Mei 1, 1893.

Nga take i tae mai ki te whare Ariki nga motini e tukua mai ana e nga mema ki te Tepu Teihana o te whare Ariki.

Ka takoto te motini mo Wairarapa moana na te Oti Mutu I whakatakoto e mahi ana te Runanga ka tu ano te kai whakatakoto ka unuhia ki te rua onga haora, mo te ata ote Turei tau tokona ana e Piripi te Maari a, nekehia ana e te whare ka tu a Papanui Tamahiki ka patai he aha te take i nek hia ai i te mea kua oti te tuku mai e te komiti whiriwhiri.

Te Pika: Me tuku atu ma te tangata nana te motini e whakautu to patai.

Te Oti pita: Te take i nukuhia ai e au taku motini kua kite ahau i te motini i te teepu nei kua parea ko te [unclear: kaata] kai mua ite hoiho ka haere ko te kaata hei too, page 19[unclear: mote] tikanga me takoto kitera [unclear: whare] i te tuatahi, katae mai ai kia tatou, Te Papanui Tamahiki [unclear: ko] taku patai ka unuhia mai e au [unclear: ki] waho.

Wipere: Taku hiahia me pahii enei take kia oti te mahi i tenei whare kaore he ua ua o tenei ake.

He are Matua: E tautoko ana [unclear: au] me mahi tenei motini kia oti kore e rite ki tenei kupu ko te [unclear: ka] ta hei hoiho kaore e penei.

Piripi te Maari: Taku tu atu [unclear: naku] i ki atu kia te Oti mana e [unclear: uku] taua motini I haere au ki Hehitingi ite reta mai ate Roia e i ana tona reta [unclear: mo] tuku atu he kupu e te Runanga ote kotahitanga [unclear: ote] Tiriti o Waitangi kia ia hei [unclear: hoa] mona koia tenei motini i [unclear: unuhia] ai no te mea ko te patai a [unclear: e] minita ki te Roia mehemea e [unclear: paiana] kia karangatia he hui ki Wairarapa.

Te Oti pita: Ko taku motini [unclear: a] unuhia mai e au ki waho [unclear: ka] tukua e au ki te komiti mana [unclear: e] mahi.

Te Pika: E patai ana ki te whare mehe mea e whakaae ana [unclear: te] whare me whakae ae tia ana e [unclear: te] whare Ariki.

Heke ana te Pika ki raro o tona [unclear: tuuru] noho ana ko te tiamana ki [unclear: runga] ki te tuuru.

Mei 2, 1893. 10 A.M.

Ko te kupu tuatahi i oti i tenei [unclear: hui].

Ko te Ripoata mo te pire a Taiaroa kiia ana kia tukua ki te komiti whiri whiri paahitia ana e te Runga Ariki.

Ro te Riipoata a te whare ariki mo te motini a te Oti pita, kia tukua ki te whare o raro paahiti ana e te Runanga Ariki.

Ko te motini a Anaru te kahaki kia whakaae tenei kotahitanga kia tu ko Wipere hei mema mote Paremata o Nuitireni.

Tamihana te hoia ko taua motini me tuku atu ki te whare o raro mana e korero taua motini.

I tautokona e Wepiha Wainohu i runga i te ture he me tika kia pooti tia taua motini koia tenei Pooti, tia ana (33) ite whakaae koia tenei (1) iriro ite whakaae.

Mei 3rd, 1893.

Te Pitihana a W. Mahuri mo taraua raru raru ko Hoani Meihana tukua ana ki te komiti whiri whiri mo te pire a Taiaroa whakaaetia ana e te Runanga Ariki.

Mei 4Th, 1893. 10 A.M.

Ka tuhera te whare o Runga ka panuitia e te Pika te Ripoata o te whare o Raro penei te korero me tuku atu e te whare o Runga etahi tangata o te whare o Runga hei minita ko aua tangata hei hoa mo te kawanatanga ka mutu te panui a te Pika katu mai a Tamihana Te Hoia e Tautoko ana au i te korero otenei Ripoata ko aua tangata me haere

page 20

Matini Ruta Tamai Whakakitea Tautoko ana Hemi Takiwa Tautoko Tairiri Papaka Tautoko Papanui Tamahiki, E patai ana au e te Tiamana me whakamarama mai e te Pika enei tangata mo tehea mahi i tonoa mai ai enei tangata.

H Tupaea e tautoko au ite patai ate Papanui Tamahiki Te Oti Pita Mutu. E penei ana taku whakarongo mote korero ate Pika ko enei tangata hei mema mote whare o Raro ara hei hoa mote kawanatanga.

Pika: Hone Mohi Tawhai e whakaae ana au ki te patai a Te Mema o Taupo ko tenei korero mo te Ripoata ate kawanatanga i tono mai nei kia tukua atu enei tangata hei mema mo te kawanatanga ote whare o raro.

Nireaha Tamaki Taku hiahia ko enei tangata me tuku atu kia haere hei mema.

M. K. Te Rangihiwinui e Te Tiamana taku hiahia kia unuhia atu te motini a te kawanatanga ki waho.

Papanui Tamahiki e tautoko ana ahau

Tamihana Te Haia e tautoko ana ahau.

Nireaha Tamaki me tuku atu enei tangata kia haere ki te kawanatanga Teoti Pita Mutu e tautoko ana au i tenei kupu me haere enei tangata.

Paratene Tamanuiarangi e tautokoana au me unu te motini ate kawanatanga ki waho.

Pika: Me Pooti tenei motini.

Ko te Pire ate kawanatanga hei No.

Kote unu a M. K. Te Rangihiwinui hei ae. Pooti ana 18 ite No.

18 ano ite, Ae, tu ana Te Pika ko tona pooti me tuki kite No.

Iti ana tenei take.

Na te Tiamana ote Runanga Ariki.

I tuku mai ki te. Hekeretari kia tukua atu.

Ki te Huia mau e titiro iho ka tika me mahi ki te he me whakahoki ma kei mau mau mahi noa te Huia.

Ka tu te Pika ote whare Ariki.

Ka panui tia te pire tua rua a te kawane tanga mo te kohi moni ki taku me tuku ki te Tiamana a tukua ana kite whare, Ariki, taua pire.

Matini Ruta e tuake ana a! au mote pire ate kawanatanga timata (1) tae noa ki te 91. E kia ana ahau kahore aku whakahe mo tenei pire.

Wepiha Wainohu e tau tokoana a hau i te motini a te mema o Wairarapa i tu mai nei e kore hoki ahau e kaha ki te whakapatake i te kupu kua oti i nga rangatira ote nei kotahitanga:

page 22

E paraima, kapa e tau toko ana ahau ite motini a te mema e tu mai nei.

Mikaera maru e tau toko ana ahau i tenei.

Hapakuku, moetara e te Pika e tuake ana ahau mehe mea era e tukua ki te Tiamana.

Te Pika e tuku atu ana ahau ki te whare ka t kua te patai ki te whare ko nga mema e whakaae whakaaetia ana e te whare Ariki.

Ka tukua ano te patai ki te whare kia tuku ia ki raro otona tuuru whakaae ana nga mema honore ote kaunihera a tuku ana te Pika ki raro otona tuuru a eke ana te Tiamana ki tona tuuru.

Eparaima kapa ete Tiamana e wha i kupu atu ana ahau kia tu te mema honore o Hokianga nei e patai atu ana kia te Taimana kia pataia te rarangi e mohio ana ia ia ote pire nei mo nga kirihipi.

Tiamana e patai atu ana kia Hapakuku, Hapakuku tirohia i te rarangi (7) ka panuite e te Tiamana honore.

Hapakuku, ko taku mene mana he penei naku he titiro noku ki te pire nei kei te haere ano ranei te ruri otera tau kahore ano ranei kua kotahi tonu ranei otira ki taku mahara ko te moni a nga Rangatira i whaka takoto ai ko ta matau kirihipi e penei ana tokoono matou i pooti tia mai hei mema e penei ana ma matau tonu e kawe haere taua kirihipi Engari ko te moni a nga Rangatira: aroha ai ki te mahinga mai a te kawanatanga ki Runga ki te iwi hoi he aroha atu ki te kawanatanga me waiho taua moni mo nga mahi nunui o te iwi me te kawanatanga.

Takarangi, Mete, Kingi, e te tiamana me patai atu ki te mema o Hokianga E whia nga kirihipi. Hapakuku, Moetara, E rua.

Takarangi, mete ka tahi ahau ka marama atu ko taku kirihipi i tukua e ahau I runga i te aroha ki te iwi Engari na te Iwi ke i aroha ki te tangata e kawe ana I taku kiri hipi.

Maane, 15th Mei, 1893.

Ka tuhera te whare Ariki ka tu te Pika ka panuitia te pire a Hapa kuku, moetara kamutu te panui ka tukua ki te whare kia mahia tenei pire.

Paratene, Tamanuiarangi, Taku kupu e nga mema Honore me rere te pika ki raro o tona hea me tuku atu te Tiamana ki tona hea paahitia ana rere ana te pika ki raro tukua ana tona hea ki te Tiamana Aetia ana e te whare.

Ka tu te Tiamana me whakamarama au kia koutou e nga mema honore ko tenei pire kohi moni ote tau 1892, kua paahitia E te whare otera tau ko te pire e ki ana tenei pire kei te tarewa taua whakatau me korero au ite ture ote 1892 I tino mana taua pire otena tau.

Hapakuku, Moetara E whakapai ana ahau mo ta koutou ata kimi marire i te ritenga ote motini i tukua atu nei e au ki te whare Ariki hoi kua ata rapua marire tia nei a ata takoto pai ana te ahua hoi ko taku motini ka unuhia mai e au ki waho mo tera tau ka tuku ai ano ki tenei whare.

Ko Anaru Te Kahaki, E whakamoemititia ana e ahau te whakaaro o te mema o Ngapuhi i unu hia nei e ia tona pire ki waho e whakapai ana ahau I runga i te ngakau Mahaki Rangimarire koia ahau i tautoko ai te kupu E unu nei a hapakuku i tona pire.

page 23

Hone Mohi Tawhai: Ko te take o tenei pire he mea kia mohiotia kia wai nga moni takoto ai ko wai te Ingoa o te tangata hei Tiaki i nga moni ote kotahitanga no te mea kahore hoki i motinitia i mua E ko mea hei tunga mo nga moni ko mea ko te komiti ranei koia te take o tenei Pire.

Peni Tipuna: E tau toko ana ahau i tenei pire i te unuhanga ki waho ia hau e whakapai ana ko taku tautoko me waiho mo tera tau ka tuku mai ano ki roto ki tenei whare.

M. K. Rangihiwinui: E rua a korua kupu e te pika me te Tiamana ko te hea te kupu ma tenei whare i te mea e rua a korua kupu ma korua tonu e ki te whare nei me mahi koia tena.

Tiamana: Kua unuhia ra tenei ki waho no reira ahau i tuku atu ai ki te whare ka whakautu ahau i to patai kua unuhia ta Ngapuhi ki waho ta te taihauauru ki waho me ta Tamahau kua unuhia no reira ta Hapakuku ka tuku mai nei ki tenei whare.

Hapakuku Moetara: Kanui te koa o toku ngakau mo to koutou kaha kite huri huri i tenei pire kei te penei ano toku ngakau mo tatou e kimi nei.

Te Teira Tiakitai: E whahapai ana ahau mo te unuhanga ki waho i tenei pire heoi kua ki penei ahau mo te unu hanga i tenei pire ki waho.

Piripi Te Maari: E te Tiamana honore taku kupu ake mo te pire nei ko te pire nei he pire kohi moni mo tonei motu tae atu ki tera motu kua tu ake Anaru te Kahaki me nga mema ko taku mahara i tautoko ai ahau mo tenei pire e whakapai rawa atu ana ahau te take kaore ano kia oti noa tenei kotahitanga e penei ana toku mahara ko tenei moni me iri ki ruga ki nga iwi kua oti nei ki roto ki te kirihipi waiho mana nga kirihipi e haere ki te mahi heoi e tautoko ana ahau i te unnhanga. o tenei pire.

Takarangi, Mete, Kingi: E teTiamana kua rapopoto nga kupu a nga tangata kua rite tonu heoi kaite Tiamana te whakaaro.

Tiamana ka tuku te pooti ki te whare koia ka patai ko nga tangata e whakaae ana me unu tenei pire ki waho me hoki mai ano ki Tenei whare a tera tau, me tu nga ringa ki runga tuana e 21.

Ka patai ano te Tiamana, ko nga tangata kaore e whakaae me hoki mai tenei pire i tenei tau ano. Kaore tahi he ringa Itu Paahitia ana e te Tinmana kua unuhia tenei pire ki waho.

Wipere E hoa ma kaore he take i unuhia ia tenei keehi ki waho ko taku me whaka hoki mai ano kia korerotia.

Te Ware kaore kia whakaaetia.