Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

[Collected Rules and Regulations of the Native Land Court, in English and Māori]

Tuku

Tuku.

(1.) Mokete.

76.Kia taea ai he tikanga e riro mai ai he moni hei hanga rori, hei ruuri, hei whakahaere tikanga ranei mo te whakapu-are i te whenua o te kaporeihana mo te riihi mo te hoko, mo te whakanohonoho ranei, me te mahi me te whakapai me te mahi whakatupu kararehe ki runga ki taua whenua ra, ka ahei te Kai-tiaki mo te Katoa i runga i to te Ture tikanga ki te tango mai i etahi moni kei te kaute o te Kai-tiaki rno te Katoa e takoto ana i otahi atu moni ranei, ki te tono i ia page 14wa i ia wa i nga moni e whakaaetia e te Komiti ratou tahi ko nga tanga whai-paanga ki te whenua i roto i tetahi tino hui, i etahi moni ranei i iti iho nei te nui i ena e whakaaro ai ia e tii ana i runga i te tikanga mokete ki runga ki nga whenua o te kaporeihana, ki runga ranei ki nga utu reti e puta mai ana inaianei a muri ake nei ranei, me nga hua mai hoki o aua whenua, me nga moni i puta mai i nga hokonga whenua.
77.Ko nga moni nama pera me tono i runga i aua take mai, i runga i nga huarahi me nga whakahaerenga whaka-takoto tikanga e rite ai nga moni hua, moni whakaea me era atu tikanga e whakaaro ai te Kai-tiaki mo te Katoa e tika ana.
78.I runga i te whakaaetanga o te Kai-tiaki mo te Katoa, heoi kau anake te tikanga, ka ahei te whakarite kia tuwha haeretia te utunga o aua moni i nama ra mo etahi tau ka ea ai, pera me nga tikanga o te 69 o enei tikanga whakahaere. I te meatanga pera ko te wahi kia whakaeangia i ia tau ma te Komiti tena e whakatau i runga i te whakaaetanga o te Kai-tiaki mo te Katoa, a kia oti te whakatau me tuhi ki roto ki nga kaute whakapaunga moni mo taua tau; a ko te toenga o nga utu reti, o nga hua mai o aua whenua, me nga utu katoa e puta mai ana i taua tau me ki kua watea i taua mokete, engari ia ka mau ano te mana o taua mokete ki runga ki era atu utu reti, hua mai o te whenua, me nga utu katoa e puta mai a muri ake, i runga i te tikanga o taua mokete, tae noa ki te wa e ea ai taua moni i nama ra me nga utu itireti. Ko nga moni whakaea katoa ma te Kai-tiaki mo te Katoa ena e pupuri e whakahaere.

(2.) Nga Riihi.

79.Ka ahei nga whenua te riihi i runga i te tikanga tono-a-pukapnka, mokete ranei, mo tetahi wa kia kaua e neke ake i te toru tekau nga tau, kei ta te Komiti, i runga i te whakaaetanga kua takoto i roto i te 87 o enei tikanga whakahaere e whakaaro ai e pai ana te tikanga.
80.Ko nga riihi katoa e hanga ana e te Komiti mo te taha ki te kaporeihana me mahi i runga i te ritenga o nga tikanga whakahaere e whai mana ana i ia wa i ia wa ki runga ki nga whenua o te Karauna, engari ia me kaua e ki me noho tuturu te tangata ki runga ki te whenua. E kore e tonoa kia utua nga utu rurui ki mua mai, a ka ahei te apiti atu i tetahi hawhe hei whakanui ake i te wahi i te tangata kotahi i roto nga whakanohonohonga motuhake.
81.Na mo ia riihi,—
(1.)Mo whakahua te ingoa o te Kai-tiaki mo te Katoa, otiia e kore e mea i uru ia ki nga kupu whaka- page 15aetanga, i tau ranei he he ki runga ki a ia, e kiia e meingatia ranei i uru, i tau;
(2.)Ko nga kupu whakaaetanga me nga tikanga mo te taha ki te kai-tango riihi me ki na te Kai-tiaki mo te Katoa i tuku atu, a ka tau nga mana katoa ki runga ki a ia e ahei ai ia te hoki hou atu ki runga ki te whenua, te rnuru, me era atu mana katoa e tau ana ki runga ki te kai-tuku riihi;
(3.)Ko te pukapuka riihi me tuku atu ki te Minita, ki te Kai-tiaki mo te Katoa me te Komihana o nga Whenua o te Karuna o te takiwa e takoto ai taua whenua, kia whakaaetia e ratou i mua i te haina-tanga.
82.Me hanga he mapi o nga whenua katoa e meatia ana kia riihitia i runga i nga ritenga whakahaere o te tari Buuri, me te whakaatu i nga ritenga me nga tikanga o te riihi. Ko aua mapi, whakaaturanga i nga ritenga me nga tikanga me waiho ki te tari o te kaporeihana hei tirohanga ma te tangata kia kaua e iti iho i te kotahi marama ki mua mai o te ra e tu ai te makete, o te ra ranei hei taenga mai mo nga tono-a-pukapuka.
83.Ko nga pukapuka whakaatu i te puaretanga o nga mapi o nga whakaaturanga ritenga me nga tikanga o te riihi hei tirohanga ma te tangata, me te ra e tu ai te makete, me te ra taenga mai mo nga tono-a-pukapuka, kei te pe-heatanga te tikanga, me perehi ki roto ki te Gazette me te Kahiti i roto i ia wiki i ia wiki o nga wiki e rua, a me perehi hoki i roto i tetahi niupepa e tae tonu atu ana ki te takiwa e takoto ai te whenua, kia kotahi perehitanga ki roto ki taua niupepa i roto i ia wiki i ia wiki o nga wiki e rua, ko te perehitanga tuatahi me whakaputa ki mua mai o te whaka-aturanga o aua mapi me nga tikanga pera. Me tuku atu he kape o aua mapi me nga ritenga me nga tikanga ki te Minita ina ka rite ka oti te mahi.
84.Ka ahei te Komiti i runga i te whakaaetanga o te nui-nga o nga tangata whai-paanga ki te whenua i roto i tetahi tino hui, ki te wehe i etahi wahi whenua kia kotahi kia rua ranei hei kainga nohoanga motuhake i raro i nga tikanga o "Te Ture Whenua, 1892," me nga tikanga whakahaere i hanga i raro i taua Ture, a ka ahei ratou te karanga kia puta mai he tono a nga huihuinga tangata mo nga whenua pera.
85.Ka wahi mana te Komiti runga i te whakaaetanga o te nuinga o nga tangata whai-paanga ki te whenua i roto i tetahi tino hui ki te whakauru i tetahi kupu whakaaetanga mo te taha ki te kaporeihana mo te utunga katoatanga o nga whakapainga a te mutunga o te riihi; a ka ahei te Kai-i tiaki mo te Katoa ki te wehe mai i ia tau i ia tau i te wahi o te utu reti e whakaaro ai ia e tika ana me whakahaere e ia page 16i runga i te tikanga whakaea moni kia puta mai ai he moni hei whakaea i aua whakapainga ra. Ko nga moni whakaea katoa ma te Kai-tiaki mo te Katoa ena e pupuri e whakahaere.

(3.) Nga hoko.

86. Ka whai mana te Komiti, i runga i te whakaaetanga kua takoto i roto i te tikanga whakahaere i muri tata ake nei ki te hoko i nga poraka whenua ki nga utu, i runga hoki i nga ritenga e whakaaetia ana.