Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Ture Whakahaere Rahui Maori

WahiV. — Whakahoutanga o Nga Riihi

WahiV.
Whakahoutanga o Nga Riihi.

67.Ko nga riihi katoa me whakahou i ia wa i runga i te mutunga o nga tau e rua tekau ma tahi. I runga i te mutunga o tetahi riihi me panui ano taua riihi kia page 33tangohia e te kairihi tuatahi i roto i nga marama kaua e hoki iho i te tekau ma rua marama i mua o te mutunga o te riihi i runga i nga moni reti kia kimihia, a muri ake nei hoki whakaaturia ai.
(a.)Me whiriwhiri nga utu e tetahi kaiwhiriwhiri utu i whakaturia e te Kaitiaki mo te Katoa mo nga utu e tika ana kia utua mo te whenua e uru ana ki taua riihi i taua wa me te whiriwhiri ano hoki i nga utu mo nga whakapainga pumau i mahia a e takoto ana i runga i taua whenua.
(b.)I muri iho i te whiriwhiringa me te panuitanga o nga utu whiriwhiri kua kiia ake nei, a me whakamana i runga i te tukunga o tetahi tauira o aua whiriwhiringa ki te kaitango riihi ki te Kaitiaki hoki mo te Katoa erangi kaua taua panui i tukua e hoki iho i nga marama kotahi tekau ma rua i mua o te mutunga o nga tau o te riihi i tukuna ai ki te kaitango riihi me tuku he panui mea tuhituhi e te kaitango riihi ki te Kaitiaki mo te Katoa mehemea e pai ana ia ki te tango i tetahi riihi hou o taua whenua mo nga tau ano e rau tekau ma tahi i muri iho i te mutunga o nga tau o taua riihi i runga i nga moni reti kaua e hoki iho i te rua pauna me te tekau hereni i runga i te rau pauna mea whiriwhiri i nga utu o taua whenua haunga i nga utu o nga whakapainga e whiriwhiria e te kaiwhiriwhiri. Ko taua riihi hou me ahua haere tonu nga tikanga i runga i ngo tikanga o te riihi o mua, haunga ia nga moni reti e utua mo taua riihi.

Mehemea kahore te kaitango riihi e riihi aua i te whenua e whakaae ki nga utu whiriwhiria kua kiia ake nei, na ko nga moni reti e tika ana kia utua me whakatau i runga i te Apitireihana i runga i nga tikanga kua whakaritea i te tekiona whitu tekau ma waru.

68.Mehemea kahore te kaitango riihi e whakaae kia whakahontia te riihi kua whakahuatia atu nei ki te kore ranei ia e pai, ki te mangere ranei ia ki te whakaoti i te riihi i roto i nga ra e toru te kau i muri iho i te tukunga o te tono ki a ia kei reira panuitia kia tukuna mai nga tono mo taua whenua mo te riihi kia kotahi marama e panui ana i mua o te mutunga o nga tau i tukuna ai taua riihi, a ko aua tono he tono kia rua tekau matahi nga tau e riihi ana i raro i enei tikango me enei ritenga, ara:—
(a.)Ko nga moni reti tuturu ka pera ano te nui me nga utu i whakataua e te Kaitiaki mo te Katoa kaua ia e neke ake aua moni i nga moni i tukuna ai taua riihi ki te kaitango riihi e noho nei i runga i te whenua.
(b.)Ko te maha o aua moni reti me whakaatu i roto i te puni o tetahi tikanga o te tono me apiti atu e te kaitono ki taua tono nga moni reti mo te hawhe tau a ki te kore e riro te riihi i a ia me whakahoki ana moni ki aia.
(c.)Mehemea ka panuitia he tangata ke te tangata nana i hoko te riihi a ehara i te tangata i aia te riihi i mua me tuku e ia i roto i nga ra e toru tekau ki te Kaitiaki mo te Katoa i mua o tana nohoanga i taua whenua nga moni hei utu mo nga whakapainga tuturu pera ano me nga utu i whakataua i runga i te whiriwhiringa, a ki te kore e utua e ia aua moni ka kiia kua murua tona mana ki taua riihi hui atu ki nga moni i tukuna e ia mo taua riihi.
(d.)I runga i te ra i mutu ai te riihi o naianei i muri iho ranei, mehemea e marama ana ki te Kaitiaki mo te Katoa kua tukuna te riihi o te whenua e te kaitango riihi kua puta ki waho ki te kaitango riihi hou a kahore i takakinotia nga wkakapainga i runga i te whenua e takoto ana i reira i te wa i whiriwhiria ai nga utu o aua whakapainga, me utu e te Kaitiaki mo te Katoa kt te kaitango riihi i puta ki waaho nga moni i riro mai i a ia i te kaitango i taua riihi kua kiia ake nei.
(e.)Mehemea kua takakinotia etahi o nga whakapainga ma te Kaitiaki mo te Katoa ma tetahi tangata ranei e whakaturia e ia e whiriwhiri i te utu o nga whakapainga i takakinotia me te whakatau i nga utu mo te whakapai i aua whakapainga, a ko aua utu i whakataua me nga moni i pau i te whakahaerenga o taua whakatau me tango i roto i nga moni i tika kia utua ki te kaitango riihi kua puta ki waho a ka utu i nga toenga ki aia hunga ia nga moni i pau i te whakataunga o taua keehi
69.I te mea e tuku ana te Kaitiaki mo te Katoa i tetahi riihi me whakatakoto o ia tetahi tikanga kia riro taua whenua i raro i taua riihi hou kia timata te noho i runga i taua whenua i te tahi o nga ra o maehe i roto i tenei i tena tau, a me kaua e tukuna e ia taua riihi kia pau rano te marama kotahi e panui ana a ka whai maua te kaitango riihi i roto i taua marama ki te Whiriwhiri ki te whakaae mehemea ka tangohia e ia te riihi hou kua kiia ake nei.
70.Mehemea kahore i tukua taua riihi kua kiia ake nei ki tetahi tangata ke atu haunga te kaitango riihi, ki te mea ranei kahore taua tangata i whakaoti i tana riihi i page 34roto i nga re e toru tekau, kihai ranei i utu i nga moui reti mo te hawhe tau, me nga utu o nga whakapainga kua kiia ake nei, kei reira ka ahei ano te kaitango riihi tutahi i roto i nga ra e toru tekau te whakaae kia tangohia e ia te riihi hou kua kiia ake nei, a mehemea kahore ia e whakaae ki te tango, ki te kore ranei e whakaae ki te mangere ranei ia ki te whakaoti i taua riihi i roto i nga ra e toru tekau kua kiia ake nei, heoi ka noho tonu ia hei kairihi mo taua whenua mo tenei tau tae atu ki tena tau me te utu i nga moni reti i meatia kia utua e ia i runga i taua riihi kua mutu ra, me te mahi ano ia i nga mahi me te whakotuturu i nga whakaaetanga me nga tikanga e mau ana i roto i taua riihi, kia kitea ranei e te Kaitiaki mo te Katoa tetahi tangata e hiahia ana ki te tango i te riihi hou, mehemea ranei i mua o te kitenga o taua tangata e te Kaitiaki mo te Katoa, kua whakaae ano te kaitango riihi o mua ki te tango i te riihi hou mo tetahi atu rua tekau ma tahi tau kua kiia ake nei.
71.Ekore tetahi kaitango riihi e whakarere ana i tana riihi e whai mana ki te tono ki te Kaitiaki mo te Katoa kia utua e ia nga whakapainga i mahia e ia i runga i te whenua ara mehemea kahore e utua e te tangata e tango ana i taua riihi nga whakapainga a tera kua puta ki waho ki te Kaitiaki mo te Katoa, ka ahei e te kaitango riihi i puta ra ki waho te hamene kia utua, aua whakapainga me te whakahaere i nga tikanga katoa o te ture kia riro mai ai aua moni i runga i te ingoa o te Kaitiaki mo te Katoa i runga i te tuka pukapuka ki a ia i marama ai te Tiati o te Hupirimi Kooti he pukapuka arai i a ia runga i tetahi taumahatanga.