Nga Korero Paremete: 1904-1905
Pitihana A Nga Kai Tango Riihi O Nga Whenua Maori I Te Tai Hauauru
Pitihana A Nga Kai Tango Riihi O Nga Whenua Maori I Te Tai Hauauru.
Te Hoka ( Mr. Hogg), (mema mo Mahitaone).—Ka kawe mai i te ripoata a te Komiti Whenua mo runga i te pitihana a J. F. Eustaee, T. Mackenzie, me etahi atu, e inoi ana ko nga tangata tango riihi whenua i raro i te Ture Rahui Whenua Maori o te Tai Hauauru me whaimana ki te hoko i te whirihoura o aua whenua e riihitia nei e ratou, penei na:
"Kaore kau he kupu a te Komiti."
I runga i te motini, "Kia takoto te ripoata ki runga ki te teepu" ka tu ko—
Te Teira ( Mr. Taylor), (mema mo Karaihitiati).—Ka menemana kia apitiria atu enei kupu, "hui atu ki te tuhituhinga o nga korero a nga kai-korero me te ripoata a te Kai-tiaki mo te Katoa." He roa tana korero, me titiro i Hansard.
Paahitia ana te menemana.
Ka whai korero ano etahi atu mema Pakeha, a, ka tu ake ko—
Te Maihe ( Mr. Massey), (mema mo Franklin).—Ka ki, ki taku mahara me panui rawa te ripoata a te Kai-tiaki mo te Katoa mo runga i tenei take kia rongona ai i te [ unclear: kaoa], no reira mehemea e tika ana ahau ki te pera, ka motini ahau, "me perehi."
Ka korero ano etahi mema Pakeha, ka tu ake ko—
Hone Heke (mema Maori mo te Tai Tokerau).—Ka ki, e whakapai ana ahau ki te korero a te mema mo Haaki Pei me te mema mo Waikouaiti e ki nei kaore raua e tautoko i te inoi a nga kaipitihana kia mahia he ture e whiwhi ai ratou i te whirihoura o nga whenua rahui Maori o te Tai Hauauru. Kua tae mai ki ahau nga kupu a nga tangata whai paanga ki aua Rahui, i runga pea i to ratou rongonga kua mahi pitihana nga Pakeha e riihi ana i aua whenua a kua tukua mai ki te mema mo Te Hawera mana e kokiri atu ki te Whare. E mea mai ana aua Maori ki ahau kia kaha kia kaha rawa atu ahau ki te whakahe, kia kaua rawa e paahitia tetahi tikanga e riro atu ai te whirihoura o aua whenua Rahui. I korerorero maua ko te Tiamana o te Komiti Whenua, a mea mai ana ia ki ahau me noho ahau ki te whakapuaki i taku kupu pera ki te aroaro o taua Komiti. He nui ano nga Maori whai paanga ki aua whenua kua tuku pitihana whakahe kia kaua e whakaaetia te pitihana a nga kai-tango riihi. I tae mai ta ratou pitihana ki te aroaro o te Komiti mo nga Mea Maori, a i penei tana whakatau, kaore kau he kupu ma taua Komiti; ko te take, ko te pitihana a nga Pakeha kai-riihi kaore kau i tona aroaro. Tera etahi o nga Maori what paanga ki aua whenua kua tuku pitihana ki te Paremete e inoi ana kia tangohia atu o raua paanga i aua rahui i raro i te whakahaere a te Kai-tiaki mo te Katoa. He wahine aua kai-pitihana tokorua; engari no taku korerotanga atu ki a raua i te pitihana a nga Pakeha kai-riihi i aua rahui ki mai ana raua ki ahau e hiahia ana raua ki te haere atu ki te aroaro o te Komiti mana e whiriwhiri nga pitihana a aua Pakeha ki te whakahe kia kaua e tukua te whirihoura o aua rahui kia riro i nga Pakeha kai-riihi. Hei kupu whakamutunga maku, me ki ake ahau, ko enei whenua e korerotia nei he whenua itiiti rawa, he toenga no tetahi takiwa whenua nui noa atu i murua atu e te kawanatanga i runga i nga raruraru o nga whawhai o mua, a ko nga toenga, e karangatia nei ko nga Whenua Rahui Maori o te Tai Hauauru, he whenua tiaki i rahuitia a i tukua ki roto ki nga ringa o te Kaitiaki mo te Katoa mana e whakahaere hei painga mo nga Maori no ratou aua whenua. Kaore rawa e tika kia whakaaetia aua paanga whenua kia peratia me te kupu a nga tangata whakararuraru e ki nei kia tukua te whirihoura o nga whenua Karauna kia hokona e nga kai-tango riihi; no te mea kua waiho enei Maori hei tiakitanga ma te iwi o tenei koroni, a ko enei rahui hoki he whenua tiaki pumau motu whakarere rawa.
Te Honore Timi Kara ( the Hon. Mr. Carroll), (Minita Maori).—Ka ki, i te poto rawa o te taima e toe ana i mua o te hikitanga o te Whare mo te tina nei no reira kaore e tino maha he kupu atu maku mo runga i tenei tipeiti. Otira me ki atu ahau ki te Riira o te Apetihana he pai rawa me whakawhanui atu tana motini, me uru atu ko te pitihana ano hoki tetahi o nga mea hei perehitanga.
Te Maihe ( Mr. Massey), (mema mo Franklin).—Pai noa atu ahau ki tena korero.
Menemanatia peratia ana te motini.
Whakaaetia ana te menemana, a paahitia ana te motini i runga i tena menemanatanga.
Ka whakahaerea etahi atu Pire, a no te rua tekau miniti te muri i te paahitanga o te tahi karaka i te ata tu o te Paraire ka hiki te Whare.