Nga Korero Paremete: 1904-1905

Taite, te 26 Oketopa, 1905

Taite, te 26 Oketopa, 1905.

No te hawhe paahi i te rua karaka ka noho te Pika ki runga ki tona nohoanga.

Ka karakia te Kaunihera.

Pire Whakanohonoho Whenua Maori.

Ko tetahi o nga Pire i tae ake ki te Kaunihera i tenei ra ko "Te Pire Whakanohonoho i nga Whenua Maori," he mea tuku ake i te Whare o nga Mangai o Iwi. I takoto taua Pire ki te aroaro o te Komiti mo nga Mea Maori, a i whakatikatikaina iti nei etahi wahi, a i whakaae te Minita mo nga Mea Maori ki aua menamana, i reira hoki te Minita i te wa i whiriwhiria ai te Pire e taua Komiti.

Ko nga honore mema i korero mo runga mo taua Pire ko, Piti ( Hon. Mr. Pitt), ko Te Omana ( Hon. Mr. Ormond), ko Maketonore ( Hon. Mr. Macdonald), ko Tione ( Hon. Mr. Jones), ka Te Rika ( Hon. Mr. Rigg). I korero whakapai ratou katoa mo taua Pire. I penei a Te Honore Mahuta i te wa tonu e takoto ana te Pire ki te aroaro o te Kaunihera, ara:—

Honore Mahuta.—E te Pika, i mua o to haerenga atu i to nohoanga, e hiahia ana ahau ki te kii tera e whakapai ana ahau i nga korero a te Honore Piti, Roia Tianara a te Kawanatanga, mo runga mo tenei Pire. Kua mohio pai tatou katoa ki te ahua o te Pire, kaati, e tika ana kia kii mehemea ka noho hei Ture tera ka ora rawa nga Maori. E tino whakapai ana ahau ki nga korero a te Roia Tianara a te Kawanatanga, engari e hiahia ana ahau ki te whakamahara atu i te Kaunihera ki ona Ture Tuturu; he mea tika koia me whakamaori ngutu kau mai e te Kaiwhakamaori tenei Pire ki au, me tae mai ranei tetahi kape Maori ki au, notemea hoki e whai take ana tenei Pire ki nga mahi Maori, a e pa ana ki nga Maori. Kahore ahau e whakahe ana i te Pire, i nga korero ranei a te Roia Tianara a te Kawanatanga, e ngari ka tere te oti mehemea he kape Maori i au o te Pire, kia taea ai hoki e ahau te korero me te ata whiriwhiri. Engari kore rawa atu ahau e kaha ki te pupuri i roto i toku mahunga katoa i nga tikanga o tenei Pire i runga i te whakamaori-a-ngutu kau a te Kai-whakamaori.

Honore Omana ( Hon. Mr. Ormond).—Ki toku whakaaro e he ana te Honore Mahuta i a ia a e kii nei kahore ana kape Maori o te Pire nei, notemea e mohio ana ahau i whakamaoritia te Pire i te wa e korerotia ana i tera Whare, na reira kua maha rawa nga aheitanga e taea ai e te honore rangatira tetahi kape Maori o te Pire mana, haunga ia etahi menamana i mahia ki tetahi o nga rarangi. Mehemea kahore ano kia tae atu ki a ia te whakamaoritanga o aua menamana e tika ana ma te Kai-whakamaori e hoatu ki a ia; tera ano hoki he mea tika kia perehitia aua menamana kia tino marama ai a ia. Engari ra, ki toku whakaaro kahore he take e pouri ai a te Honore Mahuta notemea i roa taua Pire e takoto ana i waho o te Kaunihera te mohio ai ia ki te ahua o te Pire.

Ka mutu nga korero a Te Omana mo te Pire, ka tu atu ano a te Honore Mahuta, ka kii, e hiahia ana ahau ki tetahi whakamaramatanga. I kii ahau tera e pai ana ahau ki tenei Pire, a e tautoko ana ahau i nga korero a te Roia Tianara a te Kawanatanga. Ko taku hiahia kia mohio mehemea kua pewheatia taku ui mo te taha ki nga Ture o te Kaunihera? E kii ana ahau kahore e tika me whakamaori-a-ngutu kau he whakamaoritanga o tenei Pire maku, me homai ano he mea perehi.

Te Omana ( Hon. Mr. Ormond).—Kahore koia he whakamaoritanga i a i koe?

Honore Mahuta.—Tenei tetahi kape Maori kei au, e ngari e hara i te whakamaoritanga o te ahua o te Pire e korerotia nei, kua rereke noatu te ahua o te Pire mai o te perehitanga o tenei whakamaoritanga.

Honore Piti ( Hon. Mr. Pitt).—I hua ahau i whiwhi a te Honore Mahuta ki tetahi kape o te Pire i te wa kahore ano kia whakatikatikaina taua Pire. Ko nga menemana i tukuna ki te Tari Perehi, kahore ano kia whakahokia mai. I kii atu ahau ki te Kai-whakamaori kia whakamaramatia atu e ia aua mene- mana ki a te Honore Mahuta. Kahore hoki i nui rawa aua menemana, engari, pea, he take nui i roto. Kei te taimaha rawa nga mahi ma te Tari Perehi i naianei, i hiki ra hoki te Kaunihera i te awatea nei i te mea kahore i oti noa nga Pire te perehi.

Honore te Pika ( Hon. Mr. Speaker).—He tika e kii ana nga Ture o te Kaunihera ko nga Pire katoa e pa ana ki te iwi Maori me ta ki te reo Maori. I te mea kua tata rawa ki te hikitanga o te Paremete kua tarewatia nga Ture o te Kaunihera kia ahei ai te tere o te oti o nga raruraru; kahore e kore te pa he taimahatanga ki nga honore mema katoa, e taea hoki te pehea me whakaae marire ratou katoa. I whiwhi te honore rangatira ki te whakamaoritanga tuatahi o te Pire, ara, ki te ahua i korerotia i tera Whare, he roa te taima mai o reira hei mohiotanga mana ki te ahua o nga menemana i runga i te whakamarama a te Kaiwhakamaori. Kia kaha rawa te tupato, kia mohio ai te honore rangatira ki nga raruraru katoa.

Ka mutu nga korero a nga mema mo te Pire, ka tu atu a te Honore Piti ka motini. Kia haere atu te Pika i tona nohoanga, kia noho ai te Kaunihera hei Komiti mo te Pire.

Whakaaetia ana te Motini, komititia ana te Pire.