Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Ko Nga Korero o Te Runanga Tuatahi o te Takiwa ki Tokerau

Ko Nga Korero Enei I Whakapuakina E Nga Rangatira I Roto I Te Runanga I Turia Ki Te Waimate I Nga Ra O Maehe 1862

Ko Nga Korero Enei I Whakapuakina E Nga Rangatira I Roto I Te Runanga I Turia Ki Te Waimate I Nga Ra O Maehe 1862.

(Na to ratou kai-tuhituhi ake.)

Maehe 26, 1862.

Ka whakatika a Maihi Paraone Kawiti.

Ka korero, Tenei ano taku kupu e kara e te Karaka, ko te ra tenei i timata ai te whakatu o tenei Runanga ki tenei pito whakararo ki Pewhairangi, ara ki te Waimate. Ko taku kupu tenei, e whakae ana a hau ki te ture, ki enei tikanga kua oti nei te whakatakoto ki o matou aroaro; ko taku whakaae tenei, ka tapoko a hau ki tenei Runanga. Na ko tetahi taha tenei o taku kupu ka maua nei e ahau ki toku Runanga ki taku iwi hoki, ma taku iwi hoki a hau ka tika ai, ki te kahore, e kore au e meinga he tangata. Na ko tenei e kara, e te Karaka, ka mea atu taku kupu ki a Kawana e rapu ana hoki au ki te tahi kupu mai ma Kawana, mo aku pukapuka, mo taku Runanga i te Kawakawa, i maua e te Waka ki a Kawana, kia whakahokia mai, kia rongo au kua oti ranei te whakakahore, kahore ranei; otira, ki a tino rongo a hau i tona whakakahoretanga mai. Heoi ano aku kupu ki a koe e te Karaka.

Ka whakatika a te Waka. Tenei ano taku kupu e whakatika ana ahau ki to kupu e Maihi, e kore hoki taua e tika ki a taua anake, ma te iwi hoki taua e tika ai, ki a uru katoa nga tangata o ia hapu, o ia hapu, ki roto ki tenei mahi, ka pai.

Ka whakatika ko Kingi Wiremu Tareha. Kia rongo mai koutou ki taku kupu, me tango mai etahi atu Rangatira o nga hapu hei hoa mahi tahi mo tatou i tenei mahi ki a tika ai ta tatou hapai i enei tikanga o roto i tenei Runanga i enei mahi hoki.

Maehe 27, 1862.

Aperahama Taonui. Ka whakatika ka korero. Ko taku kupu tenei ki a koutou ko Wi Tana taku e pai ai ki a tapoko ki roto ki tenei Runanga.

Ka whakatika ko Moetara. Ko taku kupu tenei kia koutou, e whakaae ana a hau ki a Wi Tana mo tenei Runanga.

Ka whakatika ko Wiremu Hau. E tika ana e pai ana au ki a Wi Tana mo tenei Runanga no te mea he takiwa nui a Whangape ahu atu ki raro. E pai ana au.

Ka whakatika ko te Waka. E tika ana e Rangatira to kupu mo Wi Tana; e tino pai ana a hau me tapoko mai ia, ki tenei Runanga.

Ka whakatika ko Kingi Wiremu Tareha. Ko taku kupu tenei, e pai ana a hau ki a Wi Tana, e whakaae ana a hau. I konei ka whakahua te Runanga katoa ka mea e pai ana matou katoa.

Ka whakatika ko Aperahama Taonui. Ka mea. Tenei taku kupu e Maihi Paraoni ki a whiriwhiria e te Runanga nga uri Rangatira mo te Runanga ara hei whakakapi mo te hunga e toe ana tenei; ano enei ko Meka ko Wi Kaitara, Wikaire, ko Kou kia tangohia mai tetahi o tenei hunga ki tenei Runanga. Ko whakatika a Te Waka, ka mea, e pai ana au ki tena tikanga, ko taku kupu tenei e pai ana au ki a Kou.

Ka whakatika ko Wi Hau. Ko taku kupu tenei, me haere mai a Meka ma ki konei ki tenei Runanga, ma ratou e mea ko Meka ranei, ko Wikaire ranei.

Ka whakatika ko Maihi Paraone ka mea, taku kupu tenei, mehemea kei te oranga o Wi Kaitara, penei, e kore tatou e rapurapu; ka kore te tahi, e pai ko tetahi, he tika ia; ko Meka te tino tangata e mana ana i enei takiwa. He kupu noa taku, ma raua te tikanga; ko tetahi, ko tetahi.

page 12

Ka whakatika ko Wi Hau. Tenei taku kupu ko taku e tino pai ai ko wikaire.

Ka whakatika ko Arama Karaka Pi. Tenei taku kupu me ui atu ki a rongo tatou i ta raua kupu kia ahei ai tatou te whiriwhiri.

Ka whakatika ko Hemi Marupo. Tenei taku kupu, he tuakana a Ruhe no Wi Kaitara; ko Ruhe ra hei Upoko mo te Runanga.

Ka whakatika ko Aperahama Taonui. Kia rongo mai koutou, mea ana a Meka e kore ia e tae mai ki a te Waka, ma te tumuaki pu ano ia e tiki atu katahi ano ia ka tae mai ki tenei Runanga.

Ka whakatika ko te Waka. E tino mea pu ana ano a hau ko Meka pu ano ki a tapoko mai ki tenei Runanga. He aha koutou ka whakaturituri tonu ai meake ahau puta atu ki waho—uakina mai te tatau.

Ka whakatika ko Hemi Marupo. E kara e Te Waka, kua tino whakaae a hau ki a Meka.

Ka whakatika ko Wi Hau. Teneiano tenei kupu aku ki a koutou, kua pai ahau ki a whakaturia a Kingi Hori Kira hei kai Tiaki Ture mo te takiwa o tenei takiwa-iti o te Waimate puta noa ki Whangaroa. E tino whakaae pu ana ahau ko ia pu ano. Ko te Runanga, ae, "e whakaae ana matou katoa ko Kingi Hori Kira mo tena mahi."

Ka whakatika ko Maihi Paraone Kawiti. E ui ana ahau e te Runanga, kua rite ranei nga tangata mo te tekau ma rua o tenei Runanga? mehemea kahore ano i kapi noa, e pai ana au kia tangohia mai a Piri Korongohi ki roto ki tenei Runanga.

Ko te Runanga "ae whakaae ana matou katoa."

Ka whakatika a Aperahama Taonui. E mea ana ahau ki a hurihuria e tatou tenei pukapuka, kua korerotia nei, ara, te pukapuka o nga kai whakawa tawhito ki a konia ranei to ratou utu kia peheatia, ranei, a ko te hunga utu kore kia whaiututia.

Ka whakatika ko Arama Karaka. Tenei taku kupu, e pai ana ki a whakaaro e tatou tenei pukapuka.

Ka whakatika ko Wi Hau. Ko taku kupu tenei me whai utu ano te hunga utu kore, aua e hoki iho mo etahi, aua e kake mo etahi, engari kia rite tonu ki te rua tekau, ki te toru tekau, wha tekau ranei mo etahi; kia pena katoa, kia a rite katoa.

Ka whakatika ko te Hira Awa. Ko taku kupu tenei ki a rite tonu katoa ki te toru tekau, mo etahi wha tekau, rima tekau, ki a rite katoa.

Ka whakatika a Wi Hau. Ko taku kupu tenei, kia kaua te utu mo te hunga ngoikore e rite ki te hunga kaha, ko te hunga kaha tenei ko Tango, ko Riwhi Hongi, ko Kingi Wiremu, ko Hohaia, ko Kingi Hori Kira.

Ka whakatika ko Hemi Marupo. Tenei taku kupu; ko te Mata kua mate, e wha ona tau i mahi ai, kihai i puta mai nga moni mana, koia au i mea ai ki a homai ona utu i tenei wahi ki ona tamariki. Tenei ano tetahi mo etahi o nga Kai-whakawa tawhito, ko te hunga ngoikore, ko te hunga kuare, me whakakahore, me tuku mai i nga taitamariki i te hunga matau hoki, ko te Warihi Kokoai, ko Parata Puariri me whakamutu raua; ko Mitai kua riro; hoi, ko Kou hei whakakapi mo tona turanga.

Ka whakatika ko Wi Hau. Ki te mutu a Hohaia ko tana tamaiti ki tona turanga.

Ka whakatika ko Hemi Marupo ka korero, ka tatau i etahi i nga ingoa o nga Kai-whakawa tawhito.

  • Te Warihi Kokoai,
  • Tamati Hapimana,
  • Mitai,
  • Hohaia Waikato,
  • Parata Puariri,
  • Hare Kuri.

Otira kua mate ia ko tenei hunga me whakamutu ta ratou nei mahi me tuku mai he hunga hou.

Ka whakatika ko Wi Hau: E pai ana ahau kia whakamutua ta ratou mahi.

Ka whakatika ko Aperahama Taonui. E pai ana au ki tena tikanga, otiia, me waiho ano ratou ki te tikanga Penihana.

Maehe 28, 1862.

Ka whakatika ko Hemi Marupo, ka korero i te tikanga o nga utu mo ratou, ka mea kia rite tonu te utu mo matou ki te wha tekau, kia pena tonu ko nga kai tiaki Ture kia rite te toru tekau, mo nga Kai Whakawa, kia rua tekau.

Ka tu a Wi Hau. E ui ana ahau ki te mea i iti ai maku, he tutua ranei noku, he Rangatira pea no aku hoa, otiia he Rangatira katoa ano matou, koia au i mea ai kia rite tonu.

Ka tu ko Aperahama Taonui. Ko taku tikanga tenei, aua tatou e karanga i te utu mo nga kai tiaki ture, mo nga Kai Whakawa, mo nga karere hoki. Heoi ano ta tatou e whakarite ko te utu mo tatou anake, mo te hunga o te Runanga, otiia e ratou, kahore aku tino titiro ki enei mea, ara, ki te tikanga o te moni; ko taku tino mea tenei e pai nei ahau, ko te rangimarie ki te whenua, ki nga tangata hoki.

Ka tu ko Moetara. Tenei taku, ekore hoki ahau e pai kia apo au kia nui ake, ka rite ano i te wha tekau heoi ano, engari ka tika nga mahi, hei reira ka koni ake ki te rima tekau, a ka tika amuri atu, ka koni atu.

Ka tu ko Arama Karaka Pi. Tenei taku, me koni hoki te utu mo nga Karere, ta te mea page 13ka nui pea tenui o ta ratou mahi; ko nga Kai-whakawa, me koni ki te rua tekau.

Ka tu ko te Hira Awa. Ko tuku tenei, kia wha tekau. Kia pena katoa, aua e koni ma etahi aua e iti mo etahi, kia rite tonu ko nga Kai-whakawa kia rua tekau.

Ka tu ko Kingi Wiremu. E mea ana ahau kia rite tonu, aua e puta ke mo tetahi i to tetahi.

Ka whakatika a Aperama Taonui, ka korero i te tikanga mo te pukapuka whakaari mo etahi moni apiti mo te tahi rau pauna a te Kawana hei hanga mo te whare Runanga.

Ka whakatuturu nga tangata o te Runanga ka mea atu a Aperahama: E hoa ma, kahore ano tatou i tae noa ki te hohonutanga o nga ture o te Pakeha, aua tatou e rapu engari me tango tatou i tenei tikanga, e pai ana ahau ki tenei tikanga.

Ka whakatika ko Wi Hau. E whakaae ana ahau ki tenei kupu.

Ka whakatika ko Kingi Wiremu. E pai ana ahau ki tenei kupu.

Ka whakatika a Hemi Marupo. E pai ana au ki tena kupu.

I tenei wahi ka korero te Runanga mo Maihi Rotohiko kia whakahokia mai ano ki tana mahi whakawa, kia kaua tana mahi e whakamutua, a whakaae katoa ana ratou.

I mutu i konei nga korero o tenei Runanga timatanga.