Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

The Himatangi Back Rents (petition of Rairi Rangiheuea and others relative to), together with report thereon by the Native Affairs Committee

[Translation.] — (Nama 1) Pukapuka-inoi a Rairi Rangiheuea me etahi atu e 3

[ko te tohutoro i roto i te reo Pākehā]

[Translation.]
(Nama 1) Pukapuka-inoi a Rairi Rangiheuea me etahi atu e 3.

He pitihana tenei na te hunga e whaitake ana ki Himatangi Poraka i Manawatu, e tono ana kia utua etahi moni o nga reti i tangohia e te Petatone i te mea e whakahaere ana ia i te hoko o te Poraka o Manawatu Rangitikei. Ko etahi o aua moni reti e kiia ana i tika kia utua i runga i te riiha a te Ropitini i taua Poraka kaore ano kia utua ki nga tangata e whaitake ana ki taua wahi. E tono ana hoki kia utua te moni itareti i runga i aua reti.

E mea ana to koutou Komiti i te tau, 1864, i te mea e tu ana a te Petatone hei Komihana hoko whenua i herea e ia nga reti o nga whenua i roto i te Poraka o Rangitikei-Manawatu, i te mea e whakahaerea ana te hoko o taua takiwa.

Ko tetahi o aua riihi na Kapene Paraki Ropitini mo tetahi whenua ko nga rohe e ahua rite tonu ana ki nga rohe o Himatangi, e rite ana hoki te rahi o aua whenua, ko nga moni o taua reti i te wa i oti ai te hoko o te Poraka nui o Manawatu-Rangitikei i tae ki te £500 (rima rau pauna).

Ko enei tangata e whai-take nei ki Himatangi i raro i te Karauna Karaati, ko aua tangata ano ko nga kaiwhakakapi ranei o aua tangata i whaitake ra ki Himatangi i raro i nga tikanga Maori. Ko taua riihi kia te Ropitini i hainatia e etahi o nga tangata i whakaritea e to ratou hapu i whai take ra ki taua whenua i raro i nga tikanga Maori.

Kahore i whakaae te hunga e whaitake ana ki taua whenua ki te hoko o te Poraka o Rangitikei-Manawatu, wehea ketia ana o ratou paanga i te wa i hokona ai taua Poraka.

Ko nga reti o te riihi a te Ropitini i utua tonutia ki te hunga i whaitake ki taua whenua i runga i te tikanga Maori i mua atu i te herenga o aua reti.

I te 17 o Oketopa, 1869, i karangatia he hui e te Petatone Komihana Hoko Whenua kia tu ki Rangitikei, kia utua ai e ia nga reti i herea e ia, a utua ana e ia i runga i te huarahi kua whakaritea e ia, tukua ana aua moni me nga hua tae aua ki te £4,699, ki nga iwi o Rangitane, Ngatiapa, me enei hapu o Ngatiraukawa, ara—Ngatikauwhata, Ngatiparewahawaha, me Ngatikahoro.

Ko te hapu o nga Kai-pitihana kaore i uru ki nga hapu e toru i utua ra e te Petatone, engari he hapu ke ratou nei no Ngatiraukawa, kaore hoki etahi o ratou i tae atu i te 17 o Oketopa, 1869, ki taua hui kaore hoki ratou i tango moni o aua reti.

Ko nga pukapuka i te tari o te Minita mo te taha Maori e whakaatu ana i te utunga o nga moni katoa o aua reti me te £500 hoki o te riihi a te Ropitini e £66 anake e toe ana kia utua, engari kaore he ingoa o nga tangata o Himatangi i roto i nga pukapuka whakaatu i te utunga o aua moni.

I te wa i whakaritea ai ki tukua he Pire hei whakahoki i Himatangi ki nga tangata e whai take ana, i whakaae a te Pura te kai-whakahaere mo te taha ki nga Maori kia kaua e utua aua moni o nga reti i te mea ka whakahokia taua whenua, ko enei k [sic] pu e whai ake nei nga kupu i roto i taua Pire i te tukunga mai ki te Kaunihera i whakakore i aua utu reti: "Me kaua e utu nga reti, nga mea e puta mai ana, nga oranga, me nga moni rima rau pauna ranei i utua ki te Kawanatanga o te Porowini o Poneke, me nga hua ranei i runga i aua moni." Whakakorea ana e te Komiti aua kupu o te Pire, ki ana a Te Porena te Minita mo te taha Maori o taua wa, me wehe ke taua tono reti me te tino putake o te Pire.

Ahakoa te whakaae o te rarangi matua korero o te Pire ki te whaitaketanga o nga Kai-pitihana ki Himatangi, na te tohe ano o nga Kai-pitihana, me te pau o a ratou moni katahi ano ka hoki te whenua kia ratou.

No reira ka tono atu to koutou Komiti kia utua katoatia e te Kawanatanga nga reti i herea ra me nga itareti i runga i aua moni, kia ata whakaarohia hoki e te Kawanatanga i runga i te ngakau aroha me te ngakau nui mehemea ranei e tika ana kia utua nga moni a nga Kai-pitihana i pau i runga i ta ratou whakahaere i o ratou take.

31 Akuhata, 1883.

Te Retimana,
Tiamana.