Publicly accessible
URL: http://nzetc.victoria.ac.nz/collections.html
Copyright 2008, by Victoria University of Wellington
Prepared for the
All unambiguous end-of-line hyphens have been removed, and the trailing part of a word has been joined to the preceding line. Every effort has been made to preserve the Māori macron using unicode.
Some keywords in the header are a local Electronic Text Collection scheme to aid in establishing analytical groupings.
Whakaingoatanga.
Matua-korero.
He Ture hei whakatakoto Tikanga mo nga Kaunihera i nga Takiwa Maori a hei whakatakoto Tikanga hoki mo nga Mahi o aua Kaunihera.
No Te Mea kua maha noa nga tononga mai a nga tangata Maori o nga wahi o te Koroni kaore ano kia whakakorea nga take Maori ki te whenua kia whakaturia ki roto ki aua takiwa tetahi ritenga marama hei whakahaeretanga tikanga ma ratou mo roto i aua takiwa he ritenga e taea ai e ratou e aua Maori ano te whakatakoto i etahi tikanga whakahaere i nga mahi o to ratou takiwa ake ano me nga tikanga i roto i a ratou ake ano hei oranga hei tikanga mo ratou ki ta ratou e mohio ai e kite ai: No te mea hoki he tikanga ia e whai matauranga ai aua Maori e pai ai hoki ratou mehemea ka whakaaetia ka whakahauhautia aua hiahia tika o ratou: No te mea hoki hei mea whakaputanga mo enei mea e tika ana kia whakaritea he tikanga e taea ai te whakatu i etahi hunga Maori pooti i roto i aua takiwa mo aua tikanga kua kiia i runga ra kia whakataua hoki he mana ki a ratou e ahei ai ratou te whakatakoto i aua tikanga whakahaere e mana ai hoki aua tikanga:
Na tenei ka hanga e te Runanga Nui o Niu Tirani kui huihui nei ki roto ki te Paremete i runga hoki i te mana o taua Runanga nga ritenga kua tuhia ki raro nei:—
Te huinga tuatahi o te Kaunihera ka huia i te ra me te kainga i roto i te takiwa e whakaritea ai e te Kawana; a kei aua huihuinga katoa mehemea kei reira te Perehitene ko ia ano hei Tumuaki, a ka whai pooti ano ia. Ki te mea ka rite tonu nga pooti i tetahi taha i tetahi taha i runga i tetahi tikanga e korerotia ana i roto i te Kaunihera e ahei ano te Perehitene kia tuaruatia tana pooti kia riro ai te tikanga ki tetahi taha anake, kei tarewa tonu.
Ki te ngaro atu te Perehitene e tika ana kia pootitia i roto i nga mema o te Kaunihera tetahi o ratou ake ano hei Tiamana mo taua huinga.
E ahei ano te Perehitene ki te whakarere i tana mahi, engari me matua tuhituhi atu e ia tetahi Pukapuka whakaatu ki a te Kawana. A ki te whakarere ia i tana mahi ki te ngaro atu ranei ia i te takiwa i nga marama e ono, ki te pekerapu ranei, ki te mahi hara wheroni ranei, tetahi atu hara kino ranei, hei reira me kore ia i roto i taua Kaunihera.
(Te tikanga o te kupu nei o te "pekerapu," he tangata kua tino rawa kore kua tino he. Ko te hanga e taimaha rawa nei te tangata i nga taonga a nga tangata i a ia, a te taea te whakarite. Te tikanga o te "hara wheroni," ko nga hara nui, whanako, kohuru tangata, aha atu pera).
Mo te pehanga kia ngaro etahi ritenga kino a te Maori e mate ai te tangata; a mo te hoatutanga hoki i etahi tikanga hei whakakapi e tika ai he oranga mo te tangata mate, he whiu hoki mo te hara, i nga meatanga e tangohia ana inaianei ko aua ritenga tawhito hei tikanga, ara ko te muru ko te aha atu.
(Te tikanga o te kupu "heretitamete," he whenua Karauna Karaati, he whenua tuku mai na nga matua, he mana he rawa ranei e puta mai ana ki te tangata no runga i te whenua.)