Henare Kaihau: He kupu ruarua nei aku mo runga mo etahi o nga take i korerotia i konei i te rangi nei. Nui atu to matou koa i te rongonga atu i te whakaaetanga a te Pirimia i etahi kupu i whakapuakina i te whakamutunga o tenei hui,—ara kia tahuri kaha nga rangatira ki te rapu i tetahi tangata hei mangai mo ratou i te Whare Ariki, hei tautoko i nga mea e kawe nei e kawe nei i a ratou Pire kia paahitia i roto i te Whare o Raro. Ka taea te whakautu tata tena kupu. He ngawari noa iho tena mea te whakaae, engari tena ano e puta he ahua tautotohe i mua o te otinga rawatanga o tena mahara. I korero ake ano ahau, i nga wa o mua, i te Kawanatanga a Te Makarini. Puta aua tana kupu kia homai tetahi painga ki nga iwi Maori i mate kino i te whawhai i Waikato. Kaore e roa aku kupu. I muri i tena ko Hori Kerei. I tana kupu whakamutunga mai ki ana ia e pai ana ia kia whakaturia e nga Maori he Kaunihera hei whakahaere i nga take e pa ana ki a ratou, engari ko nga ture o te koroni kei te arai. Tetahi, e whakaaro aua ia kia whakahokia mai etahi mano eka ki page break page break page 63nga iwi i mate i te whawhai; a heoi te mea kei te arai ko nga ture e mana nei. Kaati, kei te pena ano ta matou korero i naianei. No Waikato enei tangata. Kua oti a matou hiahia katoa te whakatakoto atu ki tou aroaro. Kaore kau he mea ke atu i ko atu o nga mea kua takoto atu na ki te aroaro o te Kawanatanga. Heoi te mea i toe ko tenei anake, kia tu he hui hei kitenga mau i enei tangata he kanohi he kanohi. Mehemea tera tetahi mea kei roto i tena Pire e mahara ana koe tena e whaiho hei mate mo nga iwi Maori ka taea noatia atu tena te whakaaro marire. Mo te taha ki to kupu kia ata whiriwhiria e nga Maori enei take; kaati heoi ano taku whakahoki atu mo tena kupu, koia tenei ta matou whiriwhiri ko te Pire nei, engari kai te pai ano tau whakamaramatanga mai i au mahara ki a rongo matou. Ko enei Maori e mate ana i te kore whenua na te raupatu a te Kawanatanga i muru. No ratou hoki aua whenua i mua o te raupatu. Koia ahau i ki atu ai ma te tangata kei a ia e pupuri ana te taonga mana e mahara he tikanga. Kei roto kei o ringa nga mana me nga kaha katoa. A tu kau ana ahau. Tu tahanga ana ahau, a tenei au e ngaua ana e te ra raumati e whiua ana e te ua marangai. No reira ahau i ki ake ai, kaore he painga e tahuri atu ai ahau ki tewhea atu tangata, kei o korua ringa anake ko Mahuta tenei take. Heoi ma matou he noho he tatari he whanga i ta korua whakaotinga. Toku kite marama i roto i a au e penei ana, ki te whiriwhiria tikatia enei take, ka oti pai i ena tangata enei raruraru katoa. Kaati ko taku wkakautu tena ki a koe. Heoi ra kia tau te rangimarie me te aroha i waenganui o tatou katoa.