Nga Korero Paremete: 1904-1905

Wenerei, te 2 o Noema, 1904

Wenerei, te 2 o Noema, 1904.

No te tekau ma tahi karaka i te awatea ka noho te Pika ki runga ki tono nohoanga.

Ka karakia te Whare.

Ka whakahaerea etahi mahi, ka oti—

Ture Whakatikatika I Te Ture Tango Whenua Hei Nonoanga Tangata.

I runga i te motini kia panuiti tuata hitia tenei Pire:—

Hone Heke (mema Maori mo te Tai Tokerau). — Ka patai, Mehemea e pa ana ranei etahi o nga tikanga o tenei Pire ki nga whenua Maori?

Te Raiti Honore Te Hetana ( the Right Hon. Mr. Seddon), (Pirimia).—Ka ki, kua tureiti rawa tenei taima o te teihana hei whakahaeretanga i nga whenua Maori. Kotahi ano tekiona o tenei Pire; a he marama noa iho hoki. Mehemea ka tangohia tetahi taha o tetahi whenua i muri i te tangohanga atu e te tangata nona taua whenua i te wahi e tika ana kia riro i a ia, kua kore rawa he painga o te wahi e toe ana hei nohoanga puputanga ma te tangata, kaore he mana e unu atu ai te Kawanatanga ki waho ina utua e ratou nga raruraru ( costs). Kaati, kua oti tena te whakarite i roto i tenei Pire. Mehemea ka tae te whakatau ki te 20 paiheneti te nekehanga atu ki runga atu i te wariu taake whenua, ka ahei te Karauna ki te unu atu ki waho ina utua e ia nga raruraru o te whakawakanga, a kua kore te Karauna e kaha ki te pa atu ano ki taua whenua kia pahemo ra ano etahi tau e whakaritea ana. Ki taku mahara he tino tikanga marama tenei tena e whakapaingia e nga tangata no ratou nga whenua tae noa hoki ki te Kawanatanga. Ko [ unclear: tene] tikanga he mea tohutohu na nga Apiha e whakahaere ana i taua Ture, hei whakatikatika i etahi pohehetanga e noho ana i [ unclear: roto te] Ture e mana nei i naianei, a na runga na te kaha rawa o nga kupu tohutohu mahara ana ahau ko te mea tika me kawe mai e au ki te aroaro o te Paremete. Tera atu ano etahi atu mea i tohutohungia mai e pa ana ki taua Ture Tango Whenua Hei Nohoanga Tangata, engari na te mea tena e tautohetohengia era, no reira kaore e whakahaeretia e au era.

Puta ana te panuitanga tuatahi o te Pire

Whenua Rahui Kura Maori.

Te Whiira ( Mr. Field), (mema mo Otaki).—Ka patai ki te Pirimia, Mehemea ka whakahaerea e ia i naianei tonu tana motini e noho nei i runga i te Ota Pepa mo nga whenua Rahui Maori; mehemea ranei e waihotia atu ana e ia kia roa rawa kia kore ai e taea e te Komiti te whakahaere i tena take nui whakaharahara i te whakahaeretanga o nga Whenua Rahui Kura Maori i tenei tunga o te Paremete; a mehemea koia tena tona whakaaro, ka tahuri ranei ia ki te hanga tikanga e whakaturia ai he Roiara Komihana hei whakahaere, a hei ripoata hoki mo runga i tenei take tino nui atu kua roa rawa nei e waihotia noatia iho ana—i muri iho i te hikitanga o tenei Whare?

Te Raiti Honore Te Hetana ( the Right Hon. Mr. Seddon), (Pirimia).—Ka whakautu, E whakaaro ana te Pirimia kia muua tana motini e noho nei i runga i te Ota Pepa, a tena pea te Komiti—i te mea kaore ona taima ki te whakahaere i taua take—e tohutohu i ana tikanga e kite ai ia e tu ai he uiuinga e taea ai nga maramatanga tena e aro hei whakaoti tika i tenei take.

Nga Tamariki Maori.

Te Whiira ( Mr. Field), (mema mo Otaki).—Ka patai ki te Pirimia: Mehemea kua whakaarohia e te Kawanatanga tera wahi o te ripoata a Takuta Pomare e pa ana mo te whangaitanga me te whakatupuranga o nga tamariki Maori, me te nui rawa o nga tamariki ririki e matemate ana i runga i te kuare o nga whaea Maori ki te tiaki: A mehemea ka tahuri ranei te Kawanatanga mehemea koa e hara tenei i te porihi tika mo te iwi nui tonu kati ra i runga i te aroha ki tenei mea ki te tangata, ki te hanga tikanga i naianei tonu e kore atu ai e iti haere ai ranei nga mamaetanga me te matemate o nga tamariki Maori, i runga i te whakatunga o etahi wahine (pai atu nga wahine kua whakatupu tamariki) e noho tata ana ki nga kainga huihui o nga Maori hei kai-titiro hei kai-whakaako hei tohutohu i nga kai tika me te tiakitanga tika onga tamariki; me te tuku ripoata mai ki te Tari Maori a ona wa e tika ana?

Te Raiti Honore Te Hetana ( the Right Hon. Mr. Seddon), (Pirimia).—Ka whakautu: Kei te nuinga o nga Kura Maori i naianei e tino pai ana te tohutohu a nga mahita kura me a ratou hoa wahine i nga Maori ki nga mahi tiaki turoro me era atu ahua e pa ana ki te ora o te tangata, kaore kau he utu. Ko nga rongoa he mea hoatu e te Tari e whakahaere ana i nga Mea Maori. Kei roto i te ripoata o te tau i mutu tata ake nei, a te Tari mo nga Kura, wharangi xxi., e whakaatu ake ana nga mahi e mahia ana i naianei, ara akoako i nga kotiro Maori kia mohio ai ratou ki nga matauranga Pakeha me nga mahi tiaki a te Pakeha i tenei hanga i te turoro. Kei te whakaarohia i naianei tetahi kupu i kiia ra kia whiriwhiria tetahi kotiro kotahi i roto o ia kainga kotahi kei reira nei e noho ana tetahi mahita kura wahine Pakeha mohio nei hei tohutohu hei ako, a hei muri atu ka hoatu tetahi moni iti ma taua kotiro i ia tau kia kaha ai ia ki te mahi i aua mahi i roto i taua kainga. Ko te he o nga kai tetahi take nui i matemate tonu ai nga tamariki Maori.

Takiwa O Te Urewera.

Te Herihi ( Mr. Herries), (mema mo Pei o Pereti).—Ka patai ki te Minita Maori, Mehemea ka whakaarohia e ia mehemea e tika ana kia whakariterite raua ko te Minita o nga Maina kia whakapuaretia te Takiwa o Te Urewera mo nga mahi rapurapu koura, me era atu kohatu utu nui?

Te Honore Timi Kara ( the Hon. Mr. Carroll), (Minita Maori).—Ka whakautu, Me matua whakaae rawa nga Maori no ratou taua whenua ki nga kupu pena te ahua; a ka whakamatauria atu tena tikanga a te mutunga tonutanga o nga raruraru i aranga mo runga mo nga whakatau a nga Komihana i mahia i raro i te Ture Rahui i nga Whenua o te Takiwa o Te Urewera, e te Kooti Piira Maori ranei, e tetahi atu ropu whakawa whai mana ranei.

Ka haere tonu nga mahi a te Whare, a no te rima miniti i muri i te paahitanga o te tahi karaka i te ata tu o te Taite ka hiki te Whare.