Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Ko Nga Korero o Te Runanga Tuatahi o te Takiwa ki Tokerau

Nga Mahi O Te Runanga Tuatahi O Te Takiwa O Pewhairangi, I Whakamenea Ki Te Waimate I Te 26 O Nga Ra O Maehe, 1862

Nga Mahi O Te Runanga Tuatahi O Te Takiwa O Pewhairangi, I Whakamenea Ki Te Waimate I Te 26 O Nga Ra O Maehe, 1862.

Te Waimate, Maehe 26, 1862.

Timataia ana te mahi e te Tumuaki ki te inoi:—

Karangarangatia ana nga ingoa o nga Rangatira o te Runanga, me te whakao ano enei ki o ratou ingoa:—

Katahi ka kiia e te Tumuaki, Kua tu te Runanga, a ka korerotia tana korero timatanga.

I whakaaria e Arama Karaka Pi, i tautokona e Rangatira Moetara.

E whakapai ana te Runanga ki nga korero kua korerotia mai nei e te Tumuaki o tenei Runanga, a e hiahiatia ana kia perehita aua korero.

Whakaaetia ana. I whakaaria e Maihi Paraone Kawiti, i tautokona e Hemi Marupo.

Kia whakaturia a Mita Hapukinika Karaka, raua ko Hau Wirikake, hei kai tuhituhi mo tenei Runanga.

Whakaaetia ana, ko nga tikanga mo te mahi, me nga tikanga whakariterite i korerotia.

I whakaaria e Wiremu Hau, i tautokona e Kingi Wiremu Tareha.

Ko nga tikanga mo te mahi, me nga tikanga whakariterite mo te Takiwa o Pewhairangi, kua oti nei te korero, kia perehitia e te Kawanatanga; kia homai he tauira, ki nga Rangatira o te Runanga; hei titiro, hei hurihuri ma ratou, kia whakaaetia a tera atu Runangatanga.

Whakaaetia ana, nukuhia ana te Runanga ki te 27th o Maehe.

Te Waimate, Maehe 27, 1862.

Nga Rangatira i tae ki te Runanga:—

Ko nga tuhituhinga o tera huihuinga, i korerotia, i whakaaetia.

I whakaaria e Wiremu Hau, i tautokona e Kingi Wiremu Tareha.

Kia Noho-a-Komiti te Runanga kia whakaarohia, kia rapurapua etahi Rangatira, hei whakakapi mo te tekau ma rua o te Runanga Takiwa, me etahi kai Tiaki Ture, me nga Karere mo nga takiwa-iti.

Whakaaetia ana, Noho-a-Komiti ana te Runanga. I whakaaria e Aperahama Taonui: i tautokona e Hare Hongi Hika.

No roto i te mahinga o te Komiti, i kiia ai nga ingoa o enei Rangatira, kia apitia ki nga ingoa o te hunga kotahi tekau kua whakaturia nei hei Rangatira ano mo te Runanga Takiwa.

page 7

Ko Wiremu Tana, Ko Piripi Korongohi, Ko Ruhe.

Ko Kingi Hori Kira, hei kai Tiaki Ture mo te takiwa-iti o te Waimate. Ko Mangonui Kerei, hei kai Tiaki Ture mo te takiwa-iti o Kororareka. Ko nga ingoa hoki enei o nga Karere mo te Takiwa:—

  • Ko Maihi Uia,
  • Hone Mohi Tawhai
  • Te Ahi Mawiti,
  • Mehaka Te Pona,
  • Nopera,
  • Mihaka Tirarau,
  • Perene Taonui,
  • Wiremu Katene,
  • Henare Marino,
  • Winiata,
  • Pene Kereama,
  • Ko Hare Te Heihei,
  • Tuoro,
  • Te Tana Haratua,
  • Hami Wawe,
  • Te Whare Tuhituhi,
  • Wiremu Pepene,
  • Te Rangaihi,
  • Aperahama Hone,
  • Manihera Rakau,
  • Rapata,
  • Hone Eruera.

E kiia ana kia whakaturia tenei hunga i runga ia i te whakaaetanga o te Kawana.

Whakaaetia ana e te Komiti, kia tukua ki te Runanga.

Ka noho-a-Runanga, a, whakaaetia ana te mahinga o te Komiti.

I whakaaria e Aperahama Taonui, i tautohono e Arama Karaka.

Kia pataia atu te Tumuaki, kia tukua mai te pukapuka, i nga ingoa o nga kai Whakawa katoa o te Takiwa, me nga utu e riro mai ana i a ratou.

Whakaaetia ana. whakatakotoria ana te pukapuka o nga ingoa o nga kai Whakawa, ki runga ki te tepu i te aroaro o te Runanga.

I whakaaria e Hemi Marupo, i tautokona e Arama Karaka Pi.

Kia noho-a-Komiti te Runanga, kia tirohia kia hurihurihia te pukapuka o nga kai Whakawa.

Whakaaetia ana. Noho-a-Komiti ana te Runanga. I whakaaria e Aperahama Taonui, i tautokona e Hemi Marupo.

Kia kiia te kupu ki a te Kawana, ko nga kai Whakawa, ka whakahuatia nei kia whakarerea:

  • Ko Te Warihi Kokowai,
  • Mitai Pene Taui,
  • Tamati Hapimana,
  • Hohaia Waikato,
  • Parata Puariri.

Ko enei ingoa hou, kia apitia hei kai Whakawa.

  • Ko Wiremu Kairo,
  • Wiremu Pou,
  • Ko Rawiri Te Tahua,
  • Wepeha,

Ko anei kai whakawa kahore ano i wha-whakaturia ki te ropu.

  • Ko Kou,
  • Hare Pote,
  • Ko Tamati Huingariri,
  • Henare Te Titaha,
  • Wiremu Hopihana.

Whakaaetia ana e te Komiti, kia tukua ki te Runanga.

Ka noho-a-Runanga, a whakaaetia ana te mahinga o te Komiti.

Nukuhia ana te Runanga ki te 28 o nga ra o Maehe.

Te Waimate, Maehe 28, 1862.

Nga Rangatira i tae ki te Runanga:—

  • Ko Hare Hongi Hika,
  • Arama Karaka Pi,
  • Aperahama Taonui,
  • Rangatira Moetara,
  • Hira Te Awa,
  • Ko Hemi Marupo,
  • Wiremu Hau,
  • Kingi Wiremu
  • Tareha.

Ko nga tuhituhinga o tera huihuinga i korerotia. i whakaaetia.

I whakaaria e Arama Karaka Pi, i tautokona e Rangatira Moetara.

Kia pataia Te Tumuaki, kia korero mai ia i nga utu e karangatia ana mo nga Rangatira o te Runanga, mo ara atu Apiha Maori e whakaturia ana, e te Kawanatanga mo roto i tenei Takiwa.

Whakaaetia ana; whakatakotoria ana te pukapuka o nga utu mo nga Rangatira o te Runanga, me nga utu o era atu Apiha Maori o tenei Takiwa, ki runga ki te tepu i te aroaro o te Runanga.

I whakaaria e Hemi Marupo, i tautokona e Aperahama Taonui.

Kia noho-a-Komiti, te Runanga kia whakaarohia te tikanga o nga utu kua korerotia nei.

Whakaaetia ana. Noho-a-Komiti ana te Runanga.

I whakaaria e Arama Karaka Pi, i tautokona e Rangatira Moetara.

Kua hurihurihia e te Komiti te tikanga mo nga utu o nga tangata o te Runanga, te tikanga e rere ke ai ta tetahi, ta tetahi; hoi, e mea ana tenei Komiti, me whakarite nga utu kia rite tonu, ina hoki nga utu mo nga kai Tiaki Ture, rite tonu mo nga Karere, rite tonu. Ko te kupu ano hoki tenei o tenei Komiti, me patai atu te Kawana, kia whakaae mai ia, ki nga utu mo nga kai Whakawa, kia tukua kia rite ki te (£20) rua tekau pauna.

Whakaaetia ana e te Komiti, kia tukua ki te Runanga.

Ka noho-a-Runanga, a whakaaetia ana te mahinga o te Komiti.

I whakaaria e Aperahama Taonui, i tautokona e Rangatira Moetara.

Ko te whakaaro tenei o tenei Runanga, ahakoa whakaritea te utu mo nga kai Whakawa, kia rite tonu i te timatanga, ki te mea ka kitea, e te Kai-whakawa tuturu o te takiwa-iti, tetahi tangata e matauria ana, e ia, he tangata mahi tika, he tangata kaha ki tana mahi; ki te hiahia taua kai Wha-page 8kawa kia konia ake nga utu mana, me whakakite mai tona ingoa ki te Runanga, a ma te Runanga e tuku atu ki te Kawana, kia whakaaetia e ia.

Whakaaetia ana. I whakaaria e Arama Karaka, i tautokona e Kingi Wiremu Tareha.

E whakaae ana te Runanga nei, kia tino [unclear: tohe] ratou, kia whakakakoretia nga tikanga Taua; ko nga raruraru me nga he katoa, kia tukua ma nga kai Whakawa tuturu, ma nga kai Whakawa Maori e whakarite.

Whakaaetia ana. I whakaaria e Arama. Karaka Pi, i tautokona e Rangatira Moetara.

Kia whakatuturutia te wa mo tera atu Runanga, ki te Marama o Maehe i te tau 1863, ko te ra, ma te Tumuaki e tuhituhi atu, ki nga Rangatira a tetahi atu wa.

Whakaaetia ana. I whakaaria e Aperahama Taonui, i tautokona e Kingi Wiremu Tareha.

Ko tetahi whare mo te Runanga kia whakaarahia ki te Waimate, i runga i te whenua i mea ai a te Karaka kia tukua ki te Kawanatanga.

Whakaaetia ana. I whakaaria e Aperahama Taonui, i tautokona e Kingi Wiremu Tareha.

Kia rapua he tikanga, e puta mai ai he moni mo te whare Runanga, hei whakaranea, mo te £100, kua homai nei e te Kawanatanga.

Whakaaetia ana. I whakaaria e Aperahama Taonui, i tautokona e Hare Hongi Hika.

Ko te ture o Ingarangi, te ture e whakahaerea i nga mahi me nga Whakawakanga, a nga wa katoa e tika ai.

Whakaaetia ana. Ki mai ana nga Rangatira o te Runanga, kia mutu tenei Runangatanga, ka whakatika te Tumuaki, ka korero i ana korero whakamutunga, ka ki ia kua mutu tenei Rungangatanga.