Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Whakatau Rahui o Te Tai Hauauru

[hua]

He Ture hei whakakore i nga Ture Whakatau Rahui o te Tai Hauauru, hei Whakarereke hoki i te Ture e pa ana ki te mahi Whakahaere i aua Ture.

Na Ka Meingatia Hei Ture e te Runanga Nui o Niu Tireni e noho huihui ana i roto i te Paremete i runga ano i tona mana ara:—

1. Te Ingoa Poto o tenei Ture ko "Te Ture Whakatau Rahui o te Tai Hauauru, 1892."
2. I roto i tenei Ture me ka kore e rereke i nga kupu o roto:— "Whenua raupatu" tona tikanga ko tera wahi katoa o te Koroni e mau na te whakaaturanga i roto i te kupu apiti ki "Te Ture Whakatau i nga Rahui o te Tai Hauauru, 1881:"

"Maori" tona tikanga he, tangata Maori no Niu Tireni hui atu ki nga hawhe-kaihe katoa me o ratou uri:

"Aua Ture" ko "Te Ture Whakatau i nga Rahui o te Tai Hauauru, 1881," "Te Ture Whakatikatika 1884 i te Ture Whakatau i nga Rahui o te Tai Hauauru, 1881," "Te Ture Whakatikatika 1885 i te Ture Whakatau i nga Rahui o te Tai Hauauru, 1881," me "Te Ture Whakatikatika 1887 i te Ture Whakatau i nga Rahui o te Tai Hauauru, 1881:"

"Nga rahui" tona tikanga ko nga rahui i hanga e te Kawana i roto i tona Kaunihera i raro i "Te Ture Whakatau mo te Tai Hauauru (o Aotea-roa), 1880," i raro i aua Ture ranei, i taua Ture ranei, a e uru ana nga whenua katoa i roto i te takiwa o te rau patu i whakahokia ki nga Maori, i karaatitia ranei ki a ratou hei oranga mo ratou, haunga ia nga whenua i whakataua ki a ratou e nga Kooti Whakarite i nga whenua i tangohia, nga whenua ranei i whakataua e te Kawana ki aua Maori i runga i ta ratou mahi ki te taha ki a te Kuini, i mua o te wa i mana ai "Te Ture Whakatau mo te Tai Hauauru (o Aotea-roa), 1880."

"Te rahui" "ia rahui" ranei, me kahore i whakahuatia ketia, tona tikanga, ko te whenua e mau na te whakaaturanga i roto i te Karauna karaati kotahi, ota wehe, wehewehenga ranei, pukapuka whakatau take ranei, hui atu ki era wahi o nga rahui ka kiia e te Kawana i runga i nga whaka-page 2haerenga o tenei Ture me uru mai ki roto ki te tikanga o enei kupu "te rahui" "ia rahui" ranei.

"Te Kai-tiaki mo te Katoa" tona tikanga ko te Kai-tiaki mo te Katoa i whakaturia i raro i "Te Ture o te Tari Tiaki mo te Katoa, 1872."

"Te Kooti Whenua Maori" "te Kooti" ranei, tona tikanga ko te Kooti Whenua Maori i whakaturia i raro i nga tikanga o "Te Ture Kooti Whenua Maori, 1886," me nga Ture whakatikatika i taua Ture:

"Nga whakapainga" me nga "tino whakapainga," tona tikanga ko nga "tino whakapainga tuturu" e mau na te whakaaturanga i roto i te tekiona toru o "Te Ture Whenua, 1885:"

"Nga tangata Maori no ratou te whenua" tona tikanga ko nga tangata Maori, ko etahi tangata ranei e whai hea ana, paanga ranei ki nga rahui i raro i nga Karauna karaati, ota wehe, wehewehenga ranei, i etahi atu pukapuka whakaatu take ranei:

"Riihi tuturu" tona tikanga he riihi kua whakatuturutia e te Kawana i roto i tona Kaunihera i raro i nga tikanga o aua Ture:

"Te Ture Whenua, 1885," me uru ki taua Ture nga Ture whakatikatika katoa i taua Ture.

3. Ka whakakorea atu e tenei aua Ture.
4. Ka kiia i te ra e whai mana ai tenei Ture, a muri atu hoki, kua tukua te mana mo nga rahui kia motuhake atu ki te Kai-tiaki mo te Katoa, me te whai tikanga ano o nga riihi whai mana me nga kupu whakarite katoa e pa ana ki runga ki aua rahui i runga i te tikanga tiaki mo nga tangata no ratou aua rahui, engari ia me whakahaere me tuku hoki i raro i nga tikanga anake o tenei Ture, kaua i raro i nga tikanga o tetahi atu Ture.
5. Hei mea e ahei ai te whakahaere i nga mana riihi, i era atu mana ranei e whakaaetia ana i raro i tenei Ture, me ki kua kore nga here, nga tikanga me nga whakaritenga kei roto i nga Karauna karati e mau ana. Engari ki te kore tenei e meatia ka mau tonu ano nga here, nga tikanga me nga whakaritenga.

I runga i nga whakahaerenga o tenei tekiona me uru ki roto ki nga kupu "Karauna karaati" nga ota rohe me nga ota wehewehe, me nga pukapuka whakaatu i nga take i whai paanga ai nga Maori ki nga rahui.

6. Ka ahei te Kai-tiaki mo te Katoa ki te riihi i nga rahui, i runga i tana e mahara ai he mea tika, me te tau ano o te mana whakahou haere i te riihi i runga i nga tikanga o tenei Ture, me nga tikanga e mau nei i te Apiti ki tenei Ture.
7. Ko nga riihi kua tukua e te Kai-tiaki mo te Katoa i mua ake nei (haunga ia nga riihii kua tukua i runga i te mana o nga whakataunga i whakaputaina hei whakakapi mo nga riihi kua whakatuturutia i raro i aua Ture) ka whakamana, timata mai i te ra i tuhia ai ia riihi pera; a ko nga whakahokinga iho katoa a te Kai-tiaki mo te Katoa i nga utu reti i tika kia utua mo aua riihi, me ki ka mana taua whakahokinga iho i nga moni i whakaritea e ia, timata mai i te wa i whakahokia iho ai aua utu reti.
8.
(1)Ka ahei nga kai-tango riihi rahui i raro iho nei (i runga i page 3nga whakahaerenga o tenei tekiona me uru ki roto ki aua kupu nga tangata i whakawhitia atu nei nga riihi ki a ratou i roto i tenei tekiona) kia riro he riihi hou i a ratou i raro i nga tikanga o tenei tekiona:—
(a.) Te Kai-tango riihi o tetahi riihi kua whakamana e te tekiona whitu o tenei Ture, te tangata ranei i whakawhitia atu nei te riihi pera ki a ia, te tangata ranei i whakawhitia atu nei ki a ia tetahi wahi o te whenua i roto i te riihi pera mehemea mo nga tau katoa o taua riihi.
(b.)Te Kai-tango riihi o tetahi riihi kua whakatuturutia, te tangata ranei i whakawhitia atu nei te riihi pera ki a ia, te tangata ranei i whakawhitia atu nei ki ia tetahi wahi o te whenua i roto i te riihi pera, mehemea mo nga tau katoa o taua riihi.
(c.)Te Kai-tango riihi o tetahi riihi kua whakatuturutia, kua mutu nei taua riihi i runga i te paunga o nga tau i whakaritea ai, te tangata ranei i whakawhitia atu nei te riihi pera ki a ia, mehemea i mahia taua whakaritenga i mua atu i muri mai ranei o te paunga o nga tau o taua, riihi, te tangata ranci i whakawhitia atu nei ki a ia tetahi wahi o te whenua i roto i taua riihi kua pau nei nga tau, mehemea mo nga tau katoa o taua riihi, ahakoa no mua atu no muri mai ranei i te paunga o nga tau o te riihi i whakawhitia atu ai ki a ia.
(d.)I nga meatanga kua puta nei he whakataunga, i meingatia i whakaputaina i raro i aua Ture hei whakakapi mo tetahi riihi kua whakatuturutia, a ki te whakawhitia atu taua whakataunga tetahi wahi ranei ki tetahi atu tangata, hei reira, i runga i nga whakahaerenga o tenei tekiona, me ki ko te tangata kua whakawhitia atu nei ki a ia ko ia te tangata kua whakawhitia atu ki a ia te riihi te paanga ranei ki te riihi kua whakamana, mo reira nei taua whakataunga: Engari ia e kore e kiia, i nga wa katoa, e neke ake te mana o taua tangata i raro i tenei i te mana i tika kia puta atu ki a ia mehemea i whakawhitia tonutia atu ki a. ia te riihi kua whakatuturutia. Ki te hiahia tetahi tangata kua whakawhitia atu nei tetahi whakataunga ki a ia ki te whakahaere ritenga i raro i nga tikanga o tenei tekiona ka kiia kua whakarerea e ia nga mana katoa (mehemea ia he mana) i raro i te whakataunga.
(e.) Te Kai-tango riihi i raro i tetathi riihi kua tukua e te Kaitiaki mo te Katoa i mua ake nei i runga i tetahi whakataunga i meingatia i whakaputaina i raro i te mana o aua Ture, te tangata ranei i whakawhitia atu nei te riihi pera ki a ia, te tangata ranei i whakawhitia atu nei ki a ia tetahi wahi o te whenua i roto i tetahi riihi pera, mehemea mo nga tau katoa o taua riihi, engari ia i raro ano i nga tikanga i raro iho nei.

Me matua whakamutu e te kai-tango riihi te riihi pera, i roto i nga marama tekau ma rua i muri i te mananga o tenei Ture, a hei reira ka kiia he kai-tango riihi ia e pupuri ana i raro i te riihi kua whakatuturutia, mo reira nei te whakataunga i whakaputaina ra koia nei te putake i whakaaetia ai te whakamutunga o te riihi.

page 4

Engari mo tetahi riihi, whakataunga ranei e whakawakia nei te whai mana o taua riihi, whakataunga ranei, a te wa e mana ai tenei Ture, kaua te Kai-tiaki mo te Katoa e whakaaro i te tono e tukua atu ana ki a ia i raro i tenei tekiona, mo te riihi, mo te whakataunga pera ranei, kia oti rawa ra ano te whakatau aua putake.

(2.) Ko te kai-tango riihi e mea ana kia whakahaerea e ia he ritenga i raro i nga tikanga o tenei tekiona, me tuhi pukapuka atu ia ki te Kai-tiaki mo te Katoa whakaatu i tona hiahia kia whakamutua e ia tana riihi, kia riro mai hoki i a ia he riihi hou i raro i nga tikanga o tenei Tekiona. Mehemea i neke ake i te ono rau wha tekau nga eka kei te kai-tango riihi e pupuri ana, ahakoa i raro i te riihi kotahi maha atu ranei, me ata whakaatu mai e ia i te tukunga mai o taua tono nga rohe o te wahi o taua whenua kihai nei i neke ake i te ono rau wha tekau nga eka e hiahia nei ia kia riihitia houtia mai ki a ia; me tukua mai he mapi o taua whenua i roto i te pukapuka tono: Engari ia i taua whakamutunga i te riihi i runga i nga tikanga kua takoto nei, me tino tuku whakarere atu e ia te whenua katoa kei a ia e pupuri ana.

Ko nga tau o ia riihi e whakaaetia ana i raro i nga tikanga o tenei tekiona, me timata atu i te wa e tae atu ai ki te Kaitiaki mo te Katoa te pukapuka a te kaitango riihi, whakaatu atu i raro i nga tikanga o tenei rarangi, e hiahia ana ia kia tukuna atu he riihi hou ki a ia, a ma te Kaitiaki mo te Katoa e whakatau taua wa hei timatanga atu mo te riihi.

(3.) Mehemea ka whakaaro te Kai-tiaki mo te Katoa e tika ana kia whakaaetia tetahi tono tetahi taha ranei o te tono, me whakaatu atu e ia tana kupu pera ki te kai-tango riihi, a hei reira me penei te whakahaere me tenei i raro iho nei:—
(a.) Me whakarite e te Kai-tiaki mo te Katoa tetahi wa me te kainga hoki hei huihuinga mo te kai-tango riihi ratou ko nga tangata Maori no ratou te whenua e uru ana ki te pukapuka whakaatu a te kai-tango riihi, ki te whakarite i te utu reti kia utua mo nga tau tuatahi e rua tekau ma tahi o te riihi hou.
(b.)Me tuku e te Kai-tiaki mo te Katoa he panui whakaatu mo te hui pera, me te mahi ma taua hui, me panui i ia wiki o nga wiki e toru me perehi i roto i te New Zealand Gazette me te Kahiti, me tetahi nupepa reo Meori (mehemea ra he pera) me panui hoki ki te reo Pakeha me te reo Maori, i roto hoki i tetahi nupepa e tae tonu ana ki te Takiwa i takoto ai te whenua e riihitia ana, kia kotahi perehitanga ki roto ki taua nupepa i roto i ia wiki o nga wiki e toru, me panui ranei i runga i tetahi atu tikanga e whakaarohia ana e te Kai-tiaki mo te Katoa e tika ana.
(c.)Ma nga tangata Maori no ratou te whenua i tae tinana atu nei ratou ki taua huihuinga, nga tangata ranei i whakamana hei pooti mo te taha ki a ratou, ratou tahi ko te kaitango riihi e whakarite te utu reti kia utua mo te riihi hou mo nga tau tuatahi e rua tekau ma tahi, i te whakaritenga o te utu reti e kore e whakaarohia nga whakapainga kua oti ki runga ki te whenua. Ma te whakataunga a te tokomaha o nga tangata no ratou te whenua i tae tinana mai nei ki taua huihuinga, a nga tangata page 5ranei i whakamana e ratou hei pooti mo te taha ki a ratou, e here nga tangata Maori katoa no ratou te whenua, ahakoa i tae ki taua huihuinga kahore ranei, ahakoa e hapa ana i raro i te Ture kahore ranei, mehemea ia ka whakaae te Kai-tiaki mo te Katoa ki te utu reti i whakaritea ra. Mehemea ka whakaae tahi te kai-tango riihi me aua tangata Maori no ratou te whenua a taua huihuinga ki taua utu reti ra, me tuhi atu he pukapuka whakaatu i taua whakaaetanga ki te Kai-tiaki mo te Katoa.

Mehemea ka kore te Kai-tiaki mo te Katoa e whakaae ki te utu i whakaritea ra, mana e whakarite te utu reti mo taua whenua, a ma tana whakataunga e here te kai-tango riihi ratou tahi ko nga tangata Maori no ratou te whenua, ahakoa e hapa ana ratou i te Ture kahore ranei.

(d.)Mehemea ka kore nga tangata Maori no ratou te whenua ratou tahi ko te kaitango riihi e whakaae ki te nui o te moni utu reti, hei reira ma te Kai-tiaki mo te Katoa e whakarite te nui o taua muni utu, a ma tana whakataunga e here te kai-tango riihi ratou tahi ko nga tangata Maori katoa no ratou te whenua, ahakoa i tae ki taua huihuinga kahore ranei, a ahakoa hoki e hapa ana ratou i te Ture kahore ranei.
(e.)Mehemea ka kore nga tangata no ratou te whenua e tae ki taua huihuinga kua whakahuatia ake nei, mehemea ranei ka kore te hunga o ratou i tae ki taua huihuinga e whakaae kia urn ki te whakarite i aua moni utu reti. hei reira ma te Kai-tiaki mo te Katoa e whakarite taua moni utu reti, a ma tana whakataunga e here te kai-tango riihi ratou tahi ko nga tangata Maori katoa no ratou te whenua, ahakoa i tae ki tana huihuinga kahore ranei, a ahakoa hoki e hapa ana ratou i te Ture kahore ranei.
(f.)I nga meatanga i raro i tenei tekiona, e whakaritea nei e te Kai-tiaki mo te Katoa te utu reti, me whakarite te utu moni reti kia rite ki te rima pauna mo ia ran pauna o nga moni e rite ana ki te utu o te whenua, ano he whenua motuhake te whenua, haunga ia nga whakapainga i runga; ko te nui o taua utu me rapu i runga i nga tikanga whakahaere kua hanga e te Kawana; Ki te kore he ritenga whakahaere pera me kimi i runga i te tikanga e whakatakotoria e te Kai-tiaki mo te Katoa, engari kaua e iti iho taua utu tika i te utu kua whakaritea i te rapunga utu tika mo nga ritenga o "Te Ture Whakarite utu Whenua me te Moni Utu Tau, 1891." Ahakoa pehea te ara e kimihia ai ka tuturu te utu i whakaritea.
(g.)A hei whakarite i te tikanga o nga huihuinga kua whakahuatia ake nei, ka ahei tetahi Maori nona nei te whenua e nui ake ana ona tau i te tekau-ma-ono ahakoa kua marenatia kahore ano ranei, ki te pooti ki te whakahaere tikanga hoki i te huihuinga pera, ano kua tae ona tau ki te rua-tekau-ma-tahi, ahakoa kua marenatia kaore ranei, a ka ahei te Maori nona nei te whenua, e nui ake nei ona tau i te tekau-ma-ono, ahakoa kua marenatia kahore ranei, ki te whakamana i tetahi tangata hei kai pooti mo te taha ki page 6a hei kai whakahaere tikanga mo te taha ki a ia i aua huihuinga pera. Ko taua whakamananga me tuhi ki te pukapuka i te aroaro o tetahi Kai-whakawa Hei Pi, o tetahi Kai-whakamaori whai Raihana, roia o te Hupirimi Kooti, o tetahi rangatira Poutapeta ranei.
(h.)Ka oti te whakarite te whakaae ranei e te Kai-tiaki mo te Katoa te utu reti i raro i nga tikanga o tenei Ture me tuhi pukapuka atu ia ki te kai-tango riihi (me hoatu tinana taua pukapuka me rehita ranei ka tuku atu ai i roto i te meera ki te kainga o taua kai-tango riihi) whakaatu i te nui o te moni mo taua riihi, a ka whai mana te kai-tango riihi i roto i nga ra e rua-tekau-ma-tahi i muri mai i te taenga atu o taua pukapuka ki a ia, ki te tuhi pukapuka atu unu mai i tana tono, me hoatu ki te Kaitiaki mo te Katoa, me waiho ranei i te Tari o te Kaitiaki mo te Katoa. Ki te kore ia e pera hei reira ka tau, mehemea ka tonoa ia e te Kai-tiaki mo te Katoa, kia whakamutu ia i tana riihi, ki te utu hoki i te utu mo nga whakapainga, i runga i nga tikanga ka whakaritea i roto ano i tenei, ki te tango hoki i tetahi riihi hou i raro i nga tikanga o tenei Ture. Ma te pukapuka whakaatu a te Kai-tiaki mo te Katoa ki te kai-tango riihi mo te nui o te moni kua whakaritea kua whakaaetia ranei, ka mohiotia tuturutia kua ata rite nga tikanga o te Ture e pa ana ki taua moni utu reti, a ko te utu reti kua whakaritea peratia he mea ata whakarite i runga i nga tikanga o te Ture.
(i.) I mua i te tukunga o tetahi riihi i raro i nga tikanga e takoto nei i roto i tenei tekiona, me utu e te kai-tango riihi ki te Kai-tiaki mo te Katoa te utu mo nga whakapainga katoa e mau tonu ana i runga i te whenua e tukuna ra he riihi hou mo taua whenua, e mau tonu ana aua whakapainga i te wa e whakaritea ai te utu tika i raro i nga tikanga o tenei tekiona, e tika ana kia riro atu te mana ki te kai-tuku riihi, ki nga tangata Maori ranei no ratou te whenua, ki te Kai-tiaki ranei mo te Katoa a te mutunga o te wa i whakaritea ai, ka mutu ranei i runga i tetahi tikanga i mua mai o taua wa. Mo nga riihi e tukua ana e te Kaitiaki mo te Katoa i raro i aua Ture kua whakamana nei aua riihi e te tekiona whitu o tenei Ture, me miki te utu tika mo nga whakapainga, engari heoi ano te mea hei utu ma te kai-tango riihi, ko te utu tika mo aua whakapainga e hipa ake ana i te rima pauna mo ia eka o te whenua o roto o te riihi hou. Ko taua kimihanga utu o nga whakapainga ma te Kai-tiaki mo te Katoa e whakahaere i runga i nga ritenga whakahaere e whakatakotoria e te Kawana, a ki te kore he ritenga whakahaere pera, me whakahaere i runga i tetahi tikanga e whakaarohia ana e te Kai-tiaki mo te Katoa e tika ana, ahakoa pehea te ara e kimihia ai ka tuturu te utu i whakaritea. Ki te kore te kai-tango riihi e ahei ki te utu i aua whakapainga ki te moni, ka ahei te Kai-tiaki mo te Katoa ki te whakahaere i tetahi tikanga whakatau i taua moni katoa i tetahi wahi ranei o taua moni ki runga ki te riihi hou e page 7meingatia ana kia tukua ki te kai-tango riihi, a ko te moni hua mo taua moni me whakarite i runga i tetahi tikanga e whakaetia e te Kai-tiaki mo te Katoa, engari kaua e iti iho i te rima paua i te tau mo ia rau pauna.
(j.)E kore e whai mana tetahi kai-tango riihi ki te tango riihi i raro i tenei tekiona kia utua ra ano e ia ki te Kai-tiaki mo te Katoa nga utu reti katoa e tau ana kia utua e ia mo tana riihi tae atu ki te ra i timata ai te riihi hou.

Mo te riihi kua mutu nei i runga i te paunga o nga tau i whakaritea, e ahei nei te kai-tango ki te whakahaere tikanga mo te taha ki a ia i raro i tenei tekiona, e kore e tika kia riro he riihi i te kai-tango riihi pera, kia utua ra ano e ia ki te Kaitiaki mo te Katoa etahi moni e rite ana ki te utu reti tika, mo te wa timata mai i te mutunga o te riihi tawhito tae mai ki te timatanga o te riihi hou i raro i tenei tekiona i runga, i te whakaritenga a te Kaitiaki mo te Katoa.

(k.)E kore e whai mana tetahi kai-tango riihi ki te tango riihi i raro i tenei tekiona, engari ano—

Mo te riihi kua mutu nei nga tau i whakaritea ai i mua mai i te mananga o tenei Ture, ki te tukua e ia he pukapuka tono pera me tera kua korerotia nei i roto i te wahauga tuarua o tenei tekiona i roto i nga marama e toru i muri mai i te mananga o tenei Ture ka whai mana ia:

Mo te riihi e whai mana ana i te wa i mana ai tenei Ture, engari ko nga tau o taua riihi ka mutu i mua mai i te toru tekau ma tahi o nga ra o Maehe o te tau tahi mano waru rau iwa tekau ma toru, me tuku e te kai-tango riihi taua pukapuka tono i mua mai i te tahi o nga ra o Hanuere o te tau tahi mano waru rau iwa tekau ma toru:

Mo te riihi e whai mana ana i te wa i mana ai tenei Ture, (haunga ia te riihi e whakamana ana e te tekiona whitu e tenei Ture) engari ko nga tau o taua riihi ka mutu i mua mai i te toru tekau ma tahi o nga ra o Maehe o te tau tahi mano waru rau iwa tekau ma toru, me tuku e te kai-tango riihi taua tono i roto i nga marama e toru i mua mai i te mutunga o nga tau o taua riihi.

Ka ahei te Kawana, mo nga whakahaerenga riihi e meatia ana i raro i nga wahi tuatahi, tuarua o tenei wawahanga (k) ki te whakaneke i te wa hei tukunga tono, engari kia kaua e neke ake i te ono marama i muri i te mananga o tenei Ture.

Mo te riihi e whakamana ana e te tekiona whitu, e mana ana i te wa e whakamana ai tenei Ture, e tonoa ana o te kai-tanga riihi i roto i nga marama tekau ma rua i muri tata iho.

(l.)Mehemea ka utua e tetahi kai-tango riihi e tetahi tangata ranei mo te taha ki tetahi kai-tango riihi, etahi moni ka hoatu ranei tetahi mea utu nui ki tetahi tangata Maori nona te whenua, ki tetahi atu tangata ranei, hei mea kia page 8pooti ai, kia kore ai ranei e pooti taua tangata Maori nona te whenua, taua tangata ranei a tetahi hui e karangatia ana kia tu i raro i tenei tekiona, hei mea ranei kia tahuri ia ki te whakakiki i tetahi Maori i tetahi tangata ranei, kia pooti ai kia kore ai ranei taua tangata e pooti i taua hui-huinga pera, ka ahei kia utua e taua kai-tango riihi e taua tangata ranei ki te Kai-tiaki mo te Katoa kia takirua te nui o nga moni i utua peratia ra o te mea utu nui ranei i hoatu ra e ia, ka taea taua moni utu te tango whakarere e te Kai-tiaki mo te Katoa i runga i te tikanga o te ture a ka kore atu ka mana-kore hoki te pooti i pera. Ko nga moni e riro mai i runga i taua tikanga me whakahaere e te Kai-tiaki mo te Katoa hei utu i nga moni e pau i runga i te mahi whakahaere i tenei Ture.

Ko nga utu mo te riihi hou ma te kai-tango riihi e utu.

Ka ahei te Kai-tiaki mo te Katoa i ia wa i ia wa ki te hanga ritenga whakahaere, tohutohu i te whakahaere mo nga hui i raro i tenei tekiona, i waenganui i nga tangata Maori no ratou te whenua me nga kai-tango riihi, whakarite hoki ko wai hei tumuaki mo taua hui, me pehea te tangohanga o nga pooti a nga tangata Maori no ratou te whenua i aua hui, me pehea hoki te tuhituhi i nga whakahaerenga o aua hui pera. Ki te kore he ritenga whakahaere whakarite tangata hei tumuaki mo nga hui pera ka tu ko tetahi tangata kua whakaritea e te Kai-tiaki mo te katoa hei tumuaki, engari e kore ia e whai mana ki te pooti, engari ka ahei ano mehemea ko ia tetahi o nga tangata no ratou te whenua. A hei reira, apiti atu ki tana pooti ake, ka whai pooti whakatau ia mehemea ia ka rite tahi nga pooti a nga taha e rua. Ka ahei te tangata e tu ana hei tumuaki, i ia wa i ia wa, ki te whakanuku i tetahi hui mo te wa ki te kainga hoki e wha-kaaro ana ia e tika ana. Ko te panui mo te whakanuku i te hui me whakaatu i runga i ta te tangata i tu ra hei tumuaki i kite ai e tika ana. Engari hoki kaua e mana te hui e tu ana i muri i taua nekeha-nga pera, mehemea kaore e tu ana i roto i nga ra e whakaritea ana e te Kaitiaki mo te Katoa o muri atu o te ra i whakaritea e te Kaitiaki mo te Katoa mo te hui tuatahi, a kaua e nukuhia atu he hui ki tua atu o te wa e whakaritea ana e te Kaitiaki mo te Katoa.

9. Ko te kai-tango riihi e tika ana i raro i nga tiknga o te tekiona warn o tenei Ture kia riro i a ia he riihi hou i raro i nga tikanga o tenei Ture, ina whakamutua te riihi tuatahi, te riihi ranei kua whakatuturutia, i runga i tana hainatanga i te riihi hou me nga kape e toru o taua riihi, me te utu hoki i nga moni utu mo nga whakapainga me te moni utu reti, i era atu moni ranei kua kiia ake nei, ka tika kia tukuna he riihi pumau tonu ki a ia, i raro i nga tikanga o tenei Ture.
10. E kore e ahei kia nui atu i te ono rau wha tekau nga eka whenua mo te riihi i raro i tenei Ture, kaua hoki e ahei tetahi kai- tango riihi ki te hoko i te whenua e riihitia ana e ia.

A e kore hoki e ahei tetahi kai-tango riihi, tetahi tangata ranei, a ia ake, a ia ake ranei me tetahi atu tangata mo te taha ki a ia, ki te pupuri, i te wa kotahi, i nga eka i neke ake i te ono rau wha tekau i raro i tenei Ture, i runga i te tikanga noho, kai-tango riihi, tangata ranei i whakawhitia atu te whenua ki a ia, kai-tango riihi tuarua, page 9tetahi atu tangata ranei. Ko te nohonga, ko te riihi, ko te whaka-whitinga, ko te riihi tuarua ko tetahi atu pukapuka ranei, kahore nei e rite ana ki nga ritenga o tenei tekiona ka mana kore, ka meingatia e takahi ana i te Ture mai ano i te timatanga mai:

Engari ia e kore tenei tekiona e whai mana ki runga ki te tangata e whai tikanga nei ki runga ki te riihi o tetahi rahui, i runga i te pekeraputanga, i runga i te wira i te kore wira ranei.

Ko te wa e whakaritea mo te riihi kia rua-tekau-ma-tahi nga tau, me timata te mana i te rironga o te whenua, e kore e waiho kia rite mai etahi atu tikanga ka mana ai; otiia ka taea te whakahou te riihi pera i runga i nga tikanga o tenei Ture me nga tikanga o te Apiti ki tenei Ture. Me whakauru ki roto ki taua riihi nga kupu whakarite, nga tikanga me nga whakaaetanga kahore nei e rereke ana nga tikanga i nga ritenga o tenei Ture, nga ritenga whakahaere ranei a te Kawana i mahia i raro i tenei Ture, i nga tikanga ranei o te Kupu Apiti ki tenei, i runga i nga ritenga whakahaere e whai mana nei te Kai-tiaki mo te Katoa i runga i nga tikanga o tenei ture ki te hanga, ki te whakarereke, ki te whakatikatika ki te whakakore ranei, ko enei ritenga whakahaere me whai tikanga ki runga ki nga keehi katoa, ki runga anake ranei ki etahi keehi ki etahi ahua keehi ranei.

11. Mo nga riihi ka tukua i raro i tenei Ture, ko nga tikanga e mau nei i te Kupu Apiti ki tenei, me ki kua pa kua whakaurua hoki ki roto ki tenei Ture. Mo nga riihi e meingatia ana kia tukua i raro i te tekiona waru o tenei Ture, e kore e pangia e te rarangi rima tekau, rima tekau ma tahi, rima tekau ma rua, rima tekau ma toru, rima tekau ma wha, me te rima tekau ma rima o te Apiti ki tenei Ture, a ko era atu rarangi i roto i taua kupu apiti, me korero ano kahore e takahi ana, engari e whakarite ana i nga tikanga o taua tekiona waru, a ki te mea e rereke ana nga tikanga o aua rarangi i te tekiona waru, me korero ano kei raro aua rarangi i nga tikanga o te tekiona waru.
12. Ka whai mana ano te Kai-tiaki mo te Katoa, apiti atu ki etahi atu mana kei a ia mo runga i nga rahui, ki te whakahaere i enei tikanga i raro iho nei, ara:—
(1.) Ki te tohe, i runga i te tikanga tono whakawa, hamene, muru, i tetahi atu tikanga ranei kia utua katoatia mai nga utu reti, moni e puta mai ana i roto i te tau, me nga moni painga, ki te tohe hoki kia whakaritea kia whakaeangia mai nga kupu whakaritenga, whakaaetanga ranei i puta mai i roto, e pa ana ranei ki nga rahui;
(2.) Ki te whakarite i tetahi wa hei utunga mo aua moni utu reti, moni utu tau, me nga moni e puta mai ana, e utua ana ranei mo uga rahui, a e kore u tau mana ake e whakaea nga mea i ngaro i runga i taua mahi;
(3.) Ki te whakaputa panui, ki te tono, ki te mahi i era, atu mahi, tikanga, mea katoa hoki e tika ana kia whakahaerea hei whakarite i nga kupu whakaritenga, kupu whakaaetanga, mana, etahi tikanga ranei kua whakaurua ki roto ki tetahi riihi, nohonga ranei ki runga ki tetahi rahui, ki te whakahaere ranei i etahi o nga mana, tikanga ranei, e whakamana e tenei Ture o te ture ranei hei mea e taea ai te tohe kia utua mai nga utu reti, utu ranei mo nga whakakinonga, ki page 10te tohe hoki kia whakaeangia nga kupu whakaritenga, whakaaetanga ranei, tetahi atu mana ranei i puta mai i roto, e pa ana ranei ki tetahi rahui pera;
(4.) Ki te tohe, i runga i te tikanga whakawa hiwiri, kirimina ranei, kia whakatuturutia nga mana me nga tikanga wha-kaora e puta mai ana ki runga ki tetahi rahui;
(5.) Ki te tuku rahui kia riihitia ki tetahi tangata ahakoa Maori Pakeha ranei, i runga i te utu reti tika, i ia tau i ia tau, me te whai mana o tetahi taha o tetahi taha ki te whakamutu i taua riihi, engari me whakaputa atu e tetahi taha ki tetahi taha he kupu whakaatu pera, kia toru marama i mua mai i te wa e hiahiatia ana hei mutunga mo taua riihi, ano ko te Kai-tiaki mo te Katoa te tangata nona ake taua whenua.

E kore te tangata Maori nona te whenua, a kei a ia tetahi rahui, e abei, ina ka puta he tono whakawa a te Kai-tiaki mo te Katoa kia hoki mai te rahui pera ki a ia, ki te whakatu kereme tawari i ta te Kai-tiaki mo te Katoa i ranga anake i te take whai hea whai paanga ranei o te tangata Maori nona te whenua i roto i te rahui pera.

13. Ko nga moni katoa e riro mai ana i te Kai-tiaki mo te Katoa i runga i te mana o tenei Ture, koia nei nga moni utu mo tetahi whakapainga kua utua e tetahi kai-tango riihi, me whakahaere e ia i roto inga pukapuka tia ki pena me ena e tika nei ia i raro i te tekiona tekau o "Te Ture Whatikatika 1891 i nga Ture o te Tari Tiaki mo te Katoa" ki te whakahaere ranei i nga moni tiaki i runga i te whakataunga moni ki runga ki tetahi riihi kua whakamana i raro i tenei Ture; a ko nga moni e puta mai ana i te, tau me utu i ia wa i ia wa ki nga tangata e tika ana kia utua ki a ratou aua moni.
14. Ko te rarangi ingoa o nga tangata Maori no ratou tetahi whenua rahui kua oti nei te ata whakarite o ratou hea o te moni reti o aua rahui i runga i nga tikanga o te tekau-ma-rima o nga tekiona o "Te Ture Whakatikatika 1884 i Te Ture Whakatau i nga Rahui o te Tai Hauauru, 1881," hui atu ki nga rarangi ingoa e apititia mai ana i ia wa i ia wa, ko tera hei rarangi ingoa o nga tangata no ratou nga rahui, a ko nga tangata kei roto o ratou ingoa i aua rarangi ingoa, me ki, me te eke atu ano ia o nga tikanga o tenei Ture ki runga, ko nga tangata era e tika nei kia riro i a ratou nga utu roti, nga moni e puta mai ana i roto i te tau, nga moni painga, era atu moni ranei e puta mai ana i runga i aua rahui. Na mo nga rahui kahore nei ano kia whakataua te hea o ia tangata o ia tangata o nga tangata Maori no ratou aua rahui, ma te Kooti Whenua Maori, ma te Tumuaki Kai-whakawa ranei o taua Kooti e whakatau te hea, te whai paanga ranei o ia tangata o ia tangata o te hunga no ratou te whenua, a ma taua Kooti, Tumuaki Kai-whakawa ranei e tuku atu ki te Tari o te Kai-tiaki mo te Katoa he rarangi ingoa o nga tangata Maori no ratou te whenua me o ratou hea, whai paanga ranei kua whakataua ra. Ko nga rarangi ingoa pera ka karangatia "he pukapuka rehita."
15. Ma te Kooti Whenua Maori ma te Tumuaki Kai-whakawa ranei o taua Kooti i ia wa i ia wa i runga i te tono a te Kai-tiaki mo te Katoa, e whakatikatika etahi o nga mea e hapa ana i roto i te pukapuka rehita hei mea kia takoto tika ai taua pukapuka rehita, a ma taua Kooti, Tumuaki Kai-whakawa ranei e uiui i ia wa i ia wa, nga ingoa o nga tangata ka whai paanga i runga i te tikanga whakatu riiwhi, tikanga ke atu ranei, ki te hea ki te whai paanga o tetahi tangata kei page 11roto tona ingoa i te pukapuka rehita. Kaua te Kooti Whenua Maori te Tumuaki ranei o taua Kooti e whaimana ki te whakaroreke i nga paanga o nga tangata o roto o nga karaati, o etahi tangata ranei, kua whakataua i raro i nga tikanga o te tekiona tekau ma rima o "Te Ture Whakatikatika 1884 i te Ture Whakatau Rahui o te Tai Hauauru, 1881."
16. I nga meatanga e tika ai te pera, a hei whakarite hoki i nga tikanga o tenei Ture, me ki kua uru "Te Ture Kooti Whenua Maori, 1886," me nga Ture Whakatikatika i taua Ture, ara nga wahi kua whakatikatikaina e tenei Ture: Engari hoki me kaua rawa te Kooti Whenua Maori e whaimana ki runga ki aua rahui, engari ano i raro i nga tikanga kua whakaritea i te tekiona tekau ma wha, tekau ma rima, tekau ma whitu o tenei Ture, engari ano ma runga ma te whakahau o ia wa o ia wa a te Kawana i roto i tona Kaunihera kia whaimana, i runga i te tono pera atu a te Kaitiaki mo te Katoa. Kaua hoki te Kooti Whenua Maori e wehewehe i tetahi rahui ki te koro e matua whakaputaina e te Kawana he waraati whakamana kia wehewehea peratia.
17. Mehemea he tamaiti kahore ano i tae noa ki te rua-tekau-ma-tahi ona tau, he porangi, he tangata mate, he tangata kore kaha, tetahi Maori nona tetahi rahui, ka ahei te Kooti Whenua Maori, te Tumuaki ranei o taua Kooti, i ia wa i ia wa ki te whakatu whakarere i tetahi tangata hei kai-tango i nga moni e tika ana kia utua ki taua tangata Maori pera, ki te whakakore ranei i te tuunga o taua tangata; a ma te tangata kua whakaturia peratia ra e whakahaere aua moni i runga i tana tikanga i kite ai e tika ana hei oranga, hei akonga ranei i nga tangata Maori pera no ratou te whenua. A tae atu ki taua whakatuunga pera ka ahei te Kai-tiaki mo te Katoa, ki te whakahaere i nga mana e ahei nei te tangata ki te whakahaere mehemea i whakaturia i raro i tenei tekiona. Ka ahei te tangata kua whakaturia peratia ra ki te pooti ki te whakahaere tikanga ranei i te huihuinga kua whakahuatia i te tekiona waru o tenei Ture; a ma ana whakahaerenga e here nga tangata Maori no ratou te whenua, hei painga nei mo ratou i whakaturia ai ia.
18. E kore e tau te he ki runga ki te Kai-tiaki mo te Katoa, mo te mahinga mo te korenga ranei e mahia e ia o tetahi mea i raro i te mana o tenei Ture, ki te kore e puta he kupu whakaatu pono ma te Kooti i timatatia nei ki reira taua mahi, whakahaerenga ranei, kihai ia i tahuri ki te whakahaere, kihai i mahia e ia, i hapa ranei i a ia te mahi. Ko nga utu me nga moni katoa i whakapaua e te Kai-tiaki mo te Katoa, i runga i te whakahaerenga o etahi o nga mana kua tukua e tenei Ture, me tango mai i roto i nga moni kua riro mai ki a ia i raro i nga tikanga o tenei Ture, i puta mai nei i te rahui koia nei te putake mai o nga moni i pau.
19. A te mananga o tenei Ture, e kore e ahei te tuku tono whakawa i te Kai-tiaki mo te Katoa mo tetahi mate i pa mo te korenga ranei i rite o tetahi tikanga tiaki, mo te tukunga o tetahi riihi rahui i mua atu o tenei, mo runga i te mahinga i te hapanga ranei o te Kai-tiaki mo te Katoa ki te whakarite i etahi o nga tikanga o aua Ture, i runga ranei i tetahi whakataunga e meingatia ana i whakaputaina i raro i aua Ture, me te korenga ranei e tohe kia taea ai kia whakahaerea ai ranei tetahi whakaritenga whakaaetanga, mana, tikanga, mo runga mo nga rahui, mo etahi atu whakahaerenga mea ranei i hapa i te Kai-tiaki mo te Katoa mo runga mo nga rahui. E kore e kiia ma tetahi o enei tikanga e whakamana e whakakore ranei i te mana o tetahi whakataunga i meingatia i whakaputaina i raro page 12i te mana o aua Ture, tetahi riihi ranei i hanga i raro i te whakataunga pera; a mo te riihi e meingatia ana i hanga i raro i te mana o tetahi whakataunga, ahakoa te mananga o tenei Ture, ka ahei kia whakawakia te whai mananga o taua riihi me te whai paanga o nga tangata e whakatu keehi ana i raro i taua riihi, i mua atu i muri mai ranei i te mananga o tenei Ture; a mo nga meatanga kahore nei i whakaritea he tikanga i roto i tenei, ka takoto ka mau tonu nga mana me nga tikanga whakaora ki runga ki era atu tangata katoa e hara nei i te Kai-tiaki mo te Katoa.
20. E kore tetahi tangata Maori nona tetahi whenua e ahei ki te tuku, ki te mokete, ki te whakaeke tikanga whakaea moni nama, ki te whakahaere tikanga ke atu ranei, i runga i tona hea, whai paanga ranei i roto i tetahi rahui, i nga moni utu reti ranei, i nga moni e puta ana i roto i te tau, i nga moni painga ranei, i etahi atu moni ranei e puta mai ana i roto i taua rahui, engari ka taea te wira ki tetahi tangata Maori; engari kaua e mana te tuku a wira mehemea e rereke ana i nga ritenga, me nga here, me nga tikanga o roto o te Karauna karaati, o te ota wehewehe o tetahi atu take nana i whakapumau te paanga o taua Maori e ahei ai te tuku e ia; e kore hoki te hea, te whai paanga ranei o tetahi tangata Maori, i roto i te rahui pera, i nga moni utu reti, i nga moni e puta mai ana i roto i te tau, i nga moni painga ranei, i roto ranei o etahi moni e puta mai ana i roto i taua rahui, e ahei kia murua, kia hokoa, kia whakataua, kia whakahaerea ranei tetahi tikanga tango i runga i tetahi tikanga whakahaere pehea, pehea ranei, kia waiho ranei hei whakaea peekerapu, heoi kau nga mea e taea ana e ia ko nga mea kua whakamana e tenei Ture.
21. Me rehita e te Kai-Rehita Takiwa Whenua i whakaturia i raro i "Te Ture Tuku Whenua, 1885," te riihi kua hanga i raro i taua Ture i tenei Ture ranei, ahakoa kahore e whakaaturia atu ana ki a ia te Karauna Karati te pukapuka whakaatu take ranei o te whenua e mau ana te whakaaturanga i roto i taua riihi.
22. Hei mea kia taea ai te whakarite nga tikanga o tenei Ture ka ahei te Kaitiaki mo te Katoa, i raro ano i nga tikanga e whakaritea ana e te Tari Wea o te Koroni:—
(1.) Ki te whakahau kia ruuritia nga rahui, kia wehewehea hoki aua rahui i runga i tana i whakaaro ai e tika ai;
(2.) Ki te wehe i etahi wahi o aua rahui hei rori mo te katoa, a ki te hanga hoki i aua rori. Ki te oti te rori pera te whakarite, me ki ina ka panuitia ki roto ki te New Zealand Gazette, kua wehea taua wahi hei rori, me ki he rori tera mo te katoa, a ka tau te mana ki a te Kuini.

Me ahei te Kaitiaki mo te Katoa i ia wa ki te whakaputa i nga moni e whaitikanga ana kia utna i te mea e whakahaerea ana nga tikanga o tenei tekiona, ahakoa kaore he tikanga ke atu i enei hei whakamana i a ia, me utu e ia i nga moni e takoto ana i te kaute moni o te Kaitiaki mo te Katoa.

Ko nga moni e whakaputaina peratia ana me uta ki runga ki nga whenua e ruuritia ana, ma te Kaitiaki mo te Katoa e whakarite kia pewhea te moni e tau ma ia wahi ma ia wahi e whakarite atu, a me whakahoki atu ano aua moni me nga hua, kaua nga hua e hipa atu i te whitu panna mo ia rau panna i te tau, me utu atu aua moni i nga moni e utua ana e nga kaitango riihi o taua rahui: Engari hoki me waiho ano ki te Kaitiaki mo te Katoa te tikanga mehemea me utu katoa atu aua moni i nga moni reti o te tau tuatahi mo aua whenua, me utu haere ranei etahi wahi o aua moni i ia tau i ia tau, engari kaua e roa atu i te whitu tau.

page 13
23. Ka ahei tetahi Maori tane, wahine ranei nona te whenua, i neke ake nei ona tau i te tekau-ma-ono, ahakoa kua marenatia ia kahore ano ranei, ki te tuhi pukapuka tino tika tino whaimana wha-kaatu i te utunga o etahi moni e tika ana kia riro mai i a ia i te Kai-tiaki mo te Katoa, ka ahei ranei ano hoki ia ki te tuhi i tetahi pukapuka i te aroaro o tetahi Kaiwhakawa (J.P.), roia o te Hupirimi Kooti, rangatira o tetahi poutapeta ranei, whakamana i tetahi atu o nga tangata no ratou te whenua, kua kaumatua nei ia, ki te tango mai i aua moni ki te tuhituhi pukapuka hoki whakaatu i te utunga atu o etahi moni e tika ana kia utua ki taua Maori whaitake, a kua rite te wa hei utunga i te wa i tukuna ai taua pukapuka whakamana; engari kana e tukuna e tetahi Maori whaitake, tetahi pukapuka whakamana i tetahi tangata kia tango i etahi moni e tika ana kia utua ki taua Maori whaitake, i mua atu o te ra tika hei utunga mo aua moni, a ko ia pukakuka whakamana e tuhia peratia ana me mana kore.
24. Ka whai mana te Kawana i ia wa i ia wa ki te hanga, ki te whakarereke, ki te whakakore ranei i nga ritenga whakahaere:—
(1.) Hei whakarite i te tikanga mo te wehewehe me te ruuri i tetahi rahui, i te mahi whakatikatika rohe, mo te whakatakoto rori.
(2.) Hei whakaatu i te ahua tuturn mo te riihi me nga tikanga mo te tono riihi, e tukua ana i raro i tenei Ture.
(3.) Hei whakatau i nga utu tika mo te rnahi ruuri, i nga utu ranei mo tetahi pukapuka e whakaputaina ana, i tetahi mahi, mea ranei, e mahia ana i raro i nga tikanga o tenei Ture, me te whakarite ko wai te tangata mana e utu.
(4.) Hei whakarite tikanga mo nga whakahaere katoa a te Tari Kooti Whenua Maori, a te Tumuaki Kai-whakawa ranei o taua Kooti, a te Kai-tiaki ranei mo te Katoa, a tetahi atu Kai-tiaki, a tetahi atu tangata ke atu ranei, e whakahaere tikanga ana i raro i nga tikanga o tenei Ture.
(5.) Hei whakarite tikanga mo nga whakahaerenga katoa, nga ahua mo nga riihi, me era atu pukapuka, me nga kupu whakaritenga, whakaaetanga, me nga tikanga hei whaka-urunga ki roto i aua mea, mo te wkakaoti i era atu mea katoa e puta mai ana, e tika ana hoki kia mahia i raro i tenei Ture, a kahore i whakahuatia i roto i tenei Ture.
(6.) Hei whakarite pukapuka whakaatu i te nui o nga utu e tonoa, e utua ranei i roto i nga moni e riro mai ana i te Kai-tiaki mo te Katoa, hei utu i nga moni e whakapaua ana hei utu i nga whakahaerenga i raro i tenei Ture.
(7.) Hei mea e tino oti ai te whakahaere o nga mea me nga mahi e meingatia ana kia whakahaerea i raro i tenei Ture, a kahore nei i ata whakahuatia i roto i tenei Ture.

Engari kaua e mahia he tikanga whakahaere i raro i te mana o tenei tekiona, mehemea e rereke ana i etahi o nga tikanga o tenei Ture, o te Apiti ranei ki tenei Ture, o te Ota ranei a te Kaunihera a te Kawana i raro i te mana o te tekiona rua tekau ma ono o tenei Ture. Ko aua tikanga whakahaere katoa me panui ki te New Zealand Gazette, me te Kahiti; a kia panuitia peratia me whaimana ano i uru mai ki roto ki tenei Ture, a me mana i roto i nga Kooti whakawa ahakoa heoi ano te whakaaturanga ko taua panuitanga anake.

25. E kore e tika kia whakahaerea, kia tukua ranei nga rahui, nga moni utu reti, nga moni e puta ana i te tau, nga moni painga etahi atu moni ranei e puta mai ana i roto i aua riihi, engari anake i nga meatanga i whakaritea nei he tikanga e tenei Ture ka tika ai.page 14
26. Ka ahei te Kawana, i runga i te ota o te Kaunihera i ia wa i ia wa:—
(a.) Ki te kii me kore e whai tikanga tetahi, etahi ranei o nga tikanga o te Apiti ki tenei Ture, me whai tikanga anake ranei ina whakahaerea tahitia me nga whakatikatikangae whaitikanga ana ka whakaaturia i roto i te ota pera.

Engari e kore tetahi ota o te Kaunihera e taea te hanga kahore nei i rite ki nga tikanga o tenei Ture; e kore ano hoki e ahei te kai-tango riihi ki te hoko kia riro motuhake atu i a ia tetahi whenua e rihiitia ana.

27. Ka ahei te Kawana ki te whakatu i nga apiha, kai mahi, kai whakahaere e whakaarohia ana e ia e tika ana hei whakarite i nga tikanga o tenei Ture.
28. Kahore he tikanga i roto i tenei Ture e kiia ai ka tau he taake he reiti ke atu ranei ki runga ki nga rahui ki nga moni utu reti, ki nga moni e puta ana i te tau, ki nga moni painga, ki etahi atu moni ranei e puta mai ana i nga rahui, ki nga tangata ranei e whaipaanga ana ki aua rahui, i nga taake i nga reiti ranei i tika nei kia utua i runga i aua mea, e te tangata ranei nona te whenua i mua atu i te mananga o tenei Ture.
29. Ka ahei te Kai-tiaki mo te Katoa, i runga i tana i mahara ai he mea tika, ki te tuku raihana whakaae ki nga Maori whaitake ki te whenua kia noho i runga i etahi wahi o aua Rahui, hei wahi nohonga mo ratou, hei kainga hei ngakinga kai, i runga ano i nga tikanga e whakaritea ana e ia.
30. Ka ahei te tango i nga rahui i etahi wahi ranei o nga rahui mo nga mahi mo te katoa, me puta ano he utu mo aua whenua e tangohia ana, i runga ano i nga tikanga e tangohia nei e utua nei nga whenua i raro i te mana o "Te Ture Mahi Nunui, 1882," a mo runga mo aua tu tikanga e meingatia ana aua rahui, he whenua, i raro i nga tikanga o "Te Ture Mahi Nunui, 1882;" a i te mea e hiahiatia ana kia tangohia he rahui tetahi taha ranei o te rahui, ka meingatia ko te Kai-tiaki mo te katoa te tangata whaitake nona taua rahui tetahi taha ranei o te rahui, ara mo runga mo taua tangohanga me taua whakapu- tanga utu; a ko nga tikanga katoa kua whakaritea í roto í "Te Ture Mahi Nunui, 1882," kia mahia kia kaua ranei e mahia e te tangata whaitake, ka ahei kia mahia kia kaua ranei e mahia e te Kai-tiaki mo te Katoa; a ko nga kupu whakaatu e tika ana i roto i "Te Ture Mahi Nunui, 1882," kia tukuna atu ki te tangata whaitake, kia tukuna ranei e ia, i te mea e tangohia ana tetahi whenua, me tuku atu ki te Kai-tiaki mo te Katoa, mana ranei e tuku; a i nga tono utu katoa ko te Kai-tiaki mo te Katoa hei kaitono, a ko nga moni e tika ana kia puta hei utu pera, me utu ki te Kai-tiaki mo te Katoa. Ko nga moni katoa e whakaputaina ana hei utu pera mo te whenua e tangohia ana, me pupuru e te Kai-tiaki mo te Katoa, i runga i te tikanga tiaki mo nga Maori whaitake ki nga rahui ki nga wahi ranei e tangohia ana, a me whakahaere aua moni i runga i nga tikanga kua whakaritea i te tekiona tahi tekau o "Te Ture Whakatikatika, 1891, i te Tura Tari Tiaki mo te Katoa," a ko nga hua e puta mai ana i aua moni, me whakahaere ano i runga i nga tikanga e whakahaerea ai nga reti me nga moni e puta mai ana i aua rahui, i aua wahi ranei o aua rahui. "Mahi mo te katoa" ko te tikanga o enei kupu i roto i tenei tekiona, me rite tonu ki te tikanga o aua kupu i roto i "Te Ture Mahi Nunui, 1882," me te apiti atu hoki o enei mea, ara, kura mo te katoa, takoto ranga pukapuka mo te katoa, me nga whenua takarohanga mo te katoa.page 15
31. I roto i nga tikanga o tenei Ture, e whakamana nei i te Maori whaitake kua hipa ake nei ona tau i nga tau tekau ma ono, kia ahei ki te mahi i etahi tikanga, ka meingatia ko ia Maori whaitake pera kua hipa ake ona tau i nga tau tekau ma ono kia mana ai tana mahi i taua mea, ahakoa kaore ano kia tae noa ona tau ki te tekau ma ono, mehemea ra kaore i tukuna atu he pukapuka whakaatu atu ki te tangata e tika ra kia matua pataia e ia mehemea kua tae ki te tekau ma ono nga tau o taua Maori me i kore nga tikanga o tenei tekiona, i mua atu i te mahinga pera a taua Maori, haunga ke ia nga mea e mahia tahaetia ana.
32. Ko tenei Ture, haunga ia nga mana mo te hanga ritenga whakahaere, i raro i tenei Ture, haunga hoki ia te tekiona tekau ma wha, tekau ma rima, tekau ma ono, rua tekau ma wha, rua tekau ma ono o tenei Ture, ka mana a te tahi o nga ra o Nowema, o te tau tahi mano waru rau iwa tekau ma rua; ko nga mana mo te mahi tikanga whakahaere, me te tekiona tekau ma wha, tekau ma rima, tekau ma ono, ma tekau ma wha, me te rua tekau ma ono me tenei tekiona o tenei Ture, ka kiia i timata mai te mana i te ra i puta ai te kupu whakaae a te Kawana kia mana tenei Ture.