Proceedings of of the Kohimarama Conference, Comprising Nos. 13 to 18 of the "Maori Messenger."
Na Ngatikahungunu. No. 6
Na Ngatikahungunu. No. 6.
E hoa, e te Kawana,—
Tena koe! E whakapai ake ana ahau ki a koe i ki mai nei kia tirotirohia atu e matou etahi kupu o roto i tau nupepa: kitea ana e au i te rarangi tuarua e ki ana ki a Kuini atawhai, mea ake ana ahau he tika tonu tenei, ina hoki ko tenei motu i roto i te pouritanga e noho ana; tera te Kuini te kimi mai ra i te kupu o te Karai-piture, kitea ana, ina te kupu i kitea iho e ia, "Haere koutou, akona nga tauiwi katoa, iriiria ratou ki te ingoa o te Matua, o te Tamaiti, o te Wairua Tapu: akona ratou kia rongo i nga mea i mea ai ahau ki a koutou; ko ia e whakapono ana, a ka oti te iriiri, ka whakaorangia; otira, ko ia e kore e whakapono, ka meinga kia mate." Ka tahi te Kuini ka mea, "Me tono tetahi minita hei ako i a ratou, maku ano e utu." Ko nga tangata tenei i utua nei e ia, ko nga minita ka tahi, ko nga takuta ka rua, a ko nga kai whakaako kura ka toru; koia nei tonu taku i whakamihi ake ai, ko te marama o nga tikanga, ta te mea kahore ana meatanga mai mo ona taonga kua pau nei i au, ara, i te whakaakonga i te Maori. Tenei ano te nuinga e kore e taea e au te whakatepe marire atu. Tenei ano tetahi, ko tana tutakinga atu i nga iwi kino kia noho atu i o ratou na kainga, kaore e tukua mai ki tenei motu.
Tenei ano hoki tetahi, kei te rarangi tuatoru. Kia rongo mai koutou, e aku hoa Pakeha, ko nga wahi e kiia ana e te Kawanatanga mo te tangata kotahi kei te kore ano e marama, ina hoki ra kaore ano he pukapuka whakapumau kia riro mai i aia. Ka kiia mai e te Kawanatanga, "Mou tenei." Muri iho ka puta mai tetahi Pakeha, ka ki atu te Maori, "Na te Kawanatanga tenei kainga i homai moku;" ka ki mai hoki ia, "Kua riro atu hoki aku moni i te Kawanatanga." Kia tae mai nga tangata o te Kawanatanga, ka ki atu taua tangata, ka ki mai ia, "Koiano, kati, kei konei pea mou", muri iho ka riro ano. Rarangi tuarua, tuatoru, tenei taha. Tenei ano hoki tetahi kupu a maua mo tenei rarangi tuaono. Ko to maua tenei: ki te tahae te tangata, me utu; ki te kore he utu, ka tika kia tukua ki te whare-herehere. Kohuru, ko ia ano te utu. Ko nga mea tenei e tino tauwehe ana te tangata Maori. Ka he te taugata kotahi, ka tikina mai ka oho katoa tona iwi ki runga.
Tenei hoki tetahi kupu a maua nei mo te rarangi tuawhitu. E ki ana maua no page 46 nga Pakeha te korero parau, koia tenei, ko nga tangata e hoa aroha ana ki te Maori. Ko te tikanga hoki tera i ohooho ai Wairarapa, na runga i enei mea, i te korero parau.
Mo te rarangi tuawaru. E hoa, e te Kawana, i to maua rongonga kei te hanga he Kingi mo Niu Tireni, penei tonu ake o maua nei whakaaro, he tahae tenei: koia tenei te tahae, ko tenei ingoa hoki no te Pakeha. Kahore koutou i ki mai ki nga Maori, "Tenei ingoa mou." Tenei ano nga mea i homai pai e koe, e te Pakeha. mo te Maori—he pu, ka tahi, he whakapono, ka rua, he kakahu, ka toru. Tenei hoki etahi o matou kua minitatia, ko etahi kua kai-whakawatia. Ko maua nei kua iriiria, ko nga ingoa o maua nei matua kua mahue. Inaia taku, ta te tangata Maori, he rangatira tonu tena tangata, tena tangata, no tona kainga ake, iwi hoki. I a koe anake i te Pakeha tenei tikanga, kotahi tonu tou, rangatira to te Pakeha. Tenei te tu arua o a maua nei i kite ai, no roto i te Karaipiture. £ kore e pai kia rua nga rangatira, ka riri tetahi ki tetahi, ka he tetahi ki tetahi; koia tenei, kahore e pai kia rua Kingi ki te kainga kotahi; akuanei he ako ke ta tetahi, he ako ke ta tetahi, a ma ehea taringa e whakarongo ta tetahi, ta tetahi, inano te tika kia kotahi kai whakahaere tikanga kia kiia ai e tipu pai te mahi.
E hoa, e te Kawana. kei mahara koe, era e pena o matou nei whakaaro me nga tangata o Waikato. Kaore matou i te whakaaro pena: kotahi tonu ta maua e mea ake nei, ko te hohoro ou, e te Kawana, ki te hopu, ara, koia tenei ko te hinga wawetanga o te Maori, o te Pakeha.
E mea ana te whakaaro oku mo te ra-rangi lekau ma tahi nei, e ki net he whakahihi marie, ae, otira e rite ana ki te mahi tamariki. Ka mahi te tamaiti i te whare hangahanga noa iho, ka mahi tetahi, ka ki atu tetahi, "Na wai i ki pena ai?" Ka ki mai tetahi, "Ae, penei ai." E rite ana hoki ki te Maori e hanga nei i tetahi Kingi mo ratou. Ko etahi e ki ana e tika ana, ko etahi e ki ana e he ana; ko etahi e mea ana kia whakaae ki te Kingi, ko etahi e mea ana, "Kahore ahau e pai ki tena Kingi, he Kingi kai tangata." E whakahe mai ana, e whakahe atu ana; no reira i whakaritea ake ai e au ki te mahi tamariki. E hoa, e te Kawana, ko te hurihanga ano a nga pihopa me nga minita i au ki runga, e huri tonu nei ano ki runga; toku tahu-ritanga iho ki raro, ko toku whenua ka page 47 hoatu pai e au ki te Kuini, a tae atu ana taku otitanga ki te Atua. Koia tenei: ka tuku te tangata i tona wahi ka mea, He tukunga atu tenei na matou i o matou kainga ki a te Kuini, ka tukua atu nei i te tau o to tatou Ariki o Ihu Karaiti." Heoiano.
Na Karaitiana Te Korou, Na Wiremu Waka.