[ko te tohutoro i roto i te reo Pākehā]
Niu Tireni. "Te Ture Whakatikatika I Nga Take Paanga O Nga Maori Ki Ngaere Me Etahi Atu Poraka, 1894."
He Ture hei whakaoti hei whakatuturu i etahi Putake ki etahi Whenua e kiia ana e etahi Maori e whai take ana ratou ki runga
Notemea i runga i etahi memoriara wkakamaharatanga take i whakaputaina i mua e te Kooti Whenua Maori i raro i nga ritenga o "Te Ture Whenua Maori, 1873," i whakataua etahi tangata Maori o Niu Tireni ko ratou nga tangata whaitake i raro i nga tikanga Maori ki etahi poraka whenua e whakahuatia ana nga ingoa i roto i te rarangi tuatahi o nga Kupu Apiti ki tenei Ture (a ko nga mea e ora nei o aua tangata hui atu ki nga kai-riiwhi i whakaturia e te Kooti Whenua Maori mo nga mea o ratou kua mate, ka huaina i raro iho nei ko nga "tangata whaitake i rehitatia"):
A notemea i nga ra e whakaaturia nei i te rarangi tuarua o taua Kupu Apiti ki tenei Ture, i hoko nga tangata whaitake i rehitatia ra, i aua whenua hui atu ki nga painga katoa me nga mea katoa o runga ki a Te Kuini mo nga moni e whakaaturia nei i te rarangi tuatoru o taua Kupu Apiti ki tenei Ture:
A notemea kua kiia i roto i etahi pitihana kua tae mai ki te Paremete i runga hoki i etahi atu huarahi, tena ano etahi atu Maori, kei waho atu o nga tangata whaitake i rehitatia ra, e whai take tika ana ano ki aua whenua, a kihai aua take i whakaurua ki roto ki aua memoriara whakamaharatanga take:
A notemea, i runga i te whakaaetanga a nga tangata whaitake i rehitatia ra, ko nga moni e whakaaturia ana i te rarangi tuawha o taua Kupu Apiti ki tenei Ture, kua puritia e te Kawanatanga i roto i aua moni o te hoko kia uiuia ra ano e te Kooti Whenua Maori aua take tika a kia ahei ai te Kawanatanga ki te tuha i aua moni i runga i ta taua Kooti e whakahau ai ana mutu taua uiuinga:
No Reira ka Meingatia Hei Ture
e te Runanga Nui o Niu Tireni e noho huihui ana i roto i te Paremete, i runga ano hoki i tona mana, ara:—1. | Te Ingoa Poto o tenei Ture ko "Te Ture Whakatikatika i nga Take Paanga o nga Maori ki Ngaere me etahi atu Poraka, 1894." |
2. | Ka whai mana te Kooti Whenua Maori ki te uiui ki te whakatau hoki mehemea tera ano etahi atu Maori, kei waho atu o nga tangata whaitake i rehitatia ra, e whai take tika ana hoki ki aua whenua e whakaaturia nei e te Kupu Apiti ki tenei Ture, a, ki te whakatau i te nui o te hea o ia tangata o ratou o ia tangata ranei o nga kai-riiwhi o nga mea o ratou kua mate, i roto i nga moni i puritia e te Kawanatanga o nga moni hoko kua kiia i runga ake nei, a ki te whakarite me pehea te tuha o aua moni i puritia ra; a ko te ota e whakaputaina ana e te Kooti mo aua mea ka meinga he ota tino tuturu tino whakamutunga, a hei mana hoki tera ki te Minita mo nga Moni o te Koroni e ahei ai ia ki te tuku, ki te tuha hoki i aua moni kua kiia ake nei ki aua tangata i runga ano i nga ritenga me nga hea me nga tangata e whakaaturia ana i roto i taua ota. |
3. | Ko te whakatikatikanga e whakahaerea ana i raro i nga tikanga o tenei Ture hei tino whakaotinga tuturu tena mo nga take paanga, mo nga raruraru, me nga tautohe katoa i waenganui i nga tangata katoa ahakoa ko wai mo aua whenua me te hoko o aua whenua. |
Kupu Apiti.
Rarangi Tuatahi. | Rarangi Tuarua. | Rarangi tuatoru. | Rarangi tuawha. | ||||
Te ingoa o te whenua, nga eka, me te takiwa. | Te ra i hokoa ai te whenua ki a Te Kuini. | Te Nui o te moni utu. | Te wahi o te moni utu i puritia e te Kawanatanga hei painga mo te tangata take tika, ana kitea. | ||||
£ | s. | d. | £ | s. | d. | ||
Ngaere: 7,500 eka, Takiwa Ruuri o Ngaere, Takiwa Whenua o Taranaki | 24, Oketopa, 1893 | 3,750 | 0 | 0 | 1,875 | 0 | 0 |
Ngaturipukunui: 496 eka, Takiwa Ruuri o Mangakahia, Takiwa Whenua o Akarana | 8, Tihema, 1893 | 99 | 4 | 0 | 49 | 12 | 0 |
Kauaeranga: 3,672 eka, Takiwa Ruuri o Motatau me Mangakahia, Takiwa Whenua o Akarana | 8, Tihema, 1893 | 734 | 8 | 0 | 367 | 4 | 0 |