Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Paremata Maori: Waipatu 1893

He Pire

He Pire.

Na te Kawanatanga o te Kotahitanga e nga Motu e rua o Aotearoa me te Waipounamu me nga Motu, e patata ana ki enei e kiia nei ko Nui Tireni. Na, he pire tenei e whakamarama ana i nga tuhituhi, me nga ritenga o nga kupu katoa o aua pukapuka, me nga Kirihipi i tuhia ai nga Taane nga Wahine me nga Tamariki i o ratou ingoa, me o ratou tohu X, ki aua pukapuka me aua Kirihipi. A, i te mea i nga Rangatira. me nga Matua, te mana o te tuhi i te ingoa o taua Wahine, o aua Tamariki, o ona taina o ona tuahine ona matua me o ratou Hapu ki aua pukapuka i mauria haeretia nei e nga tangata i whakaritea e te Huihuinga Rangatira o Ngapuhi, me era ata hapu o Ngapuhi i timataria nei te tuhituhi i o ratou ingoa, me o ratou tohu i te 14 o nga ra o Maehe, i te tau o te tatou Ariki. 1889, tae noa mai ki te tahi o nga ra o Hune i te tau o to tatou Ariki, 1893, i raro i te mana o te Tiriti o Waitangi, i tuhia ra i te ono o nga ra o Pepuere i te tau o to tatou Ariki 1840, me te Ture nui o Nui Tireni e te 30 o nga ra o Hune, i te tau o to tatou Ariki 1852. i te rarangi o taua Ture 71, me era atu pukapkka i tuhituhia e nga tangata Rangatira e whaimana ana o te Iwi Pakeha i raro i te mana o te Kingitanga, me te Kuinitahga o Ingarangi, me ona Kawana, me ona Kawanatanga i Ingarangi, me ona Motu o te ao kua kii, a e mohiotia ana kei raro i te mana o nga Ture o te Kingitanga me te Kuinitanga e Kereti Piritiai, na te mea ko aua pukapuka tuatahi a Ngapuhi me nga pukapuka tuarua, me nga pukapuka tuatoru Kirhipi, he mea tuhi etahi o nga ingoa o nga tangata Taane, Wahine, Tamariki i runga i te mana Rangatira o nga Rangatira o nga matua o nga Tamariki kau-matua Rangatira o te Iwi Maori, me o ratou Hapu ki te tuhi noa atu i nga ingoa o a ratou Tamariki, o ratou matua me o ratou taina tuahine me o ratou Hapu. I runga i te ngakau pai, me te whakaaro a whina whakakaha, whakau i te mana Whakakotahi i nga tangata Taane, Wahine, me a ratou Tamariki, me o ratou Hapu, me o ratou whenua, ahakoa Papatipu, Karauna, Tiwhikete. Whakamaharatanga. Take ranei i raro ranei i te mana o etahi Ture whakamana i etahi pukapuka e pa ana ki etahi whenua, e kiia ana e whai take ana te tangata Maori tae atu ki o ratoutao nga katoa, ahakoa he aha te ahua o taonga e whakahuatia ana na te tangata Maori, ki raro i te mana o te Whakakotahitanga o te Iwi Maori, ka mahia hohorotia aua pukapuka i tuhituhi ai nga tangata, Taane, Wahine me a ratou Tamariki, i runga i te mana Rangatira o nga Rangatira o nga matua o nga Tai-tamariki Rangatira kua kiia ake nei, kia page 75wawe ai te hohoro te whakatu i te Kotahitanga o te Iwi Maori, me nga Hapu, me nga Rangatira, me nga tangata Taane, Wahine, Tamariki, no te tau o to tatou Ariki 1892, i tu te huihuinganui n nga Rangatira me o ratou Hapu o te Iwi Maori o nga Motu e rua o Aotearoa o te Waipounamu ki Waitangi i runga i te mana o to ratou tuhituhinga ki aua pukapuka, a i reira whakaaetia ana, whakau rawa, whakapnmau rawa i te mana o taua whakaaro Whakakotahi i te Iwi Maori me o ratou Hapu. Rangatira, me o ratou whenua. taonga, ki raro i o ratou mana katoa kua huihuia nei ratou. I reira ano ka whakaritea i runga ano i te mana o aua pukapuka i tuhituhia ai o ratou ingoa e nga Hapu i hui atu ki Waitangi o nga Motu erua nei kia nekehi a mai he tunga tuarua mo taua hui ki te Waipatu, wahi o Heretaunga, he whakaaro ano kia tino whakapumautia rawatia te Kotahitanga o te Iwi Maori [unclear: tutmu] nona nei tenei Motu, e kiia nei ko Mui Tireni, a i te mutunga o taua hui ki Waitangi ka haere tonu nga kai tuhi i nga ingoa o nga tangata Taane, Wahine, me a ratou Tamariki ki tetahi pukapuka Kirihipi i runga ano i nga mana Rangatira o te Iwi Maori kua kiia ake nei i runga nei. I te 26 o nga ra o Hune, ka whakamutua te haina i aua Kirihipi ka whakahaua etahi atu Kirihipi kia kawea e nga kai-m u tokorua ki nga takiwa i whakaritea o nga Motu erua nei o Aotearoa me te Waipounamu. A ko nga Kirihipi tuawha, ara. whakamutunga, i timata mai nei te o nga ra o i te tau o to tatou Ariki 1892. kaore e arai i nga tangata i tuhi ki era atu pukapuka o te whakaaetanga ki te whakatu i te Kotahitanga, engari, ko te tino hiahia tenei kia tuhi kat a nga tangata Taane. Wahine, Tamariki ki aua Kirihipi tua-wha whakamutunga ahakoa i tuhi ki era atu pukapuka o te Kotahitanga.

1. Na. ko te ingoa poto o tenei Ture. ko te Ture whakamana i nga pukapuka i tuhi ai nga Taane, nga Wahine, nga Tamariki me o ratoa tohu X i timata mai nei i te 14 o. Maehe 1889 tae noa mai ki te 26 o Hune 1892, whakapumau i te tu a te Kotahitange o te Iwi Maori o Nui Tireni, me te ritenga o nga kupu katea o te upoko o te Kirihini tua-wha
2. I konei ka whakatuturutia e tenei Ture i runga i te whakaae o nga Honore Mema o nga Runanga Kaunihera erua me te Kawanatanga o te Jwi Maori o nga Motu erua o Aotearoa me te Waipounamu, me era atu Motu e tata ana ki enei. e tino whai-mana ana nga ingoa o nga tangata Taane, Wahine, me a ratou Tamariki, i tuhi nei ratou ake me nga mea o ratou, na etahi tangata i tuhi a ratou tamariki a ratou Wahine o ratou matua, me nga tangata o ratou Hapu i tuhia e etahi o ratou, ahakoa i reira tonu ratou e titiro ana e whakaae ana ki te tuhinga. Engaro noa atu ana ranei, ka whai-mana tonu o ratou ingoa i tuhia peratia me o ratou tohu i mau nei ki runga i aua pukapuka whakatu i te Kotahitanga o te Iwi Maori me o ratou Hapu, me o ratou tangata Taane. Wahine Tamariki, mo o ratou mana ki tenei whenua, me o ratou tangata.
3. I konei ka tino whakapumautia rawatia enei Runanga erua, e kore rawa e taea te whakarereke, te whakakore, te hono atu ranei tetahi atu Ture hei whakarereke i te katoa o tenei Ture, i tetahi wahi ranei, i tetahi kupu ranei o tenei Ture, kia taea ai te whakareke te mana Paremata, e nga Kawanatanga Maori ranei e whakaturia a muri ake nei.
4. Na i konei ka whakaaetia, ka whakapumautia rawatia te mana o aua pukapaku katoa i tuhi nei nga tangata o te Iwi Maori o Nui Tireni, me a ratou Wahine page 76me a ratou Tamariki kua kiia ake nei e enei Runanga Kaunihera erua, e te Kawanatanga hoki o te Iwi Maori, e kore rawa nga Ture katoa e whakamanaia ana e Paremata nui o te Koroni o Nui Tireni e tu mai nei i Poneke o nga Iwi erua, Pakeha Maori, e whai-mana ki te whakakore i tenei Ture, i tetahi wahi ranei o tenei Ture, i tetahi kupu ranei kia mana-kore, kia rereke ranei tona mana, tona ahau ranei. Engari ka tuturu te mana ona ritenga katoa, me ona kupu katoa o aua pukapuka, me nga Kirihipi i tuhia peratia me era kua kiia ake nei i runga ake nei.
5. Na, he maha nga ritenga o etahi o nga tino kupu o nga whakaupoko o nga pukapuka, me nga Kirihipi i tuhi ai nga tangata o te Iwi Maori o Nui Tireni, me o ratou Hapu i te Kotahitanga, o nga Taane, Wahine, Tamariki, timata mai nei i te 14 o nga ra o Maehe 1889, tae mai ki te 26 o nga o Hune 1892. E tino whakau ana i te me mana, me te whakapumau rawa i nga ritenga katoa o aua kupu i roto i aua pukapuka me nga Kirihipi whakatuturu i te Kotahitanga o te Iwi Maori o Aotearoa me te Waipounamu.
6. I konei ka whakamaramatia e tenei Ture te ritenga o etahi o nga tino kupu o aua Kirihipi, kia kore ai e taea te whakawiri ke ona ritenga e nga matauranga o nga tangata o te Iwi Maori, o te Iwi Pakeha ranei, e nga Ture ranei kua oti te whakamana e te Paremata o te Koroni o Nui Traeni e tu mai nei i Poneke i mua ake o te mananga o tenei Ture i te Paremata Maori, e tu nei i te Waipatu wahi o Heretaunga, i te tau o to tatou Ariki 1893, e nga Paremata ranei e haere mai nei i muri, ahakoa Paremata Pakeha, Maori ranei, me nga Ture e whakamanaia ana e aua Paremata.
7.

Ko te Kotahitanga i raro i te mana o te Tiriti o Waitangi, ko matou ko nga Rangatira o te whakaminenga o nga Hapu o te Iwi Maori o nga Motu erua o Aotearoa me te Waipounamu. me era atu Motu e tata ana ki enei, kua karangatia nei ko Nui Tireni, ka huihui nei i runga i te Kotahitanga o matou tinana me o matou whakaaro, i te nui hoki o to matou hiahia kia tino whakaukia te tu o tenei Kotahitanga.

Na, ko tona whakamaramatanga o enei kupu, koia tenei:—

He huihuinga tangata Taane, Wahine, Tamariki, me o ratou Rangatira, me o ratou Hapu Maori, o te Iwi Maori tuturu o Nui Tireni, hui atu ki nga Awhekaihe, he matua Maori tuturu nei ratou no Nui Tireni, me o ratou uri i runga i te whakaaro kotahi kia huihui ratou ki tetahi wahi o Aotearoa e kiia ana ko Waitangi, hui atu ki nga tangata o te Wapounamu, ko te Motu whaka-te-tonga tera o Nui Tireni me nga Motu e tata ana ki Aotearoa ki te Waipounamu, i huihui a tinana atu nei ratou i runga i te hiahia nui o ratou whakaaro kia whakaukia e ratou i huihui ra te tu o te Kotahitanga o te Iwi Maori.

8.

No reira ka whakarite, ka whakaae, ka whakapumau rawa i te Kotahitanga o nga Rangatiratanga, me nga mana o te whenua i te tangata ki raro i te mana o te Tir ti o Waitangi o te 6 o nga ra o Pepurere, 1840 Na, tona whakamaramatanga o enei kupu, koia tenei:—

E tino whakau ana whakapumau rawa, whakarite rawa e o ratou tinana i tuhi ra ratou ki te pukapuka, me te Kirihipi, kia whakakotahi nga Hapu me nga Rangatira Taane, Wahine, me a ratou Tamariki o te Iwi Maori o te Kotahitanga o nga Motu erua o te Waipounamu o Aotearoa, me o ratou mana i te whenua, i te tangata o te Iwi Maori ki raro o te Tiriti o Waitangi page 77i tuhia ra i te 6 o nga ra o Pepuere, i te tau 1840, e Te Kuini Wikitoria o Ingarangi.

9.

I te mea kua oti nei te whakatuturu e nga Rangatira o ia Hapu, o ia Hapu e noho ana ia wahi, ia wahi o Aotearoa me te Waipounamu o te Iwi Maori te whakaae kia Whakakotahi nga tangata katoa, Taane, Wahine, o te Iwi Maori.

Kai whakaturia hoki he Runanga Ariki me te Runanga nui o tenei whakakotahitanga.

Kia kowhiria i roto i nga Rangatiratanga nga tangata matau mo roto i aua Runanga e rua. I whakaturia enei Runanga i raro i te mana o nga ritenga i whakaatia e te Runanga Rangatira Kaumatua i tu ki Waitangi o te 28 Oketopa, 1835. Me te man hoki o te Tiriti o Waitangi o te 6 Pepueri, 1940, i raro hoki i te mana o te Ture nui mo Niu Tireni i te rarangi 71 o te 30 o nga ra o Hune 1852.

10.

Na koia tenei te whakamaramatanga o enei kupu.

I runga i te mea kua tuturu rawa atu nga whakaaro o nga Hapu o nga Taane me nga Wahine o te Maori o nga Motu e rua o Aotearoa o te Waipounamu i tuhi ra ki nga Pukapuka tuatahi me nga Kirihipi kua kia ake ra. Ka tino marama rawa kua tino tu te Kotahitanga o ratou ingoa ki aua Pukapuka.

Ka tika i konei ki ta ratou whakaaro kia whakaturia etahi Runanga kia rua, te Runanga Ariki, te Runanga nui Whiriwhiri o nga Hapu i uru nei ki te Kotahitanga o te Iwi Maori kua kia ake nei i tuhi ra ratou i o ratou ingoa ki nga Pukapuka me nga Kirihipi. Ko aua tangata me ata Kowhiri hei nga tangata Rangatira matau hoki hei noho i roto i aua Runanga e rua.

Na ko aua Runanga e rua kua kia ake nei me aua Rangatira matau he mea whakatu i raro i te mana o nga whakaritenga me nga Kawenata me nga Ture i whakamanaia e te Kingitanga me te Kuinitanga me nga Kawana me nga Kawanatanga o Ingarangi i tuhia ra i te 28 Oketopa 1835, me te Tiriti i tuhi [unclear: i] ra i te 6 Pepueri, 1849, me te mana o te Ture nui o te 30 o nga ra o Hune, 1952, i te rarangi 71, o taua Ture.

11.

I te mea e whakaaetia ana enei Runanga kia tu, ka whakahaerea nga ritenga mo te whakatu i nga mema mo te Runanga nui i runga i te ritenga Pooti, Haunga te Runanga Ariki.

Na tona Whakamaramatanga o enei kupu koia tenei.

I runga i te mea kua tino tuturu te whakaaro o nga Hapu o te Iwi Maori Taane, Wahine, mo nga Rangatira i tuhi ra ki nga Pukapuka o te Whakatu i te Kotahitanga o te Iwi Maori o nga Motu e rua kua kia ake ra. Kia tino tuturu o ratou whakaaro kia tuturu te tu a nga Runanga Whiriwhiri o roto o te Kotahitanga.

Ka kia e ratou kia whakaritea he Ture kia whai-mana ai nga Hapu o te Iwi Maori ki te Pooti i nga mema mo te Runanga nui whakaaetia ana e te Huihuinga Rangatira o te Iwi Maori i te hui i tu ki te Waitangi i te 14 Aperira, 1892. A i Whakatuturutia e te Huihuinga i tu ki te Waipatu i te 14 o nga ra o Hune, 1892, taua Ture Pooti Mema. A i whakaamanaia hoki i taua Hui ano ki te Waipatu te Ture whakamana i te kowhiri i nga Rangatira e tika ana mo te Whare Ariki o te Iwi Maori o te Kotahitanga i tuhi ratou i o ratou ingoa ki nga Kirihipi o te Kotahitanga.

page 78
12.

Heoi i te mana kua tukua nei e Hapu katoa o te Iwi Maori ki nga mema o aua Runanga erua i runga i te Pootitanga, ka taea e aua Runanga te titiro whakatu he Kawanatanga mo te Iwi Maori i raro i te mana o te ra rangi 71 o te Ture nui o Niu Tireni o te tau 1852. Ka whakaaetia e nga Rangatiratanga katoa o ia Hapu o ia Hapu o nga wahi katoa o nga Motu erua o Aotearoa o te Waipounamu kia tu he Kawanatanga mo te Iwi Maori.

Na, tona whakamaramatanga o enei kupu, koia ano tenei:—

Ko te mau i tukua mai e nga Hapu o te Iwi Maori o Niu Tireni ki nga Rangatira o te Iwi Maori i kowhiria nei hei mana mo te Runanga niu, me te Runanga Ariki i raro o te Ture nui o te tau 1852 i te rarangi 71. Ka whaimana ratou ki te whakatu Kawanatanga mo te Iwi Maori ake. I runga i te mea kua uru nui te Iwi Maori, me nga Hapu, me o ratou Rangatira. Taane, Wahine, ki roto ki te whakaaro kotahi, kia topu ratou me o ratou Rangatiratanga, me o ratou mana, me o ratou whenua, me o ratou taonga a tuhi ana ratou i o ratou ingoa ki nga pukapuka, me nga Kirihipi hei tohu ki o ratou whakatipuranga i muri i a ratou. he whakaaro, tururu pumau na ratou taua tikanga Kia tino whakaturia he Kawanatanga Maori i a ia e tu nei.

13.

Ka whakaaetia hoki e tenei Kotahitanga kia whai-mana te Kawanatanga i whakaturia nei ki te mahi Ture tiaki i nga whenua o te Iwi Maori.

Na, tona whakamaramatanga o enei kupu. koia tenei:—

E whakaaetia ana e nga tangata Taane, Wahine o nga Hapu o te Iwi Maori o nga Motu erua, e kiia nei ko Niu Tireni, i tuhi nei ki nga Pukapuka me nga Kirihipi, to ratou whakaaetanga kia whakakotahi ratou i a ratou. kia whakatu Kawanatanga hei whakamana i nga Ture e hangaia ana e nga Runanga erua kua kiia ake nei, me te Kawanatanga. hei painga mo nga Hapu, me nga tangata Taane, Wahine o te Iwi Maori, me o ratou whenua. taonga hoki, ina whakamanaia e nga Runanga o te Kotahitanga o te Iwi Maori. o nga Motu erua. E kore tenei Kawanatanga, me ona Minita, me era atu Kawanatanga. me ona Minita e whai-mana nei i muri o tenei Ture e whai-mana ki te hanga Ture, whai-mana rawa ki te whakamahi ki runga i nga taonga ranei o te Iwi Maori, ahakoa papaeipu, ahakoa Karauna Karati, ahakoa Whakamaharatanga Take, me era atu pukapuka e pa ana ki nga whenua Maori, engari kia whakamanaia rawatia e nga Runanga erua ka tika ai te Kawanata ga. me ona Minita. me ana Apiha ki te whaka-mahi i aua Ture.

14.

Me era atu mana e mahi ai taua Kawanatanga.

Na tona whakamaramaoitanga o tenei kupu, koi tenei:—

Nga Ture ano i whakamanaia e nga Runanga erua o te Paremata Maori hei mahi ma te Kawanatanga ehara i te mea ka whakamana pokanoa te Kawanatanga i etahi Ture e pa ana ki te whenua ki te whenua ki nga taonga ranei o te tangata Maori, engari ano nga Ture i whakamanaia e nga Runanga erua o te Paremata Maori, ka tika ia kia whai-mana ki te mahi, ki te whakahaere.

15.

Ko nga tangata katoa Taane, Wahine, Tamariki o nga Motu erua, o Aotearoa me te Waipounamu, te Iwi Maori, ka tino whakaaetia te mana whakahaere tikanga o nga whenua i raro i nga Ture katoa e paahitia e te Paremata o te Iwi Maori me ona Runanga erua o te Kotahitanga ki te Tiriti o Waitangi, hei whakapumautanga mo enei kupu i runga ake nei, koia ka tuhi n atou i o matou ingoa me o matou tohu X ki raro iho nei.

page 79

Na, Tona Whakamaramatanga o enei kupu, koia ano tera kua tuhia ake nei, he whakau, he whakamana na nga tangata Taane. Wahine, o nga Hapu o te Kotahitanga o te Iwi Maori, kua tuhi ra ki nga pukapuka, me nga Kirihipi i o ratou ingoa, e whakaae tuturu ana ratou i runga i te pono, ka tino tuku whakarere atu ratou, ma nga Runanga erua o te Kotahitanga, i a ratou e noho a Paremata ana i runga ano i nga mana i tukua mai nei e te Iwi Maori o te Kotahitanga kia ratou.

16.

Na i konei ka tino whakatuturutia tenei Ture whakamarama i nga tikanga o nga whakaupoko o aua Kirihipi, me nga pukapuka i tuhi ai nga tangata o te Iwi Maori o te Kotahitanga, Taane wahine, me a ratou Tamariki e mau ra o ratou ingoa, ahakoa, na nga tangata nona ake nga ingoa i tuhi na etahi tangata noatu ranei i tuhi i runga ano i te mohio, e whakaaetia ana e aua tangata Wahine, taua whakaaro kia whakakotahitia ratou me o ratou Hapa, a e whakaarotia ana hoki ko te 4 tenei o nga tau a kaore ano he whakahe i rangona a nga tangata i tuhia ra o ratou ingoa e o ratou matua, e o ratou tuakana, taina ranei, e a ratou tamariki ranei, e a ratou mokopuna ranei, e o ratou Rangatira ranei, i konei ka tino tuturu tenei hei Ture mo aua pukapuka, me aua Kirihipi mo ake tonu atu.

He mea whakamana i te o nga ra o i te tau, 189

Ko ia te Pitihana i oti i te Kotahitanga hei Apiti ki te Pire huninga whakamana Kotahitanga:

Waipatu, Turei, Mei 23rd, 1893.

Kinga Rangatira mete Tumuaki me nga mema ote Runanga Nui kua hui ki te Paremata,

He Pitihana Whakaiti onga tangata Maori i kowhiria e nga iwi Maori ote huinga kotahitanga:—

1. Ko o koutou kai inoi me nga tamariki me nga uri ote iwi Maori nui tonu i ata koropiko i ata rere marie ki raro ite mana ote Karauna o Ingarangi i noho ai ite tau 1835 me te tau 1340 i runga i te Tiriti o Waitangi ka whakaurua nga Maori o Niu Tireni ki roto ki te mana me te Rangatiratanga o Ingarangi o te ao katoa
2. Ko a koutou kai inoi me a ratou matua i hiahia rawa i muri mai o taua wa kia ata noho pai ratou konga pakeha e haere mai ana ki enei motu noho ai kia akona hoki ratou ki nga mahi whakawhai rawa me nga mahi ote Rangimarie.
3. Note takiwa i tuturu ai ki nga iwi Maori te whakapono kia Te Karaiti ha noho ratou i runga i te Rangimarietanga kua whakarerea hoki nga tikanga o mua ote iwi Maori ara note urunga o nga Rangatira ki te whakapono kia Te Karaiti.
4. Muri iho i tena ka tukua e nga iwi Maori nga herehere i mau i nga whawhai i mua kia hoki ki o ratou kainga me o ratou iwi ka puta hoki i reira i roto i te hinengaro ote tangata te hiahia ki nga mahi rapu tikanga e puta ai te pai me te hiahia ki nga mahi ahu whenua kia whiwhi kia ratou.
5. Note takiwa i whakarereketia ai te ahua ote kawanatanga ki Niu Tireni nei a page 80whakaturia ana ko te Paremata i te tau 1854, kaore hoki o koutou kai inoi me o matou kaumatua i marama ki taua tu kawanatanga ahua hou. He tokomaha hoki i mahara hei taimahatanga tena mo runga i nga iwi Maori ara hei mea whakatina ena mo ratou.
6. Na runga i tenei whakaaro, ka mea etahi onga iwi kia whakaturia he kingi Maori mo ratou engari kaore ratou i mea kia rere atu ratou ki waho ote mana ote Kuini. Engari he mea ma taua kingi, me tona Kaunihora e hoatu he tikanga ki nga iwi ote motu, e whakarongo ai ratou ki te ture, a mate kawanatanga ote Kuini e whakamana taua mahi,
7. He nui nga tangata i ngakau pawera kei riro o ratou whenua i nga mahi ate kawanatanga hou no reira ratou ka whakakotahi, hei whakakore i nga Ture katoa.
8. I puta i roto i aua whakahaerenga nga whawhai me nga raruraru i mate ai nga iwi Maori i roto i nga tau maha.
9. I roto i ngr whawhai katoa a te iwi Maori ratou ko nga pakeha i muri mai ote otinga ote Tiriti o Waitangi tea noa mai ki tenei takiwa he nui nga Maori, apiti ki nga kai inoi i uru ki te taha ote Kuini whawhai atu ai ki o matou whanaunga Maori ano.
10. Mehe mea kaore i whakaurua atu nga Maori meo koutou kai inoi ki roto ki nga hoia ote kawanatanga penei kua mutu te mana ote karauna o Ingarangi ki Nui Tireni i taua takiwa, kua peia atu nga pakeha kia haere.
11. Ite tau 1865 i whakaturia he kooti i huaina ko te kooti whenua Maori, hei kimi i nga tangata pono, tika, kinga whenua onga iwi me nga hapu ara i runga inga tikanga Maori.
12. Ko te mahi a taua kooti i kino i te timatatanga mai rano. note mea i tukua e te kooti nga whenua o nga iwi me nga hapu ki nga tangata kotahi tekau. Na i runga i te ture i mahia ete kawanatanga hou, i whai mana taua kotahi tekau ki te hoko atu i nga whenua ote iwi nui tonu. Ko nga moni utu o aua. whenua, puritia ana hei moni ma ratou, i whakapaua noatia atu ranei.
13. I runga i taua tikanga kua riro ko taua tekau tangata hei whakamate ite whenua me te iwi. Kua tu ko ratou nga tino tangata, no ratou ake te whenua, ko te iwi hei pononga.
14. Note kitenga ote kawanatanga hou ara ote Paremata ite he o ta ratou mahi tuku i nga whenua onga iwi ki te tekau tangata, a, kaore i kiia hei kai tiaki noa iho aua tangata tekau mo te iwi katahi. Ka mahia tetahi ture ke ite tau 1867. Ko taua Ture i mea me tuhi ki roto i nga pukapuka ote kooti nga ingoa o nga tangata katoa, no ratou te whenua, me te tekau tangata ano. No reira kua kore e ahei taua tekau tangata ki te hoko ki te mokete ranei i te whenua ote iwi.
15. Ki te whakaaro o a koutou kai inoi, ko taua Ture o te tau 1867 te Ture pai atu onga Ture katoa I mahia e te Paremata mo nga whenua Maori.
16. Ite tau 1873 i mahia e te Paremata te tahi Ture rereke noa atu, I taua takiwa ka timata te nui haere o nga raruraru, me nga mate ote iwi Maori, Ko a matou kawenga e waha ana i nui haere te taumahatanga tae mai ki tenei ra.
17. Kua nui haere i naianei te pouritanga mete kino ote mahi ate kooti whenua Maori, he mea whakino tangata i a, e hara i te mea wkakapai tangata.page 81
18. I runga i nga Ture i whakaturia i te tau 1873 i muri mai hoki he nui nga tangata Maori i kiia no ratou ake nga whenua ote katoa a, kua hoatu, te mana, kite tangata kotahi rua rua ranei hei taki mai ki runga kite whenua ote iwi nui tonu, I nga kereme o nga pakeha hoko whenua riihi whenua ranei.
19. Ko tenei mana ote tangata kotahi hei homai raruraru ki runga kite whenua ote iwi, kaore i kitea i roto i nga, iwi Maori i mua. Note mea na te iwi katoa na te hapu ranei te whenua.
20. I runga i tenei tu mahi ate tangata kotahi kua whaka nohoia nei ki runga kia matou e nga Ture i mahia i te Paremata, kahore i ahei i a matou te whakahaere ia matou whenua te hoko te aha ranei, e penei ana matou me te kahui hipi kahore he hepara e atiati haeretia ana, piko atu, piko mai.
21. {Kua whakaitia, kua whakuaretia hoki matou nga Maori e nga Ture i mahia 'e te Paremata i te whakahaeretanga hoki a nga kooti whenua Maori kote mana o nga Rangatira me nga Ariki kua whaka ngaromia ko matou kote iwi nui ote motu nei kua pakarukaru, ko nga iwi kainga kua whakamatea.
22. Ko o koutou kai inoi e hiahia ana kia ata whakahaerea nga whenua e toe ana kia matou i runga i te ara tika, me te whakaaro mohio hei oranga n.o matou me a matou tamariki. Te tahi kia ata tahuri ki nga mahi ahu whenua, kia whai hoki ki ta te pakeha ki tana mahi i ana rawa.
23. E mohio ana o koutou kai inoi tera ano e taea nga iwi me nga hapu te whakahaere i a ratou tikanga katoa me o matou rawa mehemea e tukua ana matou kia pera.
24. E kore rawa e taea te ata whakaatu i te katoa onga he, me nga mate e pa ana kia matou me o matou iwi i runga ite whakahaeretanga o aua Ture, e korero nei matou kua nui nga tau i whakaarahia ai e matou to matou reo kite whakahe ki aua Ture otira he maumau korero noa ia.
25. Kaore matou e mohio ki tenei tikanga ara ko nga tangata whaimatauranga e tukua ana e nga tangata ote motu nei ki te Paremata hei kai hanga Ture tika, otira e waiho ana matou e aua tangata kia takahia kia whakamatea i a tau ina hoki e kiia ana he mahi i nga mahi pai mote iwi Maori tanga kawanatanga katoa e hiahia ana, kaore he mahi kino.
26. Hua noa he tika kia mahi to koutou Paremata Rangatira, ki nga he e korero nei matou. Otira kua rongo matou e.iti ana te whakaaro ki te taha Maori. Ko nga karanga me nga inoi a matou e rite ana ki te reo tangata e wawaro ana. ano he hau.

Na konei matou ka inoi ki to koutou whare Rangatira kia tukua mai he mana kia matou e taea ai e nei mea ara.

1. He whakahoki mai ki nga iwi Maori te mana whakahaere i o matou whenua me o ratou rawa katoa me te mana whakahaeae ito ratou tikanga hei oranga mo te iwi Maori me te Rangimarietanga mete pai mo enei motu katoa.
2. Me tuku mai te mana kite Runanga e kiia ana he hunga whakamana, kotahitanga Maori o Nui Tireni hei kawana hei kawanatanga.
3. Kia rua nga Runanga, kia kotahi te Runanga Ariki. Ko aua Ariki he mea whiriwhiri i nga tino Rnngatira toto heke iho, he mea ata karanga ratou mo taua Runanga.page 82
4. Kia kotahi Runanga he tangata Maori, he mea kowhiri ratou e nga iwi mo roto i taua whare Runanga.
5. Ma taua Runanga kotahitanga e tuku he mana ki nga komiti Takiwa o i a Takiwa o i a Takiwa. Ko aua komiti he tangata Maori ko ta ratou mahi he rapu i nga take whenua me nga whewehenga menga mea katoa e mahia ana e ratou i runga i te pono me te tika.
6. Tenei ka apititia atu e matou ta matou Ture i whakatuturutia e matou i to matou Runanga Huinga whakamana Maori o Nui Tireni i tu ki Te Waipatu ite 22 onga ra o Mei, 1893. Kei taua Ture nga take katoa e hiahiatia ana e matou.

E tuturu ana ta matou e tono atu nei kito koutou Whare Runanga whiriwhiri i runga ite whakaaro pai me te tika mo nga tono a o koutou kai inoi. A ka inoi tonu o koutou kai inoi.