Ture Whakahaere Rahui Maori

Wahi III

Wahi III.

Te Riihitanga o Nga Whenua.

41. Ka ahei e te Kaitiaki o te Katoa i ia wa i runga i te panui i roto i te Kahiti i runga hoki i tetahi atu huarahi i pai ai te Kaitiaki mo te Katoa te panui i tetahi whenua e hara nei i te whenua e puare ana mo te riihi i raro i te Wahi IV. o tenei Ture kia riihitia i runga i te tono erangi kaua nga piihi whenua e neke atu te rahi i te ono rau me te whatekau eka i runga ano i te huarahi me nga tikanga e whakahuatia ana i roto i tenei Wahi o tenei Ture.
42. Me whakatau e aua panuitanga katoa nga moni reti me te wa e puare ai taua whenua mo te riihi me te wahi i takoto ai ko te wa mo te riihitanga me kaua e hoki iho te panuitanga i nga ra e toru tekau i muri iho o te panuitanga. Kei nga whenua tuawhenua kaua e hoki iho nga moni roti i te i runga i nga moni whiriwhiri e rua tekau hereni mo te eka mo te whenua tino pai me nga moni reti e i runga i nga utu whiriwhiri e rima hereni mo te eka mo te whenua kihai i tino pai. Ka ahei e te Kaitiaki mo te Katoa i roto i tetahi o ana panui te whakaeke i te utu mo te eka mo ia poraka mo ia tekiona ranei i roto i ia poraka a ka ahei hoki i raro i tetahi panui hou e tukuna ana mo nga tikanga hoki o tenei ture te whakatau i tena utu whenua me te whakanui ake me te whakahoki iho ranei i te utu o te reti.
43. Ko nga whenua taone katoa me nga whenua o waho tata atu i te taone:—
(1.) Ka ahei te panui mo te riihi kia pena te rahi o nga tekiona me nga moni reti a ma te Kaitiaki mo te Katoa e whakatau kia pena te rahi o te tekiona me te rahi o nga moni reti i raro ano i tenei tikanga kaua tetahi whenua taone e tukua i runga i te riihi kia hoki iho nga moni reti i te i runga i nga utu whiriwhiri i hoki iho i te ruatekau pauna me te eka, a kaua e hoki iho to nga whenua hoki iho te pai i te mo te tau i runga i te utu whiriwhiri kaua e hoki iho i te rua pauna i te eka.
(2.) Ka ahei ranei mehemea kahore e taea te reti i roto i te wa i whakataua ai e te Kaitiaki mo te Katoa me reti mo nga tau kaua e neke atu i te tekau ma wha tau mo nga moni reti kaua e hoki iho i te rima pauna mo te ran o nga moni whiriwhiri o te utu o aua whenua kotahi nei ia te mea e kore e whai mana te kaitango riihi ki te tono utu mo nga whakapainga i te mutunga o tana riihi.
44/157. Ko nga whenua i riihitia i raro o tenei Wahi o tenei Apiti me pupuri ara me riihi e te kaitango riihi mo nga tau e rua tekau ma tahi: Ko aua tan me timata i te tahi o nga ra o Hanuere o Hurae ranei timata mai ano i te ra i tuhia ai te riihi, me apiti atu ano hoki te wa i waenganui i te ra i tuhia ai te riihi me taua ra.
(1.) Ko aua riihi me whakahou i runga i nga tikanga a muri nei whakaritea ai.
(2.) Ko nga moni reti mo runga i aua riihi me utu hawhe tau i mua tonu o te riihi i runga i te tahi o nga ra o Hanuare me Hurae i roto i ia tau ki te Kaitiaki mo te Katoa.

Nga Whakapainga.

49. Ko nga kaitango riihi whenua katoa i raro i tenei Wahi o tenei Apiti me mahi e ia etahi whakapainga tuturu i runga i te whenua e riihitia ana e ia:—
(a.) I roto i te tau tuatahi timata mai i te ra i timata ai te riihi me mahi e te kaitango riihi i nga whakapainga kia rite ki te tekau pauna i roto i te tau i runga i nga utu whiriwhiri o aua whenua.
( b.) I roto i nga tau e rua i muri iho i te ra i timata ai te riihi me whakapau e te kaitango riihi kia kotahi tekau atu nga pauna e whakapaua e ia i runga i nga whakapainga i runga i nga utu whiriwhiri o te whenua.
( c.) A i muri iho, otia i roto i nga tau e ono i muri iho o te ra i timata ai te riihi me mahi te Kaitango riihi i nga whakapainga kia rite ki te tekau pauna o roto o ia rau pauna o nga utu whiriwhiri o te whenua;
A hui atu ki aua whakapainga me mahi e te kaitango riihi i roto i nga tau e ono i muri iho i te ra i timata ri te riihi nga whakapainga tuturu i runga i te whenua tino pai kia rite ki te pauna kotahi mo te eka a mo runga mo nga whenua e hara i te tino whenua me rite nga whakapainga ki nga utu o ia eka o taua whenua, kaua ia nga whakapainga i apitia ki etahi whakapainga e neke ake i te tekau hereni i runga i nga whenua hoki iho tona pai. A ko nga kaitango riihi katoa ina tonoa e te Kaitiaki mo te Katoa me korero me haina i tetahi oati i runga i te ture mo runga i taua whakaae ka tino tuturu taua whakaoti i nga tikanga me nga whakapainga i noho ai ia i runga i taua whenna riihitia e ia a taea noatia te wa i tukuna ai taua oati.
50. Kei nga whenua e tata ana ki te taone ka ahei e te Kaitiaki mo te Katoa i runga ano i tona whakaaro te mea me whakarere i nga tikanga mo nga whakapainga ara nga tikanga kia pera te nui o nga moni e whakapainga kua mahia a e tika ana i runga i ta te Kaitiaki mo te Katoa i whakaaro ai.
51. A ko te Kaitiaki mo te Katoa i runga i tana whakahaere i nga tikanga o te tekiona waru tekau ma toru i runga ranei i tona mohio i runga i tetahi kupu oati kahore e ahei e te kaitango riihi te mahi i nga whakapainga ki runga i te whenua i runga i nga tikanga o tenei Ture, ka ahei te whakaae kia tapaetia ara kia tukuna tona paanga ki taua whenua e puritia ana e ia i raro i tenei wahi o tenei Ture ki tetahi tangata kihai i whakataka kei tango riihi a ma taua tangata e tuku kupu oati i raro i nga tikanga i puritia ai taua whenua pera ano me te Ahua kua tukuna ki tenei Ture.

Riihi o nga Whenua Ririki.

52. Ahakoa tetahi mea i roto i tenei Ture ka ahei e te Kaitiaki mo te Katoa i ia wa te wehe mo te riihi me te mana ki te whakahou i te riihi pera ano me nga tikanga e mau ana i roto i tenei wahi o tenei Apiti etahi wahi whenua tuawhenua kia kaua e neke ake i te rima tekau eka, me te puare ki nga tangata katoa i runga i te tono ki te Kaitiaki mo te Katoa i runga ano i te huarahi i pai ai ia.
(1.) Me tuku mai e nga kaitono katoa i roto i ta ratou tono te kupu oaiti i runga i te ahua kua whakahuatia i roto i te tekiona ono tekau ma rua o tenei Apitii kia rite ranei ki taua ahua me te whakatikatika ano ia i te ahua kia tau ki taua keehi me te tuku mai ano hoki i nga moni e whakahuatia ana i roto i te tekiona i runga ake nei.
(2.) Mehemea e neke ake ana i te tangata kotahi nga tangata e tono ana a e ahua rite tonu ana te rahi o nga moni mo te whenua kotahi me whakatau te whenua ki te tangata mana i runga i te tikanga rota i runga ano i ta te Kaitiaki mo te Katoa i tohutohu ai.
(3.) Ko nga whakahoutanga o nga riihi whenua i wehea a kua kiia ake nei ka hanga i nga tikanga o etahi atu riihi i raro i tenei wahi o tenei Apiti.
Ko nga riihi katoa i raro i tenei tikanga me riihi mo nga tau e rua tekau ma tahi me te whakahou i aua riihi i ia wa i runga i nga ritenga a muri nei whakatakotoria ai. Kaua tetahi kaitango riihi e ia ake e ia ranei me etahi atu tangata e tango topu ranei i nga eka e neke ake ana i te rima tekau eka i raro i tenei tikanga. Ko nga riihi e tangohia e puritia puatia aua ka tino whakakorea. Ko nga moni o te reti me kaua e hoki iho i te rima pauna i runga i nga utu whiriwhiri o te whenua kaua e hoki iho i nga hereni e mo te eka. Haunga ia nga tikanga kua whakahuatia i runga ake nei, ka pa nga tikanga katoa o tenei Ture ki nga whenua i tangohia i raro i tenei tekiona.

Whakamutunga Riihi.

53. Ka ahei e tetahi kaitango riihi i runga i te whakaae a te Kaitiaki mo te Katoa ki te whakarere i te whenua i uru ki roto i tana riihi i runga ano i nga tikanga i pai ai te Kaitiaki mo te Katoa, a e kore e tika ma te tangata e whakarere ana i tana riihi te tango he riihi hou o taua whenua kia pau rano te tau kotahi i muri iho i te ra i whakarerea ai taua riihi, ahakoa ko ia te kaitango riihi tuatahi i tuku ranei, i reti tuarua ranei, ara mehemea tera tetahi atu tangata e tono ana mo taua riihi hou erangi ma te Kaitiaki mo te Katoa e whakaae mea tuhituhi ka tahi ka taea.