Pahaoa, Ngatikahukuranui Kereeme (No. 2.)

Ko te whiriwhiringa a te Kooti mo runga i te kereeme a Hikawera Mahupuku me N’Kahukuranui i raro ia ia, Mo te Takapau Poraka. E marama ana ki te Kooti, i mau te mana o tenei whenua kia te Aokauwai 1st raua ko Kaitapapa, i mua ai engari i ngaro to raua mana ki tenei whenua i muri iho o te tukunga a Kaitapapa i tenei whenua ki ona iramutu kia te Aokauwai 2nd raua ko Tumatakokoi kariro te mana o tenei whenua ia raua, no reira ki te titiro a te Kooti, kahore he waahi o te whenua i roto o nga rohe o tenei poraka i mau kia Pupu, kia Hineteuru, kia te Ruatoka, kia Ponehu, ki etahi atu ranei o nga uri a te Aokauwai 1st.

Na mo runga o te take noho tuturu me te ahi karoa ki runga ki tenei whenua. E kitea ana e te Kooti i roto o nga page 54korero o tenei kereeme na nga uri mokopuna a Pupu, a Hineteuru, a Ponehu te ahikaroa ki ruuga ki tenei whenua, a na to ratou noho tuturu ki runga ki tenei whenua me ta ratou tiaki i mau ai tenei whenua i kore ai e riro i nga hapu e noho tata ana ki taua takiwa no reira ki te whakaaro a te Kooti, ahakoa i ngaro to ratou mana, take tipuna, ki tenei whenua i te wa o te tuku a Kaitapapa, otira i runga i ta ratou ahika, kua hoki ano to ratou mana ki runga ki tenei whenua.

No reira kite whakaaro o te Kooti e whai paanga ana nga uri mokopuna a Pupu, a Hineteuru, a Ponehu ki tetahi waahi iti o tenei whenua.

Inahoki kei te aroaro o tenei Kooti nga korero o te nohonga o nga uri a Te Aokauwai 2nd, ki Maungarake tae noa mai ki a Anaru Tuhokairangi i whanau ano ki Maungarake, kei reira hoki ona whare tapu, ko Tumatakokoi kahore i hoki mai ki runga ki tenei whenua i muri mai o te wa i mahue ai ia ia te whenua kia Te Aokauwai 2nd. Koia nei nga take i mataotao ai ratou.

Otira ko nga take kei te whakakaha i nga paanga o Anaru Tuhokairangi ko te whakahokinga a Pene Tuakata ia ia ki runga, ki tenei whenua a na Pene Taukata ano hoki i ata tohu tohu nga rohe o te whenua nei kia ia. Hei tohu hoki tenei e mohiotia ai kei te mau tonu te mahara o nga kaumatua ki te tuku a Kaitapapa. A kei te whakaaetia ano e ratou i taua wa, i muri iho ka riro ki a Anaru nga mana tuku i tenei whenua ki te reti me te kai ano i nga moni.

I puaki mai ano etahi korero i a Hikawera mo ta raua whakawa ko Anaru, i Hurunuiorangi i te tau 1864 or 1865, mo te kore whakaaro o Anaru ki a Hikawera, mo nga moni o te reti o Pahaoa, otira te mutunga iho o tena tautohe, ka whakamaua ano te mana o te whenua nei kia Anaru.

No reira ka kitea i roto i enei take katoa kei te kaha rawa nga take o Anaru Tuhokairangi me ona hoa ki tenei whenua.

Ko te whakataunga a te Kooti kia whakaputaina he ota ki nga uri mokopuna a Pupu, a Hineteuru, a Ponehu i runga i nga ritenga maori mo nga eka 1,000 acres, kotahi mano, a me whakatau ana eka ki te pito rawhiti o te poraka ki te waahi o te whenua e piri ana ki te Poraka o Wainuioru. Me whakaputa anohoki he ota mo te waahi nui o te poraka, kia Raharuhi Anaru ratou ko nga tangata i raro ia ia, me nga uri mokopuna a Kaipaowe raua ko Te Umauma i whakaaetia nei e Raharuhi Anaru raua ko tona papa kia uru ki tenei whenua.