Whakapapa A Turi
(Nga-Ti-Rua-Nui)

Ka noho a Huia-rei i a Tai-hua-tahi. Ka puta ko Rua-rangi, ka moe a Rua-rangi i a Rongo-wa-roa, ka puta ko Ha-tanga-i-mua, muri iho ko Rakau-maori, ka noho a Rakau-maori i a Reinga-rangi, ka puta ko Rua-mua, ka noho a Rua-mua i a Teina-tapu ka puta ko Rongo-tea-tau-karihi. Ka noho a Rongo-tea-tau-karihi i a Runga-mea, ka whanau ko Rongo-te-a-rima-maramea. Ka moe a Rongo-te-a-rima-maramea i a Runga-taua, ka puta ko Turi, ka moe a Turi i a Rongorongo ka puta ko Taranga-i-mua, tana ko Tama-tea tana ko Hiku-ao, tana ko Haere-ao, tana ko Te-ihi, tana ko Te-mana, tana ko Te-tapu, tana ko Maru-tuna, tana ko Maru-wehe, tana ko Maru-aitu, tana ko Maru-ariki, tana ko Hiko-rangi, tana ko Ratua-o-te-rangi, tana ko Rangi-taumai-i-waho, tana ko Rangi-paki-uri, tana ko Rangi-hikaka, tana ko Maru-aia, tana ko Rake-kowhera, tana ko Te-koratu, tana ko Te-ao-makiri, tana ko Tau-tope, tana ko Toipu, tana ko Kaia, tana ko Rangi.

Ka puta i a Rangi ko:
   Matao
   Keo
   Here-pu

Ta Kaia ano ko Rere.

Ka moe a Rere i a Hipango ka puta ko:
   Hipango (tamaiti)
   Wata Hipango

Nga Atua Me Rangi
(Nga-Ti-Hau)

Ko nga atua nga mea kua noho ake i mua atu i te putanga mai o Rangi, a ko nga atua nga mea tautohito mai o nga mea katoa, no te Po nga atua, a ko era kua noho noa mai i te pouri, no muri mai ko nga atua o te ao, ko Whatitiri ma, ko Maru ma, ko Tanga-roa ma, ko nga atua kikokiko hoki, ko enei e ngau kino nei i te tangata, a e kongenge nei te tangata a ka mate, a ko nga atua potiki, no muri iho enei i te hanganga o te tangata, me nga atua e patu nei i te tangata, i a Ru-moko ma, i a Uruta ma, kei nga rangi i runga nei aua atua nei e noho ana, ara ko o ratou wahi e noho ai i mua i te wa o te oroko hanganga o ratou i runga i nga rangi ngahuru, ara i nga rangi tuarea, i nga rangi maha noa atu, ko nga rangi e kiia nei he tua-rea.

Ko te rangi tua tahi i runga ake i a tatou nei, he rangi piwata noa iho, kaore e pouri, e marama ana ki te titiro atu i raro nei, a kei raro mai o taua rangi hiatahi nei te ara o te Ra me te Marama e rere haere ai, a te rangi i runga atu o taua rangi nei, ko te rangi tua rua he rangi mo te ua, mo te kohu, mo te wai, a te rangi i runga atu, te rangi tua toru, ko te rangi a te hau, a te rangi tua wha, ko te rangi o nga wairua, te rangi tua rima ko te rangi o te ao marama, a ko nga rangi i runga atu, ko nga rangi o nga atua nui o te Ra, a ko te rangi tua ngahuru ko te rangi a Rehua, ko te tino rangi page (88)pai taua rangi o nga rangi katoa.

Piki ake Tawhaki i te rangi tua-tahi
E rongo te mahaki
Piki ake Tawhaki i te rangi tua-rua
E rongo te mahaki
Piki ake Tawhaki i te rangi tua-wha
E rongo te mahaki
Piki ake Tawhaki i te rangi tua-rima
E rongo te mahaki
Piki ake Tawhaki i te rangi tua-ono
E rongo te mahaki
Piki ake Tawhaki i te rangi tua-whitu
E rongo te mahaki
Piki ake Tawhaki i te rangi tua-waru
E rongo te mahaki
Piki ake Tawhaki i te rangi tua-iwa
E rongo te mahaki
Piki ake Tawhaki i te rangi tua-rea
E rongo te mahaki
Pipiri moko, pipiri moko,
Rarau moko, rarau moko
Rarau ki taha tu o te Rangi

Nga uri tuatahi a Rangi raua ko Papa, ko Rongo-ma-tane, a ko te kumara, i puta tenei i te mata o Rangi, i te mea hoki he wahi pumahu mahana, ara pumahu tera, a he taru hoki te kumara e kore e tupu i te wahi kopeke, ma te ahuru tonu e tupu ai tera kai, muri iho i te kumara ko haumia ara ko te roi page (90)ara ko te aruhe, i tupu tenei i te tua, ara i te tuara o rangi, he taru tupu kaha te taru nei te rarauhe, a e tupu noa ana i nga wahi e wekua ana e te rangi paroro, a e kore e kui noa te tupu i te ra kore e whiti ki aia. Muri iho ko Tane-mahuta, ko te atua, ara ko te take mai me te matua o te rakau, me nga manu, me nga pepe o te ao nei. Muri mai ko Tanga-roa, ko te putake mai o nga ika katoa, me nga tuatara me te kaweau, me nga mokomoko, a ko te mutunga ko Tu-mata-uenga, ko te take mai ia o te tangata.

Tetahi korero ano a nga tohunga o mua e ki ana ko Tiki te tahi o nga atua o te orokohanganga o aua atua, a i puta mai te tangata i a Tiki, i na hoki ko te wahine a Tiki ko Marikoriko kihai aia i puta mai i te whaea, otira i puta i a Aroharohi i te pumahu o te ao nei, a kia puta i a Tiki raua ko Marikoriko ko ta raua tamahine ko Kau-ataata.

A ko Tu-te-ngana-hau te tahi o nga atua o mua o te timatanga, ko te take hoki aia o te kino, o te he, o te aitua, o te mate ki te ao nei, ko raua ko Tu-mata-uenga raua, he kino anake a raua mahi. Ko tenei, he atua aia no te riri pakanga, a koia hoki te take o nga parekura o te ao nei.

Ko Tahu te tahi o nga atua o mua o te timatanga, he atua aia mo te pai, mo te ora, mo te ngakau koa. Koia hoki te take o te pai o te tane ki tana hoa me ana whanau, a koia hoki te take o te pai e atawhai nei te whaea ki tana page (91)whanau, me tana tane.

A ko Tane hoki te tahi atua o te timatanga ko taua atua nei te take o te tane tangata, me te toa kuni, me te toa manu, no Tane anake o ratou ingoa, me te take mai o taua ingoa no te mea hoki ko Tane te mana me te kaha e puta ai he uri ki te ao nei, a na Tane i mahi he pai ki a Rangi, nana nga whetu me nga kapua i whakanoho ki te rangi i pai atu ai te titiro o Papa ki a Rangi. Koia hoki te take mai o te pai o te wahine ki te tane, ma Tane i putake-mai a koia hoki te Rangi i kiia ai "Ko te whare o Tane" a na Tane i putakea ai te "Wai-ora-tane", ara te roto e kau ai ano te marama, e ora mai ai ano te marama i te mate, e hou tonu nei aia i ia marama, i ia marama. Koia taua roto me tona wai i kiia ai "Ko te wai ora tane." Ko Tane hoki te matua o nga manu, a nana ano hoki nga rakau i tupu ai. He mea hua ona ingoa ki aua tini mahi, koia i kiia ai ko Tane-tuturi, mona i tuturi nei ana waewae i te wa ona i hupeke nei kia mawhera a Rangi i a Papa.

Ko Tane-pepeke, mona i pepeke nei ana waewae i aia e wharoro ra ana waewae kia peia te rangi ki runga, kia peia ketia atu te Rangi i a Papa.

Ko Tane-ua-tika, he haere maroro no tana tu, ara he tika no tana ua, a koia hoki e tu tika nei te rakau e tupu nei.

Ko Tane-te-wai-ora, nona e ora nei te marama i te kauanga i te roto i mahia nei e Tane, a no te rakau, me te taru, me nga manu, me nga kuri, me nga ngarara o te ao e ora nei i te mea e unu nei i te wai Maori.

Ko Tane-mahuta, te take o tenei mo te waka e hoea nei, a e eke nei te tangata ona rere i te moana, he mahuta no te tangata ki te waka, a mahuta ai ano ki uta, tae pai noa atu ki tera wahi ki tera wahi kaore e maku i te wai, me te mea nei e mahuta noa atu ana i te ara whariki a whiti maku kore i te moana, a he mea hoki no Tane, no te rakau o te ngahere te waka, koia te waka i kiia ai ko "Tane-mahuta" a te tahi ano ko te "Riu-o-tane".

Na Tu-wai-rere nga rakau pai hei waka, ara te totara me te kauri. Koia te waka i kiia ai ano e te whakatauki "Ko te ara tau whaiti a Tane," "Ko te tamatama a Tane" a te whakatauki ano hoki mo te peha rakau e mahia nei hei papaki whare "Ko Tu-te-ngana-hau, ko te kiri o te kahika-toa, hei whare e noho maru ai a Kahu-kura" a te tahi hoki "Ko te ake ko te kahikatea, nga uaua o Tu-mata-uenga" mo nga patu nei, mo te tao, me te hani, me te waha-ika.

A te tahi ko Tane te matua o nga manu, a nana te koukou. Koia te koukou i kiia ai "Ko te manu huna a Tane," a e peratia ana ano hoki te kii mo te kiwi a e kiia ana ano te kiwi ko te "Manu-huna-a-Tane". A koia hoki te matua o nga rakau o te ngahere, i te mea hoki ka noho a Tane i a Mumu-whango kia puta ko te totara, ka noho a Tane i a Pu-whakahara ka puta ko te kahika-toa, me te ake-rau-tangi. Ka noho aia i a Tu-wai-rere, ka puta ko te kahikatea me te rimu, a ka noho a Tane i a Ata-tangi-rea ka puta ko te maire-rau-nui, ka noho a Tane i ana wahine ke, e puta ai he uri kapekape tau i te ao nei, ara ka puta ana uri manu. Ka noho aia i a Parauri, kia puta ko te Tui, a ka noho a Tane i a Papa, kia puta ko te kiwi, a ka noho aia i a Haere-awaawa, kia puta ko te weka.