Publicly accessible
URL: http://nzetc.victoria.ac.nz/collections.html
Copyright 2008, by Victoria University of Wellington
Prepared for the
All unambiguous end-of-line hyphens have been removed, and the trailing part of a word has been joined to the preceding line. Every effort has been made to preserve the Māori macron using unicode.
This text has been modified from its original form to enhance readability. The text originally contained facing page translations which have been reorganised into two seperate texts
Some keywords in the header are a local Electronic Text Collection scheme to aid in establishing analytical groupings.
-->
Ki te whakaae katoa te Iwi ki enei korero e mau nei, katahi ka takoto hei tikanga mo te Iwi ki a ratou whaka-tangata-Maori.
Na, ko nga hara hei whiu ma te Kai-whakarite, ko enei e mau nei:
Ko te patuhuhua-kore i tetahi tangata kia mamae.
Ko te Utu, kaua e neke iho i te
Ko te Tahae.
Ko tetahi wahi o te Utu, hei te Utu o te taonga pera ina hokona. Ko tetahi wahi, ko te Utu mo te He. Ko te Utu mo te He, kaua e neke iho i te
Ki te hoki te taonga i tahaetia ki te tangata nona taua taonga, me Utu, ko te Utu anake mo te he.
Ko te mea a tetahi tangata i runga i te ngakau kino, i kino ai te Whare ranei, te Kakahu ranei, nga Rawa ranei, nga kai ranei a tetahi atu tangata.
Me titiro te nui o nga hanga i kino i te meatanga a te tangata, kei te utu o nga hanga pera ina hokona te tikanga. He kai e tupu ana, me titiro ki te utu o nga kai pera ina tae ki te hauhakenga, a ka hokona i reira. Ko tetahi wahi tenei. Na, ka tapiritia mai ano hoki tetahi wahi hei utu mo te he: kaua e neke iho i te Rua tekau Hereni, kaua e neke ake i te Kotahi tekau Pauna.
Ko te utu mo enei Hara kua oti nei te tuhituhi, ara, te wahi i meinga hei utu mo te he, he mea ano, ka riro katoa i te tangata nana te whakawa; he mea ano, ka riro katoa ma
Erangi, ko te utu mo te taonga i tahaetia, mo te hanga ranei i kino i te meatanga a te tangata, ka hoatu katoa tera ki te tangata nona taua taonga i tahaetia, taua hanga ranei i kino.
Ko te kai i te waipiro; ko te whangai hoki i te tangata ki te Waipiro.
Ko te utu, kaua e neke iho i te
Ko te kai i nga kai pirau, i te kaanga-wai ranei, i te kotero ranei, i te aha ranei. Ko te whangai hoki i tetahi atu tangata ki tetahi o aua Kai pirau; Ko te taka i te wai hei kopiro hei takotoranga mo te kai pera.
Ko te utu, kaua e neke iho i te
A, kei te whakapumautanga o te Hara pera, ma te Kai-whakarite e whakaatu ki te Runanga, ma te Runanga e mea kia whakangaromia taua kai, aua wai kopiro ranei.
Ko te moe puremu i te hoa wahine a tetahi tangata.
Ko te utu, kaua e neke iho i te Rua tekau Pauna.
Kei te mea kua marenatia tikatia, kaua te utu e neke iho i te Toru tekau Pauna.
Na, ko enei hara, ka riro katoa te utu ma
I mua, i rere ke te tikanga a te Pakeha mo te Puremu. Ko nga utu i riro ma te tangata nana te wahine. No muri nei, ka kitea, e kino ana tera. He mea kino hoki tenei, kia waiho te puremu o te wahine hei whakawhiwhi i tona tane ki te moni. Na konei i kore ai tera tikanga, a takoto ke ana inaianei.
10. Tenei ano hoki etahi mea hei whakarite ma te Kai-whakarite, ara, he Whakawa Moni, Taonga ranei.
He tini noa iho nga tikanga o enei mea whakawa. He penei etahi:—
Tenei ano hoki etahi. He mahi he na tetahi tangata, he mahi whakaarokore ranei, engari, kahore i meatia i runga i te ngakau kino, a na taua meatanga ka pau nga kai a tetahi atu tangata, ka kino ranei ona rawa, aha ranei, aha ranei.
Kei enei tu Whakawa, ekore e meinga tona take i tupu ai hei Hara. Engari, he tautotohe kau. Ki ta tetahi, kei a ia te tika; ki ta tetahi, kei a ia.
Kei te whakaritenga i nga Whakawa penei, mehemea ka kitea e he ana ta te tangata nana te whakawa. heoi ano, kua mutu. Erangi, mehemea ka kitea kei te tangata e whakawakia ana te he, na, ka whakahokia ki tera tona taonga, moni ranei,
11. Ki te mea he rawakore te tangata i whakawakia, kaua e pakeke te tikanga ki a ia mo te whakaputanga i nga moni, erangi, waiho mo te ngahuru, mo te wa e hauhake ai ia i ana kai—mo tera tau ranei.
Kaua te tangata e murua. Engari, ka kitea e whakauaua ana te tangata ki te utu, a roa rawa, kahore kia utua, hei reira ma te Kai-whakarite e mea kia tangohia marietia etahi o ona taonga, kia hokona nuitia, i te tirohanga a te iwi. Na, me tango nga moni utu o aua taonga hei whakarite, a ki te ai toenga me whakahoki ki a ia.
Ko te Ko, Kaheru, Toki ranei, ko nga mea hei mahi kai mana i tenei ra i tenei ra, kaua e tangohia. Ko nga kakahu e mau i te tangata, me nga kakahu moenga, kaua e tangohia.
12. Ki te pouri te ngakau o te tangata ki te taimaha o te utu i karangatia e te Kai-whakarite ratou ko ona Hoa, ki te mea hoki tona whakaaro, ko te utu i nui rawa ake i te he, na, ka tukua he putanga reo mana ki a
Ma te Kawana e tono tetahi Kai-whakawa Pakeha ki te whakataki i nga kainga katoa, i tenei takiwa i tenei takiwa, hei whakarongo i nga
Otira, e kore e tukua te tangata i whakawakia kia pupuri i te utu i whakaritea kia utua e ia, i runga i tona whai-reotanga ki a te Kawana.
Mehemea kahore i neke ake i te Kotahi tekau Pauna te moni i whakaritea kia utua, ekore e tukua he putanga reo ki a te Kawana ma te tangata e whakawakia ana.
13. Ko nga mea whakawa katoa e homai ana ma te Kai-whakarite e whakarite, ma ratou ranei ko ona Hoa, me tuhituhi katoa ki tetahi pukapuka whakamahara, me te whakaritenga i whakaritea ai; tenei mea me tona whakaritenga, tera mea me tona whakaritenga, me nga moni hoki i utua mai.
Ko tenei pukapuka me tiaki pai, me whakakite hoki ki te Kai-whakawa Pakeha e tonoa atu e
Ko nga Moni utu-hara, e kiia nei ma
Ka taka te tau, ka huihui te Runanga ki te whakarite i te wawahanga o nga moni. Ko etahi me wehe atu ma te Kai-whakarite; ko etahi ma nga Hoa; ko etahi mo te
Ka taka atu tetahi atu tau, me pera ano, pera tonu, ia tau ia tau.
Otiia, kaua e pakaruhia wawetia te moni, engari, ma te Kawana ano e whakaae ki ta te Runanga i whakarite ai. Ko ta te Kawana hoki ko ta te Kuini.
Heoi ano.