Hotu-Mauea.
(Nga-Ti-Mahuta.)

Ko Hotu-mauea he tangata roa aia, a he tupuna aia no Wai-kato raua ko Nga-ti-haua. Ka moe a Hotu-mauea i tana wahine, a ka whanau ta raua tamaiti, a ka haere a Hotu-mauea ki tahaki kotutu wai ai ma te whaerere i roto i te rua one. Tera nga tungane o te wahine ra te whakatakoto mai ra i te whakaaro kia patua to raua taokete, ara a Hotu-mauea.

Ka haere mai te ope taua a nga tungane, i te mea hoki kua oti a raua korero kia patua aia. A he mea tutu e raua ki te ope taua, ka haere mai te ope ra ki te kainga i noho ai te tangata nei raua ko tana wahine, rokohanga mai e ratou ko Hotu-mauea, e noho ana i roto i taua poka i keria ra eia i te one, e kotutu wai ana aia ma tana whae-rere, ka haere mai te ope taua ra, ka harapotia [karapotia] e ratou taua rua i te one ra, e page 19 nohoia ra a roto e Hotu-mauea raua ko tana wahine i taua rua i te one ra: i te wa i puta mai ai te taua ki to raua kainga. I huki noa ake te kanohi o te wahine ra, ko te ope ra kua karapoti iho, ka tahi ka mea atu te wahine ra ki tana tane, “E tai e Hotu-mauea, ko te whakaariki, ko o taokete, ka mate koe” titiro rawa ake te tangata nei kua karapoti katoa a runga o te rua one ra e nohoia nei e raua, i te tangata o te ope taua kai patu mona. Noho tonu iho a Hotu-mauea ka whakaaro a ka mea puka aia ki aia ano. “Kei whea ra he ara rerenga moku?” Ka whakaaro te ope ra, ka mau nei ta ratou tangata i a ratou, ka mate aia, e kore e ora, i te kore rerenga mona e puta ai.

Ka tahi ka heke iho etahi o nga kai patu ra i aia, a ka tata ratou ki a Hotu-mauea, ka tahi ka whiua te patu a ratou ki a Hotu-mauea, tukua ana mai, haere tonu, a titiro noa ake a Hotu-mauea, kua watea te wahi i haere iho ai nga kai patu mona ki roto ki te rua ra, mei reira ka karanga iho nga taokete ki aia i roto i te rua one ra, ara ki nga kai patu mo Hotu-mauea, “Kaua e patua ki te pane, kei pakaru te mokomokai.”

Ka rongo nei a Hotu-mauea i aua kupu mo tana upoko, ka tingia e te riri ona, tahi ano tupekanga ake eia i raro i te rua ra tu noa ake i runga i te ngutu o te rua ra, hoatu rawa te patu a te taua ra ki aia, te whakatikanga ona haere ana ka riro, ka mau i te taua ra ko te wahine ra raua ko tana potiki, he tamaiti tane ano ka mau enei ka rere atu nga tungane o te wahine ra ki te titiro i te tamaiti ra, ara ki te uri o to raua tuahine. Ka mea atu raua ki to raua tuahine, “He aha to tamaiti?”

Taenga atu o te wahine ra ki te ure o te tamaiti ra kumea ketia ake na roto i nga kuha [huha] o te tamaiti raka kia kiia ai he kotiro, he uri nona kia ora ai, ka karanga atu te wahine ra ki ana tungane, me te hapainga atu ano te tamaiti ra kia kite raua ka mea atu, “Are, he kotiro taku tamaiti,” a ka whakaatu atu i te aroaro o te tamaiti ra kia kitea mai ai te kore o te ure o te tamaiti ra.

page 20

Heoi ano ka mutu te mea a te taua ra ki te wahine ra, me tana tamaiti. Mehemea i kitea he tane te tamaiti raka kua patua, he mea hoki kei tupu hei uri tane, hei takitaki i te kanga o tana matua i kiia ra te upoko i aia i roto i te rua one ra hei mokamokai.

Ka rere ra a Hotu-mauea, a ka kaha te oma, ka whaia [arumia] e etahi ano o te taua ra, a e whai ra te kai whai o te tangata ra, a ka tata no ano te kai whai ki aia, a ka tata hoki a Hotu-mauea ki te taha o te Tawa rakau nei e tu aua taua Tawa ra i te taha o te awa o Horo-tiu ka rere nei a Hotu-mauea ki te taha o taua Tawa ra tahi ano tupekenga ona tu noa iho i runga i te Tawa ra, a ka tae atu nga kai whai i aia ki te take o te Tawa ra, a ka karanga iho a Hotu-mauea ki te taua ra ka mea, “Haere e hoki, e kore au e mau i a koutou” ka tahi te taua ra ka mahi i te mahi e taea atu ai te tangata ra i runga i te Tawa ra. Tahi ano te tupekenga o te tangata ra, tu rawa mai i te tahi taha o te awa o Horo-tiu, e rua pea kumi te whanui o te awa me te hamanga. Kei runga atu hoki o Kirikiri-roa kei te Nihinihi: A e tapoko na ano te taunga o nga waewae o Hotu-mauea i te kohatu, a e tuhera na ano te taunga o ona waewae. Ano ka tae aia ki tera taha o te awa o Horo-tiu, ka haere aia ka riro, titiro kau atu ana te kai whai [aru] me pewhea atu i te awa, ma te waka ranei, ma te kauhoe anake ka whiti ai te tangata i taua wahi. A e rerea nei hoki taua awa e te Tima.

Waiho tonu iho hei pepeha ma nga uri, ka kite i te tangata roa, ka mea “Ae ko Hotu-mauea te tangata nei.”

He Wahine Toa. (Nga-Ti-Mahuta.)

I nga ra ona mata noa atu, i nga wa i turia ai nga pakanga e nga uri o era i eke mai i a Tai-nui, ki nga tangata matua ake o te whenua i Mokau, i aua ra ka turia te ope taua a aua uri o Hotu-roa ma, he whakaeke i te pa o te tangata whenua, ka haere te ope taua o Tai-nui ki te pa o era, a ka tae ki taua ra kua marara nga tangata o taua pa ki a ratou mahi ahuwhenua i page 21 nga maara, a kahore kau he tane i noho i te Pa, e haere atu ana te taua ka kitea e te tahi wahine o te Pa. Nei koa ko te ara atu ki te pa, he hiwi pari titi tonu te tahi taha, me te tahi taha, a he ara kuiti nei taua huarahi, he kotahi anake te tangata e haere i taua ara, ana haere atu te ope ki te Pa, kua tata te taua ki taua huarahi, ka kitea e taua wahine nei, ka haere taua wahine i te Pa a ka tu i taua huarahi kuiti, ka tu atahanga ka pukana ki te taua, ka titiro te taua ki nga mahi a te wahine ra, ka tu ka matakitaki, roa noa te wahine ra e pukana aua, kua tae te karere ki nga tane i nga maara, ka hoki mai era ki te Pa, a kihai i roa kua tapoko mai ratou ki te Pa. Mei reira ka mutu te pukana a te wahine ra, ka turia te ngarahu a te tane i te pa, a ka kite te taua ra kua raru ratou i te pukana a te wahine ra, a hoki parakore ana te taua i te raru i raru ai ratou i taua wahine.

Nga Whawhai Ona Mata Noa Atu I Wai-Kato.
(Nga-Ti-Tipa.)

I nga ra o nehe rawa atu, ka tauatia e nga uri o te hunga i eke mai i a Tai-nui, nga tino tangata kua noho noa atu i roto i Wai-kato ara i nga tangata kua noho tuturu i te whenua.

Ko aua tu iwi i kiia ko Te-upoko-tioa te ingoa, he iwi kua tuturu noa atu ki reira i mua rawa atu i te unga mai o Tai-nui ki Kawhia.

A whakaekea ana aua iwi e te taua o nga uri o era i eke mai i a Tai-nui, a patua ana aua iwi e ratou; ko nga wahine i whakaraua, a i whakaorangia era, ko nga tane i patua kia mate.

He hapu kotahi te hapu o Tai-nui na ratou i patu aua iwi nei, nei koa, he matua kotahi te matua o te hapu na ratou i patu taua iwi, a he matua, he iramutu, ratou ki a ratou ano, a ka mate nei nga tangata tuturu o Wai-kato i a ratou, tahuri tata iho ano ratou, ka patu te matua i te iramutu; na nga iramutu o nga matua teina i patu nga iramutu o te tuakana.

Ko nga matua tuakana i noho i roto i Wai-kato, i roto rawa atu o te awa o Wai-kato. A ka taka ki taua ra, ka hoe te hapu o page 22 te matua tuakana, ka ahu ki waho ki te wahapu o Wai-kato, e hoe ana ratou, me te kohi haere ratou i te pungapunga, e tere ana i te awa, ka whiu ai ki uta ki te pareparenga o te awa. A ko etahi o taua ope ka kohi i te pungapunga o uta o te tuawhenua ka whiu ki roto ki te awa o Wai-kato tere ai.

Te take i mahia ai taua mahi nei; he tango na ratou i te awa o Wai-kato, me uta katoa ano hoki ma ratou anake.

Ka hoe taua ope nei a ka tae ki te Pa o a ratou iramutu teina ka noho, a kihai i roa ka kohurutia etahi o a ratou teina e ratou a ka mau ki nga tupapaku ka utaina ki a ratou waka ka hoea ki te tahi o a ratou Pa, i roto rawa o te awa o Wai-kato ka waiho i reira. He mea waiho noa iho, kihai i nehua. Te mea i kore ai e nehua, he mea kia tikina mai e nga teina kia tauatia ki te taua hiku-toto. Mei reira, ko etahi o nga uri o te matua teina e noho ana i roto i taua pa, i waihotia iho nei aua tupapaku, ka mau aua teina ra ki a ratou whare, ka wahia, ka tukua ki roto ki te awa o Wai-kato, a he toetoe aua whare, a kihai i totohu, a ka ruku aua teina ra, ka noho i raro i aua whare, ko te mangai kau i purero (puea) ake i raro i aua whare, a kihai ratou i mate, a na te ia i kawe aua whare, i roto mai ano o te awa o Wai-kato a waho rawa mai nei. Nei koe, ko aua whare i roto i te wai, i penei te ahua me te pakepaketai e amia ana e te waipuke, a ko ratou e noho ra i raro i aua whare kihai i mohiotia, a kihai i kitea e o ratou iramutu tuakana, koia ratou i ora ai i te patua e o ratou tuakana. Te take o taua kohuru nei he mea kia riro te whenua o Wai-kato katoa i nga uri tuakana. A roa rawa iho ka patua ano e nga tuakana, nga uri o te matua teina.

Nei koa ka moe te mokopuna o te tuakana, i te tamahine mokopuna o te teina o aua hapu nei, a ka puta te tamaiti, he tane, kihai taua tamaiti i patua e aua iramutu tuakana. A i te po ka rere taua tamaiti me tana mokaikai Tui, roa nawa, ka houhia te rongo e taua tamaiti a ka mutu te patu a ratou ki a ratou, a ka noho pai noa iho, ka ngakia te kai ki Wai-kato.

Te Putake o Nga Iwi Nui o Ao-Tea-Roa. (Te-Aki-Tai.)

Ko Te-arawa, ko Mata-atua, ko Tai-nui nga waka; kia puta i aua waka nei, ko te iwi upoko, ko Nga-ti-hua-rere to mua, a ka puta i Nga-ti-hua-rere ko Wai-taha, a ka puta i a Wai-taha ko Nga-ti-awa.

To muri iho i a Nga-ti-hua-rere ka puta ko Tu-huke, muri iho i a Tu-huke ko Paeko, muri iho i a Paeko ko Nga-ti-hako, muri iho i a Nga-ti-hako ko Nga-ti-marama, muri iho i a Nga-ti-marama ko Upoko-tioa (he wahine te take o tenei hapu, i haere mai taua wahine i Tauranga) a muri iho i a Upoko-tioa ko Nga-ti-ika-tarake.

A koia nei te whakatauki mo Paeko i nga wa e hapa ai te tangata i te hakari:—

He kainga i te kai
E kore a Paeko e herea [karangatia]
He karanga riri
A Paeko ka herea [karangatia].

A te tahi whakatauki ano mo te kai i hapa i te tukunga kai ki te iwi:—

Haere ki te hapa a Makaha.

He tangata haere mai a Paeko i O-hiwa ki Hau-raki, a i te wa i tae mai ai a Paeko ki reira, ka tukua te hakari a nga iwi a Tu-huke, kihai i karangatia te ingoa o Paeko ki te tahi tahua o te hakari, he mea hoki he tauhou a Paeko i reira, a he tangata harigu aia, e kore tana kupu e rangona, he tu ki te riri ko te kaha ia a Paeko. Ano ka tu te riri ki roto ki Hau-raki, ka puta te kupu karanga a Tu-huke i a Paeko ki te riri; koia ra te take o aua whakatauki nei. A ko te whakatauki mo Makaha, ko taua tu take ano.

A nei ano hoki tenei whakatauki:—

Motai tangata rau.

He tupuna a Motai no nga iwi o Wai-kato, a i nga wa e mate ai nga tangata a Motai ka kiia taua whakatauki, no te mea he iwi nui tana iwi, e mate atu ana etahi, e hua mai ana te tamariki.

Tenei hoki enei korero mo aua kupu ra ano.

page 24

I nga wa e karanga ai nga iwi o Hau-raki ki a Paeko hei haumi ma ratou; ko te kupu whakatauki tenei a Paeko e oho atu ai ki aua iwi.

Haere ki Tikapa-makaha.

Ko te wahi hoki tena, ko Tikapa-makaha i noho ai nga tangata kihai nei i karanga i te ingoa o Paeko ki te tahua hakari; a kihai ano hoki i karanga i te heke o Paeko i te wa i heke mai ai a Paeko ratou ko tana hapu i O-hiwa ki Hau-raki.

Ko Nga-ti-hako te hapu tuturu o Tai-nui i noho i Hau-raki.

No Nga-ti-awa i O-hiwa a Paeko.

Nga Iwi i noho i Hau-raki, ko Nga-ti-hako to mua, a ka whakaekea taua wahi e Nga-ti-awa, ka riro te whenua i a ratou, a ka whakaekea a Nga-ti-awa e te Upoko-tioa, a ka riro te whenua i a ratou, a ka whakaekea e Paoa a ka riro te whenua i ana uri, a no muri ka riro i nga uri o Hotu-roa, a ka noho tahi ratou ko Nga-ti-paoa i reira.

Te Heke A Tara. (Nga-Ti-Maru.)

He korero enei mo te haerenga mai o Tara ki Hau-raki nei. I haere mai aia i Maunga-tau-tari.

Ko te ingoa o te pa i noho ai raua ko tana tuakana ratou ko tana matua tane a Ko-tara, ko te ingoa o taua pa nei, ko Tau-maihi.

I noho te tuakana o Tara i te wahi ki runga o taua pa, a ko te wahi a Tara i noho ai ko te wahi o raro o taua pa ra ano, a na ratou na nga tuakana a Tara i opeope te paru o mua o nga whare o ta ratou wahi o taua pa, ki raro ki te wahi o te pa i nohoia ra e Tara ratou ko ana hoa, opea mai ra hoki e ratou ko te repo o te pa, ko nga paruparu noa o te pa, ko nga kete me nga poti kai kua kainga a roto, apiti mai ko te hamuti a te tamariki e tiko ai, amia katoatia mai e ratou ki runga ki te wahi o taua pa i nohoia ra e Tara ma; ka mahara a Tara, he mahi he te mahi a ana tuakana me tana papa ki aia. Ka tahi a Tara ka huihui i nga tangata o te iwi e pai ana kia heke tahi ratou he kainga ke, mene [poto] katoa aua tini ra huihui katoa page 25 kotahi ma whitu, ara e tonu rau e wha te kau, hui ki te tane ki te wahine ki te tamariki, ko te kotahi rau ma whitu nei he tangata kua mau i te patu anake ratou, he tini ia te tamariki, me nga kotiro me nga wahine.

Haere mai nei ratou ka haere mai i te heke; noho rawa mai i to ratou wahi i noho tuatahi ai ko Ti-rau, ka noho nei ratou i Ti-rau, ka puta mai ano te tini o te tangata, ka noho haumi ki te iwi a Tara, ratou ko ana tamariki.

Ka noho ra i Ti-rau a roa noa. Ka tahi ano ka heke, a noho rawa atu i Te-aroha te iwi a Tara nei, ko Maru-ta-tai te ingoa o te pa i noho ai taua heke a Tara nei.

Roa noa, ka puta mai taua ope nei, he ope na Te-ruinga, a ka haere a Hekei te tama a Tara, ka haere tahi ki taua heke ra. E tai tamariki rawa ana a Hekei i aua ra a ka noho ano a Tara i tana pa i Maru-ta-tai, a ka haere a Te-ruinga ratou ko Hekei me te ope ra. Ka haere a ka tae ki Maketu. He taua te ope a Te-ruinga, ka haere ra ratou ki Maketu, tau tonu atu i te pa o reira ko Poporo-hua-mea, te ingoa o taua pa, ka mate i reira a Rangi-hou-riri, i mate i a Hekei.

Ko nga hoa a Hekei te tama a Tara, hoko whitu ana hoa maia ki te mau patu, hoki mai ana enei ratou ko Hekei ki te Aroha ki te pa i Maru-tatai, ao ake te ra o ratou i tae mai ai ki reira, ka u mai te waka ika ra i Ao-tea, u mai ki te Aroha. Te ika ra, he mango he Tawatawa. Ano ka kai a Tara i te ika ra ka puta enei kapu i aia, “Puta ana i te angamata [kohamo, angaanga-maro] te puhango o te Mango.”

A ka kai a Tara i te Tawatawa, ka kai nei aia, a he nui tana pai atu ki taua ika nei.

Ka tahi ka puta te kupu a Tara, kia hoe ratou kia kite i tera whenua i Ao-tea. Ka oti te kupu ra, ka nohoia, a ka tae ki te ra e manu ai te ope a Tara ki Ao-tea, ka hoe te ope ra i runga i te waka, a ka tae ki te rae i Te-papa, ka noho a Tara ma, ka whakamanuwhiritia e te tangata o reira. Mei reira ka moe a Tini-rau te tamahine a Tara, te tuahine a Tiki-te-aroha raua ko Hekei, i to reira tangata hei tane mana, ko Tu-awa te ingoa o te tane a Tini-rau.

page 26

Ka hoe ano te ope a Tara, a moe rawa mai i Pirau-rahi a ka noho aia a Tara i reira a e wha ona raumati, e wha hotoke ano i noho ai i reira, ka whanau te mokopuna, ara te tamaiti a Tiki-te-aroha, te tama a Tara; ko te ingoa o taua tamaiti mokopuna ra a Tara, i tapaa ko Whakamaro. A i aua ra ka kohurutia a Tu-noho-pane e nga iwi e noho ana i tena kainga i Rua-wehea, me nga iwi e noho ana i Karanga-hake, i Te-papa a Te Aroha atu ana, na aua iwi nei a Tu-noho-pane i Kohuru.

Ka puta te kupu a Tara ratou ko ana uri. Ka mea, “Kia u te noho i konei, kia mau.”

I kohurutia a Tu-noho-pane ki te kongutu o te awa o Wai-wawa i te awa i Wai-hou. He mere paraoa te patu i putua ai aia, a ko tana upoko i mongamonga noa te tukituki, a ko tana tinana i whiua ki roto ki te awa o te Wai-wawa. Ao ake te ra i muri iho ona i patua ra ka tae atu te kai titiro i a Tu-noho-pane, ara te hunga o te pa e haere atu ana kia kite i aia, tae atu ratou kore kau aia i reira, ka kimi [rapu] noa, ka karanga noa, kore kau, ka hokia mai e taua hunga ra ka tae mai ki te pa ka korero. Ka tahi ka hapainga e Tiki-te-aroha, e Hekei me te hokowhitu ki te kimi i te tangata kua ngoro ra. He toa kau enei ka haere nei ki te rapu i a Tu-noho-pane, ka rapua nei e ratou, a kitea rawatia ake, e takoto ana te tinana i roto i te awa o Wai-wawa a ka maua te tupapaku ra ki Pirau-rahi, tae atu ratou hanga tonu iho i te Pa ma ratou i te Rewa-rewa.

Ao ake i te ata ka puta te mano ra, he mano tini ara e rima mano e whitu rau, a ka puta hoki a Tiki-te-aroha, a Hekei, a Awa-haea, a Hou-ma-wao-nui me ta ratou kotahi rau ma whitu toa anake, a ka patua e ratou taua mano tini ra, ka whati te mano ra ka patua haeretia a Te-papa atu ana, a tokorua rawa ano i ora o taua Pa ra o Te-papa, a i mate i konei nga tamariki a Tini-rau raua ko Tu-awa, a e wha o taua kotahi rau ma whitu toa a Tiki-te-aroha ma ra, a ka hoki ano a Tara ki Pirau-rahi.

Mutu kau ano taua parekura nei, ka tuturia nga taita-mariki o te iwi a Tara, a tu ake o ratou kotahi rau e ono te kau ma whitu.

page 27

Kua kitea ra hoki a Tu-noho-pane i roto i te wai, i patua ra hoki aia, a ka taea mai nei aia ki te pa. Ka mahia e nga mohio, ahakoa tana upoko i mohunga kau ra i te patunga ka rongoatia, a ka ora ake ano aia, a haere ake aia me tana Hapu kotahi ma whitu, huihui ki aua taitamariki i whakatu nei i a ratou, hokorua ma whitu.

He tini te tamariki me te wahine i aua ra. A ka tae nei te rongo o te parekura ra ki Tauranga, ki te Aroha, ki Wai-kato, ki Whare-kawa, ka hui nga iwi o Rua-wehea, a puta noa ki tua ki Wai-hou, hui katoa kotahi mano ma rima topu o Nga-ti-hako, ka tuturia e ratou te ope taua patu mo tenei mo Tara, a ka ahu mai ratou te taua ra ma te taha o Wai-hou, a i kitea ki reira e nga tutei a Tara; ano ka rangona te taua a Nga-ti-hako e Tara, ka kiia eia tana iwi kia noho i te taha o te ngahere; ano ka puta te mano o Hako, ka puta a Tiki-te-aroha, kotahi ano aia, e toru ana tangata i patu ai ki tana taiaha [hani] kotahi ano te whaunga o te patu. A ko Hekei i te tahi pakau o te riri e riri ana, a kotahi ano te whuinga o tana patu taiaha e rua ana tangata i mate. Ko Whaka-kopa te rangatira i mate i a Hekei, a ka whati te mano o Hako, a ka whaia i te parenga o te awa o Wai-hou e nga uri o Tara, a ka hinga i konei a Motu, a Whakaruru, a Ngutu, a Totara, a Toki, a ka whati te iwi ra ki roto ki te wai, a ka kau atu ki Te-manga-rahi. Ano ka kite atu a Tara i a Moua e tu atu ana i te tahi parenga o Manga-rahi, ka karanga atu a Tara ka mea atu ki aia “Kaua e whati ki Manga-rahi.” He whanaunga hoki a Moua na Tara, ka whaia ano te iwi ra e nga uri a Tara a ka mau a Mutu, ka patua, ka mate i konei a Mutu, a Whuinga, a Whero, a Taiki. Ano ka mate a Whakaaea, kua puta te whati ra ki O-hine-muri, a ka nehua i reira te upoko o Whakaaea, a ko te pukepuke i tanumia ai te pane ara te upoko o Whakaaea, tapa iho te ingoa o taua pukepuke ko Te-kai-a-whakaaea.

Ka patu tonu ano nga uri a Tara i te whati ra, ka patu haere i te pareparenga o te awa o O-hine-muri a ka mate i konei a Mata-tira, a Hara-rahi, a Tu-tawake, ano ka tae ki te wahi i tu ai te Mira huri paraoa i enei ra i O-hine-muri, ka mutu te whai page 28 a te uri a Tara i te ope e whati nei, a ka hoki a Tara ki tona pa ki Pirau-rahi.

He nui te iwi, a he nui nga rangatira i aua ra.

A i taua parekura ra, i uru ano nga tama a Tara, a i patu tangata ano ma ratou i te whainga i te whati ra.

Tautini noa, ka puta ano te taua patu ano mo Tara, a tena etahi o te iwi o Tara te noho ra, a ka rangona e ratou te taua ra e haere atu ana, ka tahi a Tara ka haere me ana toa, ka mahia he pa ma ratou i runga i te rakau, a tapa iho te ingoa o taua pa ra ko Rapa-tu, ko tahi ma whitu toa i roto i taua pa, a e rua Hapu o tera ki a Hako i haere mai raua ko Nga marama [Nga-ti-marama] i haere mai i Rua-wehea i O-ha-roa i haere taua mai ki taua pa nei ki Rapa-tu, noho ana i raro i te take o te pa nei, ara i noho i te take o te rakau i hanga ai taua pa ra, a ka poutokia nga ara piki atu ki te pa ra ka motu, ka karanga atu te taua a Hako raua ko Marama ki tera i te pa ka mea atu “Me ma hea iho koutou.”

Ka mea atu a Tiki-te-aroka “Makona atu,” a ka tohe a Hekei kia peke aia kia tatu aia ki raro ki te taua e noho ake ra, a kihai i whakaaetia e ana hoa, ka tae a Tiki-te-aroha ki tana Topuni, ka whiua eia ki raro ki roto ki te taua e ngana ake ra, a ka popo te mano ra ki taua kakahu kia riro i aia, kia riro i aia, ka kite iho a Hekei i te iwi o te taua ra, e popo ra ki te kakahu ra, ka tahi ra ano aia ka peke iho i runga i te pa ra, a ka tatu aia ki raro ka whiua eia tana taiaha, ko tahi ano te whiunga, tokorima ana tangata i mate.

Ka tahi ra ano te kotahi ma whitu a Hekei ka peke iho i runga i te pa ra, a ka pa te patu ki te mano a Hako a Marama, e hara ka whati tera, a ka whaia, a ka patua haeretia, a O-wharo atu ana, ka tae atu hoki ki te pa ra ki Whakapapa-koura, whakaeke tonu atu e ratou te pa ra, e hara ka horo tera, ka whati ano te whati o te pa ra, ka whaia ano e Hekei ma, ka ahu te whati a tera ki Mimi-tu, ka whakaekeina hoki tera pa ka horo tera, ka whati ano te whati ra, ka whaia ano a Wai-te-kauri atu ana, ka tae atu a Hekei ki Wai-te-kauri ka kite atu page 29 aia i a Tangata; nei koa he whanaunga a Tangata na Hekei, na reira i mutu ai te patu i reira; mo te kitenga atu a Hekei i a Tangata, he whananga hoki a Tangata no Tara, koia i mutu ai te patu, he titiro no Hekei ki a Tara raua ko Tangata.

Ka moe nei a Hekei i a Wai-orohia hei wahine mana, tautini noa ka whanau a raua tamariki ko Hakari, ko Porokaki, i whanau enei tamariki ki O-wharoa.

Ano ka tae ki te ra i whanau ai a Maioro te tama a Whaka-maro, no aua ra i wehewehea ai te whenua, ara i roherohea ai ma aia Hapu ma aia Hapu o Tara, o te whenua atu ano i Pirau-rahi, a O-wharoa atu ano.

He tini nga uri o Tara i nga ra o Hakari, o Porokaki, o Maioro, o Awa-pu, a no aua ra i aua matua nei, i noho wehewehe ai nga uri a Tara, he kainga ke he kainga ke, ko etahi i noho i Pirau-rahi, ko etahi i O-wharoa, e rua ma whitu nana a Tara i tiaki i Pirau-rahi, a kotahi ma rua i noho i O-wharoa. A i aua ra e hira [nui] haere ana nga tangata o te iwi a Tara, a kua tu a kaumatua hoki a Tara.

I aua ra nei, kua whati a Nga-marama ki Motu-keo, a Wai-hi atu ana, a Katikati, a Tauranga atu ana.

Ka haere atu nga taitamariki o tenei ki a Hekei kia kite i nga wahine o Motu-keo, ara a Maioro ratou, ko ana hoa; nga wahine i haerea atu nei e ratou, kia kite ratou, ko Tai-paki-rehua, ko Tai-nanahi-po. Ka tae ratou ki Motu-keo a ka kite ratou i aua wahine ra, a i te wa i haere atu ai ratou, ka whakaata a Maioro raua ko tana hoahoa tane i a raua, i roto i te wai i roto i te kohatu i runga i te maunga i Motu-keo, ano ka pahure mai a Mai-oro ma, ka tae a Nga-marama ka akirikiritia [pangapanga] e ratou aua kohatu whakaata a Mai-oro ma ka whiua ki tahaki takoto ai: a hoki pouri mai ana a Mai-oro raua ko tana hoahoa tana ki O-wharoa, haere tonu mai raua ki Pirau-rahi ki te Pa i noho ai a Tara, ka korero raua i to raua haerenga ki aua wahine o te Pa ra o Motu-keo, ki to raua horoinga i a raua kia pai, a i o raua kohatu wai i whakaata ai i a raua, a i pakarua nei aua kohatu [kowhatu] whakaata e Nga-marama.