The Ancient History of the Maori, His Mythology and Traditions. Te Arawa [Vol. VII, Māori]
Upoko IX — Te-arawa (Uri-wera)
Upoko IX
Te-arawa (Uri-wera)
Kiki makona taku poho (kopu),
I te kainga, i te kainga
I te roro o te Purewa,
I te tangata nana ahau,
Kia (i) whakapani:
E kiia mai nei,
I te kiri wera
I te ahi.
Ka unuhia ake, a ka hoki ake ano taua waka nei a Te-arawa, otira hoki rawa ake taua waka i te korokoro o taua atua ra o te parata kua taka te puhi o te ihu o Te-arawa, a ka whaka tairanga ake a Te-arawa ka maanu i runga, a ka weua te heke a Taka-waho, a Wai-rakei, koia te wakarakeitanga o Te-arawa.
Ka hoe mai ana ka rere mai a Te-arawa a ka kite mai te iwi o te waka ra i te whenua, ka tu a Hei ka titi (korero) kia Waitaha, kia Tia, kia Rangi-uru, ka titi ki te tahi whenua ka kiia te ingoa o taua whenua ko Tapu-ika-nui-a-tia, ka kiia ano eia te tahi ingoa mo te whenua mo O-kuri, mo O-te-ehu, mo Toia, a ka whakatokia rokiroki (ka ata huaina nga ingoa) haere a Tane, a Poro-uru-ao i nga whenua nei i Harakeke-wai-ari, ko te Hara-keke o Roto-iti, Hine-rangi, Roto-rua, Rahui-kawau, Wai-puna, Maihi, Ngai, Ko-ara-a-we, Roto-maniania, Ware-a-tama-keke, ka mate, Ha-kai-puhi, Puke-roa, Wahia, Hoe-roa, Tau-nui, Haparangi, Whakarongo-ki-taha-rangi, Hotu-puku, Rerenga-o-paru-oa, Waro-ranga-a-tai, Pouaru, Tama-te, Tu-hamura, Kahu, Tama-ihu-te-roa, a ka kiia e Mai-o-nui nga ingoa o era whenua, ko Moke-rere, i wahia noatia i waenga o Pouaru kaore he nehu, a U-ai-ari, Take-tukau, Taura-i-tiroi, Tama-ihu, Na-a-taina, Pare-kainga, Wata-ngo, Waka-wakarewa, Weu-riri-uru, Koro-kino, Waka, Aka-tarewa, Orakei-korako, Wakapapa-taringa. Na Tai-hu-toroa enei whenua i kii ona ingoa, Atua-rere-tahi, Kapua-kohunga, Tu-nui-a-rangi, a ko enei whenua mo te hapu a Taweta o roto Tawhare-puru page (4)ia Mai-o-nui ko Kopunga, ia Waoa me Puke-roa, Hoe-roa, Tarewa, Rangi-poipoi, Wetanga-ngaere, Uri-koara, Tahu-aruaru, Pou-ate, Ru-o-te-ao, O-tu-pou-ahi, ana o te hapu a Tama-ihu-toroa, Haparangi, Hoe-roa, Ruware, Uru-ponga, Motiti, Noho-mamano, Hau-wai, Noho-rongo-kowiti, Tatua, Potahi-tawiti, Puke-tarata, O-rua-nui, ia Tama-ihu-toroa, ia Hine-te-ra tenei, Wanga-mata, Kei, Tapoi ia Purahokura ia Rere-tai (ka) mutu.
Motuti, Hiriwa, Kopua-koura ia Pohatu, ko Wai-whakaurunga, Pouaru i au i a Uri-wera, Kopua, O-tu-makaro, i au, a Wai-horoinga-tango, Ropa-rua, Kuta, Tane-matatu, Awa-purua, Wake-heke, Wai-ari, Wai-kohatu, Tuahu-a-te-atua, Ware-ana, Rerenga-o-kawa, Ara-tama, Waka-poroporo, Puna-a-hau, Kokoreke, O-hei-nui, Tutae-heka, Tawa-a-hine-keri, Tu-tei-koko, Iwi-tau-roa, Pukenga, Kai-rangi i au i a Uri-wera, Rewa-whakamou, Riki-tara, Momono, Koiki, Tahorahora, Waka-rongo-koe, Tokai, Ware-kotua, Totara, Tokanga-kai-a-rau-kata-uri, Totoi-kawa, Pu-wara-wara, Koreke-hau-waho, Korokoro, Punga-kauraho, Kauru, ka mu (ka mutu). Ko te Purewa, Piki-wahine, Puhi-a-rangi-kai-ru, Te-ti, Upoko-taramoa, Tahorahora, Toi-kawa, Takupu, Oharua (ka) mutu. Kahikatea, Ara-kiore, Tokomanawa, Hau-ora, Tapo-turanga, Ariki-tahi, Weranga, Ana-tangi, Wawako, Puke-mapou, Wakapapa, Kaha-kaha, Takanga-weweia, Ara-titaha, Wakatoine, Tawa-toki, Atua-meke, Tauhunui, Kainga-roa, Pukupuku, Toki-a-manga, Tokotoko-o-werua, Matamata-huia, Raenga, Apa-o-paoranga, Pakuha.
Ka noho a Hika i a Para-hiki-puku noho ia Wenuaruia Waimihia ko Ruku ko Te-waka ia Hine-rau ko Taonga-pito, ka tukua mo te ture ko tenei ka tukua ka rima me mea mo Hira-mana; e homai ki au, erangi noku ano tenei one-one mo te Hahi, ka tukua ko Paopao-rangi mo Hika ka tukua kia Para, ko te Kahikatea kaore i riro mo Hine-rau ka tukua ko Taranga-poti, ko Tu-moko, Te patunga-o-rahurahu tenei ka noho aia ki Pouaru, haere page (5)mai a Rahurahu a Wanga-pohue ka patua i Pohatu-roa ko Nga-ti-kurapa nga peinga i Tae-kao, Pouaru, Rangituturu, Potua, Rangi-wawahia, O-rakei-korako, ko te makaara, ka patua, a te Rei-roa i noho i Waka-tuapeka, a Ngatoro-wakarewa, he ana; ka patua Tu-pokere rangatira a Maro-o-takiri-rangi, Takapau, O-pani, Pungarehu, Watu-roa, Tane-horapa, Wai-mata, Weta-nui, Piripiri, Ana-wahi-a-tapoa, Ware-o-ka-iri, Upoko(we)ekua, Warenga, Tapu-wae, Wakarewa, Waipapa, Ngakinga-kai, Wiwini, he ngakinga kai katoa enei whenua.
Wangara, turanga ka wawahia i konei nga tangata, ka maunu mai a ka haere ki Waka-tane, Rangi-taiki, a te Pokohu, ka waka-eke i te Kauaka na a Tama-o-hoi, Rere-waitu, Toki-a-manga, Noho-o-waki, Ara-o-rahurahu, Manga-kino, he kino i patua ai a Wa-hoa, heoi ano ko Tatu-te-ata ko Tu-waka-iri-kawa mo aku ara. Nga poa ki roto, ko Hawa-iki, Raro-tonga, tunga o Tearawa ka hiahia a Pou ki te waka mana ka tuaina ka hinga te rakau i a Tia, ko Oro, ko Maka, Rangitia, a Tangaroa, Tuhoro, Tama-te-kapua haua aua (ka) oti (te) tahu-tahu waho heanau-pou tahu (tane) o Te-arawa, i muri ko Waoa ta Pou-wani, ko Toroa, ko Wai-raka, ko Kuatu, ko Hinewai, Nga-iri-hanga, Wakaranga, Wa-taua, Matarae, ko Te-ao-tanga, ko Tara-wera, nga tangata o runga ko Tia, Koro, Maka, Tama-te-kapua, Rangitu, Tangaroa, Nga-toro-i-rangi, Rongo-pu-wao, Kouki, Maketu, mahi i te moana i Oko-mau, u a Pou-hani ki mai ratou "Ka mate te kumara rere whitu" tuia te maara a Tahu ka haere mai a Pou-rua-a-ho-waoa, Tahu-ao-to-iti, Roto-rua, Roto-kakahi, ka tae ki Wai-pao, ka wahia tika ma Tutehi-a-Waoa, a Pae-roa, tana roi ko Tu-te-kai-wara, ka tika i roto Reka-a-tahu, a Te-kopiha-o-te-hika taua roi ko Paraharaha tika mai Pouwaru ko Te-Rohe tona awa, ko Ropa-rua, ko te rohe ara tenei a Tama-mate, a Matarae, na Rahunga-tu, a Tama-mate anake, ta Matarae ko Te-oo, tana ko page (6)Tanganga, ko Te-Keru, Roku, Matatahi, Roku-tamaiti, ia Hine-manu, tenei tona whare Tauwhare-tieke ko Pau-ri, tana ara ta Hine-manu ko Pau-uri-a-rake-ora, Roi, Wai-papa, Poko-(we)ekua, Paki-paki, Auwahi, tana ara ko Roko i tona tupuna iringa ko te Rari, Powhatu-popoia-makeke, Kai-rau-mate, Kaeaea-nui, Toromiro, Ware-ana, Tauware-pu-rakau, ka hoki ko Wao-wenua he whare kei te huinga, kei te Ahui-a-te-atua, Takapu-o-warua, Rakau-tahere, Tena-iwi, ko Weka-tahorahora, Piki-wahine, ko te Tii-toi-kawa, he oi pakuwa (kakuwha) na Temanu ko te Kahu, noho ia Mai-o, nana a Karika, ka noho ia Kumu ko Ruru-puku-tu-kai-rangi.