Ture Whakahaere Rahui Maori

Tikanga Motuhake mo te riihi ki nga Maori

Tikanga Motuhake mo te riihi ki nga Maori.

21. Ahakoa etahi tikanga o tenei Ture e pa ana ki te tuku whenua i runga i te pukapuka tuhi mai tetahi atu tuku ranei ka ahei e te Kaitiaki mo te Katoa i runga i tona whakaaro motuhake—
(1.) Te riihi e te Kaitiaki mo te Katoa ki tetahi Maori tetahi whenua i tukua ki a ia kia nohoia e te Maori kaua ia i runga i te riihi honohono.
(2.) Kaua tetahi riihi e hanga,—
(a.) Mo tetahi whenua e takoto ana i roto i tetahi taone paro ranei kia nui atu i nga eka e;
( b.) Kei nga whenua i waho tata atu o te taone kaua e nui atu i te rima eka;
( c.) Kei nga whenua o waho rawa i te taone ara o te tuawhenua kaua e neke atu i te ono rau me te wha-tekau eka;
( d.) Kei nga whenua haerenga kararehe kaua e neke atu i te rima mano eka:
A ko te Kaitiaki mo te Katoa tonu te kaiwhiriwhiri mehemea i tau taua whenua e meatia ana kia riihitia i raro i tenei tekiona a mehemea hoki i uru mai ki tetahi o nga ahua whenua kua whakahuatia ake nei.
(3.) Ko nga moni reti me nga ritenga me nga whakaaetanga me nga tikanga o nga riihi i raro i tenei tekiona kei ta te Kaitiaki mo te Katoa ano i whakatau ai, ko nga moni reti ia me kaua e hoki iho i te rima pauna i roto i te rau i runga i nga moni utu i whiriwhiri o aua whenua, a ma te Kaitiaki ano mo te Katoa e whakatau nga utu mo aua whenua.
(4.) Ko nga riihi katoa e tukuna ana i raro i tenei tekiona ka pera ano te maha o nga tau me nga riihi i tukua i raro i nga tikanga o te Apiti ki tenei Ture a ka ahei ano hoki te whakahou i runga i nga tikanga me nga ritenga kua oti to whakamarama mai e taua Apiti mo nga whakahounga riihi i raro o taua Apiti, me te tau ano ia ki runga i aua riihi nga tikanga me nga ritenga me nga here e ahei te Kaitiaki mo te Katoa te tohutohu i runga i nga ture whakahaere tikanga.
(5.) Ka ahei te Kaitiaki mo te Katoa i runga ano i tona whakaaro i runga ano hoki i etahi ture whakahaere tikanga te haukoti te here i nga mana me nga take a nga Maori ki te hoko i aua riihi i te whenua ranei i roto i aua riihi i tetahi paanga ranei ki nga whenua i roto i aua riihi, a ko aua haukotinga me aua here ka mana tonu ano he mea whakamana e te Ture.
(6.) Ekore e whai mana tetahi Maori i runga i te ture te hoko i tetahi riihi i te whenua ranei i roto o taua riihi, tetahi paanga ranei i roto i tau riihi, a mehemea e kotiti ke ana taua hoko i nga tikanga o tenei Ture, ki etahi ki tetahi tikanga ranei, tetahi haukotanga ranei, here ranei i hanga e te Kiatiaki mo te Katoa, a ko nga hoko katoa whakamatauranga ranei ki te hoko e poka ke ana i nga tikanga o tenei Ture, etahi atu tikanga ranei haukotinga mai ranei here ranei i hanga i runga i nga ture whakahaere tikanga kua kiia ake nei ka tino kore rawa atu. Otia ka ahei ano te Kaitiaki mo te Katoa i ia wa i runga i te tuhituhi kaua ia he huarahi ke atu te whakarereke te whakakore te whakamutu i tetahi o nga tikanga me nga here me nga haukotinga e mau ana i roto i tetahi riihi i hanga ranei e te Kaitiaki mo te Katoa.
(7.) Ko nga Maori kaitango riihi i raro i tenei tekiona me nga Maori e whai riihi ana i raro i tenei tekiona e whai paanga ana ranei ki taua riihi, ahakoa tetahi mahuetanga o tetahi mea e mau ana i roto i tetahi Ture e mana nei i naianei a e mana ranei a muri ake nei, a e whakarereke ana i nga tikanga, ka tau tonu kia whakaekea kia utua e ratou nga tiuti, nga taake, nga reiti, nga tono, me nga utu i runga i nga utu i whiriwhiria mo nga whenua i tangohia e ratou ano he pakeha aua Maori.
(8.) Me utu e te kaitango riihi nga moni reti mo te hawhe tau tuatahi o te riihi i mua o te whakaotinga o te riihi e te Kaitiaki mo te Katoa a me utu ano hoki nga utu e tonoa pera ano me nga riihi e tukua ana i raro i etahi tikanga o tenei Ture, hui atu ki nga tiuti pane Kuini e hiahiatia ana.
(9.) Ko te riihi mehemea he mea tika kia rehitatea me rehita e te Kaitiaki mo te Katoa i mua o te tukunga o te riihi a ma te kaitango riihi ano e utu te rehitatanga i raro i "Te Ture Whakawhiti Whenua, 1885," i raro ranei i "Te Ture Rehita Tiiti, 1868," i runga ano i nga take o taua riihi.