na, hei tikanga e taea ai te kimi e kitea ai e mohiotia ai, i etahi taima, te ahua me te peheatanga o nga whenua-rahui Maori i roto i tona takiwa (i to te Komihana), i to nga Tangata Maori takiwa ranei mana aua wahi-rahui hei mahinga hei painga ranei mo ratou, te ahua me te peheatanga ranei o nga tikang tiakanga (trusts) i waihotia ai aua wahi-rahui i whakaaetia ai i wehea ketia ai i tangohia ai, te ahua ranei o etahi o nga tikanga tiakanga e mau ana ano a e ahei ana te whakamana, me whakatau i roto i o ratou takiwa ki nga Komihana Whenua-Rahui Maori katoa e whakaturia ana i raro i tenei Ture nga mana me nga tikanga katoa e mau ana ki nga Komihana i whakaturia i raro i "Te Ture Whakamana Komihana, 1867" me "Te Ture Whakatikatika, 1872, i te Ture Whakamana Komihana, 1867"—a kahore he mana ke atu i tenei whakaaetanga e tika ai ratou ki te mahi i runga i nga mana o taua Ture; engari ko nga moni e pau i runga i taua kimihanga me tango mai i roto i nga moni e puta ana i runga i te wahirahui Maori e uia ana e kimihia ana tona ahua me tona tikanga. Ko aua moni me tango mai i runga i etahi whakaritenga tikanga e hangaia a mua ake nei.
18.	Ko nga tikanga o nga wahi-rahui e kore e whakaputaia ketia. Ko nga tiakanga ko nga tikanga i waihotia ai i whakaaetia ai i wehea ketia ai i tangohia ai etahi Whenua-Rahui Maori, ko etahi ranei o aua tikanga e mau ana ano i roto i tetahi takiwa, a e ahei ana te whakamana i te taima e timata ai te whaimanatanga o tenei Ture, e kore e taea noatia te whakaputa ke, me whai Ture ra ano na te Runanga Nui o Niu Tirani e pera ai.
19.	Mana ki te hoko, ki te kurutete, ki te riihi ranei. Ka tika ki ta te Ture nga Komihana Whenua-Rahui Maori katoa e whakaturia ana i raro i tenei Ture i runga i te tikanga whakaae kua korerotia i roto i te tekiona whitu, kia hokona ki te moni, ki te whenua ano ranei, ki te aha ranei, kia retia ranei, etahi whenua i roto i tetahi wahi-rahui Maori, tetahi taha ranei o tetahi wahi-rahui Maori, i roto i to tena takiwa i to tena takiwa; engari e kore e tika aua hokonga retinga ranei ki te kore e matua whakaaetia e te Kawana i roto i tona Runanga, a ko te whakakitenga o taua whakaaetanga e mohiotia ai me whai kupu whakaatu ki tua o te pukapuka whakamana i aua hokonga aua retinga ranei—me tuhi e te Kawana tona ingoa ki taua kupu whakaatu: Engari, e tika ana, i runga ano i taua whakaaetanga a te Kawana i roto i tona Runanga, kia retia e tetahi noa atu Komihana Whenua-Rahui Maori tetahi noa atu wahi whenua e takoto ana i roto i tetahi noa atu wahi rahui Maori mo roto i etahi tau e kore e pahika atu i te ono te kau tau hei hanganga hei tunga whare, hei kainga ia mo te tangata tonu i a ia te reti, e kore e tika he whakaritenga kia riro te whenua ki tetahi tangata atu me ka mutu te takiwa o te reti tuatahi: Tetahi hoki e kore e tika i roto i nga reti katoa i raro i tenei Ture, kia tuhia he whakaaetanga kia whakahoutia te reti me ka mutu. Tetahi hoki, ko nga riihi whenua: rahui Maori e tukua ana mo tetahi atu tikanga i to te hanganga whare e kore e tika kia hira atu nga tau o te riihi i te rua te kau ma tahi hei kainga mo te tangata tonu i a ia te reti, kia riro ano i a ia i te takiwa i retia ai.
20.	Ko nga moni me hoko ki te whenua. Ko nga moni katoa e riro mai i tetahi Komihana Whenua-Rahui Maori i runga i te hokonga o tetahi whenua, he moni apiti mai page 7ranei i runga i te hokonga whakawhititanga ki te whenua ano, ki te aha ranei, o tetahi whenua he wahanga no tetahi wahi-rahui Maori i roto i tona takiwa, me hohoro tonu te whakatau-a-mokete ki runga ki tetahi whenua, aha atu ranei, e mau taketake rawa ana ki te tangata i a ia, me hoko atu ranei ki etahi. Pukapuka Whakaaetanga Moni a te Kawanatanga o Niu Tirani, ki etahi atu whenua ranei, a ko aua whenua me ka riro mai me mau ki a te Komihana Whenua-Rahui Maori i runga i nga tikanga me nga ritenga tiakanga i mau ai ki a ia era whenua kua hokona ra e ia i mua tonu atu o te hokonga, a ka kiia tonu iho aua whenua hei whenua-rahui Maori i raro i nga tikanga o tenei Ture.
21.	Kia oti ra ano te hoko atu ki aua tu pukapuka whakaaetanga I te mea kaore ano kia hokona ka waiho mo runga i nga tikanga o nga wahi rahui. moni, ki etahi atu whenua ranei, nga moni e riro mai ana ki tetahi Komihana Whenua-Rahui Maori i te hokonga atu o tetahi whenua pera me te mea kua korerotia ra, ka kiia nga moni koha e puta mai ana i runga i te whakahaeretanga o aua moni he moni koha puta mai no runga i te whenua wahanga o te wahi-rahui Maori i hokona ki aua moni, a ka waihotia aua moni koha hei moni mo runga i nga tikanga o tenei Ture.
22.	Ka tuhia e te Komihana Whenua-Rahui Maori tana pukapuka Pukapuka a te Komihana he mea whakamarama. whakaatu i te rironga ki a ia o nga reti me nga moni e hoatu ana ki a ia i runga i tona Kai-tiakitanga, ko taua pukapuka hei tino whakawatea tino whakaora i te tangata nana i utu i aua moni, a e kore hoki e kiia ki muri iho kei a ia he tikanga mo aua moni, mana ranei e tiaki te whakahaeretanga o aua moni, ka eke ranei ki runga ki a ia te he mehemea ko ngaro ka whakahaerea hetia ranei.
23.	Kei ia Komihana kei ia Komihana Whenua-Rahui Maori te E kore e tau he he ki nga Komihana mo nga moni tuku ki te tangata atu. tikanga mo nga reti me nga moni atu e tino riro mai ana ki a ai, engari e kore tau ki a ai te he mehemea ka puta mai he mate i runga i te hoatutanga moni tiakanga ki nga ringa o tetahi rangatira peeke tiaki ai, tetahi mate ranei e puta mai i runga i te whakahaeretanga o nga moni tiakanga mehemea e hara i te mea i ata whakarerea e ia tana mahi a he iho, i ata whakahe marire ranei e ia te mahi.

Home | Advanced Search | About | Help

© 2016 Victoria University of Wellington | Contact us | Conditions of use