7 P.M.

Pika: Ma Heremia te taima i naianei.

H. Te Wake: E whakahe ana ahau ki tenei Ripoata i te mea kaore i homai tetahi menemana, i pangaia noatia atu a tatou mahinga. Kaore rawa he mahinga a tera whare.

E pouri ana ahau mo to tatou whaka-ritenga ki te pakeha. Ko konei te wahi era e kaha. ko tooku takiwa e kore rawa e kaha.

Me marama rawa ta tatou pooti i tenei mea. E kore rawa e haina nga iwi nei mehemea ka riro i runga i tenei meatanga, engari mehemea ko ta Heke kanui te pai.

Mangakahia: Kua tae ano tenei tatou kei runga i ta tatou tino mahi.

I roto i ta tatou menemana i hoatu e tatou ko te Pirimia hei whakamana i a tatou mahi, ko te tino tinana o tenei pire e patu ana i te kirihipi.

Kaore e kiia tenei pira he pire motuhake i te mea kei roto i tenei pire te [unclear: ingoa] o te Kawana me e te Hoko. Ki te whakaaetia tenei pire kia haere, ka mate tatou i te mea ka puare te hoko.

Kaore ahau e mohio ki te Take i patua ai te whaka-upoko o ta Heke. i te mea e tono ana tera i te mana Motuhake. Kaore tatou e kore te kite i te whakahe mo nga kupu o tenei pire.

Pika: Ko te take i kore ai e paingia kia wai ta Heke, he mea kia takoto topu ai, mo tera tau ka tuku ai. Ko te take i tukua ai ta Taiaroa he mohio e kore e pa he mate ki nga Iwi nei.

Mangakahia: Kaore rawa te Whare Ariki i te titiro ki nga kirihipi i a ratou e mahi ana i tenei pire.

page 67

Kaore tahi he Hoko, he Mokete i roto i te Tiriti o Waitangi.

Pika: I tauoko koe i tenei kupu katoa, heoi anake te mea kaore koe i tautoko ko te Kawana anake.

Mangakahia: Ko enei pukapuka katoa haku anake i mahi, kaore i etahi atu tangata.

Katahi ano ahau ka korero i tenei kaore. E tino mohio ana ahau ki nga mahi o roto i nga pukapuka nei, kaore rawa ahau e tautoko i tenei pire.

Pika: E tino mohio ana a Mangahahia e kore e homai te Mana i runga i tana e korero nei, engari te haere i runga i te whakaiti.

Tamahau: Ko tenei pire rite tonu ki ta te Riihi, i mahia i Akarana. Kei roto i nga kahiti, kei te pai oku whenua. Heoi ano taku e mahara ana konga Iwi nei, kei te noho kuare ma. Katahi ano te mea nui kei roto i a tatou, ara ko te Hoko.

Nga hui i Wai-o-Matatini, Omahu, Wairarapa, Parikino he arai katoa i te hoko.

Mehemea tatou ki te paahi i tenei pire, e hoa ma, engari rawa a Hori Kerei e ki ana kia whaka-oratia te rarangi 2 ote Tiriti o Waitangi.

Konga tangata e riri ana kaua he Ateha kei te tautoko i tenei pire. Ko ahau kaore.

Mehemea i haere nga mema ki te kura [unclear: i] mua o te haeretanga mai kua mohio katoa ratou ki te titiro i te pire nei.

Kei hea he tunga mo te kotahitanga. Ka pau katoa nga whenua i te puaretanga kia hoko ano tatou.

Na te araitanga o te Hoko i uru mai ai nga iwi maha ki roto i te kotahitanga.

I runga i tenei e kore ratou e haina ano. Kua puta nga panui o te whaikorero a te Pirimia i Nepia ([unclear: Seddon]) ka hokona nga whenua Maori. Na konei ka mea atu ahau me ata tirotiro ano tatou ki ta tatou Ripoata mo te pire nei i tuku atu ra ki tera whare, me tuku atu ano tatou Ripoata. Mehemea ki te kore ratou e pai, he mea tika me tuku ki nga Motu nei.

Ko taku tino kupu tenei. He nui no taku aroha kinga Iwi nei i kaha ai ahau ki te turaki i tenei pire.

W. Te Perihi: Me whakahoki ano a tatou menemana ki roto. No mua te mate, no te urunga o nga mema Maori ki roto i te Paremata. Me pai ta tatou whiriwhiri i tenei pire, kia puta pai ai i mua o nga ture a te Pakeha.

Makoare: Ko Kaikohe me Tautoro kei raro tonu i a maua ko taku tuakana ko kuao. E kore rawa ahau e pai kia riro mai aku, whenua ki raro i enei ture a e kiia nei ka tangohia aua whenua.

Kaore ahau e haina ki tenei ture, kaore hoki a kuao i haina i tera whare.

N. Haari: No te timatanga mai ka tu ahau hei apitihana mo tenei pire, a taea noatia mai tenei taima. E tautoko ana ahau i ta Mangakahia e mea nei kaore ia e tau oko i tenei pire.

I te hui i te Tiriti o Waitangi (1891) i mea ahau kia kotahi he upoko mo tatou. Ko tenei pire kei runga i te pononga utu. Ko ahau i mea kia tu he Rangatira mo tatou.

Ko te take i kore ai a M Tawhai e tautoko he mataku nona kei tangohia tona penihana.

Ko tenei pire e takahi ana i te Tiriti o Waitangi. Kaore ahau e mahara kinga korero a nga mema e ki nei, kaore rawa he mate i roto i tenei pire.

I runga i to tatou tono kia whai-mana a.o tatou ki te hoko, kua takahi tatou i te Tiriti o Waitangi

Mehemea ki te hoatu tenei pire i naianei, kua kati te ara mo ta Heke.

He rite tonu tenei pire ki ta kerei, Otira e pai ake ana ta kerei, konga iwi whenua ka mate i tenei pire. E tino ki ana ahau kaua hei paahitia.

Ki te paahitia tenei pire, katu ahau ki te kii ki tooku iwi kia kaua hei haina.

page 68

W. Kupa: Ko te kupu "Tu rite ki te pakeha," kaore ahau e pai. Konga whenua e tata ana ki te taha tai kanui te hiahiatia e te pakeha.

A Kume: Ko te pire tenei i whakaaetia e tooku ngakau. Mo te kupu "Tu rite," ae. E mea atu ana ahau, kia pera to tatou kaha. Ko te wahi e wehe ana ano.

Mo te hoko, kei roto ano i te Tiriti e ki ana me hoko ano tatou.

Mo te Kawana, E hoa ma katahi tatou ka tino eke rawa ki runga i te Tiriti o Waitangi. Koia tenei ko te ture, e ki nei tatou me haere tatou i runga i te ture.

Ki te haere tatou i runga i te kinga, kaore rawa a tatou e ora.

E tino mohio ana ahau kaore e paahitia (Reo, "He aha koe i tautoko ai") Ahe aha hoki koutou i kore ai e tautoko?

R. Wharerau: E tautoko ana ahau kia tukua tenei pire ki te iwi katoa. Mehemea he aroha tou e te mema o te Waipounamu, me tuku to pire ki te Iwi.

Tera ahau e whawhaitia e taku iwi, i te mea ko tenei pire e mahia atu ana hei patu ia ratou.

Me whakaae mai te mema honore nei ki taku kupu kia waiho tona pire mo tera tau.

N. Patuawa: Titiro tatou ki te haina tuatahi. Kaore tatou i mohio kei te he Hanga ana ano e tatou tetahi. Muri mai ko tetahi.

Muri mai ano ko tetahi. I naianei kua hui tatou, he kimi i te ora. Ko tenei pire e tono ana i te Mana Motuhake, penei me ta Heke.

Kei te pai katoa te mahara o Taiaroa ki te mahi i te ora mo tatou. Tena ko tewhea te pire ma tatou (Reo, ko ta Heke). Kua puta te kupu a Heke ko ta Taiaroa e haere i naianei. Mehemea ki te tautokotia katahi ia ka hoatu i tana.

E tino tautoko ana ahau i tenei pire, engari moumou haere mai ahau i te mea he kuare noa iho ahau.

Toroaiwhiti: E tautoko ana ahau i tenei pire. i te mea kaore rawa a Taiaroa i te mataku i nga Rangatira nei. Mohio ahau ko te take he mohio iho no ona, he, ora mo te Iwi kei roto.

Porokoru: Kaore ahau e tautoko i tenei pire ko Wanganui kei te hoko, otira kaore au e hapai i tenei pire.

Pika: Ka tukua atu tenei pire ki te whare, ka mutu nga whai-korero i naianei. Konga mea e pai ana kia paahitia tenei Ripoata a te Whare Ariki me ki mai Ae. Konga mea e kore ana e pai me ki mai No. Riro ana i te pooti a waha i te Ae. Tautohetia ana.

Pooti tuturutia ana. Konga mea i te Ae 25 i te N.o 22. Riro ana i te Ae.

Koia enei konga ingoa o nga mema i pooti, kia paahitia te tuturutanga o te pire a Taiaroa:—

1	Taare Tikao
2	Whatahoro
3	M Paewai
4	Maniapoto
5	W. Ihaia.
6	J. Taiaroa
7	Amorangi
8	Uruamo
9	E Te Wano
10	H. Niania
11	R. Rangiheuea
12	H. Ropiha
13	Marumard
14	Kaharunga
15	Maarau
16	N. Patuawa
17	Maraenui 18 H. Te Awe Awe
19	W. Kaitaia
20	Tunuiarangi
21	H. K. Taiaroa
22	H. Paea
23	W. Toroaiwhiti
24	Timoti Whiua
25	Aperahama Te Kume

Koia enei konga ingoa o nga mema kaore i pai kia paahitia.

page 69

• Heremia Te Wake
• Makoare
• Mohi Te Atahikoia
• Pene Taui
• F. N. Haari
• Kawatupu
• H. Paerata
• Porokoru
• R Wirihana
• W. Kiriwehi
• M Haari
• R Wharerau
• W. Kupa
• W Te Perihi
• R. Huru
• W. Ngawhau
• H. Paraone
• Mangakahia
• Moetara
• Karena Kiwa
• Kipa Anaru
• H. T. Mahupuku

Pika: Ka nukuhia te whare mo apopo 10 a.m.