New Zealand: Acts affecting Native Lands, 1886, 1888-91 and 1894-95

Niu Tireni. Ture Whakatikatika I Te Ture Taake-Whenua Taake Utu Tau Hoki

[ko te tohutoro i roto i te reo Pākehā]

Niu Tireni. Ture Whakatikatika I Te Ture Taake-Whenua Taake Utu Tau Hoki.

He Ture hei whakatikatika i nga Ture Taake-Whenua Taake Utu tau hoki.

Ka Meingatia Hei Ture

e te Runanga Nui o Niu Tireni e noho huihui ana i roto i te Paremete, i runga ano i tona mana, ara:—
1. Te Ingoa Poto e tenei Ture ko "Te Ture Whakatikatika 1895 i nga Ture Whakarite Taake-Whenua Taake Utu tau hoki."
2. I roto i tenei Ture koia nei te Whakamaoritanga o nga kupu e whai ake nei me ka kore e rereke te hangai o nga tikanga o roto nei, ara:—
  • "Ture Whakarite Taake" e uru ana ki tenei, "Te Ture Whakarite Taake-Whenua Taake Utu tau hoki, 1891," (e huaina i roto nei ko "te tino Ture") me ona Ture Whakatika i taua Ture.
  • "Whenua Maori" tona tikanga, ko nga whenua a nga Maori, me nga whenua e tiakina ana mo nga Maori:
  • "Tangata noho whenua" tona tikanga, ko ia tangata e noho ana i runga e puta ana ranei te painga ki a ia o te whenua Maori.
  • "Tangata" e pa ana hoki tenei kupu ki te "hunga mahi tahi" ki te "kamupane" ranei.

(1.) Taake-Whenua Taake Utu tau hoki.

3. Ko te tekiona kotahi tekau o "Te Ture Whakatikatika 1893, i nga Ture Taake-Whenua Taake Utu tau hoki" ka whakatikaia e tenei Ture, ara ka apitiria atu enei kupu ki taua Tekiona, ara:— "Engari me tuku tono atu te Komihana ki taua tangata kamupane ranei mo te taake, a ko te tahi tekau pauna o roto o ia rau pauna e apitiria atu ana, me kaua e apitiria atu kia pau ra ano nga ra tekau ma wha o muri atu o te ra i tukuna ai taua tono, engari ano mehemea i purutia atu i runga i te ngakau pukutohe."

(4.) Taake- Whenua mo runga mo nga Whenua Maori.

7.
(1.) Ko nga whenua Maori e nohoia ana e te tangata e hara nei i te tangata Maori, ka tika kia utu i te hawhe o te taake-whenua (engari kaua e pangia e te taake utu piki) mo te paanga o te Maori whaitake ki taua whenua.
(2.) Mehemea e purutia ana taua whenua e tetahi kaitiaki (e hara i te tangata Maori), e tiakina ana mo nga Maori whaitake, me utu te taake e te kaitiaki, a mana e pupuru atu i nga moni o nga reti me nga painga e puta atu ana mo taua whenua.
(3.) Mo runga mo era atu ahuatanga me utu te taake e te tangata noho whenua e noho ana i taua whenua Maori, a mana e pupuru atu i nga moni o te reti, me tono ranei e ia i raro i nga tikanga o te tekiona toru tekau ma whitu o te tino Ture.
(4.) Me korero tenei tekiona ano ko tetahi wahi o te wahanga (1) o te Kupu Apiti A o te tino Ture.
8.
(1.) Ko nga mokete e purutia ana e nga Maori, e purutia ana ranei i runga i te tikanga tiaki mo nga Maori me utu i nga utu taake-whenua.
(2.) Mehemea he kaitiaki te tangata mana te mokete (e hara i te Maori), mana e utu te taake, a mana e pupuru atu i nga moni e puta atu ana mo te moni mokete, mo nga moni hua ranei e tika ana kia utua i runga i te mokete, mana ranei e tono i raro i nga tikanga o taua tekiona toru tekau ma whitu.
(3.) Kei etahi atu tu ahuatanga ma te tangata nana i mokete e utu te taake, a mana e pupuru atu i nga moni mokete i nga moni hua ranei, me tono ranei i raro i nga tikanga o taua tekiona toru tekau ma whitu.
(4.) Me korero tenei tekiona ano ko tetahi wahi o te wahanga (2) o te Kupu Apiti A o te tino Ture.
9. I runga i aua tikanga ko te tangata noho whenua, ko te tangata ranei nana i mokete e whakaritea ana ikonei ko ia te kaiwhakahaere mo te Maori whaitake ara mo runga mo nga tikanga o nga Ture Whakarite Taake, haunga anake ia mehemea e purutia ana aua tu whenua mokete ranei e te kaitiaki (e hara i te Maori), a kati noa te whakaatu mehemea ka tukuna atu e te Komihana he pukapuka whakaatu atu ki taua kaiwhakahaere me te whakaatu atu i te whenua i te mokete ranei, e tika ra kia utua atu te taake mo runga, me te whakataunga me utu taake.
10.
(1.) Ko aua utu taake-whenua mo nga whenua Maori me nga mokete e purutia ana e nga Maori, e tiakina ana ranei mo nga Maori, ka meingatia kia whakataua a me whakarite nga utu, me utu hoki nga taake mo te tau e mutu ana i te toru tekau ma tahi o nga ra o Maihe, 1895, i raro ano i nga tikanga o tenei Ture.
(2.) Ko nga whakaritenga me nga whakaaturanga atu kua tukuna atu i mua ake nei e te Komihana mo aua taake, e meingatia ana me mana mo runga mo nga tikanga o nga Ture Whakarite Taake.
11. Ko te rarangi (i) o te wahanga (1) o te tekiona tekau ma ono o te tino Ture e whakangawaritia ana ara mehemea e hangai ke ana i nga tikanga o tenei Ture.