Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Ture Huinga Whakamana Kotahitanga Maori

page break

Ture Huinga Whakamana Kotahitanga Maori.

He Ture hei whakamana i nga Maori kite hanga tikanga whakahaere mo ratou whenua meo ratou taonga—

Notemea i raro i te Tiriti o Waitangi tau 1840 i raro hoki i tetahi Ture Nui o Ingarani i paahitia i te 30 o nga ra o Hune 1852, i huaina, "He Ture hei tuku atu i te mana kite koroni o Nui Tireni a e whakarite ana i roto o taua Ture tera e tika kia whakamana nga ritenga me nga tikanga me nga mahi whakahaere anga maori o Nui Tireni mehemea kaore aua ritenga e taupatupatu ana i nga tikanga whakahaere ote rangimarie a me whakapumau aua ritenga i naianei kia ahei ai ratou te whakahaere kawanatanga mo ratou hunga maori mete wehewehe hoki i etahi takiwa motuhake kia mana ai aua tikanga whakahaere i roto i aua takiwa ka whakaritea nei na reira ka mana te kuini i runga i tetahi pukapuka mana he mea tuku i raro i te Hiiri nui ote Kiingitanga Huihui ia wa ia wa kite hanga ritenga whakahaere pena kia ahei ai nga maori kite whakahaere ia ratou ahakoa e taupapatu ana e rereke ana aua tikanga maori i nga ture me nga ritenga whakahere o Ingarani e whai mana ana etahi wahi ranei ki Nui Tireni ki tetahi wahi ranei o taua Koroni "A notemea kua tu tetahi huihuinga Rangatira e huaina ana kote hui o te kotahitanga ki te Waipatu i te 11 o nga ra o Aperira 1893, kia tonokia atu ki te Paremata nui o Nui Tireni kia homai tetahi mana motuhake kia whai ritenga ratou kite whakahere i o ratou whenua papatipu whenua karati whenua tiwhikete whenua memoria whenua Rahui ranei i raro i te mana o tetahi komiti maori a notemea e hiahia nui ana nga maori kia tu rite ratou kite iwi pakeha e kaha nei kite whakahaere ritenga mo ratou kite hoko kite riihi kite mahi katoa i nga mahi pewhea pewhea ranei mo o ratou whenua me a ratou taonga e mau motuhake ana kia ratou a notemea kua tuhia tetahi pukapuka kawenata i waenganui i nga Rangatira Maori o Nui Tireni he mea haina na nga tangata e 21,900 me era atu pukapuka apiti kia tona kite Paremata Nui o Nui Tireni kia homai kia ratou te mana whakahaere i o ratou whenua mete mana whakatu Runanga e huaina ana te ingoa ko te Huinga kotahitanga kia whakaturia hoki he Runanga Ariki e te runanga Nui o tenei Huinga kotahitanga a notemea kua tipu ake nga raruraru nui i raro i nga ture whakahaere whenua Maori me nga Ture kooti whenua Maori nareira kua whakaaro nui nga iwi maori kite rapu tikanga e puta ai he ora mo ratou kia meingatia e te Runanga Nui o Nui Tireni i roto i te Paremata e noho hui ana i roto hoki i tona mana e nei tikanga e mau ake nei—

1.Kote [sic] ingoa poto o Tenei Pire ko te Ture Huinga whakamana Kotahitanga o nga iwi Maori 1893.
2.Tenei ingoa te maori ko nga maori tuturu me nga hawhe kaihe o te taha maori.
3.Ka ahei tenei Huinga Kotahitanga ia wa ia wa i raro i te panui kite whakarite takiwa komiti maori whaka-haere whenua.
4.Ka ahei tenei Huinga Kotahitanga ia wa ia wa i raro i te panui kite whakamana i nga komiti whiriwhiri o nga takiwa ko aua komiti takiwa kaua e neke atu i te toko whitu.
5.Ka whai mana tenei huinga Kotahitanga ki te hanga ture whakahaere mo nga takiwa komiti kia ahei ai taua komiti kite whakahaere take whenua e panui tia ana kia whakawakia e taua komiti.
6.Me haina me hiiri rawa e nga komiti Takiwa a ratou wkakataunga [sic: whakataunga] ka tuku mai ki te Huinga Hotahitanga apiti atu kinga puka puka katoa o nga whakawa ma te Tumnaki [sic: Tumuaki] o te Huinga Kotahitanga e tuku atu kite kawana kia whakamanatia nga karauna karati ota Tiwhikete ranei.
7.Me tae mai nga tono whakahe, whakawa tuarua ranei i roto o nga marama e toru kite Tumuuaki ote Huinga Kotahitanga me ata whakamarama mai hoki e nga kai tono nga putake whakahe o ta ratou tono.
8.Mehemea ka kore e tae mai he tono whakahe i roto o nga marama e toru hei reira tuku atu ai kia whakamanatia e te kawana te mahi o nga komiti e Te Tumuaki o Te kotahi-tanga kaua hoki te Huinga Kotahitanga tona Tumuaki ranei e whaka raruraru i te whakataunga a nga komiti Takiwa mehemea ka kore e tae mai he tono whakahe.
9.Kote mana hoko a nga maori kia rite tonu ki nga pakeha kia pera me nga tamariki pono a Te Kuini.
10.A Te Takiwa e paahitia ai tenei pire i muri mai hoki e kore e whai mana Te Kooti whenua Maori kite whakawa whenua haunga ia nga mahi kua whakaotia e te kooti whenua Maori.