.jpg)
Reports of meetings on Māori church matters, 1873, 1895, 1897, 1898, 1899, 1900, 1902, 1909.
[I mine te tuaono o nga Hui Nui o te Hahi Maori o te Pihopatanga o Akarana ki te wharekura i Tipene. Panera, Akarana, i te Paraire Hanuere 4, 1895]
I mine te tuaono o nga Hui Nui o te Hahi Maori o te Pihopatanga o Akarana ki te wharekura i Tipene. Panera, Akarana, i te Paraire Hanuere 4, 1895. Ko te karakia whakapure i te Wharekarakia a te Pihopa. Ko te Ohaohatanga, £1 16s. 6d., i tukua mo te perehitanga o nga mahi o te Hui. Muri iho, ka noho te Hui ki Tipene, a ka oti te karangaranga nga ingoa o nga mema, me te inoi, ka kiia e te Upoko he Hui e rite ana ki ta te ture i whakatakoto ai. Ka tu a te Pihopa ki te korero, a koia na tana whaikorero:
Ka nai taku manawareka mo te tokomaha o nga minita maori me nga reimana ka tae mai ki tenei wahi tawhiti, i nga kaainga maha ki tenei Hui a te Hahi Maori o te Pihopatanga. I noho atu to tatou minita kaumatua a Rev. Hohepa Matiu, he pehanga na te koroheketanga. He tamariki nana etahi o a tatou minita Maori. Ko tetahi atu o nga minita kaumatua, ko Rev. Hohua Moanaroa, i araia e te mate te tae mai ai. He mea whakapouri te nohonga atu o nga minita ia ratou e noho ana tona kotahi, tona kotahi, ki tona pariha, ki tona pariha, a ekore e kitekite i nga hoa minita. He oranga ngakau te taenga mai o Rev. Wiremu Turipona, ahakoa tana kopa. A te Ratapu e haere ake nei whakarikonatia ai tetahi hoa mona. Tetahi mea whakapouri, ko te ngaronga atu o etahi o nga mangai reimana. Kahore e tika kia waiho ma nga minita anake e whakatakoto tikanga ma te Hahi. Ahakoa ngaro atu etahi o nga reimana tawhito, tenei te koa ana te ngakau mo te urunga mai o nga mema o etahi takiwa hou—he takiwa ka tahi ka tuku mai i nga mema—Ko taku e matenui nei kia kaua rawa tetahi kaainga o te Pihopatanga, puta noa, puta noa, e hapa i te mema a ko ake nei. A tenei ake minenga o te Hui Topu, tera pea e tae mai he mema mo Waitara mo Parihaka hoki.
Tenei tatou te titiro matatau atu ana ki te mahi a o tatou hoa a Revs. Taimona Hapimana rawa ko Nikora Tautau i whakaritea nei e au kia haere ki Waikato. Ko te rua tenei o nga tau i mahi ai raua ki ena iwi i whakarere nei i te karakia i te wa o te whawhai. Ma raua e whakaatu kia koutou nga hua o ta raua mahi.
Tena pea etahi o koutou kua rongo kua puta he tikanga whakahau i nga Pihopa o te Porowini o Niu Tireni kia tahuri nga tangata o te Hahi ki te inoi, ki te kohikohi oranga hoki, mo nga karere o te Hahi ki te hunga e noho kuare ana ki te Rongopai. Na, aua iwi e noho nei i te pouritaaga, to tenei Pihopatanga, timata ki te Awamutu tae noa ki Parihaka—ko nga iwi mangumangu o Meranihia o Niu Kini. Ko ta matou e tumanako ai, mehemea ka rite tana tono a nga Pihopa, ka whai oranga mo etahi atu minita mo ena takiwa o ta tatou motu. Kahore he minita Maori o te Atirikonatanga o Taranaki. Ko Rev. F. T. Peka te kaitirotiro i nga Maori o tena takiwa, otira e huia ana tana mahi Maori ki te mahi pakeha. Ko taku e hiahia nei kia noho he minita Maori hei hoa mona.
page 5
Kua pahure te taima e titiro ai te Hahi Maori ki Ingarangi ki te oranga ma ratou. Ka mutu ta te Komiti tono Mihanare o te Hahi o Ingarangi te tuku nioni mai ki konei, me te tuku minita mai. E ahu ki ana te mahi o taua Komiti atawhai ki etahi atu o nga iwi o te ao kahore nei ano i whiwhi ki tena tino taonga. Kua kaumatua te Hahi Maori inaianei, a ma koutou ano e rapu he oranga ma koutou a nga ra e haere ake nei. Kua rongo koutou i te haerenga o tetahi o a tatou Pihopa, ara, o Pihopa Tuati ki te kawe i te Rongopai ki nga Mahometana o Pahia; a ko taua Komiti ano hei whangai i a ia. I te minenga o te Hui o te Hahi Maori ki Ohaeawai i te tau 1894, i puta taku tono ki nga tangata whaiwhenua kia motuhia mai tetahi wahi o a ratou whenua mo te Hahi hei whakaranea i te oranga mo nga minita Maori. Na he tono ano tenei naku, me te mahara ake o toku ngakau, ka whakaritea mai e koutou, ka whai tikanga tena tono aku. Kotahi tekau ma rima nga minita Maori o tenei Pihopatanga, a ko a te Ratapu nei ka whakaminitatia tetahi atu. Ka tahi ka pena te tokomaha o a tatou minita.
Ko a Hanuere 31 noho ai te Hinota Nui o tenei Porowini ki Nerehana (Nelson). Ko reira whakaaria ai te tono a te Hinota o Akarana, he mea whakahau mai na te Hui o te Atirikonatanga o te Waimate, kia hanga mai he tikanga e uru ai nga Mangai reimana Maori ki nga Hinota Pihopatanga, me te Hinota Nui. Ki mua mai o taua minenga o te Hinota Nui ka whakamotuhia he Pihopa mo Waiapu ki Nepia me tetahi mo Weringitana ki Poneke. E whaitikanga nga tangata katoa o te Hahi, ahakoa pakeha, Maori ranei, ki ena Pihopa tokorua, na kona i tika ai kia puta ngatahi a tatou inoi ki te Atua kia tukua iho Tona manaakitanga ki a raua. Tena hoki, me puta tahi a tatou inoi mo ta tatou hoa ka whakarikonatia a te Ratapu nei, kia riro mai i a ia te ngakau whakaiti, kia ata matau ai ia ki taua kahakore, a ma reira ka anga tana rapu i te kaha mona i te Putake o te Kaha, kia pono ai tana mahi i te mahi ka karangatia nei ia.
Kia tau te manaakitanga a te Atua ki runga ki nga mema o tenei Hui kia whaitikanga ai tenei mahi a te Hahi, kia hira ai te kororia o te Atua.
Whakaaria e Atirikona Karaka, tautokona e Rev. W. Hoete Matete — E whakapai ana te Hui ki te whaikorero a te Upoko. a e tono ana kia perehitia ki te pukapuka o nga Mahi a te Hui.
Whakaaetia ana.
Whakaaria e Rev. Wiki te Paa, tatokona e Rev. W. H. Matete—Ko Rev. Matiu Kapa hei kaituhituhi minita.
Whakaaetia ana.
Whakaaria e Atirikona Karaka, tautokona e Rev. M. Kapa—Ko Hohepa Paraone hei kaituhituhi reimana.
Whakaaetia ana.
He patai, Rev. W. H. Matete—Kei te pehea nga kakahu mo nga Kaikarakia i whakaetea e nga Hui o mua ake nei?—Whakahoki—Kei a ratou ano te tikanga mo ana kakahu.
He patai, Rev. Reihana Ngatote—E ahei ranei nga minita Maori te nehu i nga tupapaku pakeha me reo Maori te karakia? Whakahoki—Ae; erangi kia puta mai te tiwhikete whakaaetanga a te Kawanatanga.
Whakaaria e Nikorima Poutotara, tautokona e Ranapia Mokena—He tono ki nga kaumatua ma ratou e whakahou te whare o te minita o Hauraki.
Whakaaria e Ekana Wharakura, tautokona e Rev. W. H. Matete—E tono ana tenei Hui ki nga Kaitiaki whenua o te Hahi kia whakahokia a Hopuhopu ki nga Maori.
Whakaaetia ana.
Whakaaria e Anaru Ngawaka, tautokona e Nutana Taurere—Nga Hui a te Hahi a muri ake nei, kaua e whakatata mai ki nga taima horerei, i te he o te haere o nga tima.
Whakaaetia ana.
He patai, Rev. M. Kapa—Kei te pehea te kupu a te Hinota Pihopatanga mo te tono a te Hui o te Hahi o te Atirikonatanga o te Waimate kia rapua mai he tikanga e uru ai nga Mangai reimana Maori ki nga Hinota Pihopatanga, me te Hinota Nui ano hoki? Whakahoki—Kua whakaae te Hinota Pihopatanga, a, ki taku mahara, ka whakaae ano te Hinota Nui.
Whakaaria e Rev. M. Kapa, tautokona e Nutana Taurere—Kia tukua mai e nga minita katoa nga ingoa o nga Kaikarakia kua mate, kua whakarere ranei i o ratou tunga, me te tuku mai hoki i nga riiwhi.
Whakaaetia ana.
Whakaaria e Keepa Wharewhiti, tautokona e Paratene Kapa—He kupu ki nga Pihopatanga katoa o Aotearoa nei, kia kohia he moni hei oranga mo nga minita o Waikato.
Whakaaetia ana.
He pitihana na Meinata Arapeti me nga tangata o Parirauewha kia whakahokia nga moni tahua minita ma ratou e tiaki.
Kahore i whakaaetia.
Whakaaria e Rev. W. Turipona, tautokona e Rev. W. H. Matete—Ki Hauraki te Hui nui a te tau 1898.
Whakaaetia ana.
Whakaaria e Nutana Taurere, tautokona e Anaru Ngawaka—Kia whakaturia e nga minita he kura Karaipiture mo nga kaikarakia i nga Hatarei.
Whakaaetia ana.
Whakaaria e Paratene Kapa, tautokona e Keepa Wharewhiti—He tono tenei ki a te Pihopa kia kaua a Revs. Taimona Hapimana raua ko Nikora Tantau e noho nei i Waikato, e nekehia-keetia a pau noa nga tau e rima.
Whakaaetia ana.
Whakaaria e Rev. W. te Paa, tautokona e Rev. M. Kapa—He kupu whakahau tenei ki nga mangai reimana kia kaha ratou te tautoko i nga tikanga kohi moni e whakaritea ana e nga Hinota.
Whakaaetia ana.
Whakaaria e Rev. Hone T. Papahia, tautokona e Rev. N. Tautau—He kupu mihi tenei na te Hui ki a Atirikona W. L. Wiremu mo te matenga o tona hoa wahine. He whaea tupu hoki taua wahine ki nga tangata me a ratou wahine me nga tamariki o te Kareti i Kihipona. Ma te tumuaki e tuku atu taua mihi.
Whakaaetia ana.
Whakaaria e Rev. H. T. Papahia, tautokona e Rev. W. H. Matete—E hari ana tenei Hui mo Atirikona W. L. Wiremu ka meinga nei hei Pihopa mo Waiapu. E matau tonu ana hoki te Hui ekore ia e ngoikore ki te rapu tikanga e tupu ai te Hahi Maori.
Whakaaetia ana.
Whakaaria e Mehana Tuhoro, tautokona e Rev. N. Tautau—He tono tenei ki te Tumuaki kia whakaae ia ki tu he Hui mo te Atirikonatanga o Waikato, me mine ki Otorohanga a Aperira, 5, 1896.
Whakaaetia ana.
Whakaaria e Rev. Herewini Paerata, tautokona e K. Wharehiti—He mihi tenei na te Hui ki a Rev. Hohepa Matiu, o Kaitaia, mo te roa ona e takoto mate ana i te kaumatuatanga.
Whakaaetia ana.
Whakaaria e Rev. W. te Paa, tautokona e Rev. M. Kapa—He tono tenei ki nga Pariha katoa o te Pihopatanga, kia homai te rima hereni e ia Pariha, e ia Pariha, mo te perehitanga o nga Mahi o te Hui.
Whakaaetia ana.
Whakaaria e Rev. R. Ngatote, tautokona e Rev. M. Kapa—E whakapai ana tenei Hui ki a Mihi Wira mo te mau roa o tona aroha ki te Hahi Maori.
Whakaaetia ana.
Whakaaria e Rev. W. te Paa, tautokona e Rev. W. H. Matete—He kupu whakapai na tenei Hui mo te urunga mai o Ekana Wharakura ki tenei Hui.
Whakaaetia ana.
Whakaaria e Rev. M. Kapa, tautokona e Mita te Tai—E whakapai ana tenei Hui ki a te Mete raua ko Mihi Mete mo te pai o ta raua atawhai i nga mema o tenei Hui.
Whakaaetia ana.
Ko Waimamaku te Hui o te Hahi o te Atirikonatanga o te Waimate a Pepuere 1896. Me paanui ra waho atu te ra.