New Zealand: Acts affecting Native Lands, 1886, 1888-91 and 1894-95

Wahi IV. Whakahaere

Wahi IV. Whakahaere,

52. Koina he mahi ma te Kooti i runga i tana huarahi i kite ai ki te rapu rapu ki te whakaotioti i nga tini putake e tukua ana mai hei mahi ma te Kooti haunga te whai tonu i nga tikanga e whakatakotoria ana e te ture.
53. Ka noho te Kooti i nga wa me nga takiwa e whakaritea ai e te Tumuaki. I mua mai o te whakapuaretanga o te Kooti ki tetahi takiwa ka ahei te Tumuaki ki te whakaneke atu he wa ke he wahi ke; ka whai mana hoki te Kaiwhakawa e whakahaere ana i tetahi Kooti, te Tumuaki ranei i muri o te puaretanga ki te whakanuku i taua Kooti, etahiranei o nga mahi o taua Kooti ki tetahi atu wa ki tetahi atu wahi.
54. I muri iho o te taenga atu o tetahi tono whakawa whenua Maori, wehewehe ranei, whakakapi tangata mate aha ranei e tau ana ki raro ki te mana o te Kooti ka panuitia e te Tumuaki aua tono i runga i tona whakaaro i tino mahara ai kia kitea nuitia e te tokomaha. Ka whakaaturia hoki i roto i taua panui i etahi atu panui ranei ka whakaputaina i muri iho, i te ra me te wahi e noho ai te Kooti ki te whakarongo i taua tono.
55. Ka tukua nga tauira o nga panuitanga o nga nohoanga o te Kooti ki te whakawa take me te rarangi ingoa o nga whenua ka whakawakia ra ki te Komihana o nga Whenua o te Karauna o te takiwa e takoto ai aua whenua e panuitia ra.
56. Ko te ota whakaputa karaati, Tiwhikete Whaitaketanga Whenua ranei ota wehewehe, whakakapi tangata mate ranei, ka tuhia ka timata te whai mana i te ra i whakaaro ai te Kooti me whakaputa aua ota a me fimata mai tona mana i taua ra, engari kaua enei tikanga e pa ki nga whakawa tuarua.
57. Ki te kitea e te Kooti ko tetahi Maori e whai paanga ana i raro i tetahi ota mo tetahi paanga whaitaketanga ranei he kohungahunga taua tangata kaore ano i tae ona tau ki te ruatekau ma tahi, ma te Kooti e ata rapurapu ona tau a ka tuhia ki roto ki taua ota. A ka mohiotia i kona te wa e tae ai taua tamaiti ki tona pakeketanga, otiia ki te tae atu he tono ki tetahi Kaiwhakawa ki te mea atu kihai i tuhia tika tia nga tau o taua tamaiti ka ata whakaarohia e ia nga tau a ka tuhia he tiwhikite pera a ka kiia koina ona tau.
58. I te me kua kitea he raruraru penei kei runga kei tetahi Maori e whai paanga ana me tuku atu ki te Kawana te whakaatu me nga ritenga katoa.
59. Ka whai mana i runga i taua whakahaere i nga tikanga o tenei Tnre ki te whakatuturu i nga whakaritenga a nga Maori ake a nga Maori me nga Pakeha hoki a ka whakapumautia aua whakahaerenga ano he ata whakawa marire, Ko taua tu whakataunga me pera ano tona pumautanga me tona mana mehemea nei ano i korerotia ano nga take.
60. Ka whai mana ki te aroaro o te Kooti i runga i tetahi whakawakanga nga korero oati o tetahi atu whakawakanga o mua atu mehemea ia e whakaaro ana te Kooti ko aua tangata ra ano enei o taua whakawakanga o mua. A ka ahei te Kooti ki te tango ki te whakahaere i etahi o aua korero mehemea e mohiotia ana kei kona tetahi maramatanga.
61. Ka whai mana te Kooti i runga i tetahi whakawakanga ki tana aroaro ki te whakaputa i tetahi whakataunga tarewa tino tuturu ranei i runga i tana i kite ai he mea tika, a ka whai mana te Kooti tetahi Kaiwhakawa ranei ki te whakaroa i te wa e whakahuatia ana i roto i taua whakataunga.
62. Ka whai mana te Kooti etahi Kaiwhakawa ranei i nga wa katoa ki te whakatikatika i nga whakahaerenga, i nga pukapuka ranei i pohehetia i roto i tetahi whakawakanga ahakoa e hara i te mea tubituhi taua mea ka whakatikaia.
63. Ma te Kooti ma tetahi Kaiwhakawa ranei e whakarite nga whakatikanga e kitea ai te tino putake o te mea pukapuka ranei e tautohetia ana i te aroaro o te Kooti. Ka tika ano kia whakaritea aua whakatikatikanga ahakoa kahore i tonoa, kei te Kooti, kei te Kaiwhakawa ranei te tikanga kia tonoa kia utua kia kaua e tonoa e utua ranei.
64. Ko te whakatau o te Kooti he tino tuturu, haunga ia etahi whakatikatikanga i runga i te whakawa tuarua.
65. Ma te Kooti e matua whakaae katahi ka tu tetahi roia kaiwhakahaere ranei i te taha o tetahi tangata, a ka ahei te Kooti i roto i te whakawakanga ki te whakakahore i taua whakaaetanga. I roto i te wa e mau ana taua whakaaetanga e pai ana kia tu taua roia kaiwhakahaere ranei.
66. I nga whakawa i roto i te Kooti Whenua Maori e uru ana te Karauna, ka ahei te tuku mai i nga pukapuka ke atu ranei ki roto ki te Kooti hei whakatika i te mea e whakawakia ana, ka whai mana ki reira, ahakoa e tu ana etahi ture arai pewhea ranei
67. Ka ahei te Tumuaki o nga Kaiwhakawa ki te tuhi i tona ingoa whakamana i te ota, pukapuka aha ranei he mea i tika kia tuhia e tetahi Kaiwhakawa kua mate kua mutu ranei tona tuunga. Ka mana tonu taua tuhinga ingoa o te Tumuaki i a ia e haina ana mo tetahi Kaiwhakawa ano na taua Kaiwhakawa tonu i tuhituhi otiia me tapiri te Tumuaki ki tona ingoa enei kupu ki raro iho "mo te taha kia A. B., Kaiwhakawa kua mate, kua kore ranei."