Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

[Collected Rules and Regulations of the Native Land Court, in English and Māori]

Nga Huarahi Whakahaere

Nga Huarahi Whakahaere.

I roto i enei huarahi whakahaere,—

"Te Ture" tona tikanga ko "Te Ture Kooti Whenua Maori, 1894":

"Takiwa" tona tikanga he takiwa kua oti te hanga mo nga mahi whakahaere i raro i nga tikanga o taua Ture:

"Kai-Rehita" tona tikanga ko te Kai-Rehita e whakahaere ana i roto i te takiwa pera mo taua takiwa hoki:

page 2

"Tino Kai-Ruuri" tona tikanga ko te Tino Kai-Ruuri o te takiwa e takoto ai tetahi whenua:

"Mapi kua whakamana" tona tikanga he mapi kua oti nei e te Tino Kai-Ruuri te tuhi i te kupu nei "kua whakamana" ki runga:

"Pukapuka Whakamana Wira" e uru ana ki tenei te pukapuka whakamana kai - whakahaere wira kua apitiria nei te wira ki taua pukapuka.

Mehemea kaore e rere ke ana te hangai i ona tikanga me pena tonu te ritenga o era atu kupu e korerotia ana i roto i enei ritenga whakahaere me te ritenga o aua kupu i roto i te Ture.

Nga Ahua me te hainatanga a nga Kai-titiro.

1.Ko nga ahua kua takoto ko ena e mau nei te whakaaturanga i roto i te Kupu Apiti ki tenei, he mea tohu ki nga whika kua oti nei te tuhi ki runga ki aua ahua ra. Ka ahei te wharere-ke etahi o nga kupu o aua ahua kia tika ai mo te keehi e mahia ana.
2.Ko ia ahua, pukapuka ranei he mea perehi, he mea tuhi ranei e hainatia nei e te Maori mo nga tikanga o te Kooti nei o te Ture nei ranei, mehemea kaore i tuhia ki te reo Maori, me tuhi e tetahi kai-whakamaori whai-raihana ki runga ki taua pukapuka tona kupu whakaatu i ata whakamaramatia atu e ia ki te Maori nga tikanga o taua pukapuka pera i te mea kahore ano i hainatia e ia tona ingoa ki taua pukapuka.
3.I nga meatangu e tau ana i raro i enei huarahi whakahaere kia hainatia te ingoa ki tetahi tono, pukapuka ke atu ranei i te aroaro o tetahi kai-titiro, me haina taua ingoa i te aroaro o tetahi Kai-whakawa, o tetahi Kai-Rehita, o tetahi Kai-tuhituhi o te Kooti, o tetahi Kai-whakawa, J.P., o tetahi Roia o te Hupirimi Kooti, o tetahi Kai-whakamaori Whai-Raihana, o tetahi Rangatira Poutapeta ranei.

Te Kooti.

4. Me whakahaere nga mana whakahaere o te Kooti i roto anake i te Kooti e puare ana ki te katoa a te nohoanga kua ata whakaritea i runga i to te ture ritenga. Me pena ano hoki te mana whakahaere o te Kai-whakawa ki runga ki te mea kua tukua atu kia uiuia kia whakataua hoki e ia.

Nga Tono.

5.Ki te kore e whakaritea ketia he tikanga, ko te mahi timatanga mo te whakahaere mea he tuku atu he hoatu ranei i te tono he mea ata tuhituhi ki te Kai-Rehita o te takiwa e takoto ai te whenua koia nei te putake o taua page 3whenua, ki te Rai-Rehita ranei o te takiwa e noho ai te kai-tono mehemea ia he tono mo te taonga o te tangata taua tono.
6.Me whai pukapuka rehita te Kai-Rehita o ia takiwa o ia takiwa, a me tuhi katoa nga tono e pa ana ki nga mea e tau nei te mana whakahaere o te Kooti ki runga i roto i taua takiwa ki roto ki taua pukapuka ra. Me rehita nga tono katoa ki roto ki taua pukapuka i te ra tonu i riro mai ai, a ko nga whakahaerenga katoa i muri mai i tena i roto i te Kooti i roto i te Kooti Whakawa Tuarua ranei me rehita ano ki roto ki taua pukapuka ra.
7.Ko ia tono me haina e te kai-tono e tana kai-whakahaere ranei kua ata whakamanaia nei e ia mo runga i taua tikanga, a ki te meingatia e te Kai-Rehita kia pera me haina i te aroaro o tetahi kai-titiro.

Nga Whakawa Take.

8.Ko te tono whakawa take me tuhi ki te ahua kua tohungia nei ki te Ahua Nama 1. Mehemea kahore ano i ruuritia te whenua me apiti atu he tono ki te Tumuaki Kai-ruuri kia tukua he mana ki tetahi kai-ruuri kia haere atu ia ki runga ki te whenua ruuri ai mo nga tikanga o taua whakawakanga.
9.Mehemea kahore i takoto katoa i roto i te takiwa kotahi tetahi poraka e tonoa ana kia whakawakia engari i eke atu tetahi wahi o taua poraka ki tetahi atu takiwa ki etahi atu takiwa ranei, hei reira me tuku atu e te Kai-Rehita i tae atu ai te tono ki a ia he pukapuka ki te Tumuaki Kai-whakawa he mea kia whakaaturia e te Tumuaki Kai-whakawa te takiwa e rehitatia ai taua tono. Ko nga tuhituhinga katoa o muri mai e pa ana ki taua whenua me tiaki i roto i te takiwa i rehitatia ai te tono tuatahi.
10.Ka ahei te Kooti i runga i te tono a te Tumuaki Kai-ruuri me te whakaae hoki o te Minita (Ahua Nama 2) ki te whakahaere i te mahi whakawa i te take ki tetahi whenua i runga i te mapi kua whakatokotoria atu e te Tumuaki Kai-ruuri i runga i taua tikanga, e whakaarohia nei e te Kooti he mapi pai mo taua mahi.
11.Haunga ia te tikanga kua takoto ki roto ki te huarahi whakahaere i mua ake o tenei, e kore te Kooti e whakahaere i te mahi whakawa i te take ki tetahi Whenua Maori ki te kore e matua takoto atu ki tona aroaro he mapi kua whakamana o te whenua koia nei te putake o te tono.
12.Ko te ota o te Kooti i runga i te whakawakanga take whenua me rite ki te Ahua No. 3. Ko nga ota tarewa i runga i te mapi kua whakaaetia nei i raro i te huarahi whakahaere Nama 10 me rite ki te Ahua Nama 4.
page 4

Roherohenga.

13.Ko te tono whakawa roherohe a nga tangata Maori no ratou te whenua me rite ki te Ahua Nama 5, a ko te tono a tetahi tangata ke atu i te Maori me rite ki te Ahua Nama 6.
14.I mua atu o te nohoanga o te Kooti hei whakawa i tetahi tono roherohe whenua me titiro e te Kai-Rehita mehemea kua rehitatia etahi pukapuka (ki te mea i rehitatia etahi) mo runga i taua whenua ra, me te whakaatu atu hoki kia mohio ai te Kooti.
15.Me tuhi te ota roherohe kia rite ki te Ahua Nama 7 Nama 8 ranei, kei te ahua o te whakataunga te tikanga.
16.Me tuhi te ota whakatau utu reti i runga i te whenua kua roherohea kia rite ki te Ahua Nama 9, ka ahei ranei te hanga ota motuhake mo ia piihi mo ia piihi.
17.Ka ahei te Kooti te ki ka mutu tana whakahaere i te mahi roherohe i tetahi whenua kia oti ra ano te mahi ruuri i tetahi roherohenga o mua atu, a kia takoto hoki te mapi kua whakamana o taua whenua ki tona aroaro.
18.E kore e whakaputaina atu he ota roherohe ki tetahi kai-hoko, kai-tango whakawhiti ranei mo te whenua a tetahi tangata Maori ki te kore e matua whakapirihia atu he Pane Kuini ki runga ki te tiiti koia nei te take o taua ota roherohe ra, e tuhia hoki te ota whakataunga, tiwhikete ranei a te Komihana Tiaki e penei nei te whai mana o taua tiwhikete me to te ota whakataunga ki runga ki taua tiiti. Mehemea e tau ana nga tikanga o te Ture Whakawhiti Whenua ki runga ki taua whenua me matua rehita hoki taua tiiti, pukapuka ranei.

Nga Paanga o ia Tangata.

19.Ko nga tono a nga tangata e mea ana kia whakataua nga hea o ia tangata me rite ki te Ahua Nama 10.
20.Ko te ota whakatau i nga hea, paanga ranei ki te whenua me rite ki te Ahua Nama 11.
21.Ko te mahi ma te Kooti i ia whakawakanga take ki te whenua, roherohenga ranei, whakataunga riwhi tupapaku ranei, he kimi he whakatau hoki i runga i te whakahaerenga o taua mahi te paanga o ia tangata o ia tangata o nga tangata no ratou te whenua o nga kai-riwhi tupapaku ranei.
22.I nga meatanga e taea paitia ai te pera me whakaatu nga paanga o ia tangata o ia tangata i runga i te tikanga hea, wahanga hea ranei, a kia taea ai tena me whakaatu te maha o nga hea hui katoa o te paanga katoa i roto i te whenua.
page 5

Whakatu Riwhi Tupapaku.

23.Ko nga tono a nga tangata e mea ana kia tu ratou hei riwhi mo te tangata mate me rite ki te Ahua Nama 12 mehemea e pa ana taua tono ki tetahi whenua, a me rite ki te 13 mehemea he taonga.
24.Ko te ota whakatau riwhi tupapaku mo te whenua me rite ki te Ahua Nama 14.
25.Me tapiri atu e te Kai-Rehita he kupu ki ia tono whakatu riwhi tupapaku mo tetahi whenua hei whakaatu mehemea i uru te tupapaku ra ki taua whenua i runga i te tikanga tangata tuturu nona te whenua, a mehemea i uru pera ia me whakaatu hoki te nui o tona paanga, a me whakaatu hoki mehemea he tangata tuturu ia nona te whenua he kai-riwhi tupapaku ranei ia. A i roto i te tuhinga pera me whakaatu hoki mehemea i whakaputaina he ota i mua atu mo te paanga o taua tupapaku nona te whenua.
26.A te wa e whakaputaina ai te pukapuka whakamana kai-whakahaere wira mo te taonga a te tangata, i runga i nga tikanga kua whakatakotoria i muri ake nei, i te wa ano e whakaputaina ai, i muri mai ranei, i runga i te tono o te kai-whakahaere i te wira, o tetahi tangata ke atu e mea ana e whai-paanga ana ia ki aua taonga, me uiui e te Kooti me whakatau hoki kowai ma nga tangata e tika ana kia tu hei riwhi mo te tupapaku ra, me te whakatau hoki i te nui o nga hea me te ritenga hoki, a me whakaputa i tana ota kia rite ki te Ahua No. 15.

Pukapuka Whakamana Wira Whakamana Kai-whakahaere Wira hoki.

27.Ko te tono ki te Kooti kia whakaputaina he pukapuka whakamana wira, whakamana kai-whakahaere wira ranei kua apitiria nei te wira ki taua pukapuka me rite ki te Ahua No. 16. I te tukunga atu o taua tono e te kai-tono ki te Kai-Rehita me tuku tahi atu e ia te wira koia nei te putake o taua tono.
28.Me panui taua tono, me te kupu whakaatu e meingatia ana kia tu he uiuinga i raro i nga tikanga o te 46 o nga tekiona o te Ture, me te kupu whakaatu hoki i te wa me te kainga e tu ai taua uiuinga ki roto ki te Gazette me te Kahiti, me kaua e heke iho te wa e tu ai taua uiuinga i te marama kotahi i muri atu o te panuitanga ra. Me tu taua uiuinga i roto i te Kooti e puare ana ki te katoa i te aroaro hoki o tetahi Ateha.
29.I te tuunga o taua uiuinga, me whakahaere tikanga te Kooti mo runga i taua tono me nga kupu whakahe katoa ki taua tono; a ki te kitea e te Kooti kua hainatia tikatia te page 6wira kua whakaaturia ra, a ko te wira whakamutunga tera o te tangata mate, a e tau ana kia whakaputaina atu te pukapuka whakamana wira mo te katoa mo tetahi wahi ranei o nga taonga, a mehemea hoki e whakaaro ana te Kooti he tangata pai, to-tika hoki te kai-tono hei tango atu i taua pukapuka whakamana wira, hei reira me whakaputa atu e te Kooti i te pukapuka whakamana wira ki a ia mo te katoa mo tetahi wahi ranei o aua taonga ra.
30.Ki te kitea e te Kooti e kore e tika kia whakaputaina atu he pukapuka whakamananga wira pena me tena kua kiia i mua ake nei, a ehara hoki te kai-tono i te tangata pai, ehara ranei ia i te tangata e tika ana hei tango atu i taua pukapuka ra, hei reira ka ahei te Kooti ki te whakakore atu i taua tono, a i runga i tana e whakaaro ai e tika ana i taua nohoanga ano i tetahi nohoanga i muri iho ranei ki te whakaputa pukapuka whakamana wira mo te katoa mo tetahi wahi ranei ki tetahi tangata to-tika i runga i te tono, ahakoa i tukua mai ano he tono mo te pera kahore ranei, kei ta te Kooti e whakaaaro ai tika ana te tikanga.
31.Mehemea kahore he wira, kihai ranei i tonoa kia whakaputaina atu he pukapuka whakamananga wira i roto i te marama kotahi i muri mai i te matenga o te kai-tuku, me rite te tono a te tangata e mea ana e whai-tikanga ana ia ki runga ki te mea e tonoa ana kia whakaputaina atu he pukapuka whakamananga wira ki te Ahua Nama 17.
32.I te uiuinga o taua tono ka ahei te Kooti ki te whakaputa pukapuka whakamana wira ki te kai-tono pera, ka ahei ranei te Kooti i runga i tana e whakaaro ai e tika ana ki te whakaputa atu i te pukapuka pera ki tetahi tangata to-tika ahakoa i tukua mai ano he tono mo te pera kahore ranei; kei ta te Kooti e whakaaro ai e tika ana te tikanga.
33.Me rehita e ia tangata e ia tangata e tuku tono ana kia whakaputaina atu he pukapuka whakamana wira ki a ia i te ki tuturu a tetahi tangata e marama ana ki nga kupu e korerotia ana i roto i taua ki tuturu, me rite me pena ranei nga kupu ki to te Ahua Nama 18.
34.E kore e hiiritia te pukapuka whakamana wira, pukapuka whakamana kai-whakahaere ranei kia pahemo ra ano te wa e tika ai (e toru-tekau nga ra) te tuku tono whakawa tuarua mo te mea i whakawakia ra, a ki te tonoa he whakawa pera e kore ano e hiiritia kia puta ra ano te kupu whakatau tuturu i taua tono.
35.Ko ia wira, pukapuka ranei i kiia he wira kihai i whakaaetia nei e te Kooti kia whakaputaina atu he pukapuka whakamana wira mo te mea pera me waiho ki ti Kai-Rehita takoto ai.page 7
36.I mua o te putanga atu o te pukapuka whakamana wira, pukapuka whakamana kai-whakahaere ranei ki te tangata ke atu i te Kai-tiaki mo te Katoa, me tuhi e tetahi tangata pera, tetahi pukapuka whakahua moni i runga i te tikanga tiaki kia rite ki te Ahua Nama 19, he mea kia mohiotia ai ka tika te whakahaere i nga taonga o te tangata kua mate.
37.Mehemea kua mahue iho e te tangata kua mate etahi mea e mohiotia ana ka kino haere aua mea, e whakaarohia ana ranei e tika ana i runga i nga painga o nga taonga o te tangata kua mate me hohoro te hoko, hei reira ka ahei te Kai-whakawa ina tae atu te tono a tetahi tangata e whakaarohia ana e whai-tikanga ana ia ki runga ki aua mea, ki te whakaputa ota whakamana i tetahi tangata kua whakahuatia nei tona ingoa i roto i taua ota ki te hoko i aua mea, me te ki hoki me utu atu nga moni e riro mai ana i runga i taua hoko ki te Kia-tiaki mo te Katoa me ki he taonga no te tangata kua mate ra. Ka ahei ranei te Kai-whakawa ki te whakamana i tetahi tangata hei tiaki i nga taonga o taua tangata kua mate tae atu ki te wa e whakaturia ai tetahi kai-whakahaere.
38.Me rehita e ia kai-whakahaere wira, e ia kai-whakarite wira ranei, i roto i nga wa i whakaritea e te Kai-whakawa i tana whakaputanga pukapuka whakamana wira, pukapuka whakamana kai-whakahaere ranei, i roto i nga whakaaroanga ranei o taua wa kua whakaaetia e te Kai-whakawa i runga i te tono pera, i roto i te tari o te Kai-Rehita he pukapuka whakaatu i te tikanga o nga taonga, nga taonga tinana ranei o te tangata kua mate, me tuhi hoki he kaute tino whakaatu i nga tikanga katoa o tana whakahaere i aua taonga, a me whakauru hoki ki roto ki taua pukapuka nga ra i puta mai ai he moni ki a ia me nga moni i utua atu e ia, me te tuhi hoki i te nui o aua moni ra. Me tuhi hoki e ia te kupu ki tuturu kia mohiotia ai he pono te whakahuatanga o te pukapuka whakaatu i te tikanga o nga taonga me nga kaute hoki.
39.Ko nga pukapuka whakamana wira me nga pukapuka whakamana kia-whakahaere wira me te wira e apiti ana, me rite ki nga Ahua Nama 20, 21, me 22.
40.A te whakaputanga o te pukapuka whakamana wira me te pukapuka whakamana kai-whakahaere wira ina ka oti te hiiri, me tuku tonu atu e te Kai-Rehita, ki te Teputi Komihana mo nga Pane Kuini o te takiwa he mea kia whakataua te tiuti hei utunga i runga, a e kore e tukua atu ki te tangata mona taua pukapuka ra kia utua ra ano kia whakaritea hoki e ia te tiuti ra.
page 8

Whakawhitiwhiti.

41.Ka ahei nga Maori tokorua e whai whenua motuhake ana nei raua, he paanga ranei ta raua i roto i etahi whenua motuhake, kahore nei ano kia wehewehea i roto ranei i etahi wahanga motuhake ranei o te poraka kotahi, e hiahia nei raua ki te whakahaere tikanga whakawhitiwhiti, ki te tuku tono i runga i nga tikanga o Ahua Nama 23, ka ahei ranei te tuku tono mo te whakawhitiwhiti i te whenua e puritia motuhaketia ana mo te paanga kahore ano kia wehewehea.
42.Ko te tono whakawhitiwhiti whenua me haina tinana e ia kai-tono e ia kai-tono i te aroaro o tetahi kai-titiro.
43.Mehemea ka mohio tuturu te Kai-Rehita no ia o nga kai-tono te whenua, te [unclear: p]aanga ranei kahore ano kia wehewehea koia nei te putake o tana tono, a kahore e tau ana he kupu here e kore nei e taea te wewete e te Kooti ki runga ki te whenua, hei reira me whakahaere tikanga te Kai-Rehita mo te panui kia whakawakia i runga i nga tikanga kua takoto mo nga tono whakawa.
44.Hei reira me whakahaere te Kooti i te uiuinga kua meingatia nei e te Ture kia whakahaerea, i era atu uiuinga ranei e whakaaro ana te Kooti e tika ana, a ki te mea ka kitea e te Kooti me whakamana taua whakawhitiwhiti, hei reira me whakaputa e te Kooti tona ota ki ia o aua kai-tono ra me rite ki te Ahua Nama 24.
45.Mehemea e rite tahi ana nga kupu here i runga i nga piihi whenua e whakawhititia ana, e kore e tau kia whakaputaina he ota whakatau here wewe[unclear: t]e here ranei, engari ia ka mana tonu aua here tawhito tae noa ki te wa e wetekia atu ai. Ki te whakataua he here, ki te tau ranei he here tawhito ki runga ki te whenua e whakawhititia ana me ata whakaatu ena i roto i te ota whakawhitiwhiti.
46.Ko te tono ki te Kawana mo te whakawhitiwhiti i te whenua a te Karauna mo te whenua a nga Maori me rite ki te Ahua Nama 25.

Wetekanga here.

47.Ko nga tono kia whakakorea kia whakarere-ketia ranei etahi kupu here me rite ki te Ahua Nama 26 Ahua Nama 27 ranei, kei te tikanga o te tono te ritenga.
48.Ko te ota o te Kooti whakakore, whakarere-ke ranei i etahi kupu here me rite ki te Ahua Nama 28.
49.Ki te mea ka tukua atu he tono ki te Kawana kia wetekia nga kupu here i whai mana nei aua here i mua mai i te 30 o nga ra o Akuhata, 1888, hei reira ina ka tukua atu e te Minita taua tono ki te Kooti me pena ano te whakahaere o te Kooti ano he tono tena ki te Kooti mo nga kup[unclear: u] here page 9kua whakataua nei i muri i taua ra, engari me kaua ia e whakatau tonu, engari me tuku atu i tana ripoata me tana kupu whakaatu mo runga i taua mea ki te Kawana.
50.Ko taua ripoata me taua kupu whakaatu me rite ki te Ahua Nama 29, a me tuku atu ki te Minita kia tukua atu ai ki te Kawana.

Whakatutu[unclear: r]u i nga Tuku.

51.Ko te tono ki te Kooti kia whakatuturutia tetahi tuku, me rite ki te Ahua Nama 30, me whakapiri ano ia nga Pane Kuini e tau ana kia utua ki taua tono. I mua i te panuitanga kia whakawakia me tuku atu te pukapuka koia nei te putake o taua tono ki te Kai-Rehita takoto ai.
52.Hei reira ka panuitia e te Kai-Rehita kia whakawakia taua tono a te nohoanga tuatahi o te Kooti e marama ana mo te pera, a ki te tonoa me hoatu e ia he tauira o taua panui he mea perehi ki te kai-tono hei tukunga atu ki nga tangata katoa e whai-tikanga ana nei ratou ki runga ki te mea koia nei te putake o taua tono.
53.I nga meatanga katoa ka ahei te Kooti te tono kia whakaaturia i runga i te kupu ki tuturu i tae tinana atu te panui ra ki te tangata mona, he mea kia mohio tuturu ai te Kooti i mua i te whakahaerenga i te tikanga mo taua tono: Engari ia ka ahei ano te Kooti te mea me kore atu te tikanga mo te tae tinana atu o te panui mehemea e mohio tuturu ana te Kooti i marama te whakaaturanga o taua panui.
54.E tau ana ma te kai-tono e whakaatu atu ki te Kooti nga kupu whakamarama katoa o te take ki te whenua koia nei te putake o taua tono, a ki te tuku atu hoki ki te Kooti i nga tauira, kupu tango mai ranei o te Tari Rehita Tiiti Whenua, o nga pukapuka o te Kooti Whenua Maori ranei he mea tuhi nei te kupu whakaatu i te tika o aua pukapuka ki runga, e tika ana kia whakatakotoria atu mo runga i taua mea.
55.Ka ahei te Kooti ki te whakaaro ia e tika ana kia pera te whakaae kia takoto te ki tuturu e rite ana ki te Ahua Nama 31 kua tuhia e tetahi Maori nana nei i haina i te tiiti koia nei te putake o taua tono hei whaki i nga kupu kua whakaaturia i roto i taua ki tuturu i etahi ranei o aua kupu, engari ia e kore e tau kia whakaaetia e te Kooti te kupu whaki pera.
56.Me rite te ota whakatuturu ki te Ahua Nama 32, a me tuhi ki runga ki te tiiti koia te putake o taua whakatuturunga. Hei reira ka whakahokia atu taua tiiti ki te Kai-Rehita hei tukunga atu ki te tangata mona.
57.Ki te kore e whakaaetia te ota whakatuturu me tuhi he pukapuka whakaatu i te take i kore ai i whakaaetia, me page 10haina hoki e te Kai-whakawa, a me tuku tahi atu te pukapuka i hainatia ra e ia me te tiiti ki te Kai-Rehita, a me rehita hoki ki te pukapuka Rehita. A i mua i tana whakahokinga atu i taua tiiti me tuhi e te Kai-Rehita nga kupu mo te kore whakaaetanga ra ki roto ki te pukapuka Rehita.
58.E kore e hainatia e hiiritia ranei he ota whakatuturu kia pahure ra ano nga ra kotahi tekau ma wha i muri mai i te ra i whakaaetia ai e te Kooti, ki te tonoa ranei he whakawa tuarua e kore ano he hainatia kia puta ra ano te kapu whakatau tuturu i taua tono.

Nga Ota.

59.Me tuhi takirua nga ota katoa o te Kooti, a ki te mea e tau ana i raro i nga tikanga o tetahi ritenga whakahaere me tuhi takitoru.
60.Ma te Kai-tuhituhi o te Kooti, kia hohoro tana mahi, e tuhituhi e whakaoti ki tana e taea ai nga ota katoa i whakaaetia e te Kooti e te Kai-whakawa ranei o te Kooti nona nei te Kai-tuhituhi, ka tuku atu ai i aua ota ki te Kai-Rehita. A mehemea kahore i hainatia taua ota, me tuhi e te Kai-whakawa e tetahi ranei o nga Kai-whakawa nga reta timatanga o tona ingoa ki runga ki taua ota i mua i te tukunga atu ki te Kai-Rehita.
61.E kore te ota kua whakaaetia i runga i tetahi whakataunga e ahei nei kia tonoa kia whakawakia tuaruatia i raro i nga tikanga o te Ture, haunga ia nga ota i raro i nga tekiona 53 me 56 me wahanga (9) o tekio[unclear: n]a 14 e ahei kia hainatia kia hiiritia ranei kia pahure ra ano nga marama e toru ki muri mai o te ra i puta ai te kupu whakataunga, a ki te tonoa he whakawa pera e kore ano e hainatia e hiiritia ranei kia puta ra ano te kupu whakatau tuturu. E kore tenei huarahi whakahaere e pa atu ki nga pukapuka whakamana wira, pukapuka whakamana kai-whakahaere wira ranei.
62.E kore e hainatia e hiiritia ranei te ota whakatau take ki te whenua ki te kore e tuhia te kupu nei "kua whakamana." ki runga ki te mapi koia nei te putake o taua ota e tetahi Kai-whakawa o te Kooti, me te hanga hoki i te ahua o taua mapi ki runga ki taua ota, ki te kore ranei e tuhia e te Tino Kai-ruuri te kupu hei whakaatu pono kei te marama te whakaaturanga mo taua whenua i roto i taua ota, he mea kia ahei ai te rehita taua ota mo tetahi wa.
63.E kore te ota, tetahi atu pukapuka whakatau take whenua ranei e hoatu ki te tangata mona taua mea, e tukua atu ranei kia whakaurua ki roto ki te pukapuka Rehita Whakawhiti Whenua i raro i nga tikanga o tekiona 73 o te Ture kia utua katoatia ra ano nga moni e tau ana kia utua ki te Kooti page 11mo runga i taua mea, me nga moni katoa hoki e tau ana kia utua mo te ruuri i te whenua koia nei te putake o taua pukapuka ra, kia whakaaetia ranei he tiwhikete i raro i te 67 o nga tekiona, kia kahore ranei i whakaaetia: ko taua tiwhikete ki te whakaaetia me tuku tahi atu me te pukapuka whakatau take ki te Kai-Rehita Takiwa Whenua.
64.Ko nga ota katoa e tau nei kia tukua atu ki te Kai-Rehita Whenua Takiwa i raro i nga tikanga o rarangi 3 o tekiona 73 o te Ture me taki-toru te tuhi, a me tuku atu tetahi o aua tuhinga taki-torutanga ra ki te Minita mo nga Whenua o te Karauna.

Tono Whakawa Tuarua.

65.Me penei te ahua o te tono whakawa tuarua me to te Ahua Nama 33. Ka puta te tono whakawa tuarua, ka kiia kua uru nga whakahaerenga katoa i muri iho mo runga i te mea kua tonoa ra ki roto ki te Kooti Whakawa Tuarua, a ka kiia no te Kooti pera.
66.Ko te tono whakawa tuarua i puta i mua o te tino whakaotinga o tetahi mea e whakahaerea ana ka kiia i puta i muri tonu mai i te ra whakaotia ai taua whakahaerenga: Engari ia mehemea i puta te tono whakawa tuarua i runga i te whakataunga tarewa, ka ahei te Kooti i runga i tana e whakaaro ai e tika ana ki te whakaneke atu i te whakahaerenga ano o te mea i te aroaro o te Kooti kia puta ra ano te kupu whakatau tuturu mo te whakawa tuarua.
67.I nga meatanga ka tupono nei ko nga tangata kua whakaturia nei ratou hei kai-riwhi mo te tangata kua mate ko nga tangata ano ena e rite nei a ratou nei paanga ki te paanga o te tangata kua mate ra i roto i etahi poraka whenua, piihi whenua ranei, e kore e tau kia tonoa he whakawa tuarua, mo ia ota whakatu riwhi ra, engari ia ka ahei te whakauru i te katoa ki roto ki tetahi tono, me te ki hoki he tono whakawa tuarua kotahi taua tono kia taea ai te whakatau i te utu e tau nei kia utua i raro i te 85 o nga tekiona o te Ture hei moni whakaea.

Nga Kupu Whakatikatika.

68.Me haina e te Kai-whakawa e te Kai-whakawa whakahaere i te mahi o te Kooti ranei tona ingoa, nga reta timatanga ranei o tona ingoa ki nga kupu whakatikatika katoa i te wa tonu i mahia ai, me te whakaatu hoki i te ra tonu i tuhia ai.
69.E kore e tika kia whakaurua he kupu whakatikatika e tau ai he mate ki te paanga o tetahi tangata ki te kore e matua ata panuitia, e puare ai ranei he ara e ahei ai te whakaatu take arai i taua kupu whakatikatika.page 12
70.I nga meatanga kua tukua atu ai he keehi kia whakataua e te Kooti i raro i nga tikanga o tekiona 73, ka ahei te Tumuaki Kai-whakawa ki te whakauru i te kupu whakatikatika hei whakamana i taua whakataunga.
71.Ko te kupu whakatikatika penei me tenei kua kiia i mua tonu ake nei, me te kupu whakatikatika i raro i nga tikanga o tekiona 39 o te Ture me mahi i raro i te ota kua whakaputaina i raro i te ringa o te Tumuaki Kai-whakawa, a me panui i roto i te Gazette me te Kahiti, i roto ranei i tetahi o aua panui ra, kei te kupu tohutohu a te Tumuaki Kai-whakawa i roto i taua ota ra te tikanga, a mo nga tikanga o taua whakawa tuarua ka kiia ko te ra i perehitia ai taua panui ko te ra tera i whakataua ai. Me pena ano hoki te panui i te ota whakakore i te tono i raro i nga tikanga o tekiona 39.
72.Ka ahei te Tumuaki Kai-whakawa ki te tuku atu i te tono whakatikatika, te tono mo tetahi tikanga ke atu ranei e pa ana ki taua mea ki te Kooti ki tetahi Kai-whakawa ranei, he mea kia uiuia kia tukua mai hoki he ripoata, a hei reira ka uiuia e te Kooti e te Kai-whakawa ranei taua mea ka tuku mai ai hoki i te ripoata ki te Tumuaki Kai-whakawa.

Panuitanga o nga Tono me nga Nohoanga o te Kooti.

73.Ki te kore e puta etahi tino kupu tohutohu me tuhi nga panuitanga katoa, me nga nohoanga o te Kooti mo runga i aua mea kia rite ki te Ahua Nama 34, a ka whakauru ai ki te Kahiti i roto i te reo Maori. Ko nga panuitanga mo nga tono roherohe me nga wetekanga here me whakauru ano hoki ki te Gazette engari me reo Ingirihi.
74.Me tuku atu nga tauira o taua panuitanga i roto i te meera ki ia o nga kai-tono na ratou nei nga tono i roto i taua panuitanga, ki te Tino Kai-ruuri ki era atu tangata hoki e whakaaro ai te Kai-Rehita e tika ana, e tohutohu ai ranei te Tumuaki Kai-whakawa.
75.Ko te ota hei whakarite i te wa me te kainga hei nohoanga mo te Kooti me rite ki te Ahua Nama 35. Ko te panui whakanuku atu i te nohoanga o te Kooti i whakaritea i mua i te whakatuwheratanga o te Kooti ma te Kai-Rehita e ata whakaputa i runga ia i te tikanga marama.
76.Mehemea ka whakanukuhia te Kooti i muri mai i te whakatuwheratanga ka mana taua whakanukuhanga mehemea ka tuhia te whakaaturanga i roto i te pukapuka tuhituhinga i nga mahi o te Kooti.
77.Ma te Kai-Rehita e tuku atu nga tono katoa e panuitia ana kia whakawakia i tetahi nohoanga o te Kooti, page 13me nga mapi me era atu pukapuka katoa e pa ana ki aua tono, me te tauira hoki o te panuitanga ki te Kai-whakawa e whakahaere ana i taua Kooti, a ma taua Kai-whakawa e rapu he Ateha mehemea e tau ana kia pera ka haere atu ai raua ki te Kooti a te wa ki te kainga hoki i whakaritea, ki reira whakarongo ai whakatau ai hoki i nga mea e whakatakotoria tikatia ana ki te aroaro o te Kooti.
78.Ko nga panui whakaatu e meingatia ana kia tukua atu etahi atu mahi kia whakahaerea e te Kooti apiti atu ki era i kahititia i te tuatahi, me panui i ia wa i ia wa i runga i te whakaae o te Tumuaki Kai-whakawa; engari ia ko nga tangata e tono ana kia puta motuhake tetahi tono, ka taea te tono kia whakatakotoria e ratou he moni hei whakaea i nga moni e pau ana mo te perehitanga me te tuwhanga o te panui pera.
79.Ko te panui apiti ra me rite ki te Ahua Nama 36. I raro i te mana o enei huarahi whakahaere ma te Kooti e titiro te tika te he ranei o te rite o te panuitanga.

Te Whakahaerenga o te Mahi Whakawa.

80.Mehemea i maha atu i te kotahi nga Kai-whakawa mo tetahi Kooti, ko te Kai-whakawa i whakaturia tuatahitia hei whakahaere i te mahi o te Kooti. Ma te Kai-whakawa ma tetahi ranei o nga Kai-whakawa ki te mea i maha atu i te kotahi nga Kai-whakawa i reira e tuhi i nga mahi whakahaere o te Kooti me nga korero a nga kai-whaki ki roto ki te pukapuka kua whakaritea mo taua mahi, a ka tu taua pukapuka hei pukapuka tuhinga korero a te Kooti, ka oti te tuhi ka waiho atu ki te Kai-Rehita tiaki ai.
81.Mehemea kahore i kotahi anake te tono whakawa putake whenua engari i maha atu, ma te Kooti e whakatau ko tewhea ranei o nga kai-tono e kiia ko te kai-tono i te whakawhakanga o te kereme.
82.Ka tu he whakawa putake whenua me matua whakaatu e te kai-tono tona keehi ki te Kooti engari e kore e tika kia pataitia ia e te kai-tawari e te kai-whakahe ranei. Ki te marama te Kooti ki te keehi o te kai-tono, katahi ka tu te kai-tawari te kai-whakahe ranei ki te whakahaere i tona keehi. Mehemea i maha atu i te kotahi nga kai-tawari nga kai-whakahe ranei, nga huihuinga tangata tawari, whakahe ranei, ma te Kooti e whakarite te wa e karangatia ai o ratou keehi. Ka mutu nga keehi o ia kai-tawari o ia kai-whakahe ranei katahi te kai-tono ka tino whakahaere i tana keehi tae noa ki te mutunga. Hei reira ka ahei ia kai-tawari te whai korero ki te Kooti i runga ano i te tikanga i karangatia ai o ratou keehi, a ka tika hoki kia whai korero whakautu atu te kai-tono mo aua korero.page 14
83.Ka ahei te Kooti mehemea e mahara ana te Kooti e tika ana i te wa e whakawakia ana tetahi keehi, ki te tono ki ia kai-whakahaere ki tetahi ranei o nga kai-whakahaere mo nga tangata i te aroaro o te Kooti, kia tukua atu ki te Kooti he rarangi ingoa o nga tangata katoa e kii ana e whai paanga ana ratou ki te whenua i runga i te take e whakahaerengia ana e ia.
84.Me haina e te Kai-whakawa e whakahaere ana i te mahi o te Kooti ia rarangi ingoa ia rarangi ingoa i whakaritea e te Kooti kia whakaurua ki roto ki tetahi ota, a ko te ra e tuhia ki roto ko te ra ano i panuitia ai i roto i te Kooti kua whakaaetia. E kore e whakatikatikaia taua rarangi ingoa i muri atu engari anake i roto i te Kooti e puare ana ki te katoa, me te ata whakaatu atu ki nga tangata katoa e whai tikanga ana ki runga ki taua mea.
85.Ko te tu whakahaere i etahi atu mea ma te Kooti e whakarite.
86.Me tuhi nga tino ritenga o ia whakataunga ahakoa whakataunga tuturu, ahakoa whakataunga tarewa ranei ki roto ki te pukapuka tuhinga korero a te Kooti, me te tuhi hoki i te ra i puta ai taua whakataunga.
87.Ki te kore te Kooti e whakaae ki te whakatau i tetahi tono, me tuhi e te Kai-whakawa whakahaere i te mahi o te Kooti tona ingoa ki etahi kupu whakaatu poto i nga take i kore ai te Kooti e whakaae ki te whakatau.
88.Me tuhi he kupu whakaatu kua hainatia e te Kai-whakawa whakahaere i te mahi o te Kooti ki runga ki ia mapi, pukapuka ranei e tukuna ana ki te aroaro o te Kooti hei whakinga korero, me te whakaatu hoki i te whakawakanga i tukuna ai me te tangata nana aua mapi aua pukapuka ranei i tuku, me te ra i tukuna atu ai.
89.E kore e tika kia hanga e tetahi tangata he tauira o tetahi mapi e tukuna ana ki te aroaro o te Kooti i runga i tetahi whakawakanga ki te kore e matua whakaaetia e te Kai-whakawa.
90.Ka ahei te Kooti ki te whakakore atu i tetahi tono i runga i te take kahore i tae atu te kai-tono ki tona aroaro, mehemea ranei kahore i whakahaerea tikatia, a i te tuhinga o taua whakakorenga ki roto ki te pukapuka tuhinga korero o te Kooti ka mutu ta te Kooti whakaarohanga i taua mea, a ka pera te tuhinga ki roto ki te pukapuka rehita. E kore taua whakakorenga ra e whakanoa i te mana o te kai-tono ki te whakahou ano i taua tono ra.

Keehi e tukua ana i raro i nga tikanga o Tekiona 73.

91. I te whakawakanga o tetahi keehi e tukua ana i raro i nga tikanga o tekiona 73 o te Ture, me ata tuhi e te Kooti page 15tona kupu whakataunga mo runga i ia mea i tukuna peratia atu, a me panui hoki taua whakataunga i roto i te Kooti e puare ana ki te katoa me ata whakaatu marire hoki ki nga tangata katoa e whai-tikanga ana ki runga ki taua mea. Hei reira me tuhi taua whakataunga ra ki roto ki te pukapuka o nga korero o te Kooti ka hainatia ai e te Kai-whakawa e whakahaere ana i te mahi o te Kooti, a me tuku atu hoki e ia te tauira o taua whakataunga he mea haina ki te Tumuaki Kai-whakawa me te whakaatu pono hoki i te ra i whakapuakina ai taua whakataunga.

Arartanga.

92.Ko te ota i raro i nga tikanga o wahanga (9) o tekiona 14 o te Ture me rite me penei ranei te ahua me tera kua whakatakotoria i roto i Ahua Nama 37, me pera ranei te tu o nga kupu kei te ahua o te keehi te tikanga.
93.Ka ahei taua ota te hanga i runga i te tono o tetahi tangata e whai tikanga ana nei ia ki tetahi mea e whakahaerea ana i roto i te Kooti, i roto i te Kooti Whakawa Tuarua ranei e whakawakia nei e te Kooti pera te paanga ki tetahi taonga koia nei te putake o te tono pera, a ka taea te hanga ahakoa kahore i panuitia, i runga ranei i te panui i whakaritea e te Kooti.
94.Ka taea te ota pera te whakakore i ia wa i ia wa e te Kooti, e tetahi Kai-whakawa ranei, a ka taea te whakatakoto ki te tari o te Hupirimi Kooti i raro i nga tikanga o tekiona 35 o te Ture, ahakoa kahore ano kia pahure noa te wa e ahei ai te tuku tono whakawa tuarua, ahakoa ranei kua puta te tono whakawa tuarua.

Nga Kai-whaki Korero.

95.Ka ahei kia rite nga hamene ki nga kai-whaki korero ki te Ahua Nama 38, engari kaua e neke atu i nga tangata tokowha i roto i te hamene kotahi.
96.Me tae tinana atu te hamene ki te tangata i hamenetia, otira ha ahei tetahi Kai-whakawa i runga i tetahi take e whakaaturia ana ki a ia te whakahau kia tukua atu te hamene i runga i tetahi atu huarahi e mahara ai ia ka rongo te kai-whaki korero i hamenetia ra kua puta taua hamene. Ko te hamene ki tetahi kai-whaki korero kia whakaaturia e ia he take e kore ai e tika kia whainatia ia i raro i tekiona 23 o te Ture me rite ki te Ahua Nama 39, a me tae tinana atu ki a ia.
97.Ka rite te tuku tinana atu i te hamene ki te kai-whaki korero ina ka hoatu ki a ia te tauira o te hamene kua oti te hiiri ki te hiiri o te Kooti; otiia kahore he tikanga e whaka aturia atu ai te tino hamene.page 16
98.Me tuku atu e te kai-kawe hamene te hamene tuturu ki te Kai-whakawa nana i haina taua hamene, me tuhi hoki e taua kai-kawe hamene ra ki runga ki te hamene he kupu whakaatu i te ahua o tana tukunga atu i te tauira o taua hamene ki te tangata i hamenetia, me te wa hoki me te kainga i tukua ai, ka tuhi ai i tona ingoa me te ingoa o tana kainga tuturu.
99.Ka ahei te whakaae kia utua ki nga kai-whaki korero nga moni e mau nei te whakaaturanga i roto i te Kupu Apiti ki tenei. Ko te ota whakatau i te whiu ki runga ki te kai-whaki korero me rite ki te Nama 40, ki te Nama 41 ranei.

Nga Ruuri.

100.Me whakahaere nga ruuri katoa i runga i nga huarahi whakahaere o te Tari Ruuri e mana ana i taua wa, kua whakatikatikaia nei e enei huarahi whakahaere.
106.Ko ia mapi kua oti nei e te Tino Kai-ruuri te tuhi i enei kupu "kua whakamana" ki runga ka kiia e rite ana ki enei huarahi whakahaere me nga huarahi whakahaere o te Tari Ruuri e mana ana i taua wa, a e tau ana mo nga mahi whakahaere o te Kooti.

Nga Kai-whakahaere.

107.

E kore e tika kia tu noa tetahi tangata ehara nei i te roia i roto i te Kooti mo tetahi tangata ke atu, te whakahaere tikanga ranei mo tetahi tangata ke atu mehemea kahore i whakaputaina atu he raihana ki a ia i runga i nga tikanga ka kiia a muri ake nei.

E kore te huarahi whakahaere i runga ake nei, e pa ki te kai-tiaki e whakahaere tikanga ana i runga i tona tuunga pera, ki te tangata ke atu ranei kua whakaaetia nei e te Kai-whakawa whakahaere i te mahi o te Kooti kia tu ia hei kai-whakahaere mo te taha ki tana hoa wahine, mo tana tamaiti, mo tetahi whanaunga tata ranei.

108.Me rite te tino raihana ki te Ahua Nama 43, a ka ahei te Tumuaki Kai-whakawa ki te whakaputa atu i taua raihana ki te tangata e mahara ana ia he tangata to tika kia whakawhiwhia ki te raihana pera. Ko taua raihana me puta-a-tau atu ko te utu ki a £5 i te tau, a ka mutu te mana o te raihana a te 31 o nga ra o Tihema i ia tau i ia tau.
109.Ka ahei te whakaputa atu i te raihana motuhake whakamana i te tangata kua whakahuatia nei tona ingoa i roto i taua raihana kia tu kia whakahaere hoki i tetahi keehi motuhake, ma te Kai-whakawa e whakawa ana i te keehi pera taua raihana e whakaputa ina utua te moni £1.page 17
110.Me tuhi he rarangi ingoa o nga tangata kua whiwhi nei ratou i nga tino raihana me waiho ki te tari o te Kai-Rehita i Poneke takoto ai, a me panui o ratou ingoa i roto i te Gazette me te Kahiti i ia wa i ia wa.
111.Ka ahei te Tumuaki Kai-whakawa, te Kai-whakawa ranei nana nei tetahi raihana i whakaputa ki te whakakore i te mana o te raihana kua whakaputaina i runga i nga tikanga kua kiia i runga ake nei i ia wa i ia wa, mo tetahi take tika.
112.Me rehita atu ki te Kai-Rehita e ia tangata e ia tangata e haina nei ia i tetahi tono, kupu whakaatu, pukapuka ke atu ranei, e whakahaere ana ranei i tetahi mea mo te taha ki te tangata ke atu i te pukapuka whakamana i a ia ki te pera, he mea tuhituhi, i hainatia nei e te tangata e tu nei ia hei kai-whakahaere mona. Ka ahei te tuhi taua pukapuka whakamana hei tino pukapuka, hei pukapuka mo tetahi keehi motuhake ranei. Ka mana te tino pukapuka whakamana tae noa ki te wa e tae atu ai te pukapuka whakakore i taua pukapuka whakamana he mea tuhi ki te Kai-Rehita.
113.Ko ia pupapuka whakamana pera i hainatia i whakaputaina ranei e tetahi Maori me tuhi ki te reo Maori, me tuhi ranei e tetahi kai-whakamaori whai raihana i tona kupu whakaatu ki runga ki taua pukapuka i runga i nga ritenga o te huarahi whakahaere Nama 2.

Nga Utu ki te Kooti.

114.Ka whakapumautia inaianei ko nga moni i roto i te Kup[unclear: u] Apiti ki tenei nga moni e tika ana kia utua i raro i te Ture: Engari ia ki te mohio tuturu tetahi Kai-whakawa e kore e taea e tetahi tangata aua moni ra te utu, e kore ranei e tau kia tonoa kia utua e ia aua moni ra, hei reira ka ahei te Kai-whakawa i runga i to te ture ritenga ki te ki me kaua e utua aua moni etahi wahi ranei o aua moni, kei te whakaritenga kua whakatakotoria e te Kai-whakawa te tikanga.
115.Ko te nuinga o te moni pera kahore nei i meingatia me kaua e utua, me kii he nama aua moni ki te Karauna na nga tangata na te hunga e whai-tikanga ana ki te mahi i tika ai kia utua aua moni, ma te Kooti ma te Kai-whakawa ranei te nui o aua moni e whakatau, a me utu aua moni i te wa e whakaritea ana e te Kooti e te Kai-whakawa ranei.
116.Ka ahei te Kooti, tetahi Kai-whakawa, Kai-Rehita ranei te kii e kore e whakaaetia kia mahia e ia tetahi mahi e pa ana ki tetahi whenua e takoto nama nei nga moni mo tetahi mahi i whakahaerea ki runga ki taua whenua i mua atu, engari kia ea ra ano aua moni katahi ka ahei.page 18
117.Me tuhituhi e te Kai-whakawa he kupu i te taha o te ota e hainatia ana e ia whakaatu i te nui o nga moni e tika ana kia utua mo taua ota, a me whakaatu ano hoki te nui o nga moni kua utua.
118.Me tuhi e ia Kai-tuhituhi o te Kooti he kaute o nga moni e tika ana kia utua mo nga mea i tea atu ki tona aroaro, a i te paunga o nga ra o ia marama me tuku atu e ia he tauira o taua kaute ki te Kai-tiaki i nga moni o te Kawanatanga, ki te Kai - Rehita hoki o ia takiwa i takoto ai te whenua i puta mai ai aua moni, a me whakaatu hoki i roto i te kaute nga moni kua utua.
119.E kore e tonoa kia utua he moni e te Karauna, e tetahi Tari ranei o te Kawanatanga mo tetahi mahi i mahia e te Kooti, e tetahi Kai-whakawa, e tetahi o nga apiha o te Kooti ranei.

Moni, Nama ranei kua whakataua ki runga ki te whenua &c.

120.Ka ahei kia rite te tuhinga whakatau moni i raro i nga tikanga o tekiona 65 o te Ture ki te Ahua Nama 44. Ka ahei kia rite te tiwhikete o te Kooti i raro i nga tikanga o tekiona 67 ki te Ahua Nama 45. Ko nga tiwhikete e tika nei kia riro i te Kooti hei whakarite i nga tikanga o nga tekiona 65 me 67 me rite ki te Ahua Nama 46, Nama 47 ranei, kei te ahua o te keehi te ritenga.
121.I nga meatanga katoa kua whakaputaina e te Kooti he ota whakatau moni i raro i nga tikanga o tekiona 65 mo etahi moni e tika ana kia utua ki te Karauna, me whakaputa e te Kooti i taua wa ano i tetahi tiwhikete i raro i nga tikanga o tekiona 67 mo te moni i whakaurua ra ki roto ki taua ota, a ma te Kai-tuhituhi o te Kooti taua tiwhikete e tuku atu i roto i te meera tuatahi i muri i te tuhinga ki te Kai-Rehita hei tukunga atu ki te Kai-Rehita Takiwa Whenua.

Etahi tikanga ke atu.

122.E kore e mana-kore tetahi mahi e whakahaerea ana, i runga i te mea kihai i whakaritea etahi o nga huarahi whakahaere kua takoto i mua ake nei, etahi mahi whakahaere ranei e whai mana ana i taua wa, ki te kore e puta te kupu tohutohu a te Kooti kia pera; otiia ka taea te whakarere-ke te katoa tetahi wahi ranei o taua mahi e whakahaerea ana i runga i te pokanga ketanga, te whakatikatika ranei, te whakahaere i tetahi tikanga ke atu ranei mo runga i taua mea e whakaarohia ai te Kooti e tika ana.page 19
123.Ko nga Ahua kua oti te Nama ki nga whika 48 tae atu ki te 53 me era atu Ahua hoki (mehemea tena ano etahi) i roto i te Kupu Apiti ki tenei kihai nei i whakahuatia i roto i enei huarahi whakahaere, ka ahei kia tuhia era i runga i te keehi e mahia ana, kei nga kupu whakamarama o runga ake o aua Ahua ra te ritenga. I nga meatanga kahore nei i ata whakaritea nei he Ahua hei tuhinga, ko te Ahua hei tuhinga ko tera e tohutohu ai te Tumuaki Kai-whakawa hei tuhinga.
124.Kahore he kupu i roto i nga huarahi whakahaere kua takoto i mua ake nei hei whakakore, hei whakatikatika ranei i nga huarahi whakahaere kua hanga i raro i nga tikanga o "Te Ture Whakahaere i nga Whenua Tuturu o nga Maori, 1888."
125.Ka whai-mana nga huarahi whakahaere o te Kooti Whenua Maori i tuhia i te 6 o nga ra o Nowema, 1890, e pa nei nga tikanga ki te mahi whakaputa pukapuka whakamana wira, pukapuka whakamana kai-whakahaere wira hoki mo runga i nga taonga o nga tangata i mate nei ratou i mua i te mananga o te Ture, ano hoki kahore i hanga enei huarahi whakahaere.

Nga Ra Noa.

126. Ka tu enei ra e whakahuatia ana i raro iho nei hei ra noa mo te Kooti me nga tari hoki o taua Kooti; ara nga ra timata atu i te Kuru Paraire tae atu ki te Turei i muri i te ra o te Aranga, hui tahi aua ra; nga ra timata atu i te ra ki mua mai o te Kirihimete tae atu ki te 6 o nga ra o Hanuere, hui tahi aua ra; te ra huringa tau o te Kuini; te ra huringa tau o Te Piriniha o Weera; me te ra i roto i ia takiwa e tu ana hei ra whakamaharatanga o te tuunga o te Porowini. Ka whakaaetia tetahi wa apiti atu i nga ra noa i te Kirihimite hei haerenga atu mo nga Kai-whakawa me nga apiha o te Kooti e noho nei i te wahi tawhiti atu i o ratou kainga kia ahei ai ratou te tae pai atu ki o ratou kainga me te hoki pai atu hoki ki ta ratou mahi.

Nga Kai-tuhituhi me nga Kai-whakamaori.

127. Kei te Minita te tikanga mo te mahi whakatu i nga kai-tuhituhi me nga kai-whakamaori mo te Kooti, mana e whakarite tikanga mo te pera i runga i tana e whakaaro ai e tika ana, e tau ana ranei.