Publicly accessible
URL: http://nzetc.victoria.ac.nz/collections.html
Copyright 2009, by Victoria University of Wellington
Prepared for the
All unambiguous end-of-line hyphens have been removed, and the trailing part of a word has been joined to the preceding line. Every effort has been made to preserve the Māori macron using unicode.
Some keywords in the header are a local Electronic Text Collection scheme to aid in establishing analytical groupings.
I te 13 Aperira, 1893, 10 karaka ka noho te whare Kote mahi tua tahi i whaka ritea i tenei nohoanga, kote Rapu i te Tika ite he ranei o nga
Nuku hia ana te whare mote Mane 17 o nga ra, kia whai taima mote Komiti, ka tuku a hoki te korero ki nga iwi i te marae, I pau katoa taua ra inga iwi, ko nga korero whakakaha Tautoko hoki. I te whakaro, kia ahu i runga i te nei tikanga, ara I runga tonu i te wahi tuatahi tuarua o nga kupu i Puta ia te Hara te Tumuaki i te whaka puare tanga ai o te whare, i te 11 o nga ra.
Menga kupu whaka marama o Mangakahia, kinga Rangatira ki nga Hapu Menga iwi i hui kite Marae, ara mote tikanga o tenei Kotahitanga, e whaka haerea nei i raro i te Tiriti o Waitangi.
O tira konga kupu onga Rangatira i taua ra, i whai tonu i runga inga kupu ate Haara, te Tumuaki ara i te kaha i te ua ua i te Manawanui mo tenei Kotahitanga kia Pumau.
I runga i tetahi motini i panuitia e
I noho tenei Komiti kite whahahaere i tenei putake ki
I te puaretanga ote Paremata ka tu a
No te Turei, 11 Aperira, 1893, i te toru karaka o te ahiahi ka Puare te Paremata o te Kotahitanga i raro i te Tiriti o Waitangi.
Pahi o te toru karaka ka hui nga tangata kite wahi kotahi E wha tekau pea Iari te matara tanga i te whare Paremata, He mea arahi atu e te Peene a
Ka tu mai te Tumuaki, ka whakapai ki nga mema mete iwi katoa, ka mea kia ora nga mema, menga iwi o nga motu e rua kua hui mai nei kite Waipatu.
Kia o ra ano hoki nga iwi kaore nei ano i uru mai, ki tenei tikanga i runga i nga Motu e rua o Aotearoa mete Waipounamu, kia ora tahi tatou, kupu tuarua.
Kia manawanui kia kaha kia ua ua ko tenei mahi, i waiho e nga tupuna, mo tatou he mahi kau ta tatou, kaua e hoki atu kinga mahi Kawanatanga, e whaka patia nei kite moni kia manawanui, ki tenei mea hei o ra ranei, mo tatou hei pehea ranei.
Huihuinga tua toru kote tunga tua toru tenei o te Tiriti o Waitangi, a kote tu-unga tua rua ote Paremata, ote kotahitanga o te iwi Maori, o Aotearoa mete Waipounamu, i tu ai te kawanatanga, i whakaae tia i te 17 o nga ra o Hune 1892, e te 81 mema o nga wahi katoa o nga motu e rua, i raro i te mana o te Ture, i whaka pumau tia. e te komiti i tu ki Waitangi, i te 20 o nga ra o Aperira, 1893, komiti i tu ki Waitangi.
Kua whaka tuhera tia nei i tenei ra 11 o nga ra o Aperira. 1893, ko ahau ano hoki te Tumuaki, i muri mai ia
He oi ka mea tia nei e ahau e nei kupu, i te whaka Puare tanga oto tatou Paremata.
E nga Rangatira hui hui ote whaka kotahitanga, ote iwi maori, o te Runanga Ariki, mete Runanga Nui, kua hui hui mai nei koutou, kite wahi i whakaritea, hei tu-unga, mo tenei Paremata, he nui te Honore kua homai nei e koutou ki a au, kia waiho maku e whaka puare, tenei tu-unga oto tatou Paremata. No reira ka tuku atu nei ahau i taku whaka moemiti ki nga Rangatira-tanga o nga motu e rua, kua hui hui mai nei kite Waipatu kite whaka kaha kite Tautoko, inga tikanga katoa e tu ai te mana Kawanatanga motuhake, o te iwi Maori.
Kia kaha hoki koutou kite whakahaere, inga tikanga, e oti pai ai, te kotahitanga o nga iwi Maori o nga motu e rua, Aotearoa mete Waipounamu.
I runga koki i toku rongo kite whakaaro anga iwi o tera taha ara te Waipounamu ki te whakatu i a Taiaroa hei Mema mo tonei Runanga, ara hei whaka haere inga tikanga e kaha ai te tu o to tatou kotahitanga a, he nui atu te ohonga o ku i toku rongo nga ai kua tu a ia.
E whaka whetai ana hoki ahau kia i a mo a i kaha ki te awhina i tenei tikanga me ona hoa Rangatira hoki e noho nei tatou, me ra hoa Rangatira. E noho maira i te Waipounamu.
He oi aku kupu kia ora koutou mate kai tau toko o nga mea katoa e tuku mai he kaha he Manawanui he Rangi marietanga kia koutou.
Na Heta Te Hara te Tumuaki.
kaore he motini turaki kawanatanga, e mea. atu ana ahau kia tukua kia matou tetahi whakaaro mo etahi hoa mo matou. I motinitia e te whatahoro i tautokotia e
Hapukuku Moetara—E pera ana ano ahau mona, i te mea na ana i mau ake tenei mahi ki a matou. Otira me titiro e tatou tetahi tikanga e tae mai ai ia ki konei.
Ka nukuhia mo te 10 a.
Ka tu te Pika (
I te puaretanga ka oatitia etahi o nga mema ote runanganui me etahi ote runanga Ariki. I muri i tena ka tu a
Nukuhia ana te whare mo te
Ite tuheratanga ote whare ka tu
I muri i tenei ka tu a te
Ka tu a Tamahau ka mea e tautoko ana i te kupu whakarite he ra mo te kokiritanga inga pire menga motini.
Ka tu a Taiaroa te mema naana te motini ka mea E pai ana ahau.
Ka nukuhia te whare mo te 7
I muri i tenei ka tu a
Kua marama katoa nga ara i te pirimia tawhito i roto i ona whakama rama i waho, kaati e pouri ana ahau mona i kore i roto i tenei tuanga.
Whatahoro (pirimia). E mihi atu ana ahua kia koutou kua tae mai nei. E mea atu ana ahau kia koutou kia kaha te mahi, i te mea kei a koutou ano te mana e tika ai te mahi, E mihi atu ana hoki ahau kia Taiaroa raua ko kapa i tae mai nei ki konei ki te mahi tahi me tatou a ki te whakaatu mai hoki inga mahi ote Paremata, ko raua hoki nga mea e tino mohio ana kinga tikanga e mahia nei mo tatou e te Paremata. Ko taku mahara konga Rangatira i hui mai nei hei noho i tenei nohoanga, kaati i runga i te mea kua whakaturia ko ahau e pai ana. Kaati kei te tama riki ano ahau mo runga i enei tikanga. e mea atu ana ahau kia kaha nga mema ki te mahi.
Tenei kua tu tetahi komiti i waenganui ia tatou, ko nga mahi i hiahiatia kia mahia me haere ki taua komiti ite tuatahi ma taua komiti e hoatu ki te whare. Ko nga motini katoa menga pire me tuhi ki runga i te pepa nui, me mangu. Kaore e pai kia homai a waha te motini. Ko te take i penei ai kia takoto ai nga motini menga pire mo enei tau e tu mai nei. Me mau ano te ingoa ote kai-tono. Kaati i te poto o nga haora i homai mo te kawanatanga ko enei anake nga mea i oti. Ko nga motini katoa e whakatakoto i naianei.
Ko nga tangata i whakatakoto motini koia enei e mau ake nei nga ingoa.
I tu ano a Tamahau i whakamarama ko nga motini roroa me perehi i te mea e titiro ana ahau he tino motini ta Taiaroa. Haunga nga motini potopoto.
Ka a mea Tamahau, "Ko te take i penei ai ahau, he hiahia noku, kia tae mai he kape ki au. Tiamana i te mea kua pau mai a koutou korero e mea atu ana ahau ka nukuhia tenei whare mo apopo 10 a.
Ka puare te whare, ka mea
Pika (
Whatahoro, E mea ana au me unu e Mangakahia tenei kupu ana ara kaore ona hiahia kia noho ia I runga i etahi noho anga o enei whare e rua.
I te puaretanga ote Whare i te 7
Ka tu a Tamahau ku mea, kaua e tahuri e turaki i te Kawanatanga: ite mea e rua haora tonu e tu ana ki te Whakahaere i enei tikanga. Engari kia pai kia ata haere te mahi. I muri i tenei ka tu te Pirimia (Whatahoro) ki te whakamarama i te raruraru. Ka mea ko tenei raruraru na te reta mai o tera whare e mea mai kia whakaturia a
Ka puare te whare ka panuitia nga ture mo te mahi a te whare.
Motinitia atu ana e Taiaroa kia tukua ko nga Ruai o te whare o raro ano hei ture mo te whare
Ka tu te Pika (Tikao) ka mea, "Kua tae mai te Tiiti a
Ka mutu tena ka panuitia mai e te
Ko taua komiti na te kawanatanga i
Nukuhia ana te whare i runga i te
Kaore i noho te nuinga o nga mema.
I haere te komiti whiriwhiri inga
Ka homai ko ta
A paahitia ana tenei take e te pooti awaha.
Ka tuhera te whare ote Runanga Ariki katu. Te Hone. Pika, a Hone, Mohi, Tawhai, ka whai korero ki nga honore mema o te whare Ariki kia ora koutou E whakapai atu ana ahau kia koutou mo ta koutou kawenga ia hau hei pika ka taea ranei e ahau kaore ranei otira ka taea e ahau e mea ana hoki ahau kia pai ta tatou mahi kia kaha kaua to tatou kawanatanga e tukua ki raro ka penei tia mai hei hanga noa iho ta te Maori mahi koia ahau ka mea ai kia tatou e nga mema honore nei kia kaha te whakahaere i to tatou kotahitanga kia kaha hoki te whakahaere i te oha a o tatou matua meo tatou Tipuna kia pai kia ngawari tukua ki raro haere ai e kore ahau e titiro ki te tikanga a te Whiti no te mea e haere ana tera i to te Maori ritenga kahore e ahu ana ki to te pakeha ritenga koia ahau ka mea ai kei roto tenei ite kotahitanga ote Maori mo ta Tawhiao haere kahore aku whakaaro mo tana no te mea e mahi ana tenei ite Maori tanga no konei ahau ka mea ai kai roto tenei i te
Papanui: Taku kupu ake me waiho te kupu mo
E. Kapa: E tautoko ana i
Tiamana e 2 take kua
1.
I tautokotia e Takarangi
2. Te menemana a
I tautoko tia e Marere Te
3. Te motini a
1 tautokona e Hapakuku Moetara mo te 7 onga haora me tu te komiti mo Mangakahia.
Te motini o
Pika: Ka tukua te patai kite whare whakaaetia ana te menemana.
Te komiti toko warui whiriwhiria ote whare Ariki—
I motini tia
I te ununga o Mutu i aia ki waho, whakaaetia ana ete whare ko
Ka noho te whare.
Pika: Take tuatahi kote haina ite Tiiti whakahoki ia
Iraia
Haapi Hinaki:
Tamihana te Hoia: E whakaae ana au ki tenei take kua korerotia mai nei e nga mema o Turanga nei ka tuhi au.
Paratene: Ko taku whakaaro e mea ana a Taiaroa kia tere te tae o tenei pire kite kawanatanga kia tere te tukua mai kite kotahitanga heoi kei te whare te tikanga.
Ka tu te Pika, ka Panuitia tetahi pukapuka ki te whare, he mea mai kia tukua te pooti o taua mema mo Mitai Titore. Muri iho ka tu ko Taiaroa. I mea ia he motini tenei kaore e marama. te take he whakapotonga i nga kupu, Kaati ka korero atu ahau mo taku motini. He mea ata rapu naku i roto i nga pukapuka, i nga motini, i nga Pitihana, i nga pitihana hoki o rawahi. I roto i tetahi pukapuka i whakaaetia he kawanatanga Maori, Heoi i roto i te Tiriti o Waitangi i tukua he mana kia tatou, kia ahei tatou te hoko i o tatou whenua, ko toku hiahia tena. I roto ano i te Tiriti o Waitangi e mea ana kia pera ano nga Maori me te pakeha i pera te haere i mua i tonoa ete Pakeha he Paremata mo Nui Tireni. No te tiroha nga ote kawanatanga o Ingarangi, ka kitea e tika ana, otira i tirohia ano tatou. no reira ka puritia e te Kuini tetahi wahi ara te rarangi 71 ote ture nui o Nui Tirenei. Kaore ano ahau kia mohio kua pakaru taua ture. I taua taima kore rawa he kooti. No te tau 1860 ka tu te hui ki Kohimarama, I te mutunga o tena ka kiia kia tu tatou hei pononga pakeha. No te tau 1865 ka paahitia kia tu te Kooti Whenua Maori, na runga i te whawhai i Taranaki, i tu ai
No reira ka mea ahau, me whakauru tatou, ano he pakeha. Ko o tatou whenua kua oti te puru ma te kawanatanga e whakaae kia hokona, ka hokona ai. Ki te ki mai te pakeha kia hokona me te £5 pauna mo te eka, kaore te kawanatanga e whakaae. Ko to nga mema ora e tu nei i te Paremete konga whenua onga Maori, mehemea kaore nga whenua o nga maori kua pekerapu te kawanatanga. Ko taku e whai nei konga tangata anake kua haina e whakaaro e te kotahi-tanga kaore o waho. Ma ratou e uru mai ki roto.
Konga whare karakia na te kawanatanga i mahi. No reira te Hinota. Kaore e taea a ratou ture te whakahinga. Pena nga kamupene na te kawanatanga i whakatu, ko a ratou ture kaore e taea te turaki. Ka pera ano taku kupu mo tatou.
I tae ake nga mema o tenei hui i tera tau ka mea ake kia rite nga Maori me nga Pakeha te tu. Whakaae ana ratou.
Ko taku tonu e penei ana kia rite tatou ki te Pakeha Kia riro ano ma tatou ano e whaka haere o tatou ake whenua. Ki te kiia mai e ia ma ana ano e whakahaere, e kore rawa ahau e whakaae.
Tamahau—-Mo te korero a Taiaroa e mea ana ahau me ata whakararata nga tangata. Me nuku atu tenei korero mo tera tunga. Kia oti te kotahitanga. Ko ahau kaore ano i haina ki te kirihipi.
Heuheu—Mo te rarangi tuarima, e ahua tautoko ana ahau.
Pika (Tikao)—Ko te pire a Tamahau ka korerotia i naianei. Hei te 9
Tamahau—Mo te kotahitanga. Kanui nga kotahitanga i mahia e te Maori. Te tuatahi note 1859, i Wairarapa Tuarua ko te rongopai. Tuatoru ko te kingi-tanga o Potatau. I tu tenei i te kupu o te karaipiture Tutoronomi 15, 17, tuawha ko te Hauhau, ko te take he kimi ite ora mo ratou. Te pakarutanga o enei, pa ana te mate. Ko te kingi-tanga i mau tonu. I kauria ano e ia te moana ki te tiki i tona mana. Kei te mohio tatou ki te kupu mai. Kei te mahi ano ia i tana tikanga i naianei. E mohio ana ano tatou i haeretia e Ngapuhi te motu nei ki te whakahaere i te kotahitanga. I haina katoa a konei tae atu ki Wairarapa. I haere ano o konei tangata ki te hui ote Tiriti i tu ki Pewhaerangi i te 14 o nga ra o Aperira 1892. I puta ano te kupu a teTumuaki
Mo te rarangi 4, kaua he Roia. E mea atu ana ahau e tika ana kia kaua he roia i te mea tera tona mahi e mea kia hinga tenei tikanga. Me kaati noa iho ko tatou anake, kia hinga iho ana ko tatou anake.
Ko te ture e mate nei tatou ko te ture whakahaere whenua ote tau 1886.
Na te roia ano tena mahinga. Mo te rarangi 5, e tika ana kia mahara tatou kinga mate onga iwi o waho, kei taea te
Me puta ano he kupu arai ma tatou monga mahi e kitea atu ana e he ana ki to tatou taha,
Whatahoro: Ka hoatu te pitihana i mahia e te kawanatanga hei tuku ki te Paremata pakeha. Ko taua pitihana kia homai te mana ote Ture whakahaere whenua Maori me te ture nui ote 1852, rarangi 71, kinga Maori ano te mana.
Pika: Ka hoatu kia rua nga ra e whiriwhiri ai koutou i tenei pire, ko ta Tamahau e korero i naianei.
Kawatupu: E tautoko katoa ana ahau, ko te rarangi anake mo te turaki kawanatanga kaore ahau e pai.
Pika: Te kupu tenei ate kawanatanga, ko te rarangi 2, 6, 7, me nuku atu mo tera tau.
Tamahau: Ka unuhia katoatia mai taku pire me ona wahi katoa.
I tukua ki te whare a paahitia a wahatia ana kia unuhia i runga i te tono a Tamahau.
Pika: Ko ta Nui Haare i naianei, ara kia unuhia mai ki waho nga mema i te Paremata ote Koroni i Poneke i runga i te rarangi 71, menga ateha ano hoki.
Tamahau: Me ata titiro tatou kinga aue ote motu nei.
Tamahau: E rua ahua ote Ateha. He ateha ano o te kooti. Ki te unuhia ka mate nga kai tono.
Pika: Tenei te pitihana a
Tamahau: Me kowhiri he komiti hei tuku kupu whaka ngawari kia
Pirimia: Ki te whakaae a Mahuri ki te nuku i ona whare ka pai te kawanatanga ki te tuku reta kia Meihana. ka kore e pai, ka waiho atu kia ia ano te tikanga.
Pika: kua mutu mo tenei korero. Mo te riwhi ote mema o Whanganui. Kua whakaae te kawanatanga kia tu a Paraone hei riwhi i te mea kei te hari haere te tino mema i te kirihipi, me tu ia mo tenei whare.
Pirimia:
Pika: ka tukua tenei korero ma te komiti ote motini a Taiaroa, e whakahaere.
Pika: Me tuku he kupu tangi mo te matenga ote Paranihi.
Taiaroa—E tautoko ana ahau.
He motini kia uru mai a Mangakahia.
Tamahau—Kei au te pitihana mo taua tangata. Me mahi tena kia oti ka nuku ai.
Pika—Taihoa e korero tenei korero kia watea. Kua tae mai te
Kua tae mai te reta ote whare o Runga kaore o ratou mana ki te whakaoti i te korero mo te mema o Whanganui.
Paahitia ana.
Ka noho te whare. Nukuhia ana mo te Mane, 1 Mei, 1893, 10 a.
Ko te take kia korero a
Pika; Ka tuhera te whare konga pire e homai i naianei.
Paahitia ana e te whare katoa, kia tua Paraone hei mema mo Wanganui, a Mangakahia hei riwhi mo Nepia, a oatitia ana,
Pika: Mo tenei tau anake te mana o enei mema, ka panuitia atu te pukapuka a te kuwanatanga. He tono i te mana ote Ture whakahaere i nga whenua Maori i raro i te mana ote Tiriti o Waitangi me te ture nui ote tau 1852, rarangi 71, me era atu kupu tautoko a nga Rangatira o Ingarangi, me te whai korero a
Pirimia: E mea atu ana ahau kia kaha tatou ki te mahi i tenei tikanga kia oti kua tu hoki a
Ko tooku hiahia kaua e tukua he pitihana ki te Paremata i tenei tau i te mea ko te tau mutunga tenei.
Me waiho tenei tau hei whiriwhiringa ma tatou i o tatou mahi e puta mai ana he maramatanga kia tatou, kia whai taima ai hoki tatou ki te kimi mema mo tatou Inaianei ko
Pika: Ko te Ripoata i tukua atu ki te Runanga Ariki kua tae mai i naianei, e mea ana me tuku atu ki te komiti whiriwhiri, kua tae mai hoki te Ripoata a te komiti whiriwhiri o nga Runanga e rua mo te motini a Taiaroa he ki mai kia tere te mahi i taua motini.
Taiaroa: Me whakamana te Ripoata a te te komiti, kei te mohio koutau e tono ana te Ripoata kia hanga he ture i naianei tonu, kei te mohio koutou ko te
Pika: Ko nga mea e whakaae ana me ae riro ana ite ae.
Pirimia: Kaore ano te kawanatanga i kimi.
Paahitia i runga i te pooti a waha, kia kotahi te korero tanga.
Pirimia: Ko te ota pepa a te kawanatanga hei mahinga i naianei kote Rarangi I. He whakatu perehi. He mea nui tenei, e meatia ana kia tuhia ki te reo pakeha me te reo maori, I naianei e £900 e pau ana ki te tangohia mai i naianei he Perehi ka riro ite £1600, kote moni hua mai £348 i te tau ki te puta ia wiki ia wiki. I te etita e £500, ka riro mai ia koutou ka iti te utu, ko taku ko te tango tonu i te Perehi, kei merepana tetahi perehi, ko te tangata nana kua pekerapu, kua patua atu ki te waea patai i te utu, Hei te Wenerei ka tae mai te utu.
Me whiriwhiri ano he tangata tuturu o tenei kotahitanga hei rehitatanga, hei komiti whakahaere kia rua hoki tangata e whiriwhiri hei kohi moni utu mo te pepa kotahi mo tenei motu, kotahi mo tera.
Pirimia: Ko te wahi e kite ai tatou hei tunga mo te perehi koia tena, kaore he whanga nga ki te wahi e tu ai te Paremata.
Kaitaia: E tautoko ana ahau i ta
Amorangi: E tautoko ana ahau kia mahia tenei korero i naianei.
Mangakahia: Ko te moni te mea nui, me titiro ake ko te huarahi e tata mai ana kia tatou, ko te mea pai ki au hei awhinatanga ko te Kirihipi. Waiho ko tenei nupepa te mea ma tatou, E pai ana ahau kia whiwhi tenei nupepa ki te reo pakeha, kua kiriminatia tenei nupepa mo te tau kotahi.
A. Kume: E tautoko ana i tenei korero, ka kore te kotahitanga e kaha, me kamupene.
Eruini: Me kamupene.
Patuawa: E pai ana tenei korero, ko te moni hei awhina ko te kohi tau a te Iwi, ara ko te £1, ma tenei kua kore he ua ua tanga.
Wirihana: Me tere te whakahaere i tenei korero ko taku ka haere nga kai whaka haere i nga kirihipi me haere ano nga kai kohi mote perehi. E mea ana ahau ma nga Rangatira kia £10, tae atu ki te £20.
Kiriwehi: E tautoko ana ahau kia tu
Pika: Ka nukuhia te whare mo te 7
Pika: Ko te perehi ano hei mahinga ana tatou, kua hoki mai te tiiti a
Pirimia: Ko tenei perehi ka tu kia 9 marama i runga ite kiriminatanga, ko te take i mea tia ai kia mahia i naianei kia whai taima ai hei whakariteritenga i nga mea e tika ana kia mahia. Heoi ano te kupu e whaia atu ana ko te kupu "ae" kia tu "kaore" ranei.
raruraru ta tatou mahi i runga i enei tikanga.
Pirimia: Kaore e pai tenei korero, kite nuku Heoi ano te mea tika he ki mai "ae" "kaore" ranei kua whakamarama ahau kia koutou tera e haere nga tangata kinga motu e rua nei ki te mea i nga tangata e hiahia ana ki te pepa. Ko te take i mea ai te kawanatanga mate kotahitanga te perehi, kia puta ai te hua ki te kotahitanga.
Ki te nukuhia tenei korero ka taumaha ano tatou. Engari kia tere te ki mai "ae" "kaore" ranei, kia tere ai te kimi tangata hei hapai i tenei Perehi, ki te pai koutou kia tu he perehi, kua mutu tenei korero, a kua timata tonu atu i te taenga ki te mutunga o Huia.
A. Kume: E tautoko ana ahau i te kupu ma te Kamupene te Perehi, ka tango tonu ahau ia Huia a taea noatia tona mutunga.
Mangakahia: Kei mua te korero a nga mema ko te taha ki te moni kei muri, mehemea kei mua te moni kua tere tenei korero, ko te moni hei whangai mo tenei perehi ko te moni a te kotahitanga.
Wano: Mehemea kua tae mai nga moni kei te kawanatanga kua mana ko tenei kei te iwi ano ka uaua ko te mahara o nga iwi nei, ko taua moni hei oranga monga tangata mau i o tatou tikanga ki Ingarangi mehemea ki te kore e paingia e tenei Paremate, hoi ko taku tenei.
Marumuru: E penei ana etahi ki te kore te mana hei aha te perehi. E he ana tenei tu korero, ki au, ki te kore e homai te mana katahi ka tino awhina rawa i ta tatou perehi.
E mea ana etahi o koutou. "He toa oku tupuna, tae iho ki au he toa ano." I naianei e whaka rongo ake nei ahau, na te kupu noa kia kohia he oranga mo te perehi, kua hoki haere koutou, kei hea to koutou rongo toa. Me awhina katoa nga Rangatira nei, ka riro mai ta tata taonga.
Pika: Ka pootitia tenei korero kia riro ma te kotahitanga, ma te kamupene ranei. Pootitia a wahatia ana kia riro mai i te maori tenei perehi, riro ana i te ae, Tautohea ana ete no. Pootitia
Konga mea mo apopo ke whiriwhiri mema mo te Paremata me te
Ka nukuhia te whare mo apopo.
Pika: Ko te rarangi 3 kia rapua he mema mo tatou ki te Paremata.
Tamahau: Kaore ahau e marama ki tenei take. Te take, aha koa pewhea ta ratou kupu, ko te mea i oti aha koa pewhea, pewhea, ko te mea i paahitia na ratou katoa taua kupu, ka hoatu he pitihana kinga mema kia tonoa atu te "Mana," mehemea ka kore e homai taua mana kua tau katoa mai te he kia tatou konga mea hoki i paahitia, na tatou katoa, a kua mana katoa aua tikanga ki runga ia tatou i te mea he mea ata kohiri aua mema na tatou katoa.
Kaua rawa tatou e korero kino kinga mema ote Paremata, ka mate tatou. Me neke atu tenei korero mo mua mai i te pooti mema, koTaiaroa tetahi onga mema kaha i a ia i te whare o Raro. I naianei kua nuku atu ia kei Runga, kua peneitia ano a Timi, ko enei tangata e tautoko ana i te taha kawanatanga, kei te pukapuka a te Paranihi e whakaatu ana i tenei korero, Taku mahara me heke iho a Taiaroa ki te whare o Raro, kia kaha ai ia ki te hapai, i tenei tikanga.
Paratene: Te take i homai ai tenei take, he mea kia mohio ai a ia mema a ia mema i te tangata e hiahiatia ana kia pootitia hei mema mo tatou ki te whare ko te take i penei ai kaore ano hoki kia oti te kotahitanga.
Kawatupu: Te take i meatia ai kia unuhia mai nga mema, na tenei kupu, I te haerenga o Taiwhanga ma ki Ingarangi, ka kiia mai e taua Paremata, "he mema ano o koutou kei te Paremata" koia e meatia nei, kia unuhia nga mema, kia marama ai te kau i te moana nui e takoto nei.
Mangakahia: E mea ana te mema o Wairarapa kia kore e pootitia he mema mo te whare, ko to Ngapuhi e mea ana kia kore rawa he mema kaati e ki ana te
Ka haere ratou ka tae ki Ingarangi ka tono i te mana, ka homai, katahi ano ka marama te puta mai. I Te ture, manga mema anake e whakatakoto nga mamae o ia iwi o ia iwi ki roto i te Paremata. me whai reo ano tatou i roto i te Paremata. E tika ana kia whakaturia konga tangata kua uru ki te kotahitanga hei mema ka kitea e he ana tana mahi me tango mai ia ki waho.
Pika: Ko te rarangi tuatoru ano hei mahinga ma koutou i naianei, ma te Pirimia te korero i naianei.
Pirimia: E koa ana ahau mo koutou i kaha ki te hapai i tenei mahi, koia tenei tetahi onga mea nui o ta tatou mahi e mahi nei na tatou katoa tenei taonga. Te take i peneitia ai, kia tirohia e tatou he tangata kaha ki te mahi i a tatou tika-nga i roto i te Paremata, ko te painga e puta mai i a ia mo katoa, aha koa i haina kaore ranei ma konei katahi ka kotahi nga iwi katoa, mehemea ka kino te mahi koia ano tena te ara e puta atu ai nga tangata ki waho, monga mema nei. kaore i haere i roto i te kotahitanga te pootitanga otira kei te tu i runga i te whakaaro o nga iwi kia ata haere tatou i runga ite korero monga mema nei, kei konei a Taiaroa, otira kei te mohio tatou ki tona mahara. me to Ngapuhi mema ara a Kapa, mo Timi kua wehea atu ia hei minita, kua tae te pitihana a tenei Hui o tera tau, kaore ano kia mohiotia te pewheatanga ranei o taua pitihana. I penei ahau monga pitihana nei ma o tatou mema ano e mau atu ki te whare, otira i runga i te mea kua tau ia koutou, e pai ana.
He mea pai kia tonoa atu a
A. Patuawa: E tautoko ana ahau kia tonoa nga mema kia tae mai kei ohooho nga kai kawe i a tatou tikanga.
Pika: Konga mea e pai ana kia tae mai nga mema me ki mai "ae." Paahitia ana ite pooti a waha, ko te
Pika: Ko te rarangi 2 hei korerotanga.
Heuheu: Konga Rangatira nga mea tika hei mau haere i enei Kirihipi, kia rata ai nga Iwi nei, me wehe nga wharangi i na tae kinga takiwa huhua nga kainga, kia tere ai te mahi haere.
A. Kume: E tautoko i ta
Reweti: Manga mema e mau haere te kirihipi.
Wano: E tautoko ana ma nga mema e mau haere te kirihipi.
A. Kipa: E tautoko i ta te Heuheu. ko
Koroi: Ma matou noa a Ngapuhi e mahi atu.
Mangakahia: Ko te take i meatia ai kia haina ano i te mea kaore i mana nga ture ote haina. E rua tangata hei titiro i te haina, to te tai Hauauru kotahi ano
Kiriwehi: I kite iho ahau kotahi ano kai haina no reira i mahia ai e au i te rironga mai ki au o taua kirihipi.
Pika: Konga mea e pai a
Ko te rarangi tuarima kia homai nga kaute katoa menga pukapuka e whai paanga ana ki te kotahitanga e te Pirimia tawhito.
Ko te rarangi 4, kia kohia he moni hei whakaoti i nga mahi e mahia ana e tenei Hui.
Wano: E tautoko ana ahau.
A. Kume: Mo whea tenei moni, a kotewhea moni.
Tunuiarangi: Ko tenei moni kei waho ote pauna, hei whakaoti i nga mea e paahitia ana e tenei hui.
Paraone: Me mau mai i roto i te kohi ote pauna tenei moni e kiia nei kia kohia.
Mangakahia: Me puta ko te moni i kohia e te iwi hei whahahaere i enei tikanga, koia enei konga mahi ma aua moni i kohia ai.
Tunuiarangi: Monga mahi ano o tenei whare enei moni e korerotia nei, kaore tenei kawanatanga e mohi o kei hea ra nga moni e korerotia nei, otira kua tonoa ano i roto i tetahi onga rarangi nei kia homai nga mea katoa, kaore e taea te whakaatu te nui o nga moni e hiahiatia ana.
Mangakahia: I rite i tera Hui kia riro mai ia mema ia mema te kohi o tona wahi o tona wahi, ko tenei te moni tika hei paunga mo enei mea katoa.
Pika: Konga mea e pai ana me karanga mai "ae" Paahitia ana i te pooti
Mangakahia: E tautoko ana ahau kia pootitia katoatia.
Karena: Tautoko, ta te Wano.
Timoti: Konga mea ano i he e pooti mai, E mea atu ana ahau me tuku ki te whare.
Pika: Konga mea e pai ana kia pootitia ano nga mea i he te pootitanga me ki mai "ae."
Paahitia ana i runga i te pooti a waha.
Pika: Me homai konga motini i naianei.
Tamahau: He motini kia homai nga kirihipi o tera tau menga whaka-upoko kia ata tirohia, a kia hoatu hoki he menemana, kia tere tonu te mahi i tenei mea, me tuku he kupu whaka kaha a te Hui i te mahi mo Wairarapa Moana, i te mea e haere ana ki te Hupirimi kooti.
Pirimia: Mo te 2
Pika: Kua oti nga whakautu mo te pitihana a Mahuri mo
E koro tena koe,
I roto i te kotahitanga Tenei te Pitihana a
Kia Wi Mahuri. E koro tena koe i roto I te kotahitanga o nga motu e rua ma te atua koe e tiaki i runga i te ngakau pai Tenei tau Pitihana kua tae mai ki te kawanatanga me nga whare e rua a kua uiuia to korua raru-raru ko Hoani meihana i roto i nga waahi o te hui e tu nei kua ata hurihuri nga Runanga me nga komiti i te tahi huarahi hei whakaaro tanga mo te taha kia koe heoi kaore rawa i kitea heoi ano te huarahi pai kei a
Pika: Konga mea e whakaae ana me ki mai "ae" (paahitia ana) ite toru tau ko te rarangi 8, kia uru mai nga tangata pakeha, Maori ranei ki te whakapuaki i a ratou whakaaro, mate ranei me tu te Pirimia ki te whakamarama.
Pirimia: E puare ana tenei rarangi kinga iwi e hiahia ana ki te whakapuaki kupu pakeha ranei o tera Paremata, kia puta te whakaaro ote iwi menga tangata o te kirihipi, tae atu ki o waho.
Pirimia: Kaore e araia nga mea e korero kino ana.
Pika: E penei ana tenei rarangi, kia oti rawa mai i waho ka uru mai ai ki roto konga mea e pai ana me ki mai ae (paahitia ana)
Ko te rarangi, 9 kia noho tonu nga minita kia oti rano nga mahi (paahitia ana).
Ko te rarangi 10, kia whakaturia he komiti mo ia takiwa mo ia takiwa hei whiriwhiri i nga tikanga e hiahia ana ratou kia tae mai ki te Paremata Maori, kia haere pai mai ai ki te Paremata.
Reweti: E tautoko, he menemana atu tenei me whakatu he pirihimana, hei tiaki i a komiti ia komiti,
Pika: Na ratou atu tena te pirihimana konga mea e whakaae ana ki tenei rarangi me ki mai "ae" (paahitia ana.)
Ko te rarangi 11, E ahei ana te Pirimia ki te karanga i te kawanatanga kia noho e rua wiki i mua atu ote hui.
Wano: E tautoko ana ahau i tenei rarangi.
Tamahau: He nui nga raruraru o nga motu nei, E mea atuaana ahau me penei, kia ahei te Pirimia ki te karanga i nga minita i nga wa katoa. Eera pea he mea e tino hiahiatia ana kia mahia, no reira ahau i mea ai kia ahei te Pirimia ki te karanga i nga wa katoa.
Paraone: E tautoko ana ahau i ta Tamahau.
Heuheu: Me tuku motini mai te kupu a te mema o Wairarapa.
Kupa: E tautoko ana ahau i te rarangi 11.
Pika: Konga mea katoa e whakaae ana ki te rarangi 11, me ki mai "ae" paahitia na i te pooti a waha.
Tamahau: E motini ana ahau, kia ahei te Pirimia ki te karanga i nga minita i nga wa katoa.
Marumaru: E tautoko ana ahau.
Pika: Konga mea e pai ana me karanga mai "ae" paahitia ana i te pooti a waha.
Maniapoto: E menemana ana ahau kia noho i te kainga ote Tumuaki te kainga nohoanga o te kawanatanga.
Pika: Mote 2
Nga take i tae mai ki te whare Ariki nga motini e tukua mai ana e nga mema ki te Tepu Teihana o te whare Ariki.
Ka takoto te motini mo Wairarapa moana na te Oti Mutu I whakatakoto e mahi ana te Runanga ka tu ano te kai whakatakoto ka unuhia ki te rua onga haora, mo te ata ote Turei tau tokona ana e Piripi te Maari a, nekehia ana e te whare ka tu a Papanui Tamahiki ka patai he aha te take i
Wipere: Taku hiahia me pahii enei take kia oti te mahi i tenei whare kaore he ua ua o tenei ake.
He are Matua: E tautoko ana
Piripi te Maari: Taku tu atu
Heke ana te Pika ki raro o tona
Ko te kupu tuatahi i oti i tenei
Ko te Ripoata mo te pire a Taiaroa kiia ana kia tukua ki te komiti whiri whiri paahitia ana e te Runga Ariki.
Ro te Riipoata a te whare ariki mo te motini a te Oti pita, kia tukua ki te whare o raro paahiti ana e te Runanga Ariki.
Ko te motini a Anaru te kahaki kia whakaae tenei kotahitanga kia tu ko Wipere hei mema mote Paremata o Nuitireni.
Tamihana te hoia ko taua motini me tuku atu ki te whare o raro mana e korero taua motini.
I tautokona e
Ka tuhera te whare o Runga ka panuitia e te Pika te Ripoata o te whare o Raro penei te korero me tuku atu e te whare o Runga etahi tangata o te whare o Runga hei minita ko aua tangata hei hoa mo te kawanatanga ka mutu te panui a te Pika katu mai a
Pika:
Nireaha Tamaki Taku hiahia ko enei tangata me tuku atu kia haere hei mema.
Papanui Tamahiki e tautoko ana ahau
Nireaha Tamaki me tuku atu enei tangata kia haere ki te kawanatanga
Pika: Me Pooti tenei motini.
Ko te Pire ate kawanatanga hei No.
Kote unu a
18 ano ite, Ae, tu ana
Iti ana tenei take.
Na te Tiamana ote Runanga Ariki.
I tuku mai ki te. Hekeretari kia tukua atu.
Ki te Huia mau e titiro iho ka tika me mahi ki te he me whakahoki ma kei mau mau mahi noa te Huia.
Tiamana Peni Te Ua: Ka whakamarama ite pitihana tuarua
Mueru Te Rangitaumaha: E tautoko ana au i tenei korero me
Iraia Kuao : Ko au he kai whakawa au mo te Tiriti o Waitangi kaore ano aku whakawa i riro noa ma te Timuaki pakeha e whakatau engari mate Tiamana tonu e whakatau,Patana Karaparapa: Ko au he tangata Runanga, ano au ko toku whare he whare whakawa, engari taku hiahia ko nga korero anga mema Honore nei taku e whakaae ana.
Piripi Te Maari : Taku kerero i tu ake ai au ki runga kua kotahi te iwi Maori i raro i te mana o te Tiriti o Waitangi tetahi e penei ana te korero a tatau e noho nei, Kauaka te Riihi Kauaka te Kooti Kauaka nga Ateha kanata nga Ruuri kauaka nga mea katoa katie pai ana enei kupu, ekore au e whakaae ko te pakeha hei Tumuaki.Tamihana: Te hoia, e Tautoko ana au i enei korero e korero nei nga mema ki taku mahara me wha kaoti enga mema.
Rangitahau: Taku mahara i whakapaua e nga mema o te whara ra enei take e korero nei tatou ki taku mahara e whakae ana au ki te korero a
Piripi Te Maari e korero nei kanui te koa o toku ngakau ki nga korero a nga mema katoa e korero nei.
W. K . Tamaiwhakakitea: E whakaae ana au ki enei take katoa e korero nei nga mema.E.
K . Taku: tuake kore rawa atu au e pai ko te Timuaki pakeha hei Timuaki me kore rawa atu te Timuaki pakeha i roto i tenei Pire.P . Paurini: I pe nei katoa nga korero.Pika:
H. M . Tawhai kua rereke taku kupu i tenei tunga ake oku ko tenei take e haere atu ana ki te Paremata o Nui Tireni kati no reira au i mahara ai ko enei rarangi katoa me tuku atu ki raro koi kiia e te kawanatanga e turaki ana tatau i te Timuaki pakeha ka kore ano ta tatau e whakaaetia mai e ratou.
Ka tu te Pika ote whare Ariki.
Ka panui tia te pire tua rua a te kawane tanga mo te kohi moni ki taku me tuku ki te Tiamana a tukua ana kite whare, Ariki, taua pire.
E paraima, kapa e tau toko ana ahau ite motini a te mema e tu mai nei.
Mikaera maru e tau toko ana ahau i tenei.
Hapakuku, moetara e te Pika e tuake ana ahau mehe mea era e tukua ki te Tiamana.
Ka tukua ano te patai ki te whare kia tuku ia ki raro otona tuuru whakaae ana nga mema honore ote kaunihera a tuku ana te Pika ki raro otona tuuru a eke ana te Tiamana ki tona tuuru.
Eparaima kapa ete Tiamana e wha i kupu atu ana ahau kia tu te mema honore o Hokianga nei e patai atu ana kia te Taimana kia pataia te rarangi e mohio ana ia ia ote pire nei mo nga kirihipi.
Tiamana e patai atu ana kia Hapakuku, Hapakuku tirohia i te rarangi (7) ka panuite e te Tiamana honore.
Hapakuku, ko taku mene mana he penei naku he titiro noku ki te pire nei kei te haere ano ranei te ruri otera tau kahore ano ranei kua kotahi tonu ranei otira ki taku mahara ko te moni a nga Rangatira i whaka takoto ai ko ta matau kirihipi e penei ana tokoono matou i pooti tia mai hei mema e penei ana ma matau tonu e kawe haere taua kirihipi Engari ko te moni a nga Rangatira: aroha ai ki te mahinga mai a te kawanatanga ki Runga ki te iwi hoi he aroha atu ki te kawanatanga me waiho taua moni mo nga mahi nunui o te iwi me te kawanatanga.
Takarangi, mete ka tahi ahau ka marama atu ko taku kirihipi i tukua e ahau I runga i te aroha ki te iwi Engari na te Iwi ke i aroha ki te tangata e kawe ana I taku kiri hipi.
Ka tuhera te whare Ariki ka tu te Pika ka panuitia te pire a Hapa kuku, moetara kamutu te panui ka tukua ki te whare kia mahia tenei pire.
Paratene, Tamanuiarangi, Taku kupu e nga mema Honore me rere te pika ki raro o tona hea me tuku atu te Tiamana ki tona hea paahitia ana rere ana te pika ki raro tukua ana tona hea ki te Tiamana Aetia ana e te whare.
Ka tu te Tiamana me whakamarama au kia koutou e nga mema honore ko tenei pire kohi moni ote tau 1892, kua paahitia E te whare otera tau ko te pire e ki ana tenei pire kei te tarewa taua whakatau me korero au ite ture ote 1892 I tino mana taua pire otena tau.
Ko Anaru Te Kahaki, E whakamoemititia ana e ahau te whakaaro o te mema o Ngapuhi i unu hia nei e ia tona pire ki waho e whakapai ana ahau I runga i te ngakau Mahaki Rangimarire koia ahau i tautoko ai te kupu E unu nei a hapakuku i tona pire.
Peni Tipuna: E tau toko ana ahau i tenei pire i te unuhanga ki waho ia hau e whakapai ana ko taku tautoko me waiho mo tera tau ka tuku mai ano ki roto ki tenei whare.
Tiamana: Kua unuhia ra tenei ki waho no reira ahau i tuku atu ai ki te whare ka whakautu ahau i to patai kua unuhia ta Ngapuhi ki waho ta te taihauauru ki waho me ta Tamahau kua unuhia no reira ta Hapakuku ka tuku mai nei ki tenei whare.
Hapakuku Moetara: Kanui te koa o toku ngakau mo to koutou kaha kite huri huri i tenei pire kei te penei ano toku ngakau mo tatou e kimi nei.
Tiamana ka tuku te pooti ki te whare koia ka patai ko nga tangata e whakaae ana me unu tenei pire ki waho me hoki mai ano ki Tenei whare a tera tau, me tu nga ringa ki runga tuana e 21.
Ka patai ano te Tiamana, ko nga tangata kaore e whakaae me hoki mai tenei pire i tenei tau ano. Kaore tahi he ringa Itu Paahitia ana e te
Wipere E hoa ma kaore he take i unuhia ia tenei keehi ki waho ko taku me whaka hoki mai ano kia korerotia.
Pika: Ko te rarangi 13 ara ko te motini a Maniapoto.
A
Pika: Ko nga mea e pai ana me ki mai "ae" Paahitia a wahatia ana.
Pika: Ko te motini a nga mema o te
Te Awe Awe: Ko te take o tooku iwi i mea ai kia ata waiho atu nga moni kia ratou ano tiaki ai, ite tunga o te komiti i mua, ka kiia kia kohia he moni, a kohia ana, ngaro noa iho aua moni. Ko ahau tonu kei te pupuru i aua moni. Kia tae mai ra ano te Ripoata a te Kawanatanga e tika ana hei reira ka homai e au te moni, ka mohio iho ahau kaore e tika ana kaore e homai.
Mangakahia: E kiia ana ma te Ripoata rawa ka puta ai aua moni. I te takiwa ko ahau te pirimia e 300, reta 300 waea me era atu mea, he awhina katoa i te kotahitanga. Ma te moni ka taea ai enei mea katoa. Me pewhea ra e kaha ai te kawanatanga. Me ata titiro tatou ki tenei mea, ka kore he moni e kore te kawanatanga e kaha ki te mahi. Kaore ahau e marama ki tenei kupu, kia tu rano te kotahitanga ka homai ai nga moni. He aha hei tautoko, na tenei mea na te moni i ora ai nga mahi a te pakeha.
Te Awe Awe: I nga tunga kingi ka whakaturia he komiti tiaki moni, kei te whakaae tonu ahau kia tukua he moni, engari ko te Ripoata taaku e mea nei kia tae rawa mai i te tuatahi, kaore hoki ahau e pai kia tukua ohoreretia atu te moni a tooku iwi kaore e kaiponuhia te moni, kia whai moni rawa hoki ka kaha atu ai te mahi.
Paraone: E mea atu ana ahau kia mahara nga Hapu ki te kawanatanga.
Wano: Kaore e pakaru tenei kotahitanga i runga i tenei pire. E pai ana kia haere nga moni ki runga i nga mahi a te kawanatanga.
Marumaru: Na nga pukapuka tonu nei ahau nei i whaka marama, me ora i te aha nga minita. E mea atu ana ahau kia mahara tatou ki tenei mea, me kohi mai a ia iwi a ia iwi hei awhina ia tatou mahi kia kaha ai te minita ki te mahi ia tatou mahi.
Pika: Ka panuitia atu te motini a te kawanatanga monga moni e pau i nga mahi i tenei hui, konga moni e pau £682
Pika: Kua tae mai te reta a
Kua whakahaua ahau e te kawanatanga kia tukua atu he pukapuka kohi ki te iwi o waho tae atu ki nga mema, ko te mutunga 2
Pika: Taihoa tenei e korero kanui nga pire e takoto nei, ko te rarangi 2 ano o te pire o te Tai hauauru e korero i naiana.
Ropiha: Me panui katoa mai nga pire menga motini kia mohiotia ai nga mea e tika ana menga mea e he ana.
Eruini: E tautoko ana ahau i tenei rarangi.
Tamahau: E tautoko ana ahau i tenei rarangi, me patu katoa etahi o nga pire moni, kia takoto rano nga moni, katahi ano ka tika kia whakaturia he ture.
Porokoru: E tautoko ana ahau i tenei rarangi, E mea ana tooku iwi he taumaha rawa te moni kohi ki runga ia ratou, E mea atu ana ahau kia mahara ano te kawanatanga ki runga i nga iwi kaore e kite ana i te moni ma te moni enei mea katou ka taea ai, kaati he tika kia kohia he moni.
Tunuiarangi: E whakapai ana te kawanatanga ki nga korero katoa e korerotia nei kaore te kawanatanga e tapahi pu i nga korero E mea ana matou e tika ana te tupato, engari kaua rawa hei tutakina rawatia, ka tahi ka kore e oti ta tatou e whai nei. He aha te pau ai te moni a te ta
Ko te tino hiahia ote kawanatanga kia kaha te kohi moni i tenei tau, kia noho hoki nga moni ia takiwa ia takiwa, kaati ko te kaute e tae mai ki te kawanatanga i tenei tau, kia tae atu ra ano he tono atu me te Hiiri o te kotahitanga i runga ka tuku mai ai.
Mangakahia: Na tenei ahua i ngohe ai a tatou mahi o mua ara na te tuku kinga mahi ngawari. Na reira hoki i kore ai e puta, E ki nei koutou kia tere te mahi i te kotahitanga kia oti, E kore e oti ki te kore he moni, ko ta koutou ki ka tino puta tenei mea. Ae, mehemea ka kaha te kohi moni hei whangai i nga mahi kia kaha ai Mo te kirihipi, kua takoto te motini mo taua kirihipi, a hei reira rawa ahau ka whaikorero ai.
Pika: Ka tukua tenei korero mote 7
Pika: Ko te rarangi 2 ano hei korerotanga ma tatou.
A. Kume: Ka haere tonu ahau i te rarangi 2, kaore ahau e tupato ki tenei mahi i te mea he mea hou rawa tenei ki au kaore ahau e pai kite iwi ano pupuru mai ai nga moni, ara ki tooku iwi ake. Ko taku, ko te kaute ki au. Mehemea ka he te paunga o nga moni ka turakina atu e ahau te kawanatanga, ka tautoko tonu ahau kia tukua nga moni ki te kawanatanga.
A. Anaru: E tautoko ana ahau i te rarangi 2.
Pika: Kaore ahau e pai kai whai koutou i ta te kawanatanga, ko ta te whare e whai, ara ko te ara tika, kaore ahau e pouri ki te roa i ta tatou mahi i tenei take i te mea ko tenei te tino putake o ta tatou mahi, ka oti pai tenei ka ora ta tatou mahi, a ka whiwhi hoki ki ta tatou e tumanako nei.
Ko enei mea e korero tia nei nga mate e meatia nei e te pire kia tukua atu he Ripoata tono atu mo aua moni, ko tenei te take o ta matou kore e haina ki te kirihipi.
Paraone: E tautoko ana ahau i ta Ngapuhi motini he aha te pai kia tangohia te katua manu ka hoatu ki te putia kia patua. He pai rawa te whangai, konga heki e hoatu ki te putia, ko te katua kia koe tonu.
Pika: Mo te motini a Ngapuhi, Kotahi tonu herengi e riro i te kotahitanga. Kaore e pai tenei motini, engari mehemea e mohiotia ana te nui o nga moni o tera tau katahi ano ka tika tena motini otira me ata titiro ano e tatou enei motini e rua, ko te mea i pai ko tera e paahi e tatou.
Pirimia: Kia ora tatou e noho nei i runga i tenei mahi, e whakahaere nei i te ora mota tatou mahi, kia kaha tatou. Ko ta te kawanatanga whakaaro, me waiho atu ta tena iwi moni ki tona te takiwa ki tona takiwa. E mea atu ana kawanatanga me kohi e koutou he moni hei whakamahi i enei mahi i nga mahi i oti i tenei hui.
Koia enei konga mahi hei whakapaunga ma enei moni e tonoa hei kia kohia:—
Me ata titiro e koutou enei tikanga ko enei nga mahi e tika ana kia pau a koutou moni, otira kei a koutou ano te whakaaro, mo te kohi moni. Kua oti i tera tau kiia wahi ano tana moni, tana moni, a konga whakaatu e tuku mai ki te kawanatanga mo te motini a Ngapuhi ko te moni e riro mai i te kawanatanga i roto i te pauna 2
Porokoru: Kua kotahi katoa oku iwi, a ko Ngapuhi kua 52 tau e mahi ana i tenei tikanga, na te aha i taea ai e ratou te mahi? Na te moni ano ra, na reira ano hoki i tae mai ai ki konei kia kaha tatou. E tika
E rua tonu nga ture i haeretia i ahau i te takiwa i haere ai ahau ki te haina haere, kote Ture Atua me te ture tangata I kohia e taku iwi te moni e £20 hei hapai haere i te kirihipi, I
Mo tenei kupu kia tautokotia nga mea e mau haere ana i nga kirihipi e nga iwi nei, e tautoko ana ahau, ko te moni a te whiti ka £50,000. na runga i te kotahitanga o tona iwi i puta ai taua moni. I korero atu ano ahau ki te taha Hauhau o tooku iwi kia hoki mai ki te kotahitanga, ara ki te whakapono kia kite ai o ratou kanohi, enei mahi katoa ma te moni anake ka tutuki ai.
Mangakahia: He menemana tenei, konga moni hei takoto ki te aroaro o te kawanatanga i naianei kia £200. Ka kore e oti nga mahi i tenei moni, ma ta tatou pepa ano e panui atu kinga iwi. Mo ta Ngapuhi motini, kaore e tika kia haere atu tatou ki tena i te mea he motini whakatuputupu moni tena, engari kia takoto nga moni ki te aroaro o te kawanatanga, a mo reira ka tika kia mahia he tikanga e tupu haere ai nga moni.
Pika: Kua motinitia e mangakahia kia whaka takotoria kia £200 ki te aroaro o te kawanatanga.
Ka nukuhia te whare mo te 10 a.
Pika Konga moni kua kohia i naianei mo te tono a te kawanatanga kua tae ki te £13. Me tuku mai nga motini i naianei.
Pika: E whakaae ana ahau kia korerotia te mea mo Wairarapa engari hei muri i tenei e korerotia nei (Tai-Hauauru pire), kua kitea e ahau te ara pai monga pire a te
Konga mea e pai ana kia korero tonutia i naianei me ki mai ae (Paahitia ana).
Mangakahia: E tautoko ana ahau kiapanuitia mai i mua o te korerotanga.
Pika: Ko te motini na
Mangakahia: Me tono atu nga tangata o Wairarapa kia haere mai ki te korero mo taua keehi, tera pea kei a ratou nga kupu whakamarama.
Te Wake: E tautoko ana ahau.
Pika: Kua paahitia kia tukua mai tetahi tangata ki te
Tikina ana Piripi te Maari ki te korero mo taua keehi (
E tika ana te motini, kua tae mai te reta a te Roia (
1876 ka hokona ngarotia taua moana ki te pakeha e tahi ano o nga Maori, ko te utu £800. No te rongonga o etahi o nga Rangatira o Wairarapa ka katia taua koko, no rera ka tupu tenei raruraru, ka keremetia, riro ana i nga Maori. Hangaia ana tetahi tikanga e nga pakeha, i te mea kua hinga ratou, kia wahia te moana kia puta te wai ki waho, i te mea e ngaro ana o ratou whenua i te wai. I te hanganga o tetahi ture monga moana o tera motu e te kawanatanga o te Miterehana ka pa mai ano ki Wairarapa moana a ruihi tonu atu nga pakeha. O reira mai he tohe tonu te mahi a te (
Kua puta te kupu a te Roia kaua e tukua te wahi i te mea kaore i hamenetia e te poari Tunuiarangi.
Kua tau i te kooti ko te hopuatanga o te moana e riro i nga Maori, ko ta nga Maori kupu ko te awapuni te rohe o te moana. I te awapuni e ngaro ana he mano eka. Ko ta te kooti rohe ko te Hopua, ko ta te Maori awapuni me te hopuatanga he kai ano a ratou kei reira. Te kupu a te Roia, kia piri tahi te mema Maori ratou konga mema pakeha e hapaiana i taua moana I mahi tonu taua roia kia tu he komihana hei tirotiro i taua moana, Whakaturia ana tetahi pakeha, he upoko mo nga komihana ko tona ingoa he Roeara I tae mai ia ki Wairarapa, ka tirohia e ratou ko tona komihana, a ka kitea ko
Ko te mahara a taua kawanatanga, he mea kia ware ware ai nga maori, katahi ka homai tetahi tikanga rereke.
Ko te take i tuhi mai ai te Roia nei he rongo nona kei te Tiriti tatou o Waitangi e haere ana. E tono mai ana ano ia kia whakaatu atu tenei Hui i tona mahara.
E mea ana ahau kaua e tukua a pitihanatia, engari te tuku atu i tetahi kupu mihi kia ia, kaore ano ia kia whakaatu mai i tona ara.
Marumaru: Konga kupu tonu a Heke nei hei tukunga atu ma tatau ki te Roia nei, ki te puta tatou i tenei keehi, kua puta katoa atu i etahi atu keehi paru moana.
Mangakahia: Koia tene: tetahi o nga tino upoko o ta tatou mahi, kei roto hoki i te ture. He kimi kupu whakakaha i te mahi ma tatau i naianei a he whakaatu hoki i nga ritenga Maori, a he tuku mihi atu hoki kia ia, me penei atu he kupu ma tatou "me kaha rawa koe ki te whakahaere i tenei keehi, i raro i te mana o te Tiriti o Waitangi." E mohio ana ia kinga ture katoa.
Poata Uramo: Ko taku mahara e tika ana kia karia te moana, kia tae mai te wai ki te kopuatanga.
Tunuiarangi: Ki te komihana ko te tahuna no te Maori.I te awapuai, ka korapa haere te kia Kinga awa o uta. Hei reira ka patua, tona tini ka puta te whakatauki a nga tipuna "Te au ahi toroa." I te hokonga a nga Maori i te whenua, ka mahara ano ratou ki a ratou ka, puta ta ratou kupu, ko te rohe ko te awapuni, i runga ano i to ratou tupato ki te oha a o ratou tupuna. Ko te whaka aro o nga tupuna. he mea atu homai taua mea na te atua ano i homai,. a ma te atua ano te tikanga ki te wahi.
Pika: Konga mea e whakaae ana nie ki mai "ae" [paahitia] ana kia tukua kia tukua he kupu mihi ki te Roia.
Tiamana: Ko te Pire kua tae mai kai te whare Ari ei, na Taiaroa anake, i naianei kua tae mai ano tetahi Pire na Wipere Tame kati ka tukua atu e au ki te aro aro o nga mema Honore.
Tiamana: Ko te Pire a Taiaroa I tukua mai i tera whare, kua patua nga Rarangi e rua kua whakaurua, nga mea i patua ki etahi o nga Rarangi o Ta Heke, kua kotahi aua Pire inaia nei, i runga i tona ahua e takoto nei.
Takarangi: Taku to atu e te Tiamana me korero au i aku mahara mo te Pire a Taiaroa.
Tiamana: E tika ana te korero ate Honore Mema o Whanganui engari taku hiahia ko taku patai ite tuatahi ka tukua
Taka Rangi,
Peni Tipuna: Ko taku kupu e penei ana kaore ahau e marama ana no te mea na raua nga taonga no te rironga mai ia tatou na tatau koia hoki ko taku kupu kaore au e rereke i te paahi tanga a nga mema ote ra whare no te mea kaore tatou i pera te matau he nui te matau onga mema otera whare.
Eramiha Paikea: E tau toko ana ahau.
Parati Paurini: Kua tiro tiro iho ahau mo ta matau hui nga katoa tanga i ta
Ko Parati Paurini: E patai ana ahau me wehe rane te pire a Heke me ta Taiaroa e patai na ahau ki waenga nui ote motini me te Tiamana.
Ka tu nga mema ote whare etahi ka ki me hui te korero onga pire e rua ka mea etahi onga mema ote whare e ki ana me wehe enei pire e rua.
Tiamana: Ka tukua e au te patai ki te whare ko nga tangata e ki ana me wehe te korero tanga me ki ae ko nga tangata e ki ana kia huia me noo ko nga mea e ae ana me ae riro ana ite ae heoi tukua ana te whare kia korero i te pire a Tataroa.
Tiamana: Ka tuhera te whare i runga ite whakamarama ki nga honore
Kaoti tukua ana ki te whare.
Patana Karapa: E korero ake
Piripi te Maari: Taku patai ki
Tiamana: Ae ko te pire tenei o nga motu Erua, taku patai ki
Ka nuku hia te
Ka noho te whare ka whai
Urupene Puhara: Taku tu ake ki runga he whakapai ana ahau mo tenei pire i toku taenga mai ki roto ki tenei whare ka tae
Peni Tipuna: Ko te ingoa
Hekere Tari: E tu ake ahau mo te Pire a Taiaroa
Tiamana: Ko te Pire a Taiaroa kai te aroaro onga mema e takoto ana ki taku titiro kua pai katoa te takoto o te Pire a Taiaroa kota.
Hapakuku Moetara: Taku tu ake e nga mema ko te Pire a Taiaroa kai te pai rawa atu ki taku mohio e penei ana au mo taua Pire Kauaka rawa e patua etahi onga rarangi o taua Pire engari me tuku katoa atu taua Pire note mea ko Taiaroa kai te whare o Runga ko kapa kai te whare o Raro ka mutu aku kupu.
Tiamana: Kua oti noa atu te Pire a Taiaroa kati naku noa i waiho kia roa ana, te take he mea naku ki ata pai te takoto kia ngawari hoki nga mema Honore o te whare kia pai rawa no reira au i whaka roa ai mo tenei Pire. Ko nga mema
Pika:
Paratene: Kia oti te oati ka Patai ai ite Pire a Taiaroa.
Pika: Ka oatitia a Porotene ka mutu te oati katahi kapataia e te Pika penei.
Ko nga Honore Mema e whakaae ana
Ko nga Honore mema e whakakore ana me noo kua riro ite (Ae).
Kua paahi te Pire a Taiaroa kaore he Rarangi i patua kaore he Rarangi i menemana tia tangi
Pika: Ko te Pire a
E.
Pika: Ae me korero.
Taitoko: Taku kupu e te Pika me patai mai ki te whare te Pire a
Pika: Konga tangata e whakaae ana me waiho te Pire a
Tena koe he whakahau atu tenei na matou ki a koe me tino kaha koe ki te mahi i te raruraru mo Wairarapa moana i roto i te Hupirimi kooti i raro i te mana o te Tiriti o Waitangi me era atu huarahi e marama ana i a koe hei tautoko i te keehi e tika ai te taha ki nga maori.
Koia matuou ka tino whakakaha atu nei ka tino tautoko rawa kia whakapaua e koe tou kaha kia puta i a koe te ora ki tou iwi maori.
A ki te puta hoki i a koe he ora mo tou iwi maori i runga i tenei keehi e whakahaerea nei e koe, a tera eputa i tenei kotahitanga he Honore ki a koe.
A tera ano hoki tenei kotahitanga e whakawhiwhi i a koe ki etahi keehi ke atu penei me ta au e whakahaere nei.
E hoa ahakoa he tangata matau koe ki te Ture, e whaimana ana matou i raro i te kotahitanga o nga motu erua nei meera atu motu e tata ana ki enei ki te tohutohu atu i a koe kia kaha to whakahe i te Ture Poari o te tau 1890 no te mea kihai i Panuitia taua Ture ki te iwi maori i mua atu i te mahinga i taua Ture, i naia nei e tino matau ana matou i mahia taua Ture hei timi i te Tiriti o Waitangi a kia haere ano hoki tau mahi i raro i te Tiriti o Waitangi e ki nei kia matou ano te mana o matou whenua, o a matou moana Waitai.
Me a matou roto me a matou motu Ngaherehere, me a matou taonga katoa
Pika: E tono atu
Pirimia: Ka whaka takoto ria te Ota Pepa ate kawanata nga ko ia tenei nga mea e hia tia ana kia whakapaua nga moni.
Te ota Pepa Tuarua a
E whakaaro ana tene i kawanatanga, kia whakatakotoria atu tenei ota Pepa, kite aroaro o nga mema Honore kua hui mai nei kite Waipatu ite Tau 1893, hei wakamarama ite tino hiahia o tenei kawanatanga e taea ai nga
Pika: Konga mea e pai ana kia hoatu he nohoanga monga, iwi i waho me ki mai Ae Paahitia ana.
Nukuhia te whare mote 7
Pika: Ko te motini a Tamahau hei korero i naianei, ara kia tirohia te wahi i mataku ai nga iwi nei i te kirihipi.
Tamahau: He mea naku mo te mataku o nga iwi nei, ko te Tiriti e rereke ara i te kirihipi. E mea ana te kirihipi ki te kotahitanga o nga whenua, na tenei ka kore ahau e haina me ata titiro te kirihipi a ka hoatu he kupu menemana monga kupu e taikaha ana a me pene ite menemana "Kiia tangata ano tona whenua tona whenua." Ma tenei ka marama te haere mai a te tangata ki te kotahitanga. E hiahia ana ahau, kia whakamanaia nga pukapuka i hainatia e
Mange Hori: Mehemea he mate i te kirihipi me haere i te ara ora, a me menemana te kupu mate.
Mangakahia: E tautoko ana kia korerotia te upoko ite kirihipi, otira me ata korero mai ite. tautahi ka korero ai tatou.
Pika: Ka panuitia atu te upoko o te kirihipi kia rongo koutou.
Tamahau: Ko tetahi o nga mea kaore i pai ki ahau kote rironga o te mahi ture monga whenua ite kawanatanga.
tiaki noai o tatou whenua ka taea noatia e te pakeha te haere mai a te mahi i tana mahi i hiahia ai ki te mahi, mehemea ki te kore e tiakina e te kawanatanga.
E kore e taea e te kawanatanga te mahi i tana mahi ki te kore koutou e pai, mote kupu mana i roto i te kirihipi e mea ana, mo te tangata tae atu kite whenua, kaati ena. Mo te kupu monga Roia i roto i te pukapuka whero.
Konga Maori ano kei te ki, kanuito ratou mate i nga ture ote Paremata ote koroni, kaore nga pakeha e ki mai Ae, koia i mau ai te ingoa o enei, tangata ki roto i aua pukapuka, ara koia ena nga ingoa o nga Roia e mea ana kanui te mate o nga maori i runga i te kooti whenua Maori, kua marama mai koutou i naianei kei te pai katoa nga kupu o te kirihipi, a kia marama hoki ta koutou mahi mai i o koutou mahara mo tenei take.
Pika: Kua hinga a korua korero i tenei na, a te mea kotahi i haina noa atu etahi.
Toroawhiti: Na enei kupu oku iwi i kore ai e kaina.
Pika: He mana nui no onei.
Pika: Kei te haere tahi te mana me te kirihipi.
Pika: Kua nuku te whare mo te 10 a.
Pika: Konga moni kei te aroaro ote whare i naianei kua tae kite £24 7
Kua tae mai te reta a te Pirimia Tamahau,
Tunuiarangi: E tautoko ana i te mea i haere tonu atu ratou ki Hehitingi i te po nei, a tera pea kua maru o ratou tinana i te haere tanga i raro i te po nei i runga i te kore waka mo ratou.
Pika: Ka nukuhia te whare mo te Mane 10
Pika: Kua tae ki te £26 7
Mangakakia: E motini atu ana kia whakatakotoria te pire a Heke me ta Taiaroa.
Pirimia: Me neke te korero me te ota pepa tuarua mo apopo kia whai taima ai koutou ki te titiro.
Pika: Mehemea kei konei kua korero tia.
Marumaru: E tika ana te tupoto o te Kawana tanga, ko te mana anake e tono nei ka kore e homai katahi ka panui kinga motu nei.
Pirimia: E pai ana te korero a
Pika: Ki au ko te mea kotahi kia oti i te tuatahi ka mahi ai i to muri, otira i runga i to koutou mahara kia korerotia, ka hoatu kia koutou te whakaaro, konga, mea e pai ana kia mahia te pire a Heke, a kia homai hoki ki konei me ki mai Ae (paahitia ana ) konga mea e pai ana kia korerotia te ota pepa tuarua me ki mai Ae (paahitia ana) ko te motini a Tamahau mo te kirihipi i naianei.
A. Kume: E rua nga take ote motini a Tamahau, (1) ko te mana tangata (2) me te mana whenua, a ko tona mea me unu ki waho, wahi iti kua riro atu ahau i tona motini.
Mote take tuatahi – Inga tau maha kua pahure ake nei, ia tangata ano te mana o tona whenua o tona whenua, menga hapu, kia ratou ano te mana o tona whenua karati kaore e taea e tatou te pewhea nga whenua karati o tena iwi o tena iwi, no te mea kei a ratou ano te, mana, no reira ka meatia kia riro mai te "mana tiaki" i te kawanatanga a na reira ano hoki i kaha ai te Paremata ote Koroni ki te hanga ture mo ana whenua, I naianei ka penei ahau, ka hoatu taku tinaua me taku whenua ki raro i te kirihipi kaore e pai ko te tuana ki roto i ko te whenua, he pai ko ahau e riro ki te herehere ko te whenua ka mahue iho kinga tamariki, ka inoi atu ahau kia mau tonu tenei kupu ki roto i te kirihipi.
Mo te take tuarua "mana tiaki," me pewhea iti? ki taku mahara me tiaki. Koia ano tenei ko te kawanatanga i roto i te Tiriti a Waitangi ra a e kiia ra e te 71 ote tau 1852, kia whai mana tatou ki te whakatu kawanatanga mo tatou.
Me tuturu tonu tenei rarangi ki ahau, mo te kupu "Era atu mea" e pai tonu ana. mehemea ka kitea e te kawanatanga te ahi whenua kia whakapaitia, ka taea tonutia e ia te whakapai, engari kei a ia ano te moni, ka pai te whenua, ka whakamahia e ia te whenua a kia hoki mai rano ona moni i pau ki te whakapai ka mutu te haere o te moni i a ia kau
Paraone: He aha te pai ko te tangata ki roto i te whare ko nga paraikete ki waho, I runga ahau i Matakoropere i taku haina tanga kaati ka uru katoa mana ki aoto.
Reweti: E tautoko aua ahau i ta Tamahau.
Porokoru: Mehemea he mahi iti te haina haere, ka whakaae ahau kia hoatu enei kupu, a i te mea he taumaha na reira ahau ka mea kia unuhia nga kupua te mema o Wairarapa nei.
Mangahahia: Mo ta Reha Aperahama, He kupu tenei kua mohio katoa noa iwi nei. He mea kia kotahi i te tuatahi ka whakatu ai te kawanatanga, kia mohio ai te tangata e pangia ana e te mate ki te mea hei tuhinga atu mana, ko te Tiriti e mea ana kiia tangata te mana te tona whenua i tona
He mahi hou tenei kia tatou, a na tena, mea i tu ai nga kawanatanga o era atu motu.
Na te ture i kaha ahau ki te tu atu i mua i o koutou aroaro, ka haere tatou i runga i tenei tikanga ka puta ta tatou mahi, ka kore e kore e tae ki te mutanga kua whakaaturia e 28 nga pukapuka kai te ngaro e pa ana ki te taha maori, ko etahi kua kitea ko etahi kaore ano.
Pika: Ka nukukia te whare mo te 2
Pika: Kua puare te whare, kia tu te kawanatanga kite korero i tenei korero.
Pirimia: E rua tonu nga tino kupu e mahia nei, kote upoko tuatahi mete upoko mutunga, heoi aha koa pewhea te roa o nga korero ko enei ano nga mutunga o nga korero, e mea atu ana te kawanatanga kia tikarohia, he mema i nga mema o nga whare e rua nei hei mahi ite upoko o nga
Mangakahia: E Inoi atu ana au kia tuhia mai e Taiaroa taua kupu i korero mai ra ia, e whakaae ana ahau kite komiti i mahia mai e te Pirimia.
Tamahau: Ki taku mohio mote takiwa e whakaaetia mai ai, katahi ka tika kia tuhia mai nga korero, a
Pika: Kota Taiaroa e whakahaere i naianei, kaore e pai kia tuhia te mea kei te
Mangakahia: Kei ta Heke kia tu mana motuhake, mehemea e
Pika: Kia ata haere ta koutou korero i tenei mea, ma te ata korero ka oti ai ta tatou mahi.
Mangakahia: Kote take i penei ai taku korero, he putanga note kupu a te tangata nana tenei korero i mea ia kia kaua e tu he pakeha hei mahi i ta tatou mahi.
Pirimia: Ite mea kua noho ne tatou i raro ite mana, ote
Kawatupu: E tupato ana
Pika:
Tamahau: I tu ano a Heke, i kii ia ka taea ano e tatou te tono ite take motuhake, i naianei he kupu hou tenei kupu ki au, he mea tika kia tonoa atu ia kia haere mai ano kite korero i tenei tikanga ka waiho tenei hei kino i toku ngakau I kii ia mate riro mai ote mana ka whai mahi ai tatou.
Mangakahia: Ko tenei mahi e haere ana i runga ite Tiriti, mehemea e pena ana ka pai rawa atu ahu kia tu ko tera.
Pika: Me karanga a Heke kite korero i tenei tikanga, Paahitia ana, E patai, ka taea ranei e koe te ki mai te tangata tika hei haina i nga mahi.
Paraone: E tautoko ana ahau ma tatou ake e haina a tatou korero.
Pika: Mo enei Pire kaore e taea te whahakore te haina.
Mangakahia: Mehemea e taea ana te kii mai kei roto ite Tiriti, i hea ranei e kiia ana mate kawana ano e haina, katahi ano au ka marama, mote inoi atu ate mema nei mo tona Pire, kia ata waiho marika mo muri ake nei taihoa rawa e tango atu ki waho.
Heremia Ta Wake: Kua
E Wano: E marama aua tona korero e korero nei ite mea kei raro tatou ite ma a ote Kuini. I kiia ite tuatahi ko te weti iti te hoatu ite tuatahi mo muri te mea rahi, kua inoi ta ou i runga ite mea kua kite tatou e mate ana tatou ite mahi Ture ate kawanatanga He tika kia ahu ano tatou kite kawana, ka kore katahi ka kau, kia ahei ai kite ki atu kite kuini, kaore i haina, E tautoko ana ahau kia uru tona kupu ki roto ite Pire a Heke.
Puketapu: Mehemea e tau ana te taumaha ki runga ite Minita, nei, e pai ana ahau kia tangohia ki waho.
Pika: Ka nekehia te whare mote 7
Pika: Kote take i mahia ite awatea nei hei mahi i naianei, me pai te mahi a nga mema. me ata whakahaere e koutou te patai a Taiaroa, kia tika te haere ote korero, ka katia nga mea e haere ke ana te korero i waho, kei te whakamatau tatou kia whakamana mai a tatou mahi, kaati me waiho atu ma tera taha e whakakore, e pewhea ranei, kia mohio koutou he roa te wahi i haeretia mai ai e tatou.
Pika: Ko nga mea e pai ana kia korerotia ano te pire a Taiaroa me kii mae Ae, Paahitia ana.
A. Kume: Ko tatou kia kotahi i raro ite Tiriti o Waitangi, me te 71 tona ritenga he pononga nate Kuini, ko tenei e tu mai ra tona kawanatanga
Tamahau: Mote Patai kaore ano ahau i mohio awhea ra mahia ai nga whenua nei hei hainatanga mate kawanatanga. He Patai e whia te roa ka riro mai te mana whakawa whenua ia tatou?
Taiaroa: Kia oti rano te homai ite mana kia tatou.
Tamahau: He nui nga mahi ma tatou ina tae kite wa e riro mai ai ia tatou te
A. Hume: Kaore e whakahe ana tenei patai ite Pire a Heke ko ta tatou Pire tera.
Taiaroa: I penei ahau i runga i nga korero kua Paahitia te Pire a Heke, na reira i tangohia mai ai e au taku Pire, a i
Pika: E mea atu ana ahau kei te kawanatanga taua motini, mate kawanatanga e homai ate Takiwa e puare ai te mahi.
Pirimia: Mote Wenerei ka homai aua Pire e rua.
Pika: Ka panuitia atu nga korero ote whare Ariki.
Taiaroa: E raruraru ana ahau mo taku korero i puta ia Huia, ko taua korero he mea i mahue etahi. E mea ana ahau kia homai he karaka o Huia hei hopu i nga korero kia puta pai
Pika: E tika ana nga korero otira kaore ano e taea te hopu, e pai ana kia panuitia nga korero i mua ote tukunga, kua tae mai nga Ripoata o nga mahi o tera whare kote whakaae otenei whare me tuku atu kite komiti, kua whakahokia mai kia mahia ano e tatou.
Tamahau: E mea atu ana ahau kia whakahokia atu ano kia ratou.
Tunuiarangi: E tautoko ana ahau he kupu rawaho pea kua tae atu kia ratou.
Pika: Ka ata waiho enei take ki waho i naianei, kote motini tenei ka Panuitia atu e au kia koutou, he mea atu kia kowhiritia he komiti, hei whiriwhiri i nga kupu o nga upoko ote kirihipi mete hainatanga o mua atu ko nga tangata mo taua komiti ko,
Ko nga mea e pai ana kia haere he
Pika: Kua oti te komiti whiriwhiri mo nga upoko o nga kirihipi, kia mutu te whakatikatika i nga upoko ote kirihipi ka haere ai taua komiti, e mea atu ana ahau kia oti pai ia tatou a tatou mahi.
Tamahau: E mea atu ana ahau kia tere te mahi i tenei motini, kia whakaarotia kia haere etahi o nga tangata o tenei hui kite kauhanganui mate Pika e whakaae mai kia Panuitia ka pai, mo taku motini mote upoko o nga kirihipi, i au e tu nei i roto i tenei whare e mohio ana ahau e kawa ana aku korero ki nga Tangata, e whai mana ana ahau ki taku korero, ite mea he mea pooti mai ahau nate 500, e korero tenei na toku iwi kia tae mai kite whakapuaki ia ratou kupu kia mohio mai koutou, e hura ana ahau i nga mea e mohiotia ana e toku ngakau e tika ana mehemea ko ahau anake kei taku katahi ka ahua kore mai ahau, otira e mea atu ana ahau ko nga kupu whakahe moku i roto i etahi
Mangakahia: I nga mea i paahitia ete Paremata kei raro iho i tena.
Porokoru: E tautoko tonu ana ahau ite kirihipi katoa.
Pika: Me haere te
Kawatupu: Me hoatu tonu te rarangi ki roto.
Pika: Ko nga mea e whakaae ana me kii mai Ae Paahitia ana.
Pika: He motini kia ahua tia nga mema na
Tomoana: Mo toku ingoa, kaore e marama ki te haere ite mauranga atu i nga Pire kaore tahi he mana kaore e kitea iho e ahau te haere, kote Paremata ke te mea hei haeretanga ma tatou, kia mana rano a tatou tikanga, katahi ka tika kia haere atu tatou, kaore rawa au e pai kia haere enei Tangata, ko etahi atu Tangata o waho, ma tenei whare e whakamana ka pai.
Paraone: E tautoko ana ahau ite motini, tera pea etahi kupu whakangawari, kei reira mo nga Pire nei, Te kupu mote Whiti e mea ana ia kia tere te mahi, ka hui katoa nga iwi ote Whiti. E penei kia oti te kotahitanga ka haere ai, e inoi atu ana ahau kia tukua kia haere enei Tangata.
Kiriwehi: Kia oti katoa nga Pire nei katahi
Porokoru: E tautoko ana ahau kia oti nga mahi e mahia nei, ka tika kia haere tatou kite kauhanganui, engari e pai ana nga kupu ote motini.
A. Kume: E ahua pai ana te motini, e tino pai ana nga ingoa, otira kia pahitia mai a tatou tikanga, ka tika, ai kia whai maunga atu ai ma tatou, ko tatou kia mohio tatou kite tika, ka haere
Pirimia: E tautoko ana ahau ite motini. He mea nui rawa tenei, kaore, ite marama i au te kupu, e kii nei he
Pika: Mo tenei motini ka nukuhia mote takiwa e whakataua ai te £200, hei awhina i nga kai mau ite
Tamahau: Kia hopu rawa tatou ite moni ka tika ai kia mahia enei Pire. mehemea he moni ate
Mangakahia: Me Kume e Tautoko ana.
Wiki Te Pirihi: E whakaae ana kia unuhia atu taku motini (Ngapuhi).
Tamahau: Kua putu ano i roto ite pukapuka o tera tau.
Pika: E pai ana te Pire ate Tai kauauru, e ngawari ana, e kore rawa e taea ete kawanatanga te tono moni atu kia koutou engari ma to koutou ngakau te whakaaro Na runga i taku mohio kaore e puta mai nga moni. na reira i tukua ai e au te kupu ate kawanatanga kia kohia he moni.
Taiaroa: He mea pai kia tu mai te kai motini, kite whakamarama i tona mahara mo tana motini.
Rangihenea: Ite mea kua unuhia ta Ngapuhi ka unuhia mai ano tate
Marumaru: E Tautoko ana ahau kia unuhia
Kiriwihi: Me Amorangi e tautoko ana kia unuhia ki waho te Pire.
Porokoru: Mote kohi moni ko etahi o nga iwi i kohi ko etahi kaore, kote mea e uia atu ana e ahau, kote kawanatanga e hia tau e whiua ana ahau, kia hoatu ai taku mote 5 tau mote whia ranei.
Tunuiarangi: Kaore ano ahau i mohio kua unuhia nga Pire nei, ki taku mahara kua Paahitia to te
Pika: Kua tae mai nga waea a
Tamahau: Kaore ite marama au te kupu mo to matou pooti, e mea atu ana ahau kia ata korero tia tenei mea.
Pika: E tika ana ano taua korero tera note kai whakahaere ite Pooti i whakaroa mai nga
Tamahau: He aha i puta atu ai i roto ia Huia.
Mangakahia: He mea korero mai nate Whatakorari
Taiaroa: E tika ana kia korero mai a Tamahau moto, atou pooti E mea ana te Pitihana a Mangakahia kia uru aua mea ki roto i te pukapuka o te hui, E tika ana ta Tamahau e mea nei kia tika te takoto o to ratou pooti i roto i te pukapuka o te hui, E motini atu ana ahau kia uru atu te pukapuka pooti, ara kia takoto tika, ka motini a waha atu ahau kia whai mana te kawanatanga ki te whakatikatika i te rarangi ingoa o nga mema i pootitia tikatia mai, menga mema kaore i tika, pera me te motini o Mangakahia.
Pika: Konga mea e whakaae ana ki tenei motini me ki mai ae. Paahitia ana e te pooti a waha.
Kua tae mai te motini a Paraone he ki mai ka haere nga katorika apopo, i te mea ko tera ra he ra kahenga no te karaiti, a kaati ka nukuhia tenei korero mo te 7
Tamahau: Me tuku mai e koe taku motini i te tuatahi i te mea naku to te tuatahi.
Pika: I korero ahau kia puta nga korero mo te kirihipi i te
Pika: Ka taea noatia atu te unu, te tikanga o te motini a Tamahau me te me enana a
Tamahau: Heoi ano te mea i hiahia ai ahau kia haere etahi tangata hei whakarite i te tono, kaore i te mau atu i a tatou korero, E tika ana me haere a Heke, ki te whaka puaki i ona kupu kia Tawhiao, ma tenei pea ka whakaae mai ia ki te whakakore i te ture whenua, E whakaae ana ahau kia riro ma te kawanatanga e whiriwhiri nga tangata hei haere.
Ngawhau: E pouri ana ahau mo te purutanga ote Taihauauru, a mo te tukunga atu o ta Ngapuhi kia takoto noa.
Makoare: Me tuku kia hoki rawa ia mena ki tona takiwa ka kohi mai ai.
A. Kume: E tautoko ana ahau i te pire a
Pirimia: Kaore ano he whakaatu mai kua kohi o mea iwi, e ahei ai te kawanatanga ki te tuku Ripoata, ko te kupu a te kawatanga, e hiahia ana ratou ki te moni £682 pauna.
Pika: Ka nuku kia te whare mo te 2
Pika: Ka neke hia te korero mo te kohi mone mo te 7
Konga pire a Taiaroa rua ko Heke mo akua nei ka korero ai.
Ko ta Taiaroa. kua tae tuatahi mai a e kore e rangona nga korero mehemea ka
Paerata: Ka unuhia mai e ahau taku motini mo te po, kia watea ai te takiwa mo ta Taiaroa.
Taiaroa: Kaore ano hia oti te korero nei "Ma wai e haina," na reira ahau ka mea kia nukuhia atu mo apopo, i te ata ka homai ai taku pire, kia oti te kupu ma te kuini, ma tona kawana ranei e haina, me noho te komiti i kowhiria hei whiriwhiri i taku pire apopo.
Pika: I te mea kua ki a Taiaroa mo apopo tana, kaati ko ta Heke e korero i naianei.
Pirimia: Kua motinitia kia whakahaeretia taua pire.
Pika: Konga mea e pai ana kia korerotia me ki mai Ae. Paahitia ana.
Taiaroa: Me ta rawa ka pai ahau, me tona ingoa ano ki ru:
Tamahau: He poto noa nga kupu o te pire nei, kaati i te mea kei te kawanatanga, ma ana e whakautu tenei korero.
Pirimia: Mo te tono kia perehitia, mo apopo ka whakahoki ai te kupu a te mema a Taiaroa,
Taiaroa: Ka tangoha mai e ahau taku. kupu kia mau tona ingoa ki runga i tona pire.
Heke: E whakapai ana ahau ki te kupu a te Honore mema o te Waipounamu.
Pika: Konga mea e pai ana kia perehitia me ki mai Ae.
Tautohengia ana e
Tamahau: E tautoko ana ahau i tenei korero.
Pika: Konga mea e pai ana kia perehitia me ki mai Ae.
Paahitia ana kia perehitia.
Pika: Kua ata titiro ahau ite ara e tere ai a tatou mahi, kua oti nga pire e rua nei ta Taiaroa me ta Heke otira mate kawanatanga te kupu kia tatou, kei te komiti te tikanga, mote homai ite Pire a Taiaroa, me ta Heke. Mo ta
Mangakahia: I runga ite korero ate kawanatanga e whakamoemiti ana ahau ki tona korero, otira e mea atu ana ahau kia oti rawa ki roto ite pukapuka o tenei whare ka tika ai kia paahitia.
Pirimia: Mote kupu a Mangakahia, ite mea kua paahitia e tera whare tenei korero, he mea tenei hei tirohanga ma tenei whare, te whakaae ite paahitanga otenei tikanga, otira kua paahitia e tera whare kaati e tika ana kia mahia te ota pepa ate kawanatanga.
Mangakahia: Me takoto pai rawa nga korero ote whakaaetanga o nga
Tunuiarangi: Me ata waiho atu te korero ate Runanga Rangatira ia ratou ano, kei roto ia ratou ano te komiti hei whakatakoto i nga korero mo ta ratou whakaaetanga, hei reira ka whai kupu ai tatou ki tenei korero.
Mangakahia: I runga i nga kupu whakamarama katahi ahau ka mea e tino tika ana kia unuhia atu te ota popa ate
Pika: Me kowhiri he komiti hei whiriwhiri, i etahi tikanga.
Pirimia: Kaore a tatou tino kupu mo tenei take ite mea he whakaaro Rangatira no ratou i mahia ai tenei kohi, heoi ano ta ratou i mahi ai kote oti ota ratou hoki kua whakaaetia nei e ratou te moni.
Pika: E tika ana te korero e korero tia mai nei ete Pirima, e unu atu ana ahau i taku kupu tautoko ita Mangakahia me unu hoki tana korero kaua rawa tatou katoa e uaua. heoi ka mahia tenei ota pepa ka panuitia atu kia koutou nga korero ote ota pepa, me paahi katoa kaua e takitahi tia nga rarangi.
Mangakahia: E mea atu ana ahau kia takoto pai nga korero ki roto ki nga pukapuka katika unuhia e ahau taku kupu ki waho.
A. Kume: Kaore e tika kia korero atu tatou mo tenei take. ite mea he aroha no nga rangatira i whakatakatoria ai tenei korero. E kore e ora te karaka i tenei moni.
Tamahau: E Tautoko ana ahau i tenei korero, kote £52, me whakamarama mai, mote tau kotahi, pehea ranei e menemana atu ana ahau, mote tau kotahi anake.
Tamahau: He iti rawa tenei moni mote karaka mehemea maku e titiro ka hoatu e au £240 ite tau, otira notemea kua kiia nei kei te kotahitanga tonu tatou e mahi ana, na reira i
Mangakahia: He mea tika kia korerotia te moni e £682, ka pau etahi, he mea tika kia puta he whakaatu monga mea e pau a tera tau, e tino tautoko ana ahau ite kupu ate mema o
Pirimia: Kia mohio mai koutou e e mahi ana tatou i tetahi mahi e ora ai tatou kati kote karaka e kore rawa e tae mai ki konei mehemea ka kore he moni mona.
Pika: Ko tenei karaka nate Pika, me te Pirihimana, kote mea i roto i te ota Pepa nate kawanatanga, taku mahara e kore rawa e riro mai he karaka mote moni £1 ite wiki, heoi ka panuitia atu te ota pepa ate kawanatanga, ka tukua atu ano kia Paahitia ete whare. Ka panuitia engari kaore ano i
Tamahau: Ite mea kua unuhia e Mangakahia tona kupu he mea tika kia waihongia ano tona kupu i naianei, ite takiwa kua paahitia nei te ota pepa, ara
Mangakahia: E mea atu ana ahau kia takoto pai nga korero ki roto ki nga pukapuka katika unuhia e ahau taku kupu ki waho.
Kiriwehi: E marama ana te kupu ate Pirimia e kii nei, kia ata marama te takoto ote kohi ate Runanga Rangatira.
Pirimia: Ko te £50 monga tuku motini kite whare, kote £200 hei ora mote hunga kawe atu, i nga motini ki tera Paremata.
A. Kume: Kaore e tika kia korero atu tatou mo tenei take. ite mea he aroha no nga rangatira i whakatakatoria ai tenei korero. E kore e ora te karaka i tenei moni.
Tamahau: E Tautoko ana ahau i tenei korero, kote £52, me whakamarama mai, mote tau kotahi, pehea ranei e menemana atu ana ahau, mote tau kotahi anake.
Tamahau: He iti rawa tenei moni mote karaka mehemea maku e titiro ka hoatu e au £240 ite tau, otira notemea kua kiia nei kei te kotahitanga tonu tatou e mahi ana, na reira i meatia ia kia £52 pauna koi nei taku e pai ai.
Mangakahia: He mea tika kia korerotia te moni e £682, ka pau etahi, he mea tika kia puta he whakaatu monga mea e pau a tera tau, e tino tautoko ana ahau ite kupu ate mema o Taupo mete mema o Wairarapa.
Pirimia: Kia mohio mai koutou e e mahi ana tatou i tetahi mahi e ora ai tatou kati kote karaka e kore rawa e tae mai ki konei mehemea ka kore he moni mona.
Pika: Ko tenei karaka nate Pika, me te Pirihimana, kote mea i roto i te ota Pepa nate kawanatanga, taku mahara e kore rawa e riro mai he karaka mote moni £1 ite wiki, heoi ka panuitia atu te ota pepa ate kawanatanga, ka tukua atu ano kia Paahitia ete whare. Ka panuitia engari kaore ano i Hiiri tia, ko nga me e whakaae ana me Ae riro ana ite ae, kaore he No.
Tamahau: Ite mea kua unuhia e Mangakahia tona kupu he mea tika kia waihongia ano tona kupu i naianei, ite takiwa kua paahitia nei te ota pepa, ara kia hoatu he kupu whakamarama mote paahitanga a tenei Runanga.
Pika: Ka panuitia atu te Pire a
Pika: Kia kotahi tonu tunga mai mote tangata ki te korero, hei te 3
Tamahau: E tautoko ana ahau i ta
Pika: Ka nukuhia te korero mo apopo 10 a.
Pika: Tenei kua tae mai a
Pika: Ko te pire a Taiaroa hei mahinga, ko etahi o nga kupu kaore i mau ki roto i tenei pukapuka i te perehi, kua hoatu e te komiti nga kupu i mahue, a kua haina te Taimana, kapa i taua pukapuka whakatikatika ka whakahokia ano tenei pire kia perehitia i te mea e ahua he ana, kaore i uru etahi o nga kupu, mehemea he kupu ano a Taiaroa me korero ia.
Taiaroa: He kupu iti nei aku, ko te ritenga o tenei pire, konga mea tenei i mahia e matou ko taku komiti, I kiia kia riro ma te Roia e mahi ki mai ana te roia ma nga maori ano e mahi, konga ture kia tika, kia marama, ko te 71 kaore i te tino hangai ki runga i a tatou whakaaro, engari me mahi tetahi mea hei tautoko i taua ture, kei te haere tonu atu tenei i runga i te whakaaro maori.
He mea nui rawa tenei te mahi ture, a i runga i taku titiro kia tere te mahi, mea ana ahau kia homai ano i naianei tonu, E mea atu ana ahau kia paahitia i naianei, hei te korerotanga tuarua katahi tatou ka whai korero ai i nga take e kitea ana kia whakatikaia, te kupu i hainatia ra e nga tangata e 21900 e tautoko ana ano i enei kupu e mahia nei e tatou.
Ki te mana tenei, kua taea e tatou te hanga komiti hei whakahaere i o tatou whenua, kei te komiti te mana, engari, kei te haere atu te mana i raro i te kotahitanga, kua mana tonu atu taua whakataunga a te komiti, a kua tukua kia haina te kawana a wai ranei ki taua whakataunga, Otira ma koutou e tirotiro te mea pai mo tenei pire, kaore aku kupu whaka kino mo te mema e homai ana i te kupu tika, Heoi te mea nui i ahau, kia oti tetahi mea ma tatou i mua mai o te tunga o te Paremata.
E tuku atu ana ahau kia koe mo te korerotanga tuatahi, Mo te korerotanga tuarua ka whai korero ai te Whare.
Pika: Mo tera panuitanga ka korero ai nga mema mo tenei pire. Mo te Turei ka mutu tenei korero ki taku mahara, konga mea e pai ana kia paahitia tenei pire i te korerotanga tuatahi me ki mai Ae, Paahitia ana.
I runga i te kore korero ma tatou, ka hoatu e ahau taku motini i runga i taku memanga, koia tenei ko te mahi ma taua komiti. He awhina i te kawanatanga.
Konga tangata mo taua komiti koia enei, e wha mo tenei whare e toru mo to Runga. Konga mema o tenei ko Tamahau,
Mehemea e ahei te homai kupu mo tenei motini, pai noa atu.
Ki ahau me penei tenei motini—"I runga i te taimaha o nga mahi a tenei kawanatanga He mea tika kia whai ma na te kawanatanga ki te karanga i etahi tangata hei awhina i a ratou."
Pika: E mea ana te motini mo tenei wa anake.
Kiriwehi: E tautoko ana ahau i ta nga minita e rua nei me ta
Pika: Ka hoatu e ahau ma te kawanatanga te tikanga mo te tirotiro komiti mo ratou.
Tamahau: Mo tooku ingoa, e mea ana ahau ko te Rangiheuea mo tooku ingoa, E pai ana ahau ki tenei korero na, kia nukuhia te kawanatanga ki te tekau ma toru.
Pika: Kua mutu tenei korero. He korero ke tenei i naianei, kei te pouri ahau i au e noho atu nei, me paahi tonu e koutou tenei mea. Kua roa rawa tenei takiwa e noho ana ahau i runga i tenei turu, kaati kaore e tika kia noho tonu ahau, E mea atu ana ahau kua tata te mutu o ta tatou hui, me tu ano he tangata hei whakamana i a tatou mahi, na reira ahau ka motini atu kia koutou katoa. He mea tika kia whakamanaia te Tiiti a
Pika: Kua haina te
Tamahau: Kua takahia tatou e tera whare ite mea kaore ano kia hoatu kia hainatia e ratou. Ko tatou he mea pooti mai na nga iwi, ko ratou he mea whiriwhiri noa iho, He tino takahi ta tera Whare i a tatou.
Mehemea ka penei tonu tera whare, ka tino ki ahau me pooti mai he mema mo tera whare.
Kaore ano kia kitea e ahau te ara e ahaina ai ahau, Heoi ano te mea nui he piki no te Tumuaki ki tona nohoanga, hei whakamana i a tatou tikanga.
Mangakahia: Kaore rawa ahau i te mohio he pena tetahi korero kei konei e korerotia ana i mua atu i au i tu nei. No naianei katahi ano ahau ka rongo atu. Ko tooku tunga no etahi atu tangata, kaati kaore ahau e marama ki tenei mea, a kaore hoki ahau e marama to haina.
Na te raruraru i mahia ai tenei Tiiti. Kaati e mea atu ana ahau, me haina tatou. Ko tenei tiiti he whakamana i a ia ki te haina i a tatou mahi mo te tau kotahi.
O te timatanga mai o tenei mea tae mai ki naianei kaore ano he maramatanga i puta mai ki au mo te haina i tenei titi. E mohio ana ahau e hara i te mema o te Waipatu tenei raruraru.
Reweti: Kaore ano ahau kia tae mai ka mahia tenei tiiti, engari kua rongo ahau i paahitia e tenei whare, kaati kua mana tenei tumuaki ki te hoki, engari ko ahau kaore e haina.
A. Kipa: Kei runga ahau i te
Tamahau: E hia nga mema i haina mua o te tukunga atu ki tera whare?
Kaore he mea i haina, engaai he mea paahi noa atu.
Kua mana, tonu tenei tiiti, i te mea kua haina mai o tera whare, kua mutu te korero mo tenei mea. He ritenga ngawari noa iho tenei kia haina koutou otira kua mutu tenei korero.
Pika: Kua mutu ahau ki tenei tunga, kua noho ano ko
Ka hoki ano a
Tukua ana ki te whare, a paahitia ana kia puare tenei ra mo te Tangata Whenua.
Pika (
Me tu mai koutou ki te whakapuaki mo tenei pire.
Ko to tatou kawanatanga e ahau tamariki, ko ta tatou mahi he tika, na o tatou matua i homai kia tatou, kaati ko tatou kei te peka ke ki waho i te ara i whakatakotoria mai e ratou.
Me kaha nga Rangatira ki te hapai i tenei tikanga kia pai ai tona iwi tona iwi, E hoa ma kua kore haere to tatou kaha kua 600,000 te maha o nga tangata o Aotearoa me te Waipounamu i naianei, a konga Maori katoa e 41.000. Ma tenei e ahua mate ai o tatou mana.
Mangakahia: E tautoko ana ahau i tenei korero.
Pika: Kei te noho mana tonu te tiamana.
Timoti me Mangakahia: Ka unu i a raua motini whakahoki i te tiamana.
Tamahau: Mo te pire a Taiaroa, konga iwi ma ratou e tautoko tenei pire. konga mema kaore ano kia tu i roto i te kooti ko oku whenua katoa kua uru kei roto i te kooti.
Ko tenei pire he pire huihui me tuku kinga iwi nei kia kite mai ratou, a kia marama peneitia he tikanga mo o ratou whenua, Ma ratou e whakaae mai hei ture, ka pai ka kore kaua tatou hei mahi E whakaae ana ahau ki te rarangi e ki nei konga toenga a te kooti ma te kooti ano e whakaoti, manga mema o Taupo e korero tenei korero ka pai, ko te mea tino pai rawa me waiho mo tera tau.
E mea ana te pukapuka o tera tau, kia kore te kooti whenua maori, a kia riro hoki ma te komiti e mahi, penei me taku nei.
Kua hanga e te Paremata tetahi ture. a kua oti te paahi, ko taua ture ko te Rohe potae o nga papatupu, kaore e taea e te Maori te hoko, te Reti, te aha ranei i raro i taua ture.
Ko tooku whakaaro mo tenei pire hei arai i taua ture.
Paraone: Koia tenei ko te pakiaka o te mahi e mahia nei ko ahau te mema o Wanganui, hei titiro i nga mahi ko taaku e pai ai ko tena ano ta taku iwi.
Ko taku whenua 10,000, eka na reira ka mea ahau kia puta, taua korero, kua
Mangakahia: Kua eke tatou ki te tino tikanga o ta tatou mahi.
Konga kirihi
I tu a Taiaroa i enei ra i mahue ake nei ki te korero mo tenei pire kaua tatou hei mo
I mua atu o taku korerotanga mo te pukapuka i haina ai te 21,900 tangata, ara te take i timata atu ai tenei mahi kia haere i roto i te ture.
Ko tatou kei raro i te 71 e haere ana me te Tiriti o Waitangi, kanui nga pire kei konei e takoto ana, ko ta Heke, me ta
Ko enei ano nga take o nga hui i tu ki
Kua oti
I te pire a
Ko te ingoa kaporeihana kaore i roto, engari ko te kupu whakatu komiti na reira i mea he kaporeihana ano, ko taku e tono nei ahau ko te take Motuhake.
No te tau 1889 ka timata ahau ki te tono i tenei Mana, ko te rarangi rua ote Tiriti o Waitangi kaore ano i tino mate. No te 1864 ka mahia taua ture patu i te rarangi 2 ote Tiriti o Waitangi, a no te 1868 ka uru nga mema ki roto i te Paremata, I runga i te tino hiahia o tatou kia tonoa he mana motuhake, na reira ahau ka mea kia kaha tatou ki te mahi, Engari mehemea kua ngenge tatou, ko te pire nei te mea poto, ko te kaporeihana tanga na ana i mataku, mai ai ahau.
Pika: E pai ana kia tuwhaia, engari kaore e korerotia i te mea kei te haere tonu te korero mo te pire a Taiaroa.
Ko taku whakaaro ko te take motu-hake e tono atu. Ko tenei mana e tonoa nei, he mana Huihui, a na runga i te panuitanga mai i te 21,900 nei, ka mea atu ahau kia tukua tenei pire kia ratou i mua o te tukunga ki te whare.
Ko te mea e tonoa atu ana e ta Heke, ko te mana Motuhake, na reira ka mea atu ahau kia ata tirotiro ano nga mema ki tenei pire, a kia titiro ano nga iwi o Runga nei, mo nga papatupu, me ata titiro ano nga mema o te Waipounamu.
He pai ko ta
Pika: Ka nukuhia te whare mo te 2
Pika: Kua paahitia te Ripoata o te
Me homai te pire a
Mangakahia: Mehemea he ruri tenei no te whare ko etahi kia panuitia ko etahi kaua, ka pai ahau kia panuitia
Pika: Kei te mohio ahau ko te mea tika ko te tuwha haere i te pire a Heke.
Mehemea ki te panuitia, kua kore e mohio nga mema ki te mea hei mahinga, mo te kupu a Mangakahia, e hara i te ture, enga i i kiia kia kaua e puta, otira ke te pooti te tikanga, ko ta te kawainatanga kia oti te mea kotahi ka mahi ai i tetahi.
Tamahau: E pai tonu kia tuhaia, engari kaua e korerotia te pire.
A. Kume: E tautoko ana ahau kia korero tia raua tokorua.
Mangakahia: E tautoko ana. (Paahitia ana.)
Mangakahia: E tautoko ana ahau.
Paahitia ana i te pooti a waha.
Marumaru: Etautoko ana ahau i ta
Mangakahia: I te mea kua tae mai nga kape e inoi atu ana ahau kia homai he taima hei tirohanga iho i nga kupu o tenei pire, ara mo te 7
Pika: Konga mea e pai ana me ki nai Ae. Paahitia ana kia nukuhia mo te 7
Pika: Ma te kawanatanga te korero mo enei pire.
Pika: I te mea kaore ano kia oti he mahi ma tatou e mea atu ana ahau kia kaha kia oti ai i mua mai o te Paremata.
Tamahau: I te mea ko tenei te taima mo ta Heke, ka whaka takotoria atu e ahau tona pire, engari mana ano e korero.
Pika: Ka panuitia atu e ahau te pire a Heke, tono i te mana.
Heoi ano te mea e tonoa atu ko te mana whakahaere i o koutou whenua, me era atu mea, e puta ake ana i waenganui ia koutou me te pakeha.
Kua kite iho koutou i nga huarahi tono i te mana, konga kupu tautoko kaore i konei, otira kua rongo koutou i aku kupu.
Ko te rarangi 2 e mea ana kia riro ano ma koutou e wehe he wahi hei tunga mo to koutou mana, kei waiho atu ma ratou e homai, kua meatia kotahi ki konei, kotahi ki ko.
Pika: Kua marama he ara korero ma koutou i runga i nga korero a
Mangakahia: Kei o tatou ringa katoa nga pire o tenei Hui, a tena atu ano etahi, a tena atu ano tetahi ara hei mahinga ma tatou i a tatou mahi.
Te take i kotahi ai tatou i mua o te tunga o te kawanatanga, ko te kupu i penei, me pewhe e kitea ai to tatou mate, a kitea iho ana me tuhituhi; na konei ka tuhia.
Kia kaha tatou, kia puta ai to tatou ora, kaore he ara ke atu e pata ai ta tatou mahi, mehemea ka kotahi ta tatou mahi ka pai. He mea tenei kua takoto i mua kia mahia, kaore e ahei kia peka ke atu ta tatou mahi i te mea i haina ai tatou, ara kia haere i runga i ta Taiaroa, Engari ta Heke, kaore hoki e pai kia hoatu ketia te mana ki etahi tangata, penei me ta Taiaroa.
Ko ta Wipere e mahi i naianei i te mea e tono atu kia katia nga hoko whenua, ko ta Heke kei runga ake i ta Taiaroa, i te mea ko ta Heke he tono mana Motuhake a ko ta Taiaroa he tono mana Huihui.
Tamahau: He patai taku kia koe e Taiaroa, mehemea ka patua tetahi kupu kotahi o te Pire ka pewhea koe?
Taiaroa: Mehemea ka patua mai tetahi kupu kotahi o taku pire, kaore e pai te waiho atu ano i te mea e hara i te iwi, a kaore hoki te iwi e mohio, ka homai ano e ahau ma te Hui e tirotiro te kupu i patua i hoatu ranei.
Tamahau: Ka pera atu ano ahau kia Heke.
Heke: Ka unuhia mai ano konga kupu anake i mahia atu i konei e pai ahau kia paahitia.
Tamahau: Tooku whakaaro, mehemea ki te whakarereketia tetahi kupu o roto o enei pire, me mau mai ano, ki te iwi kaua rawa e paahitia mehemea ka rereke atu i ta tatou i mahi ai, mehemea ranei ki te whakatikatia me unu mai ki waho.
Kaua hei haere tetahi tangata Rangatira ki reira hoatumenema..a ai.
Me riro ma tatou katoa e whiriwhiri nga kupu e hiahia ana tera taha kia uru.
Mo te kupu "Tu rite: i te pakeha," he mea whakapoto noa iho tenei, ko te tikanga o tenei, kia penei tatou te kaha me te pakeha, e kaha nei ki te mahi ture mo ratou a ki te whakahaere hoki i o ratou ritenga. Mehemea ka homai ko te ingoa anake o taku pire, kua riro mai te mana i a tatou, a kua taea e tatou te mahi ture mo tatou ano, Era ahau e tino kaha ki te hapai i te mea e oti i tenei hui, kia puta mai he pai kia tatou.
He mea pai kia riro ma te kawanatanga e mau nga pire nei ina paahitia, hei hoa moku. Kei te puare tonu enei pire ki te whakauru kupu tika, kaua tatou hei korero noa iho, engari tonu te mahi i tetahi ora mo a tatou tamariki.
Monga kupu e kiia nei he kaporeihana taku pire, kaore rawa he kaporeihana i roto.
Ko ahau te tangata e patu haere tonu ana i nga Reiti, menga Rori pooti.
Kaore rawa ahau e pai kia uru tatou ki raro i te mana kaporeihana.
Mehemea kei te motuhake raua e rua, me mau atu ko ta Taiaroa i naianei, kia uru ra nga mema o te kotahitanga ka hoatu ai i ta Heke.
A. Kipa: Ko ta te whare i kite ai, ko tera taku.
A. Kume: Rite katoa enei pire e rua, he ora katoa e puta mai kia tatou, ara ki te kotahitanga. Mote te kupu "Huihui," mo te Maori anake, kaore mo te pakeha. Mo te kupu e ki nei:—" Kia pera tatou me te pakeha e kaha nei ki te mahi ture mo ratou." Kaore tenei i te mea kia hui tahi tatou me te pakeka, engari he whakaatu kia pera to tatou kaha. Ko enei pire e rua kei te rite tonu, heoi anake te mea e rereke ana, ko ta Taiaroa kua oti nga waewae nga ringa. Ko ta Heke kaore ano.
I rapu katoa ahau i nga kupu o tenei pire, kaore tahi he kupu he i kitea e au. Mo te kupu o taua pire monga komiti, e tika tonu ana, kei a koutou ano te whakaaro ki te tono atu, ki te pewhea ranei.
Kiriwehi: E toru nga pire kei to tatou aroaro, ko ta Taiaroa e rite ana ki ta Kerei, heoi ano te mea i rereke ai ko te kore o te kupu kaporeihana.
Ko ta Heke i rereke rawa atu, na reira ka tautoko ahau i ta Heke. I patai ano a Heke kia tatou mehemea ko tewhea mana e hiahiatia ana e tatou kiia atu ana e tatou ko te mana motuhake.
Pika: Kia tupato te korere mo Taiaroa. Koia he mema kua haina ki te kirihipi, a e kore ia e mahi i tetahi mahi hei patu i a tatou engari te ora mo tatou me te iwi.
I mahia
Mangakahia: Me te mea nei kei te noho komiti te whare.
Tamahau: E motini atu ana ahau kia tukua ki te komiti, me nuku te whare mo apopo.
Pika: Kia mutu te korero ka nuku ai.
Toroaiwhiti: Tooku hiahia kia kotahi nga pire nei.
Pika: Ka nukuhia te whare mo apopo.
Pika: Ka waiho atu tenei takiwa hei korerotanga mo nga toenga korero mo nga pire nei, kia oti tonu tenei korero i tenei ra, kia whai taima ai hei poropo roaki kia koutou.
Tiamana: E tino hiahia ana ahau kia oti tenei korero, ko te ara poto, ko ta Taiaroa e tuku, mehemea ka tukua atu ta Taiaroa, a ka paahitia kua paahitia ano ta Heke, mehemea ki te turakina, ka turakina ano ta Heke, Na konei ahau ka mea ko ta Heke e haere tuatahi.
Tunuiarangi: Ka korero ake ahau mo
Tenei a tatou taonga e takoto nei, ka tu ake ahau, ko taku pu he tupara. He nui taku mihi kia tatou e manaaki nei i a tatou taonga, aha koa i tu etahi ki tetahi taha. Aha koa haere ki whea, he manaaki tena, e rapu ana i te ora mo tatou, ko te take i korero tahi ai tatou, he haere tahi no nga tangata tokorua he tuakana he taina, aha koa ki whea kei te haere tahi tonu.
E nga Rangatira honore, nui atu taku whaka miharo monga mahi e mahia nei. Kotahi o enei tangata he mema kotahi e hara Kanui taku whakamihi kia raua.
I tae a Taiaroa ki te whare o Runga, a hoki mai nei, ko Heke kua ako i nga mahi nunui. Katahi ano ta tatou tamaiti i hoki mai kia tatou. Monga mema nei, kaore aku aha, kaore e tika kia riri o tatou iwi kia tatou e kaha nei ki te mahi i tenei mahi. Kei te mahi tatou i runga i te pai, mo enei pire, ka peka ke taku korero.
Na tatou i whakahau enei tangata kia mahi. I na a ratou mahi e takoto nei, kei te mihi tatou ki a raua mahi. Mehemea ki te whakaae nga kai mahi o nga pire nei ka whakaae ki te whakakotahi i a raua pire kia kotahi, kanui te pai. Ko etahi o tatou kei te mea ka rite rawa tatou, ki te pakeha, ko etahi kei te mea kaore, ko tenei te mea e raruraru nei tatou, Mehemea ki te pai a Taiaroa me whakatitaha atu tenei i runga i te iwi Maori, ara tenei kupu na "Kia tu rite tatou 'ki te pakeha," te hoko, te riihi me era atu mahi penei kua kore e ki mai etahi no. Taku tino kupu kia waiho ta Heke hei upoko mo ta Taiaroa.
Ko te rarangi 9 me huri tonu mai ki runga ia tatou.
Mangakahia: I mua atu o te motini, e mea atu ana ahau kaore ano kia tirotiro tatou i te tika i te he, na reira ka motini atu ahau kia hoatu te pire a Heke kia Taiaroa, i te mea kei te rite tonu raua e ai ki te korero.
Pirimia: Kua takoto ta Taiaroa, ko enei pire e rua kei te taupatupatu ano i a raua. Mehemea ka tukua tahitia raua, ka tu he pakanga, a ka kore tatou e whiwhi i te pai. Ko te take o taku kupu penei, kei te ki a Taiaroa, i runga i tona whakamarama, kia homai tetahi mana motuhake, kia tu rite tatou ki te pakeha e kaha nei ki te whakatu tikanga mo ratou ano, Mehemea nei enei kupu e rua kei te whakahe ia raua ano.
Mo ta
Ka whakaae ahau ki ta Taiaroa, mehemea ka patua enei kupu, "kia tu rite tatou ki te pakeha." Taku whakapai kia tere te haere o te pire a Taiaroa, na te mea tera e hanga tetahi ture, mehemea tatou ki te noho puku i tenei tau. Kua rongo katoa nga iwi pakeha, maori i a tatou kupu. Kua paahitia e nga whare e rua kia araitia nga kooti whenua maori. Me waiho mai ta Heke mo tetahi wa tika. Rite tonu nga korero a Timi ki te pire a Taiaroa, a tena a hoki Timi a hapai i ta Taiaroa, I puta te kupu a Timi kaore e pai ta Heke.
Kua ki hoki a Taiaroa, e kore ia e kaha ki te mau i ta Heke i te mea kaore tahi he ara mona. Ko te mea tino pai ko te ata waiho i ta Heke mo tetahi wa.
Paraone: Kaore ano nga matapihi kia kopi mai. Mehemea ka tukua ko ta Taiaroa i mua kua puta ahau ki waho.
Pika: Mehemea e he ana nga mahi o to (Kawanatanga) o Nui Tireni me kawe ma te kawanatanga o Ingarangi e utu.
E pai tonu ana te pire a Taiaroa. Heoi te mea na ana i whakarereke ko te nei "kia tu rite tatou ki te pakeha te mana ki te hoko. Riihi, mokete."
He mea tono marika ta Heke e nga iwi nei kia mahia, na reira ka mahia e ia.
E ahua mea ana au mo te hoatutanga i nga mate o muri nei, te hoatu ai i nga Raupatu o mua.
Me hoatu ko ta Heke i te tuatahi. He aha hoki te pai ko te mea nui te mana mo muri.
Pika: Kaore e taea e ahau te unu i te mea kua purutia e ahau etahi mo reira whakahaere ai.
Te tikanga o taku kupu i ki ra ahau kia pakaru te hui apopo, he mea naku kia tere te mahi.
Mangakahia: E tautoko ana ahau i Tunuiarangi e mea nei kia whakakotahitia aua pire ki te huia kua kore tatou e korero. Heoi ano ta tatou he whakakatikatika anake. Me tuku aua pire ki te ringa o Taiaroa.
Mangakahia: E rite tonu ana enei pire e rua, e tino mea atu ana ahau kia huia raua kia kotahi.
Kaua e pouri e nga mema, he ture tenei i homai mo te iwi Maori. Kia pai te mahi pire ma tatou, kia uru mai ai o tatou hoa a te Whiti me Tawhiao.
Me tono atu a Taiaroa kia whaka ae mai kia whakatikaia tona pire.
Mangakahia: Kua puta te kupu a Taiaroa, e mea ana ia, mehemea he kupu e pouritia ana e te iwi, me whakatikatika.
E tino whakatuturu ana ahau i tenei kupu kia whakatikaia tenei pire.
Tiamana: E mea ana ahau kia panuitia tuarua kia atu tenei pire, kia tukua atu ki te whare.
Pika: Konga mea e pai ana kia paahitia te korerotanga tuarua me ki mai Ae (paahitia ana i te pooti a waha). Ka noho komiti te whare.
Taimana: Ka panuitia atu te pire a Taiaroa.
Mangakahia: Me penei atu, He ture whakamana i te kotahitanga o nga iwi Maori o Nui Tireni.
Paahitia ana i te pooti a waha.
Tiamana: Konga mea e pai ana kia hoatu enei kupu, " Ke ture hei whaka-ma i nga maori ki te hanga tikanga whakahaere mo o ratou whenua, me a ratou mea katoa, me ki mai Ae.
Paahitia ana e te pooti a waha.
Tiamana: Me whakauro atu ano te kupu "Whenua raruraru."
Paahitia ana.
Pirimia: Me whakamarama te kupu "Tu rite."
Pirimia: E mea atu ana ahau kia " Tu rite motuhake."
Pirimia: Ka penei taku i ta
Mangakahia: E pai ana te whakapuare i te hoko kite pakeha, kia mohio mai ai, kei te puare ano te mokete me te Reti.
A. Kume: E pai ana te hoko ki te maori anake.
Pirimia: Ko te kupu hoko nei e takoto noa iho ana, ki te katia i naianei, kua puta etahi o tatou ki waho, me o waho kua kore e uru mai.
A. Kume: E tautoko ana ahau.
Mangakahia: He mea ke te Hoko, Reti, Mokete, ka taea e tenei whare te mahi tikanga hei kati i aua ture. Otira ki taku mahara me kaua rawa tatou e korero mo te hoko, i te mea na konei tatou i huihui ai, a i rongo ai hoki i te mamae. Ko te mea pai o te pupuru i o tatou paku whenua, kaore ahau e pai kia paahitia tenei mea.
I whakahaerea nga rarangi katoa o te pire, a
Koia enei konga ingoa o nga mema i pooti mo te whakaae mo te whakakore ranei i te kawana hei haina i nga mea e paahitia ana.
Tiamana: Ko wai hei haina i
Kupa: E mea atu ana ahau ko Pirimia o to ta ou Hui.
Paahitia ana.
I whakauru a he rarangi 10, ko
Pika: Ko te mahi ma tatou i
Kiriwehi: Mehomai ano taku
Pika: Ma te kawanatanga te korero kia tatou i naianei.
Wiki Te Whai: Me homai he kirihipi ki au, ina hoki ahau.
I puta ano aku kupu, mehemea ka
Kaore ahau e pai kia puta te moni a
Pika: Kaore aku kupu i te mea kua puta te kupu a te kawanatanga.
Tenei ka panuitia atu te reta mai a Hoterei, he whakaatu mai i te kaha o te
Pika: Konga mea e whakaae ana kia
Ko te pire a A. Paea kia whakakorea te kaiwaipiro, ara te tu o nga Hotera i runga i nga Whenua Maori.
(I mahia tenei pire a kaore i oti, kiia ana kia hangaia mai ano taua pire i runga i tetahi ahua.)
Ka nukuhia te whare mo te 2
Pika: Ko te pire a Wipere i naianei, e mea atu ana ahau me paahi katoa e koutou tenei pire.
A. Kume: Ka kati katoa nga moni mehemea ka paahitia tenei pire, ara nga moni e kiia nea kia puta ano ki te kawanatanga.
Pika: Ko te rua tenei o nga korerotanga, ka paahitia, ka tukua atu tenei korero ki te komiti i naianei.
Tiamana (
Kua kohi matou. E kore e marama i au kia hoatu ketia nga moni i kohia ki etahi atu mahi ke. Ma tenei mea katahi ka tino wehi nga iwi. Engari ano te penei na "ka whakatuturutia i tenei tunga o te Hui," katahi ka pai ki ahau.
Mangakahia: E tautoko ana ahau i tenei korero a
Paerata: E tautoko ana i te
Marumaru: Mehemea ka haere tonu tenei pire, kanui te kaha ki te kohi, ki te waihotia mo tera tau kanui te ngoikore o te kohi.
A. Kipa: Me puare ano tetahi rarangi hei kuhunga atu ma te kawanatanga i tetahi kupu.
Reweti: E tautoko ana ahau, me
"Me uru ano te kawanatanga ki roto."
"Me unu te ingoa o Wipere," ko te take ko etahi tangata e pai ko etahi e kore.
Tiamana: Kia mohio mai koutou, konga pire e paahitia ana na te kawanatanga Katoa, konga mea e pai ana kia paahitia tenei pire me ki mai Ae.
Paahitia ana te korerotanga 1.2.3.4.
Konga mea e pai ana ko te ingoa mo taua pire ko te "kotahitanga o te iwi Maori," me ki mai Ae. (Paahitia ana.)
Konga moni katoa kua riro mai i mua o te paahitanga o tenei pire me mana katoa i raro i tenei ture, (nga moni i riro mai nga Rihiita.)
Konga mea e pai ana me ki mai Ae.
Paahitia ana.
Nukuhia ana te whare mo te 7
Pika: I te mea kaore te tiamana i i konei, a kaore hoki i whakamarama iho i nga mahi, no reira ahau ka mea kia nukuhia te whare mo apopo, 10 a.
Pika: Mehemea he motini me tuku mai.
Mangakahia: E motini atu ana ahau kia whakaaturia mai ki whea ranei te Paremata tu ai a tenei tau e tu mai nei.
A. Kume: E mea atu ana ahau kia noho tonu te hui i te Waipatu nei.
Reweti: Me unu tenei korero mo te 2
Toroaiwhiti: E tautoko ana ahau.
Pika: Konga mea e pai ana me ki mai Ae. Paahitia ana.
Ka panuitia atu te motini a
Pika: Ka tonoa atu a
Mo te 2
Pika: Ko te kai motini i naianei.
Ka whakamarama ahau i te
Ma tenei pea e tika ai, a tera ka tika ki te tuku inoi nga mema wahine ki te kuini, mo nga mate kua pa nei kia tatou me o tatou whenua, a tera pea e whakaae mai a te kuini ki te inoi a ona hoa Wahine Maori i te mea he wahine ano hoki a te kuini.
Akenehi Tomoana: Kia ora nga mema Honore e kimi nei i te ora mo tatou. E tu ake anaahau ki te tautoko i tenei motini, engari e mea ake ana ahau kia riro rawa mai te Honore i nga tane katahi ano ka pai te korero i tenei motini.
Marara: Ko ahau tetahi e tautoko ana i tenei korero.
Pika: He mea whakamiharo tenei mea i te mea kaore ano kia tu noa he mema wahine ki te Paremata.
Waiho ma te Whare e korero ta koutou korero.
Ko te koiero mo te wahi hei tunga mo te Paremata a tera tau inaianei.
Reweti: E mea atu ana ahau ki Turanga.
Hinaki: Me riro i au, kia tae mai ra ano te kupu a Tawhiao ka hoatu ai ki a ia.
Pika: Kia hui nga whare e rua apopo, ka korero ai tenei korero. I tohe ano a
Pika: Ka panuitia atu te pitihana o Wanganui, he tono kia whakaturia a Meiha Keepa, hei mema mo te Taihauauru, e te kotahitanga. Mo te 7
Pika: Ma te kawanatanga te korero i naianei.
Pirimia: Konga mea kua tae mai ki to tatou aroaro ko te pitihana o Wangauni, ko te ahua mo te Hiiri a te kotahitanga hei mahinga, Me homai he mahi ma te whare mo tenei taima.
Pirimia: E motini atu ana ahau kia mutu te korero apopo 2
Pika: Konga mea e pai ana kia mutu te whare a te 2
Ka tukua atu tenei korero ki tera whare.
Ko te Hiiri mo te kotahitanga hei mahinga i naianei.
Paahitia ana.
Mangakahia: I rite i taua komiti kia riro ma maua ko te Pirimia e whiriwhiri taua whakaupoko, a i
Pika: Konga mea e pai ana me ki mai Ae. Paahitia ana, ka nukuhia te whare mo apopo 10 a.
Pika: Ko te korero ano mo te kirihipi i naianei.
Mangakakia: Me whakatuturu rawa mai te mahi o te whare i te Mane 22. Kaua rawa hei nuku atu.
Pika: Kua tino mohio ahau ka mutu te korero a te Wenerei, kei te kino nga upoko o nga mema i te aranga ki te ngahau i te po nei. Me nuku te whare mo te 7
(Konga mahi o tenei ra he omaoma na te kotahitanga.)
Tiamana: Ka panuitia atu te whiriwhiringa a te Pirimia i tenei whakaupoko.
Marumaru: Kanui te marama ki au.
Pika: Konga mea e pai ana kia paahitia te korerotanga tuatahi me ki mai Ae.
Paahitia ana. A paahitia ana kia korerotia ano ta Mangakahia whakatikatika.
A. Kume: Kaore e taea e ahau te mahi i tetahi mahi pai atu i tenei. Me pine tahi raua, i te mea he kupu whakamarama anake mo te kirihipi.
Tunuiarangi: Kua marama i nga pukapuka e rua nei, kaore e whaimana te kawanatanga ki te mahi i tetahi mahi kaore nei i paahitia e te Paremata.
Mehemea ka haere atu tetahi tangata ki waho o tenei kotahitanga, kua huri ke
Mo te kupu i roto i nga pukapuka nei "E whai mana ana te kawanatanga kinga mea katoa." E mea atu ana ahau, me ata waiho marika. Ana ano tona wa e taea ai enei Mana, otira ma te whare nei ano e tirotiro.
Pika: Konga mea e pai ana kia paahitia te korerotanga tuarua me ki mai ae.
Paahitia ana.
Ka nukuhia te whare mo apopo.
Pika: Me tuku mai nga motini i naianei.
E tino inoi atu ana hoki ahau kia riro ko ahau tonu hei mema, kaore ahau e pai kia tu a
Mehemea ki te tu ko ahau ka tino kaha ahau ki te mahi i a tatou mahi, a ko te moni e riro mai i au, ka hoatu e ahau ma te kotahitanga.
Mo Wi Pere, Aha koa ia haurangi ka pooti au ki a ia i te mea na ana tetahi pire nui o tenei hui. Ka pooti ano ahau kia Hori i te mea i tae ia ki Ingarangi.
A. Kume: Kua whakahautia mai ahau e Eikini kia whakahaere au i tona pooti, na konei ka tautoko ahau i a Takatia nga Maori.
Mangakahia: Kei te whakaae ahau kia pootitia ahau hei mema mo tatou. Ko ahau kai te mohio katoa kinga ara mo ta tatou mahi. E puta ana ki au i runga i aku mahi e £500 i te tau. I runga i taku mahara ki tenei mahi, mahue katoa i au. Ka penei ano taku kaha mehemea ka pootitia ko ahau.
Pika: Ka mutu mo tenei korero, kua tae mai te kupu a te komiti whiriwhiri i te whakaupoko o te kirihipi ki mai kua paahitia taua whaka-upoko. Konga mea e pai ana me ki mai Ae. 1, 2, paahitia ana.
Pika: Kua paahitia te pire a Taiaroa i runga ano i tona ahua ake. Konga menemana katoa a tenei whare kua patoa katoatia. Ko ta Heke kua waiho mo tera tau, kua paahitia ta
Tamahau: E mea ana tatou kaore tahi he mate e pa mai kia tatou i runga i te paahitanga o tenei pire. Konga tangata e whai whenua ana ka pa i te mate i runga i tenei pire. E pai ana kia tere te paahi, kia kite tatou i te pewhea-tanga ranei o nga tangata whai whenua. Konga mea e paahi ana ka tika tonu atu ma te karauna e paahi mai.
Kaore e tika tonu atu ki te karauna. E ki ana te pire, me haere ki te komiti o te kotahitanga i te tuatahi ka tika ai te haere kia hainatia mai e te kawana.
E kore rawa tatou e whai mana.
Pika: Ka nuku te korero mo te 7
Pika:
E pouri ana ahau mo to tatou whaka-ritenga ki te pakeha. Ko konei te wahi era e kaha. ko tooku takiwa e kore rawa e kaha.
Me marama rawa ta tatou pooti i tenei mea. E kore rawa e haina nga iwi nei mehemea ka riro i runga i tenei meatanga, engari mehemea ko ta Heke kanui te pai.
Mangakahia: Kua tae ano tenei tatou kei runga i ta tatou tino mahi.
I roto i ta tatou menemana i hoatu e tatou ko te Pirimia hei whakamana i a tatou mahi, ko te tino tinana o tenei pire e patu ana i te kirihipi.
Kaore e kiia tenei pira he pire motuhake i te mea kei roto i tenei pire te Kawana me e te Hoko. Ki te whakaaetia tenei pire kia haere, ka mate tatou i te mea ka puare te hoko.
Kaore ahau e mohio ki te Take i patua ai te whaka-upoko o ta Heke. i te mea e tono ana tera i te mana Motuhake. Kaore tatou e kore te kite i te whakahe mo nga kupu o tenei pire.
Pika: Ko te take i kore ai e paingia kia wai ta Heke, he mea kia takoto topu ai, mo tera tau ka tuku ai. Ko te take i tukua ai ta Taiaroa he mohio e kore e pa he mate ki nga Iwi nei.
Mangakahia: Kaore rawa te
Kaore tahi he Hoko, he Mokete i roto i te Tiriti o Waitangi.
Pika: I tauoko koe i tenei kupu katoa, heoi anake te mea kaore koe i tautoko ko te Kawana anake.
Mangakahia: Ko enei pukapuka katoa haku anake i mahi, kaore i etahi atu tangata.
Katahi ano ahau ka korero i tenei kaore. E tino mohio ana ahau ki nga mahi o roto i nga pukapuka nei, kaore rawa ahau e tautoko i tenei pire.
Pika: E tino mohio ana a Mangahahia e kore e homai te Mana i runga i tana e korero nei, engari te haere i runga i te whakaiti.
Tamahau: Ko tenei pire rite tonu ki ta te Riihi, i mahia i Akarana. Kei roto i nga kahiti, kei te pai oku whenua. Heoi ano taku e mahara ana konga Iwi nei, kei te noho kuare ma. Katahi ano te mea nui kei roto i a tatou, ara ko te Hoko.
Nga hui i Wai-o-Matatini, Omahu, Wairarapa, Parikino he arai katoa i te hoko.
Mehemea tatou ki te paahi i tenei pire, e hoa ma, engari rawa a
Konga tangata e riri ana kaua he Ateha kei te tautoko i tenei pire. Ko ahau kaore.
Mehemea i haere nga mema ki te kura
Kei hea he tunga mo te kotahitanga. Ka pau katoa nga whenua i te puaretanga kia hoko ano tatou.
Na te araitanga o te Hoko i uru mai ai nga iwi maha ki roto i te kotahitanga.
I runga i tenei e kore ratou e haina ano. Kua puta nga panui o te whaikorero a te Pirimia i Nepia (
Ko taku tino kupu tenei. He nui no taku aroha kinga Iwi nei i kaha ai ahau ki te turaki i tenei pire.
Makoare: Ko Kaikohe me Tautoro kei raro tonu i a maua ko taku tuakana ko kuao. E kore rawa ahau e pai kia riro mai aku, whenua ki raro i enei ture a e kiia nei ka tangohia aua whenua.
Kaore ahau e haina ki tenei ture, kaore hoki a kuao i haina i tera whare.
I te hui i te Tiriti o Waitangi (1891) i mea ahau kia kotahi he upoko mo tatou. Ko tenei pire kei runga i te pononga utu. Ko ahau i mea kia tu he Rangatira mo tatou.
Ko te take i kore ai a
Ko tenei pire e takahi ana i te Tiriti o Waitangi. Kaore ahau e mahara kinga korero a nga mema e ki nei, kaore rawa he mate i roto i tenei pire.
I runga i to tatou tono kia whai-mana a.o tatou ki te hoko, kua takahi tatou i te Tiriti o Waitangi
Mehemea ki te hoatu tenei pire i naianei, kua kati te ara mo ta Heke.
He rite tonu tenei pire ki ta kerei, Otira e pai ake ana ta kerei, konga iwi whenua ka mate i tenei pire. E tino ki ana ahau kaua hei paahitia.
Ki te paahitia tenei pire, katu ahau ki te kii ki tooku iwi kia kaua hei haina.
A Kume: Ko te pire tenei i whakaaetia e tooku ngakau. Mo te kupu "Tu rite," ae. E mea atu ana ahau, kia pera to tatou kaha. Ko te wahi e wehe ana ano.
Mo te hoko, kei roto ano i te Tiriti e ki ana me hoko ano tatou.
Mo te Kawana, E hoa ma katahi tatou ka tino eke rawa ki runga i te Tiriti o Waitangi. Koia tenei ko te ture, e ki nei tatou me haere tatou i runga i te ture.
Ki te haere tatou i runga i te kinga, kaore rawa a tatou e ora.
E tino mohio ana ahau kaore e paahitia (Reo, "He aha koe i tautoko ai") Ahe aha hoki koutou i kore ai e tautoko?
Tera ahau e whawhaitia e taku iwi, i te mea ko tenei pire e mahia atu ana hei patu ia ratou.
Me whakaae mai te mema honore nei ki taku kupu kia waiho tona pire mo tera tau.
Muri mai ano ko tetahi. I naianei kua hui tatou, he kimi i te ora. Ko tenei pire e tono ana i te
Kei te pai katoa te mahara o Taiaroa ki te mahi i te ora mo tatou. Tena ko tewhea te pire ma tatou (Reo, ko ta Heke). Kua puta te kupu a Heke ko ta Taiaroa e haere i naianei. Mehemea ki te tautokotia katahi ia ka hoatu i tana.
E tino tautoko ana ahau i tenei pire, engari moumou haere mai ahau i te mea he kuare noa iho ahau.
Toroaiwhiti: E tautoko ana ahau i tenei pire. i te mea kaore rawa a Taiaroa i te mataku i nga Rangatira nei. Mohio ahau ko te take he mohio iho no ona, he, ora mo te Iwi kei roto.
Porokoru: Kaore ahau e tautoko i tenei pire ko Wanganui kei te hoko, otira kaore au e hapai i tenei pire.
Pika: Ka tukua atu tenei pire ki te whare, ka mutu nga whai-korero i naianei. Konga mea e pai ana kia paahitia tenei Ripoata a te
Pooti tuturutia ana. Konga mea i te Ae 25 i te
Koia enei konga ingoa o nga mema i pooti, kia paahitia te tuturutanga o te pire a Taiaroa:—
Koia enei konga ingoa o nga mema kaore i pai kia paahitia.
Pika: Ka nukuhia te whare mo apopo 10 a.
Ite puaretanga o te Whare i tenei ra,
Ko te nuinga o a ratou korero he whaka ngawari i te ngakau o nga mema.
Pika: Kua hoki mai te Pipoata i
Mei 17 th , 1893Whare o te Runanga Whiriwhiri. Ki te Hono Tumuaki,
M. H . Tawhai.Ka tukua atu te Ripoata a tenei whare
mo te Pire a Hono Wi Pere koia tenei koratou whakatikatika:—
- Ka meinga te ingoa o tenei pire ko ko
te "kote hitanga o nga Iwa Maori."- Ko te kupu 15 hua whakatikaia, kua
hoatu 14 Hune, 1893 .- Kua paahitia katoatia a raro iho.
- Kua hoatu enei kupu ki roto:—
Konga moni katoa kua kohia i mua o te paahitanga o tenei ture, a kua riro mai hoki nga rihiiti, me mana katoa i raro o tenei ture.Heoi e nga mema honore o te
Whare Ariki , kanui te pai o nga mema o tenei Whare ki tenei pire.Kia ora koutou
Na H . Tomoana, Pika.
Pika: Kua paahitia e te
Kua haina ahau i taku inga ki runga i tenei pukapuka.
Pika: Ka panuitia atu te pire a te kawanatanga kia whakamanatia te Pirimia ki te whakatikatika i nga mea i paahitia e tenei Hui.
Pirimia: Ko te take i motini atu ai ahau he mea naku kia takoto pai ai tenei nga korero.
Toraiwhiti: E tautoko ana.
Pika: Konga mea e pai ana me ki mai Ae. Paahitia ana.
He motini tenei na Penei Te Ua, he whakaatu mai konga moni o te kohi takiwa kua tae mai kei tona ringa e £68.
Tiamana: Ma te kawanatanga e whakarite te tangata ma ana e tiaki nga moni a te kotahitanga.
Reweti: E inoi atu ana ahau, hei aha aua moni? Ma te kawanatanga ma wai ranei?
Tiamana: Kaore ma te kawanatanga enei moni.
Tiamana: E tu ake ana ahau ki te whakamarama i te ruri o te Whare mo runga i te kuorumu.
Ka panuitia atu te motini, "Me whiriwhiri tetahi komiti hei whakaotioti i nga mahi o te Hui e toe ana."
Koia enei konga ingoa o te komiti:—
Pirimia: Aha koa kore e tino oti ia tatou nga mahi nei, he aha koa me mahi kia tino oti, Me whakaiti iho nga tangata o te whare i naianei. kia 15 ka mana ai te noho o te whare. I tera tau, kotahi tonu te tangata na ana i mahi nga mahi katoa. Nui rawa tona kaha. Kaore rawa aku kupu whakahe kia Mangakahia. Kia tae a
Ki taku mahara e taumaha rawa nga ruri o te Paremata Pakeha, no reira ka tangohia mai e ahau konga mea ngawari anake. Mehemea e whakaae ana tenei Whare kia whai-mana tenei kawanatanga ki te whakahaere i aua ruri, pai noa atu, a mehemea e kite ana tetahi etahi ranei o nga ruri, mo tera tunga o te Paremata ka tirotiro ai.
Makaore E whakapai ano kinga kupu a te Pirimia. Me perehi aua ruri i naianei, a ka tuku ki ia wahi ki ia wahi, kia tu rawa ake te Paremata, kua marama nga mema.
Kaitaia: E tautoko ana ahau mo nga ruri o te whare; engari mo nga pire, e mea ana ahau ma te komiti ano e tirotiro.
Kawatupu: E tautoko ana ahau, a e turaki ana, kua hoki rawa te kuorumu o te whare i te koata o nga mema.
Waiho ahau kia hinga iho i runga i taku tunga mema nei. Mehemea ka whakaotia e te komiti whiriwhiri, ka mana katoa. E inoi ana ahau kia unuhia taku ingoa i roto i te komiti whiriwhiri. Mo te korero mo nga mema nei, kaore aku kupu.
Kaore ahau e matau ana tera pea ahau e haere mai a tera tau, kaore ranei. Kaore ahau e hoki ka whakinokino i a tatou mahi. I runga i te pire kua paahitia nei, e kore rawa ahau e kaha ki te mau haere i te kirihipi.
Pirimia: Mo te kupu a te mema kua noho ihe nei; koia nei te take i whakanohoia ai to ingoa ki roto i te komiti whiriwhiri nei, kia kaha ai koe ki te whakahe i nga mahi a te kawanatanga. Me motini rawa i te tuatahi ka mana ai te unu i to ingoa ki waho.
Mehemea ka haere mai tetahi tangata hei riiwhi mo tetahi o nga mema, kaore e whakaaetia kia tu ki roto i te whare.
Ko te mema e hiahia ana kia unuhia tona ingoa ki waho i te rarangi ingoa o nga mema, me hoki ka mea kia pootitia mai ano he mema mo tona tunga.
Tena, mehemea ka kore e tae mai te mema ka pewhea ?
Tiamana: Mehemea he mate ka ora tonu tona ingoa, engari mehemea he noho pokanoa ka ruihi tona nohoanga.
Kaitaia: Me pewhea nga mema i he o ratou whakaaringa, a mehemea ranei e whai mana
Mangakahia: Me waiho kia 30 hei kuorumu mo te mutunga o te Paremata.
E tautoko ana ahau ma te kawanatanga e hanga nga ture.
Paahitia ana ma te kawanatanga e mahi katoa nga korero o te kotahitanga.
Paahitia ana hoki e te whare kia mana te kuorumu 15 ki te mahi i nga mahi mama, kaore i nga mea taimaha.
Pika: Kaore ahau e ahei te tuku atu i te pooti mo te kuorumu o te
Pirimia: E hiahia ana ahau kia mauria te whakaotinga o nga mahi ki Waiarapa. Koia tenei ko te kawanatanga: —
I tukua ki te whare, a paahitia ana.
Pirimia: Me whakataturu ki te 12 onga ro o Aperira 1894 te ra mo te Paremata ki Turanga. (Paahitia ana.)
Koia tenei nga Pire i Paahi i te Paremata o te Kotahitanga i noho nei ki te Waipatu, i te 11 o nga ra o Aperira, 1893, ko ia tenei:—
No te mea i te noho anga o te Paremata Maori i tu nei ki te Waipatu i te 15 onga ra o Hune, 1893, a i whakahuatia he Ture kohi moni ma te iwi Maori o nga motu erua nei o Aotearoa me Waipounamu i te ono o nga ra o Hurae, 1893, kei te tarewa noaiho taua whakaritenga.
Na reira ka meingatia tenei hei Ture e te Runanga nui o te kotahitanga o te iwi Maori i runga i nga mana o taua Runanga—
He Ture hei whakamana i nga Maori kite hanga tikanga whakahaere mo ratou whenua meo ratou taonga:—
Notemea i raro i te Tiriti o Waitangi tau 1840 i raro hoki i tetahi Ture Nui o Ingarani i paahitia i te 30 o nga ra o Hune 1852, i huaina, " He Ture hei tuku atu i te mana kite koroni o Nui Tireni a e whakarite ana i roto o taua Ture tera e tika kia whakamana nga ritenga me nga tikanga me nga mahi whakahaere anga maori o Nui Tireni mehemea kaore aua ritenga e taupatupatu ana i nga tikanga whakahaere ote rangimarie a me whakapumau aua ritenga i naianei kia ahei ai ratou te whakahaere kawanatanga mo ratou hunga maori mete wehewehe hoki i etahi takiwa motuhake kia mana ai aua tikanga whakahaere i roto i auo takiwa ka whakaritea nei na reira ka mana te kuini i runga i tetahi pukapuka mana he mea tuku i raro i te Hiiri nui ote Kiingitanga Huihui ia wa ia wa kite hanga ritenga whakahaere pena kia ahei ai nga maori kite whakahaere ia ratou
Na te Kawanatanga o te Kotahitanga e nga Motu e rua o Aotearoa me te Waipounamu me nga Motu, e patata ana ki enei e kiia nei ko Nui Tireni. Na, he pire tenei e whakamarama ana i nga tuhituhi, me nga ritenga o nga kupu katoa o aua pukapuka, me nga Kirihipi i tuhia ai nga Taane nga Wahine me nga Tamariki i o ratou ingoa, me o ratou tohu
Ko te Kotahitanga i raro i te mana o te Tiriti o Waitangi, ko matou ko nga Rangatira o te whakaminenga o nga Hapu o te Iwi Maori o nga Motu erua o Aotearoa me te Waipounamu. me era atu Motu e tata ana ki enei, kua karangatia nei ko Nui Tireni, ka huihui nei i runga i te Kotahitanga o matou tinana me o matou whakaaro, i te nui hoki o to matou hiahia kia tino whakaukia te tu o tenei Kotahitanga.
Na, ko tona whakamaramatanga o enei kupu, koia tenei:—
He huihuinga tangata Taane, Wahine, Tamariki, me o ratou Rangatira, me o ratou Hapu Maori, o te Iwi Maori tuturu o Nui Tireni, hui atu ki nga Awhekaihe, he matua Maori tuturu nei ratou no Nui Tireni, me o ratou uri i runga i te whakaaro kotahi kia huihui ratou ki tetahi wahi o Aotearoa e kiia ana ko Waitangi, hui atu ki nga tangata o te Wapounamu, ko te Motu whaka-te-tonga tera o Nui Tireni me nga Motu e tata ana ki Aotearoa ki te Waipounamu, i huihui a tinana atu nei ratou i runga i te hiahia nui o ratou whakaaro kia whakaukia e ratou i huihui ra te tu o te Kotahitanga o te Iwi Maori.
No reira ka whakarite, ka whakaae, ka whakapumau rawa i te Kotahitanga o nga Rangatiratanga, me nga mana o te whenua i te tangata ki raro i te mana o te o te 6 o nga ra o Pepurere, 1840 Na, tona whakamaramatanga o enei kupu, koia tenei:—
E tino whakau ana whakapumau rawa, whakarite rawa e o ratou tinana i tuhi ra ratou ki te pukapuka, me te Kirihipi, kia whakakotahi nga Hapu me nga Rangatira Taane, Wahine, me a ratou Tamariki o te Iwi Maori o te Kotahitanga o nga Motu erua o te Waipounamu o Aotearoa, me o ratou mana i te whenua, i te tangata o te Iwi Maori ki raro o te Tiriti o Waitangi 6 o nga ra o Pepuere, i te tau 1840, e
I te mea kua oti nei te whakatuturu e nga Rangatira o ia Hapu, o ia Hapu e noho ana ia wahi, ia wahi o Aotearoa me te Waipounamu o te Iwi Maori te whakaae kia Whakakotahi nga tangata katoa, Taane, Wahine, o te Iwi Maori.
Kai whakaturia hoki he Runanga Ariki me te Runanga nui o tenei whakakotahitanga.
Kia kowhiria i roto i nga Rangatiratanga nga tangata matau mo roto i aua Runanga e rua. I whakaturia enei Runanga i raro i te mana o nga ritenga i whakaatia e te Runanga Rangatira Kaumatua i tu ki Waitangi o te 28 Oketopa, 1835. Me te
Na koia tenei te whakamaramatanga o enei kupu.
I runga i te mea kua tuturu rawa atu nga whakaaro o nga Hapu o nga Taane me nga Wahine o te Maori o nga Motu e rua o Aotearoa o te Waipounamu i tuhi ra ki nga Pukapuka tuatahi me nga Kirihipi kua kia ake ra. Ka tino marama rawa kua tino tu te Kotahitanga o ratou ingoa ki aua Pukapuka.
Ka tika i konei ki ta ratou whakaaro kia whakaturia etahi Runanga kia rua, te Runanga Ariki, te Runanga nui Whiriwhiri o nga Hapu i uru nei ki te Kotahitanga o te Iwi Maori kua kia ake nei i tuhi ra ratou i o ratou ingoa ki nga Pukapuka me nga Kirihipi. Ko aua tangata me ata Kowhiri hei nga tangata Rangatira matau hoki hei noho i roto i aua Runanga e rua.
Na ko aua Runanga e rua kua kia ake nei me aua Rangatira matau he mea whakatu i raro i te mana o nga whakaritenga me nga Kawenata me nga Ture i whakamanaia e te Kingitanga me te Kuinitanga me nga Kawana me nga Kawanatanga o Ingarangi i tuhia ra i te 28 Oketopa 1835, me te Tiriti i tuhi
I te mea e whakaaetia ana enei Runanga kia tu, ka whakahaerea nga ritenga mo te whakatu i nga mema mo te Runanga nui i runga i te ritenga Pooti, Haunga te Runanga Ariki.
Na tona Whakamaramatanga o enei kupu koia tenei.
I runga i te mea kua tino tuturu te whakaaro o nga Hapu o te Iwi Maori Taane, Wahine, mo nga Rangatira i tuhi ra ki nga Pukapuka o te Whakatu i te Kotahitanga o te Iwi Maori o nga Motu e rua kua kia ake ra. Kia tino tuturu o ratou whakaaro kia tuturu te tu a nga Runanga Whiriwhiri o roto o te Kotahitanga.
Ka kia e ratou kia whakaritea he Ture kia whai-mana ai nga Hapu o te Iwi Maori ki te Pooti i nga mema mo te Runanga nui whakaaetia ana e te Huihuinga Rangatira o te Iwi Maori i te hui i tu ki te Waitangi i te 14 Aperira, 1892. A i Whakatuturutia e te Huihuinga i tu ki te Waipatu i te 14 o nga ra o Hune, 1892, taua Ture Pooti Mema. A i whakaamanaia hoki i taua Hui ano ki te Waipatu te Ture whakamana i te kowhiri i nga Rangatira e tika ana mo te
Heoi i te mana kua tukua nei e Hapu katoa o te Iwi Maori ki nga mema o aua Runanga erua i runga i te Pootitanga, ka taea e aua Runanga te titiro whakatu he Kawanatanga mo te Iwi Maori i raro i te mana o te ra rangi 71 o te Ture nui o Niu Tireni o te tau 1852. Ka whakaaetia e nga Rangatiratanga katoa o ia Hapu o ia Hapu o nga wahi katoa o nga Motu erua o Aotearoa o te Waipounamu kia tu he Kawanatanga mo te Iwi Maori.
Na, tona whakamaramatanga o enei kupu, koia ano tenei:—
Ko te mau i tukua mai e nga Hapu o te Iwi Maori o Niu Tireni ki nga Rangatira o te Iwi Maori i kowhiria nei hei mana mo te Runanga niu, me te Runanga Ariki i raro o te Ture nui o te tau 1852 i te rarangi 71. Ka whaimana ratou ki te whakatu Kawanatanga mo te Iwi Maori ake. I runga i te mea kua uru nui te Iwi Maori, me nga Hapu, me o ratou Rangatira. Taane, Wahine, ki roto ki te whakaaro kotahi, kia topu ratou me o ratou Rangatiratanga, me o ratou mana, me o ratou whenua, me o ratou taonga a tuhi ana ratou i o ratou ingoa ki nga pukapuka, me nga Kirihipi hei tohu ki o ratou whakatipuranga i muri i a ratou. he whakaaro, tururu pumau na ratou taua tikanga Kia tino whakaturia he Kawanatanga Maori i a ia e tu nei.
Ka whakaaetia hoki e tenei Kotahitanga kia whai-mana te Kawanatanga i whakaturia nei ki te mahi Ture tiaki i nga whenua o te Iwi Maori.
Na, tona whakamaramatanga o enei kupu. koia tenei:—
E whakaaetia ana e nga tangata Taane, Wahine o nga Hapu o te Iwi Maori o nga Motu erua, e kiia nei ko Niu Tireni, i tuhi nei ki nga Pukapuka me nga Kirihipi, to ratou whakaaetanga kia whakakotahi ratou i a ratou. kia whakatu Kawanatanga hei whakamana i nga Ture e hangaia ana e nga Runanga erua kua kiia ake nei, me te Kawanatanga. hei painga mo nga Hapu, me nga tangata Taane, Wahine o te Iwi Maori, me o ratou whenua. taonga hoki, ina whakamanaia e nga Runanga o te Kotahitanga o te Iwi Maori. o nga Motu erua. E kore tenei Kawanatanga, me ona Minita, me era atu Kawanatanga. me ona Minita e whai-mana nei i muri o tenei Ture e whai-mana ki te hanga Ture, whai-mana rawa ki te whakamahi ki runga i nga taonga ranei o te Iwi Maori, ahakoa papaeipu, ahakoa Karauna Karati, ahakoa Whakamaharatanga Take, me era atu pukapuka e pa ana ki nga whenua Maori, engari kia whakamanaia rawatia e nga Runanga erua ka tika ai te Kawanata
Me era atu mana e mahi ai taua Kawanatanga.
Na tona whakamaramaoitanga o tenei kupu, koi tenei:—
Ko nga tangata katoa Taane, Wahine, Tamariki o nga Motu erua, o Aotearoa me te Waipounamu, te Iwi Maori, ka tino whakaaetia te mana whakahaere tikanga o nga whenua i raro i nga Ture katoa e paahitia e te Paremata o te Iwi Maori me ona Runanga erua o te Kotahitanga ki te Tiriti o Waitangi, hei whakapumautanga mo enei kupu i runga ake nei, koia ka tuhi
Na i konei ka tino whakatuturutia tenei Ture whakamarama i nga tikanga o nga whakaupoko o aua Kirihipi, me nga pukapuka i tuhi ai nga tangata o te Iwi Maori o te Kotahitanga, Taane wahine, me a ratou Tamariki e mau ra o ratou ingoa, ahakoa, na nga tangata nona ake nga ingoa i tuhi na etahi tangata noatu ranei i tuhi i runga ano i te mohio, e whakaaetia ana e aua tangata Wahine, taua whakaaro kia whakakotahitia ratou me o ratou Hapa, a e whakaarotia ana hoki ko te 4 tenei o nga tau a kaore ano he whakahe i rangona a nga tangata i tuhia ra o ratou ingoa e o ratou matua, e o ratou tuakana, taina ranei, e a ratou tamariki ranei, e a ratou mokopuna ranei, e o ratou Rangatira ranei, i konei ka tino tuturu tenei hei Ture mo aua pukapuka, me aua Kirihipi mo ake tonu atu.
He mea whakamana i te o nga ra o i te tau, 189
Kinga Rangatira mete Tumuaki me nga mema ote Runanga Nui kua hui ki te Paremata,
He Pitihana Whakaiti onga tangata Maori i kowhiria e nga iwi Maori ote huinga kotahitanga:—
Na konei matou ka inoi ki to koutou whare Rangatira kia tukua mai he mana kia matou e taea ai e nei mea ara.
E tuturu ana ta matou e tono atu nei kito koutou