Proceedings of of the Kohimarama Conference, Comprising Nos. 13 to 18 of the "Maori Messenger."
Na Ngatitoa. No. 2
Na Ngatitoa. No. 2.
Ko aku whakaaro tenei hei korero maku ki te Runanga Maori i Kohimarama.
1. | Te putake nui i hua ai nga pakanga ki nga iwi Maori o te motu nei, he oneone: nga putake i ngaro ai nga tangata Maori i a ratou ano te patu, te kohuru.
Me whakaae mai a te Kawana kia whakakahoretia aua pakanga i roto i nga tangata Maori, i tenei takiwa, ka tu nei tenei runanga hei marama mo nga iwi erua, mo te Pakeha mo te tangata Maori. Ko tenei runanga hei kai powiri i nga iwi e haere he ana i nga ritenga tawhito o te Maori, kia hoki mai ki te huarahi pai, ki ta te Kawana i whakarite nei hei painga mo nga tangata Maori o Niu Tirani, kia aroha tonu ai nga iwi e rua, te Pakeha me te tangata Maori. Kotahi tonu te Kuini hei matua mo enei iwi e rua, e whakatuakana nei te Pakeha ki te Maori, me te Maori hei teina ki nga Pakeha; koia ra tenei ko te runanga nei. Ka puta ake nei te maramatanga i te pai, mehemea ko Kopu e marama nei i te pai. |
2. | Ko nga tikanga mo nga whenua me ka hokona atu e nga tangata Maori ki te Kawanatanga inaianei i runga i tenei runanga ka whakaritea nei. Me kowiti e te Kawana tetahi Pakeha rangatira. me tetahi rangatira Maori hei hoa mo taua Pakeha, hei whakahaere i nga tikanga mo nga whenua e nga tangata Maori ki te Kawanatanga. Ko ratou hei kai titiro. hei kai hoko, hei kai whakamarama, ka tahi pea ka marama ki taku whakaaro nga tikanga mo nga whenua e hokona ana ki te Kawanatanga. |
3. | Ki te utua ano etahi o nga whenua ki te Kawanatanga, me ata whakarite marire tetahi pihi whenua hei oranga mo nga Maori rawakore o nga tangata Maori. Ma te Kawana ano e whakarite tetahi Pakeha, me tetahi rangatira Maori, hei kai-tiaki mo ana whenua whakatapu, hei kai whakahaere hoki, kia marama ai te noho a nga tangata page 30 i runga i taua pihi whenua, kei taupatupatu, me nga Maori o mua; ki taku whakaaro, ka tahi pea ka marama nga whenua rahui. |
4. | No te mea, e kore aua tangata e kaha ki te hoko whenua i te Kawanatanga i te kore o ratou moni hei utu whenua mo ratou. |
5. | Eo nga moni e riro mai ana i te utunga atu o te whenua ki te Kawanatanga ka tuhatuhaina ki nga tangata no ratou ake taua wahi. E rua rau nga taugata, ko te rangatira kia (2l.) rua pauna mona; ko te tangata iti iho i te rangatira, kia kotahi pauna; ko te tangata i raro rawa i tetahi rangatira, kia tekau hereni mona. No konei i kore ai e kaha nga tangata Maori ki te hoko whenua, ki nga whenua o te Kawanatanga, he kore e whiwhi nui ki te moni. Mehemea i toru tekau pauna i te tangata kotahi, i rua tekau ranei, kua taea te hoko etahi whenua Pakeha. |
6. | Ko tetahi tikanga aku i whakaaro ai mo etahi tikanga ano mo o matou whenua, kia wehea mai ano etahi wahi, hei wahi whakatapu mo matou ano, mo nga tangata Maori. Ki te pai a te Kawana kia retia atu ki te Pakeha; ko nga moni o taua wahi, hei moni mo nga wkare-karakia, mo nga mira, mo te takuta, me nga rongoa hoki;. me etahi atu mahi o nga taone Maori; mo nga huarahi hoki kia whakapaia, kia rite ki nga huarahi Pakeha; hei moni aroha atu hoki ki nga manuhiri Maori. |
7. | Ko nga ture mo nga tangata e ki ana he tohunga makutu. Kaua e patua te tangata ki te kohuru i a ia. Ma te Kawana e riri atu nga tangata e mau ana ki te whakapono ki aua makutu. Ki te kaha rawa te tohe o taua tangata ki te whakapononga i taua makutu, me tono ki te Kai-whakawa, kia ata kimihia te tika me te he o te mahi Maori, kia whakakahoretia rawatia atu taua mea kuare. |
8. | Ko tetahi, kia whakaae mai a te Kawana ki tetahi oranga mo nga minita Maori. Kia rima nga rau eka i roto ano i nga whenua o nga tangata Maori, me tetahi wahi whenua hoki, hei turanga kura mo nga tamariki, mo nga whare karakia Maori hoki. |
Ki te mea ka rite taua whenua hei oranga mo nga minita Maori, ka mutu te kohikohi moni a nga tangata Maori ma a ratou minita, ka waiho ma taua whenua e whangai nga minita i nga tau katoa. Ma te Kawana e whakaae mai tenei e tika ai.
Noku Nga Whakaaro Nei,
No Tamihana Te Rauparaha.