Other formats

    Adobe Portable Document Format file (digital text)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

The Ancient History of the Maori, His Mythology and Traditions. Te Arawa [Vol. VII, Māori]

Upoko IX — Te-arawa (Uri-wera)

Upoko IX
Te-arawa (Uri-wera)

Kiki makona taku poho (kopu),
I te kainga, i te kainga
I te roro o te Purewa,
I te tangata nana ahau,
Kia (i) whakapani:
E kiia mai nei,
I te kiri wera
I te ahi.

page (3)

Ka unuhia ake, a ka hoki ake ano taua waka nei a Te-arawa, otira hoki rawa ake taua waka i te korokoro o taua atua ra o te parata kua taka te puhi o te ihu o Te-arawa, a ka whaka tairanga ake a Te-arawa ka maanu i runga, a ka weua te heke a Taka-waho, a Wai-rakei, koia te wakarakeitanga o Te-arawa.

Ka hoe mai ana ka rere mai a Te-arawa a ka kite mai te iwi o te waka ra i te whenua, ka tu a Hei ka titi (korero) kia Waitaha, kia Tia, kia Rangi-uru, ka titi ki te tahi whenua ka kiia te ingoa o taua whenua ko Tapu-ika-nui-a-tia, ka kiia ano eia te tahi ingoa mo te whenua mo O-kuri, mo O-te-ehu, mo Toia, a ka whakatokia rokiroki (ka ata huaina nga ingoa) haere a Tane, a Poro-uru-ao i nga whenua nei i Harakeke-wai-ari, ko te Hara-keke o Roto-iti, Hine-rangi, Roto-rua, Rahui-kawau, Wai-puna, Maihi, Ngai, Ko-ara-a-we, Roto-maniania, Ware-a-tama-keke, ka mate, Ha-kai-puhi, Puke-roa, Wahia, Hoe-roa, Tau-nui, Haparangi, Whakarongo-ki-taha-rangi, Hotu-puku, Rerenga-o-paru-oa, Waro-ranga-a-tai, Pouaru, Tama-te, Tu-hamura, Kahu, Tama-ihu-te-roa, a ka kiia e Mai-o-nui nga ingoa o era whenua, ko Moke-rere, i wahia noatia i waenga o Pouaru kaore he nehu, a U-ai-ari, Take-tukau, Taura-i-tiroi, Tama-ihu, Na-a-taina, Pare-kainga, Wata-ngo, Waka-wakarewa, Weu-riri-uru, Koro-kino, Waka, Aka-tarewa, Orakei-korako, Wakapapa-taringa. Na Tai-hu-toroa enei whenua i kii ona ingoa, Atua-rere-tahi, Kapua-kohunga, Tu-nui-a-rangi, a ko enei whenua mo te hapu a Taweta o roto Tawhare-puru page (4)ia Mai-o-nui ko Kopunga, ia Waoa me Puke-roa, Hoe-roa, Tarewa, Rangi-poipoi, Wetanga-ngaere, Uri-koara, Tahu-aruaru, Pou-ate, Ru-o-te-ao, O-tu-pou-ahi, ana o te hapu a Tama-ihu-toroa, Haparangi, Hoe-roa, Ruware, Uru-ponga, Motiti, Noho-mamano, Hau-wai, Noho-rongo-kowiti, Tatua, Potahi-tawiti, Puke-tarata, O-rua-nui, ia Tama-ihu-toroa, ia Hine-te-ra tenei, Wanga-mata, Kei, Tapoi ia Purahokura ia Rere-tai (ka) mutu.

Motuti, Hiriwa, Kopua-koura ia Pohatu, ko Wai-whakaurunga, Pouaru i au i a Uri-wera, Kopua, O-tu-makaro, i au, a Wai-horoinga-tango, Ropa-rua, Kuta, Tane-matatu, Awa-purua, Wake-heke, Wai-ari, Wai-kohatu, Tuahu-a-te-atua, Ware-ana, Rerenga-o-kawa, Ara-tama, Waka-poroporo, Puna-a-hau, Kokoreke, O-hei-nui, Tutae-heka, Tawa-a-hine-keri, Tu-tei-koko, Iwi-tau-roa, Pukenga, Kai-rangi i au i a Uri-wera, Rewa-whakamou, Riki-tara, Momono, Koiki, Tahorahora, Waka-rongo-koe, Tokai, Ware-kotua, Totara, Tokanga-kai-a-rau-kata-uri, Totoi-kawa, Pu-wara-wara, Koreke-hau-waho, Korokoro, Punga-kauraho, Kauru, ka mu (ka mutu). Ko te Purewa, Piki-wahine, Puhi-a-rangi-kai-ru, Te-ti, Upoko-taramoa, Tahorahora, Toi-kawa, Takupu, Oharua (ka) mutu. Kahikatea, Ara-kiore, Tokomanawa, Hau-ora, Tapo-turanga, Ariki-tahi, Weranga, Ana-tangi, Wawako, Puke-mapou, Wakapapa, Kaha-kaha, Takanga-weweia, Ara-titaha, Wakatoine, Tawa-toki, Atua-meke, Tauhunui, Kainga-roa, Pukupuku, Toki-a-manga, Tokotoko-o-werua, Matamata-huia, Raenga, Apa-o-paoranga, Pakuha.

Ka noho a Hika i a Para-hiki-puku noho ia Wenuaruia Waimihia ko Ruku ko Te-waka ia Hine-rau ko Taonga-pito, ka tukua mo te ture ko tenei ka tukua ka rima me mea mo Hira-mana; e homai ki au, erangi noku ano tenei one-one mo te Hahi, ka tukua ko Paopao-rangi mo Hika ka tukua kia Para, ko te Kahikatea kaore i riro mo Hine-rau ka tukua ko Taranga-poti, ko Tu-moko, Te patunga-o-rahurahu tenei ka noho aia ki Pouaru, haere page (5)mai a Rahurahu a Wanga-pohue ka patua i Pohatu-roa ko Nga-ti-kurapa nga peinga i Tae-kao, Pouaru, Rangituturu, Potua, Rangi-wawahia, O-rakei-korako, ko te makaara, ka patua, a te Rei-roa i noho i Waka-tuapeka, a Ngatoro-wakarewa, he ana; ka patua Tu-pokere rangatira a Maro-o-takiri-rangi, Takapau, O-pani, Pungarehu, Watu-roa, Tane-horapa, Wai-mata, Weta-nui, Piripiri, Ana-wahi-a-tapoa, Ware-o-ka-iri, Upoko(we)ekua, Warenga, Tapu-wae, Wakarewa, Waipapa, Ngakinga-kai, Wiwini, he ngakinga kai katoa enei whenua.

Wangara, turanga ka wawahia i konei nga tangata, ka maunu mai a ka haere ki Waka-tane, Rangi-taiki, a te Pokohu, ka waka-eke i te Kauaka na a Tama-o-hoi, Rere-waitu, Toki-a-manga, Noho-o-waki, Ara-o-rahurahu, Manga-kino, he kino i patua ai a Wa-hoa, heoi ano ko Tatu-te-ata ko Tu-waka-iri-kawa mo aku ara. Nga poa ki roto, ko Hawa-iki, Raro-tonga, tunga o Tearawa ka hiahia a Pou ki te waka mana ka tuaina ka hinga te rakau i a Tia, ko Oro, ko Maka, Rangitia, a Tangaroa, Tuhoro, Tama-te-kapua haua aua (ka) oti (te) tahu-tahu waho heanau-pou tahu (tane) o Te-arawa, i muri ko Waoa ta Pou-wani, ko Toroa, ko Wai-raka, ko Kuatu, ko Hinewai, Nga-iri-hanga, Wakaranga, Wa-taua, Matarae, ko Te-ao-tanga, ko Tara-wera, nga tangata o runga ko Tia, Koro, Maka, Tama-te-kapua, Rangitu, Tangaroa, Nga-toro-i-rangi, Rongo-pu-wao, Kouki, Maketu, mahi i te moana i Oko-mau, u a Pou-hani ki mai ratou "Ka mate te kumara rere whitu" tuia te maara a Tahu ka haere mai a Pou-rua-a-ho-waoa, Tahu-ao-to-iti, Roto-rua, Roto-kakahi, ka tae ki Wai-pao, ka wahia tika ma Tutehi-a-Waoa, a Pae-roa, tana roi ko Tu-te-kai-wara, ka tika i roto Reka-a-tahu, a Te-kopiha-o-te-hika taua roi ko Paraharaha tika mai Pouwaru ko Te-Rohe tona awa, ko Ropa-rua, ko te rohe ara tenei a Tama-mate, a Matarae, na Rahunga-tu, a Tama-mate anake, ta Matarae ko Te-oo, tana ko page (6)Tanganga, ko Te-Keru, Roku, Matatahi, Roku-tamaiti, ia Hine-manu, tenei tona whare Tauwhare-tieke ko Pau-ri, tana ara ta Hine-manu ko Pau-uri-a-rake-ora, Roi, Wai-papa, Poko-(we)ekua, Paki-paki, Auwahi, tana ara ko Roko i tona tupuna iringa ko te Rari, Powhatu-popoia-makeke, Kai-rau-mate, Kaeaea-nui, Toromiro, Ware-ana, Tauware-pu-rakau, ka hoki ko Wao-wenua he whare kei te huinga, kei te Ahui-a-te-atua, Takapu-o-warua, Rakau-tahere, Tena-iwi, ko Weka-tahorahora, Piki-wahine, ko te Tii-toi-kawa, he oi pakuwa (kakuwha) na Temanu ko te Kahu, noho ia Mai-o, nana a Karika, ka noho ia Kumu ko Ruru-puku-tu-kai-rangi.