.jpg)
Takiwa Pooti Mema O Waihou Ki Waho Me Whangape Nga Rohe.
Ka timata i motu karaka pa taha moana kahu ki te Wahapu o Hokianga Matawera motu Kauri Tekaraka Ngarongotea Araiteurume niu kahaere i te o ne kahu whakararo matihetihe whangape Herekino kahuri ki te marangai, te uhiroa, te Titaha, Raetea Naungataniwha karere i runga i te raina o te rohe ki te Hauauru o Mangamuka me motu karaka Te Ratatomo Manganuiowae ka tutuki ki motu karaka.
Ko nga mema mo roto i tenei rohe pooti toko-rua 2 mema.
page 8
Ko te kainga hei whakaaringa i nga ingoa o nga mema o roto i tenei rohe pooti ko Waihou ki waho ko nga tangata hei whakakahaere i tana whakaaringa, ko Raiti Tetai, ko Koroweo.
Ko nga kainga hei tunga mo nga whare pooti me nga tangata whakahaere i aua whare.
Waihou Kiwaho—Ko Raiti Tetai, ko Koroweo.
Ko Matihetihe—Paremata Muwheke, Manuka Rawiri.
Whangape Paraki—Tono Ihaia, Hone Paraihe.
Waitapu—Herewini Tetoko. Totipene.
Takiwa Pooti Mema O Whangaroa Ki Te Raki, Ngapuhi, Ko Nga Rohe.
Ka timata i Kenana, Taemaro, Taupo, Mahinepua, Matauri, Tapuaetahi, Tii Mangonui Te Kerikeri. Puketi, raina tika ki Maungataniwha kahuri ki Kenana ka kati ki te timatanga.
Ko nga mema mo roto i tenei roho pooti toko-wha mema.
Ko te kainga hei whakaaringa i nga ingoa o nga mema o roto i tenei rohe pooti ko Kenana, ko nga tangata hei whakahaere i taua whakaaringa ko te Huirama, Tukariri, mau e whakarite he hoa mou.
Ko nga kainga hei tunga mo nga whare pooti me nga tangata whakahaere i aua whare:
Kenana—Huirama Tukariri, mau e whakarite hehoa mou.
Te Touwai—Hemi Tupe Hongi, mau e whakarite hehoa mou
Matauri—Hohepa Whare, mau o whakarite hehoa mou.
Tii Mangonni—Herewini, Ngawati, mau e whakarite hehoa mou.
Takiwa Pooti Mema Otetahi Wahanga O Te Rohe Pooti O Te Rarawa Takiwa O Te Raki.
Ka timata i Herekino kaahu ki te Tuaraki Waikeri, Te Tauroa, Ahipara, Waimimiha, To Karaka, kaahu ki te Rawhiti Kaikino Rangaunu, Rangiaohia, Taipa, Mangonui ka huri ki te Tonga, Omatai, Maungataniwha, Raetea, kahuri ki te Hauauru, Tetitaha, Te Uwhiroa karere atu ki Herekino ki te timatauga.
Ko nga mema mo roto i tenei rohe pooti e rua mema.
Ko te kainga hei whakaaringa i nga ingoa o nga mema o roto i tenei rohe pooti ko Kaitaia, ko nga tangata hei whakahaere i taua whakaaringa ko Riapo Puhipi, mau e whakarite hehoa mou.
Ko nga kainga hei tunga mo nga whare.
Kaitaia—Ko Riapo Puhipi, mau e whakarite hehoa mou.
| Peria. | Ahipara. |
Kia Herepate Rapihana, he reta whakamana tena naku ia koe mau e whaka-tu etehi tangata hei whakahaere i nga whare pooti o roto i tenei roho pooti.
H. Mangakahia, Pirimia:
He Whakaaturanga Mahara.
Ki te mahara a tenei Huinga Rangatira e noho nei i Rotorua i temea he maha nga Rangatira kei te hiahia kia tau ki o ratou takiwa te tikanga i whakaaetia nei o te Runanga nui o te kotahitanga o nga Iwi Maori o Nui Tireni, mo nga hapu o Rangitane o Tamaki i roto i te Porowini o Haaki Pei Nui Tireni. I runga i tenei ka whakaaetia e tenei huinga Rangatira, me tau ki nga Hapu, e hiahia ana kiaua tikanga o te pukapuka kua kiia ake nei me tau ki nga Rangatira menga Hapu me o raton takiwa aua tikanga ko nga Rangatira menga Hapu e hiahia ana ki aua tikanga me tuhi e ratou he pukapuka whakaatu i to ratou hiahia, me te whaki i o ratou ingoa me o ratou takiwa, a me whai mana te Kawanatanga ki te tuku atu ki a ratou i tetahi pukapuka o taua tikanga ki nga kai tono mai.
| Ko nga Hapu: | Ngati Kunikuru. |
| " | Tamatera. |
| " | Whakaiti |
| " | Tura. |
| " | Hikatoa |
| " | Pawhare |
| " | Terangi Kamanugungu |
| " | Mate |
| " | Taraia |
| " | Poporo |
| Nga Hapu: | Ngati Hamua |
| " | Tahu |
| " | Hikawera |
| " | Rakaiwhakairi |
| " | Rongomaiaia |
| " | Tumapuhiarangi |
| " | Maahu |
| " | Terangitataia |
Kia tau ki raro i te tikanga i whakaaetia mo nga Hapu o Rangitane.
Kia H. Mangakahia,
Pirimia.
Kotahitanga O Te Iwi Maori O Niu Tireni.
He Ture whakamana i te "Kotahitanga o nga iwi Maori o Niu Tireni.
Ki a whai mana ai ratou ki te whakahaere i o ratou whenua, mo o ratou taonga, me nga mea katoa e pa mai ana ki a ratou.
I raro ano i te mana o te pukapuka e huaina ana ko te "Whakaputanga o te Rangatiratanga o Niu Tireni," o te 28 o nga ra o Oketopa. 1835, me te "Tiriti o Waitangi" o te 6 o nga ra o Pepuere, 1840, me te mana hoki kua homai i raro i te Tekihana 71 o teTure i whakaputaina nei e te Paremata o Ingarangi i te 30 o nga ra o Hune, 1852, i hoaina, he "Ture hei tuku atu i te mana wkakahaere ki te Koroni oNuiTireni."
Tekihana 71. A notemea, ka tika kia whaka page 9
hohorongia te whakarite nga mahi me nga ritenga Maori a nga Maori o Niu Tireni mo tenei wa, hei kawana ano i a ratou, mo a ratou mea ake, me nga mea e oho ake i waenganui i a ratou, engari ia, kaua a roreke atu i nga huarahi hei painga mo te tangata, a me wehe ke atu etahi takiwa, e mana ai aua mahi me aua ritenga.
Ka tika noa atu ma te Kuini ma etahi (Reta Tapu) kia tukuna mai i raro o te Hiiri nui o te Kingitanga (Huihui) o Ingarangi, i tena waitenawa, ki te whakarite tikanga mo aua ritenga kua kiia ake nei, ahakoa rereke atu ana mahi me aua ritenga Maori i te ture o Ingarangi, i tetahi ritenga ture, mahi ranei, e mana ana i Niu Tireni, i tetahi atu wahi ranei o Niu Tireni, ahakoa pehea te ahua.
Na ka meingatia hei Ture e te Runanga Nui o Niu Tireni, e noho huihui ana i roto i te Paremata, i runga hoki i te mana o taua Runanga, te mana o tonoa ana i roto tenei Pire.
- 1. Ko te ingoa Poto o tenei Ture ko "Te Ture whakapumautanga i te mana Maori."
- 2. Ka ahei ratou ki te wehe takiwa hei mananga mo aua ritenga me aua mahi kua kiia i raro i te Tekihana 71, kua whakahuatia ake nei.
- 3. Ka ahei ratou ki te mahi Ture hei whakahaerenga i a ratou mahi, engari ia kaua e rereke atu i nga huerahi hei painga mo te tangata.