Manaia
(Nga-ti-hau)

Ko te kanga ma Nga-toro-i-rangi na Manaia i kanga he waruhanga mo te mahunga o Manaia, a ka tahuna te kai horohoronga i aia e nga wahine ano ana e Te-kuku raua ko Te-hoata e nga tuahine a Nga-toro-i-rangi a kahore i maoa nga kai o aua hangi, ka ki atu a Manaia ki aua wahine "I taona koia nga kohatu o Tua-i-korora ki to korua tungane i tao whaka matamata ai korua i nga kai mo toku purenga." Ka tangi nga wahine ra mo te kanga ki to raua tungane, heoi ano ka whakaputuputu aua wahine ra i te karakia ma raua a ka mahia e raua te niu, a ka tika ka oma mai aua wahine i Hawa-iki u noa mai ko Maketu nei, ka tae mai ka eke raua ki te tuahu ki te karakia, a i te ata ka puta atu a Nga-toro kia raua ki te tuahu ki te karakia, a ka kite atu aia i ana tuahine e noho mai ana i runga i te tuahu, ka mea atu aia "Ko korua tena?" Ka ki mai raua "Ae." Ka mea atu aia "I haere mai korua ki te aha?" Ka mea raua "He kanga na to taokete na Manaia mou kia taona koe ki nga kohatu o Tua-i-korora," ka mea atu a Nga-toro "Waiho, hei tao i aia nga kohatu o Maketu," ka karakia ratou i runga i te tuahu, ka oti ka karia he totara hei waka mo page (304)(7)ratou, he mea kari (keri) i nga pakiaka katoa o te rakau, a ka hoe taua waka ka noho nga tangata i runga i nga manga, na te karakia i whakamama i runga i te kare o te wai; hokowhitu topu i eke ki runga kia Totara-i-karia, a ka tae ki Hawa-iki ka haere ratou ki runga ki te tuahu a Manaia ka motomoto ratou i a ratou ihu kia rere te toto, a ka takoto ahua mate kia kiia iho e Manaia kua mate; ko te tokomaha kahore i tata atu ki te tuahu ko Nga-toro anake i runga i te tuahu. I te ata ka oho ake a Manaia i te moe ka haere atu ki te tuahu i tawhiti ano kua kite atu aia i nga tangata e pukai ana i reira pua noa aia kua mate aua tangata, i te mea hoki kua poke katoa nga mata i te toto o a ratou ihu i motomoto ra, ka titiro haere a Manaia a ka kite aia ko Nga-toro e takoto ana i runga i te tuahu, ka hoki aia ki tana iwi ka whakahau ia ratou kia keria he hangi hei tao i taua iwi nei; ka whakawai, ara ka whakapehapeha a Manaia ka mea "Tena te kawenga mai a toku atua taona ana koe akua nei ki nga kohatu o Tua-i-korora ko koe tena i ki mai ra ki au nei kia taona ahau ki nga kohatu o Maketu, ka taona ko koe akua nei." Kei te karakia ake a Nga-toro i te keringa o te hangi i nga kanga mona, ka mutu te karakia ka whakatika mai aia i runga i te tuahu ka whakaoho i tana iwi ka mea "Maranga ki runga tukitukia." Ka huakina a Manaia ma i te hokowhitu pa ra ka oma a Manaia ka pahure, kahore i mau, ka mate te iwi o Manaia, ka hokimai a Nga-toro ma ki Maketu, ka kitea atu a Manaia ia ratou i Hawa-iki i haere ki te tutu ope mana hei patu i a Nga-toro ma, ka whaia mai e Manaia ma i runga i te waka ka u mai ki Maketu.

page (304)(8)

Kahore he tangata i rokohanga mai e Manaia i Maketu, ko Nga-toro anake me tana wahine i reira, ka kite atu a Nga-toro ia Manaia ka karanga atu aia "Taihoa e huaki to taua, hei apopo ka riri ai taua, me noho mai koutou i waho ra manu mai ai i te moana," heoti ano ka tau te tini mano a Manaia, ka tukua nga punga o nga waka ka tau i te moana ka moe taua iwi a i te po ka karakia a Nga-toro me tana wahine i te matapihi o te whare, he karakia ta raua he kukume mai i nga hau a Punga-were, a i taua po ano ka puta te hau nui whakaharahara ka whiu ki aua waka, a ka mate te ope a Manaia ki te wai. Ka huaina taua mate ko Te-nga-tahi, ka haere Nga-toro ki te kimi i a Manaia a i kitea ki te tumu whakairo o Manaia i matauria ai ko Manaia.

Te Tahi Korero Ano Mo Te Matenga O Manaia
(Nga-ti-hau)

Whakaae tonu ake te ope a Manaia ki te kupu a Nga-toro-i-rangi, a ka kokiri ano ratou ki waho o te whanga, a ka tau ratou i te moana. He tini roa atu nga waka o te taua nei, a he tiri ano hoki o ratou punga. Ka hoki a Nga-toro-i-rangi ki roto ki tana whare, a ka herea e tana wahine tana ka ara tana whakaheke ki te tara o te whare, a ka kumea kia pakeke pu ano, hei ami i nga hau katoa o te whanau a te Tai-a-pawa i te moana, a ka pupuhi aua hau katoa nei ki te moana, a ka tutu te awha pukerikeri ki te tai o te moana, a ka mate katoa nga waka o te taua a Manaia, a kihai te tangata kotahi o te ope a Manaiai i ora, a i te aonga ake o te ra, ka kite a Nga-toro-i-rangi i te akau o te moana i kope katoa i te pakarukaru o nga waka a te taua a Manaia, me nga tupapaku o tana hoa riri, a ka puta tenei whakatauki a Nga-toro-i-rangi mo Manaia "I kiia koe, ko au e taona ki nga kowhatu o Wai-korora-riki, ko tenei ko koe e taona ki nga kowhatu o Maikuku-tea."

Te Kanga A Manaia Mo Nga-toro-i-rangi
(Nga-ti-hau)

He waruhanga mo te mahunga o Manaia, koia i tahuna ai he kai kia maoa mo taua mahi tapu mo te waru mahunga i taua kai nei i topatia ai mo te hui, a na nga wahine tokorua a Manaia i tahu taua kai, ko Kuku, ko Ho-hata (Hoata) aua wahine, he tuahine aua wahine na Nga-toro-i-rangi aua wahine. Kihai nga kai i maoa, i mangungu aua kai, a ka riri a Manaia mo aua kai i kai-mata a ka mea atu aia ki ana wahine "Ko nga kowhatu o Tua-i-korora, i mahia ra e korua mo a korua hangi, hei tao i nga kai mo taku waruhanga, i taona ki nga kiko o ta korua tungane, a koia ra te take o nga kai i tahuna mo taku purenga i kai-mata ai?" Ka tangi aua wahine mo taua kanga a Manaia mo ta raua tungane. Heoi ano, ka tu raua ka karakia i a raua karakia, hei kaupare i te kanga a Manaia ki aia ano. Ka karakia raua, a ka oma mai raua i Hawa-iki ki Maketu, a ka haere raua ka noho i te tuahu, i te ata ka haere a Nga-toro ki tana tuahu ki te karakia i ana karakia, a ka kite aia i ana tuahine e noho ana i runga i te tuahu, ka ui atu aia ki a raua, ka mea: "Ko korua tena?"

Ka mea raua: "Ae."

Ka ui atu aia ka mea: "He haere aha mai ta korua?"

Ka mea atu raua: "He kanga na tou taokete na Manaia mou, kia taona koe ki nga kowhatu o Tua-i-korora."

Ka mea atu a Nga-toro-i-rangi: "A, waiho hei tao mona, ko nga kowhatu o Maketu."

page (2D)

Ka mutu tenei ka karakia ratou i runga i te tuahu, a ka haere ratou ka keri i te rakau totara kia maea mai i te whenua i tu ai taua rakau hei waka, he mea keri taua rakau me ona pakiaka katoa, me nga rau, me nga manga, me te hiako katoa. Ka eke te iwi ki taua rakau, a ka noho ratou i nga manga, a na te mana o nga karakia a Nga-toro-i-rangi, i manu pai ai taua rakau i te kare o te moana. E whitu te kau topu te iwi i eke i taua waka nei, a ko "Totara-karia (keria)" te ingoa i tapaa ki taua rakau waka.

Ka u ratou ki Hawa-iki, a ka haere ratou ka noho i te tuahu a Manaia, a ka motokia a ratou ihu e te taua a Nga-toro-i-rangi, kia heke ai te toto, a ka panipani ai i taua toto ki o ratou tinana kia hewa ai te tangata he tupapaku ratou, a kia kiia ai ano hoki e Manaia kua mate te iwi a Nga-toro-i-rangi. Ko te nuinga o te iwi a Nga-toro-i-rangi, kihai i takoto tata ki te tuahu, ko Nga-toro-i-rangi anake i takoto i runga i te tuahu.

I te ata ka oho ake a Manaia i te moe ka haere aia ki tana tuahu, a i tawhiti ano aia, ka kite atu aia i te tangata e takoto ahua tupapaku atu ana i te taha o tana tuahu a ka kite atu aia i a Nga-toro-i-rangi e takoto ana i runga i te tuahu, hei hapainga ki nga atua. A ka hoki a Manaia ki tana iwi ka korero i tana i kite ai, a ka whakahau aia i tana iwi kia keria he hangi hei tao i ana hoa riri, kua mate nei hoki i ana atua, otira i he te whakaaro o Manaia, a i mea aia "Nei te kawenga mai a taku atua, page (3D)hohoro te tahu o te hangi ki nga kowhatu o Tua-i-korora. A mau na taku hoa riri te kupu nei 'me tao au ki nga kowhatu o Maketu', ae ko koe ka taona nei ano." A tena a Nga-toro-i-rangi te karakia puku ra i runga i te tuahu, i te wa ano e keri ana te iwi o Manaia i te hangi tao mo ratou ko tana iwi, hei whakamana i te kanga a Manaia mo ratou. A ka tu a Nga-toro-i-rangi i runga i te tuahu, a ka whakaohokia tana iwi eia, a ka mea aia "E oho, e patu." A ka oho katoa te ko tahi rau ma whitu topu o tana iwi, a ka patu ratou i te iwi a Manaia, a ka whati a Manaia ka oma, a ka ora aia i te patu, a ka mate te iwi a Manaia, a ka hoki a Nga-toro-i-rangi ki Maketu.

A ka rongo a Manaia i te mate o tana iwi ka haere aia ki te tutu ope patu i a Nga-toro-i-rangi, a ka eke a Manaia me tana taua i a ratou waka tini pio, a ka rere, a ka u ki Maketu, a ka u ratou ki reira, ko Nga-toro-i-rangi anake me tana wahine nga tangata o te kainga, a ka pa te karanga a Nga-toro-i-rangi ki a Manaia ka mea "Apopo taua ka whawhai ai, kua ahiahi ke tenei, hei waiho ra a koutou punga tuku ai, hei waho o te whanga nei." Ka karanga mai a Manaia "E pai ana." He pio te ope a Manaia, a ka tukua a ratou punga ki te moana, a ka moe ratou. A i te po ka tu ka karakia a Nga-toro-i-rangi raua ko tana wahine, a ka whakahua te wahine i ana karakia i te aroaro o te matapihi o ta raua whare, a na te mana o ana karakia, i ami mai nga hau katoa o Punga-were ki aia, a i taua page (4D)po pu ano ka puta te hau pukerikeri, a ka mate te mano o Manaia ki te moana, a ko Nga-toro-i-rangi i haere ki te rapu i a Manaia, a ko nga moko o tana tumu, ara o tana pokohiwhi (pokowhiwhi) anake i kitea, ko te tinana o Manaia kua pau i te ika te kai.

Te-arawa
(Nga-ti-whakaue)

Ko nga hapu enei e noho ana i runga i nga whenua a Te-arawa.

Ko Nga-ti-tura, ko Nga-ti-ahuru, ko Nga-ti-tama-te-ra, ko Nga-ti-tu-korari, ko Nga-ti-ihenga, ko Nga-ti-hika-i-puku.

Nga korero o muri o tenei upoko, ko nga hapu e noho ana i te takiwa o Te-arawa, me nga whakapapa tupuna o nga huruhuru, o Puehu-marama, o Hiraka o te rongo mau kia Nga-ti-te-rangi raua ko te Tawera, me nga tino tangata o mua, me a ratou wahine, me te whakapapa tupuna o Hou-mai-tawhiti, puta noa ki a Taiapo me Tia puta noa ki a Tu-paea. Kei te taha reo pakeha, ana kei te amuatanga o te reo pakeha o te pukapuka nei nga ingoa o aua tupuna katoa.