Other formats

    Adobe Portable Document Format file (digital text)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

The Ancient History of the Maori, His Mythology and Traditions: Horo-Uta or Taki-Tumu Migration. [Vol. II]

Upoko X

page break

Upoko X.

Tu ake au ki runga nei,
Ki te whare hukahuka no Tanga-roa;
Tanga-roa i whatia i Ahu-nuku-tai-maroro.
Orooro te toki na Hine-tu-a-hoanga,
Kaore ko au ko Rata e kimi (rapu) ana,
E hahau (toro haere) ana i te awa i Pikopiko-i-whiti.
Mate iho ana ki Maunga-roa,
Mate mai ai Ko-whiti-nui
Ta taua rangi.
Mate mai ai, i a Rata-wahie-roa,
Ta taua rangi.
E Ri, e Ri e.
E Ra, e Ra e.
Te tawariwari au ki te riri.

Hine-I-Te-Puwha.
(Nga-i-tahu.)

Na Rangi te pa (matau) i waiho te pa i te tuahine i a Hine-i-te-puwha, hoatu taua pa ki te taina (teina) kia Tari-makao-roa, a ka kaiangia (tahaetia) e Ra-kura, a ka ui atu a Tari-makao-roa kia Ra-kura “Kei a koe pea taku pa?” ka ki mai a Ra-kura “Kahore i au” ka ki atu ano a Tari-makao-roa “Kei a koe” ka ki atu a Ra-kura “Kahore i au,” a ka haere a Tari-makao-roa ki te wai ka whakatu (karakia), ka uira mai i roto ia Ra-kura, a ka ki atu ano a Tari-makao-roa kia Ra-kura “Na kei a koe,” ka ki atu a Ra-kura “Ka-hore kei (i) au,” a ka ki atu a Tari-makao-roa kia Ra-kura, “Kei te uira mai i roto i a koe,” ka ki atu a Ra-kura, “Kahore i au,” a ka ki atu ano te waha o Tari-makao-roa, “Kei a koe ano,” a ka ki atu a Tari-makao-roa “Kia manu ratou,” a ka manu ratou, a ka peti (poto) katoa ratou ki runga ki te waka a page 152 ka tae ki waho ki te moana, mahiti (taka) katoa ki ro (roto) o te wai, ka ora ko Hine-i-te-puwha ko Tari-makao-roa, ka heke (totohu) a Ra-kura ka puhaina mai te pa (matau) a ka whai (hopu) atu a Hine-i-te-puwha ka ki atu kia Ra-kura “I whea koe i uta ra ka whaki mai, tae marie mai ki waho ki te moana whaki e koe, ka mate nei nga tangata whakina e koe,” a ka kau raua ko te hakui ki uta noho ai, ka haere mai a Kumikumi-maroro ra te one, rokohina mai te kainga e takoto ana ka whakahaerekia, a ka tae ki uta, a ka pono atu e noho ana, a ka mau ia a Kumikumi-maroro ki te wahine kia Hine-i-te-puwha ka arahia ki te kainga a ka tae ki tona kainga ka noho ratou, a ka po te ra ka haere mai a Kumi-kumi-maroro ki taua wahine moe ai, ka ao ake i te ata ka haere ki te moana, a ka u mai i te moana, ka whakaaki atu a Tari-makao-roa, ka mau ia ki te ika, ka karanga atu nga tamariki o Kumikumi-maroro, “Na maua ano ena ika na ta maua nei hakoro,” a ka mauria e te tama nei e Tari-makao-roa, a ka haere mai nga wahine a Kumikumi-maroro, ka mea kai ma ratou i aua ika ra, ka kai ratou ka moe, ka ao ake i te ata ka haere ki te moana ka tuku (hoki) mai i te moana ka ahiahi ka u mai ki uta, a ka whakaaki ano a Tari-makao-roa kua mau ki te ika, ka karanga ano nga tamariki a Kumikumi-maroro, “Na maua nei ano ena ika a to maua nei hakoro, kei whea hoki tou hakoro?” ka ki atu te hakui “Whakahokia atu,” ka whakahokia taua ika ra, ka noho ratou, ka meatia he kai ma ratou, a ka ao te ra, ka ki atu tera ki te tama “Haere tikina he harareke (harakeke)” a ka tae he harareke (harakeke) a ka taia te tata (kupenga) ka oti, ka kautututia a runga, ka ki atu tera ki te tama “E pakuru koia ano tena” a ka tukua atu ki ro o te wai i te pohatu (kohatu) ka pakuru ka tukua ake he pohatu, ka pakuru ka tukua ake he pohatu (kohatu) tukua atu hoki, ka pakuru mai hoki ka hutia ake he pohatu (kowhatu) ka whakarerea ka haere tera ki te kainga, ka ui mai te hakui, “Kahore kia kai ki a koe?” ka ki atu te tama “I te kai ano ki au, hutia ake e au he pohatu (kowhatu) ia, na konei i whakarerea ai e au,” ka ki atu te hakui, “A koia ano tena, he aha koe i page 153 whakarere ai ano, ka kai mai koia ano tena,” a ka haere ano hoki a ka tae ano ki taua tata (kupenga) ra ano ka tukua ki ro o te wai, ka pakuru mai ka hutia ake ano, he pohatu (kowhatu) ka mauria ka tae ki te kainga, ka ki atu ki te hakui “Koia tenei” ka ki atu te hakui, “Hei te ata ra ka haere ki te tahi matiri (matira)” ka ki atu te hakui, “E kore hoki e koe e ngaro, kei te rakau maenene te rau, he Kaii tena rakau,” a ka tae mai taua tamaiti me taua matire (matira) ka tunua ki te ahi ka tapikotia (whakapikoa) ka oti te tapiko (whakapiko) whakatukia (whakaturia) ki kona tu ai, ka wahia taua pohata (kowhatu) ra, e rua nga pa (wahi) whakanohoia he kauati ki runga ka moroina (miroa) he ngatau (whitau) mo te pa ka herea ki runga ki te matire, a ka haere ki te kainga noho ai, ka meatia he kai ma ratou, ka noho ratou ka po te ra, ka awatea ka toia te waka a ka haere a Tari-makao-roa ki te moana ratou ko Kumikumi-maroro ma, a ka tae ki waho ki te moana, ka karakia a Tari-makao-roa; ano ka muta ka takutakuna te pa ka whiua ki ro o te wai, me tarata te maka, te kumenga ano o te pa te haenga anaketanga o te pa me tarata te maka mau ano i te pa, takoto ana i runga i te waka, takutakuna te pa tama wahine, ka pangaia (panga) ano ki ro o te wai, kei te tarata te maka (mangaa) takoto ana i runga i te waka, ka patua te waka e te maka, na te waka ano ka tomo ka hoe ki uta, ka u ki uta ka pangaina (panga) nga maka (manga) ka whakairia ki te tirewa (whata) iri ai ka taona he maka (manga) ma ratou ka moe ratou ka ao ake i te atu haere kite moana ka patu (hi) i te maka a ka tomo te waka ka hoe mai ki uta, ka whakareia (whiua) ki uta pikaungia (pikaua) e te hunga wahine ki uta, ka tuakina panga nga piha, ka hereherengia (hereherea) nga ika whakairingia (whakairia) ki te whata, a ka mea kai ma ratou. Aoina (ao) aka ka haere mai Tari-makao-roa raua ko tana ha-kui ka mahue atu tera kainga me te tane, ka haere mai ki te kainga ia Tau-tini, ka hoatu e Tari-makao-roa te pa (matau) kia Tau-tini, a ka haere a Tautini ki te tarai waka a ka tarai i te waka ka oti, a ka toia mai ki te kainga, a ka whaihangatia (hanga) ka oti, a ka kawaina (ka iriiria) nei te kawa (te karakia iriiri):—

page 154

Ka kapu te kawa nei,
Ka kapu ki Whiti te kawa nei,
Ka kapu taka te kawa nei,
Ka utaina tangata.
Kai (kei) aha te nukuroa (moana) i Whiti-marere.
Ko Tama ki te kirikiri ru ai,
Te rewanga mai o tona ika nei,
Ko Matuku-takotako,
Kawa te mahi Aitu,
Kawa te mahi a Taka-roa,
Kawa Titipa, rarapa,
Ka tau mai i mua waka,
Ka tau mai i roto waka,
I ngutu whatuwa (whatua) hiku o ika.
Ka tau i te kawa ki Whiti;
Ka tau i te kawa, ka tau ki Toka (Tonga.)
Papa mai tou tua (tuara)
Haere a Nuku ma Tawhirowhiro te kawa.
Homai nga waka wai utu,
Ka te kawa i kawaina
Ka te kawa o Paoa,
Ko te kawa o Paoa.

A ka haere a Tau-tini ki te moana, ka u mai ki uta ka pikaungia (pikaua) nga ika ki te whata, ka aoina ake ka haere ki te moana a ka tutaki ia Titipa e haere mai ana ko taua moki, ka tutaki ia Tau-tini a ka tata mai a Titipa ki te waka a Tau-tini, ka ki atu a Titipa kia Tau-tini “Homai ki piki (eke) atu au ki runga ki tau waka?” ka ki atu a Tau-tini “Nawai ki, hei runga ano koe hei tou waka, hei runga ano koe hei tou mokihi” ka ki atu a Titipa “Aua ra (ahakoa ra) homai kia piki (eke) atu au ki tou waka, kia whakamatau au ki tou waka?” ka ki atu a Tau-tini, “E tere ana toku, e kore tou e tere,” ka ki atu a Titipa, “Homai kia whakamatau ahau?” a ka ki atu a Tau-tini, “Tena nau (haere) mai,” a ka ki mai hoki a Titipa, “Nau (haere) mai hoki koe ki runga ki toku,” ka whiti atu a Titipa ki runga ki te waka a Tau-tini, ka panga iho te hoe e Titipa, oma (hoe) atu ana, karanga noa atu a Tau-tini “E Titipa, whakahokia mai taku mea,” kahore hoki a Titipa kia (i) whakahoki mai, whai noa atu a Tau-tini kahore kia tere atu, he mokihi to Tau-tini ko to Titipa tana waka he mokihi; ka riro a Titipa ka oma (rere) a ka hoki mai a page 155 Tau-tini, ka noho a Tau-tini ka whakamahara ki te tupuna (tana waka) kahore hoki he ara tahi; a ka noho tou (tonu) tera, a ka whakamahara ano he ara, a ko te tupuna o te whare o Tau-tini (ko) Te-whare-reperepe, a ka tomo a Tau-tini ki roto, a ko nga mokaikai i haere ra uta hei whakarongo; a ka haere tera a Tau-tini ki te moana, ka whakarongo ki nga mokaikai e tangi haere ana, a ka u tera a Tau-tini ki uta, ka whakarongo tera ki nga tangi o nga manu tangi haere tonu kahore ano kia tumau (pumau) a ka maanu atu ano a Tau-tini i uta ki te moana, ka haere ka whakarongo ki te tangi o nga manu, a ka tae ki taua kainga ka tumau (pumau) te tangi, a ka mahara tera, ko te kainga tenei, a ka u a Tau-tini ki uta, ka ki ake te tupuna ara a Te-whare-reperepe, “Nau mai ra, haere e ora ana ano au, ka hoki mai kauranga (kaua) hei tuku kai mate au,” a ka haere a Tau-tini ka tae ki te kainga o Titipa ka noho i nga wahine ia Tiu-roto (Ti-roto) ia Ti-mua, ka noho aua wahine ia Tau-tini, a ka noho tonu a Tau-tini i taua kainga, a po maha noa atu, a ka ki atu a Tau-tini ki nga wahine kia haere ki te wai, a ka haere aua wahine ki te kawe wai, a ka karakia a Tau-tini, ko te karakia tenei:—

Kahore ko te wai, ka mimiti.
Na Tau-tini taurua ai,
E Tu-po-ake.
Utuhia mai tou tata.
Monoa toku hi (he) aitu.
Wareware toku hinengaro.
Ka tu Tau-tini.
Hoe mai te waka ki Mori, ki Morea
Kia heke atu au ki runga;
Ki konei koe tu mai ai,
Tu ki te pua,
Tu ki tawhito.
Nau mai te Ariki
Ka wawao ake tona hei.
Mi-ko-iri, Kare-to ei, ei.

A ka haere aua wahine. Ko Ti-mua ko Ti-roto ka whakapakikihia (whakapakihitia) te wai, ka whanatu (haere) ano, e pakihi ana, ka whanatu (haere) ano, e pakihi ana, tae noa he wahi ke e pakihi haere noa atu ana te wai, kahore hoki page 156 kia hoki mai nga wahine; tumau tonu atu haere tonu atu. Ka hori (pahure) atu nga wahine ka haere a Tau-tini ki te waka a ka karakia a Tau-tini i tenei o ana karakia :—

He waka mai, he mataki (titiro).
Heke heke iho i runga,
Pokowharua te po.
Ka riorio (marama), ko mai tou riu.
Ka tatata e Tu.
Ka mimiti, ka ata whata.
Hau takere waka.
Te mimiti, a Taka-roa (Tanga-roa)
Hei utautanga waka wahine.
He kawakawa wahine.
Ka puwhake (pahake, pupa ake), i raro
I te kauwhaka (kauanga). Homai hua.
Homai ra ko I-ha-tinaku

Ka manu te waka ki ro o te wai, ka karakia ano a Tau-tini, ka poua te hua ka mea :—

Ka morangi te hua,
E te Paka(Waka)-nuku, ai.
Ka morangi te hua tu
E te Paka(Waka)-nuku, ai.
Ka morangi te hua piko
E te Paka(Waka)-nuku ai
Na te Ra ka nuku tou, e, i.

Na ka kitea mai a Tau-tini e nga wahine, ka karanga aua wahine “E Tau-tini e?” ka haere tou aia, a ka tae aia ki tona tupuna kia Te-whare-reperepe, rokohina atu taua tupuna kua maroke kua mate, a ka haere a Tau-tini ka rere, a ka tae ki tana kainga ki Maranga-hiku-tane.

Na Tau-tini ano hoki tenei karakia, he karakia hoe mana i tana waka:—

Te Hoe a Tau-tini, whakarere ki moana pakupaku,
Ko Me-raka tona hoe,
Ko Me-raka e.
Te hoe o Tau-tini whakarere ki moana,
Ko Me-raka,
Me-raka tona hoe,
Ko Me-raka te hoe o Tau-tini,
Whakarere ki moana pakupaku
Ko Me-raka Me-raka,
Tona hoe ko Me-raka e.

page 157

E ruru ka (nga) hau,
E ruru ko (nga) ori (hau),
E ruru ka mataki (titiro).
E ruru ki te kete.
Aue (aua) i taku kete nei,
Ko Roko-mai-he.
Aue (aua) i taka kete nei,
Ko Roko-mai-tarata.
E ruru e ruru nga hau.
E ruru ka (nga) ori
E ruru, ka mataki (kite, titiro)
E ruru ki te kete.
Aue (aua) i taku kete nei
Ko Te-kawanga-o-te-rangi.
Aue (aua) i taku kete nei,
Ko Roko-mai-ihe.
E ruru, aue (aua) i taku kete nei,
Ko Roko-mai-tarata.
E ruru ki te hau,
E ruru ki te ori,
E ruru ki nga pa i taha.
Tenei tau umu, e tawai koe,
Ko te umu e Tane-ru-nuku tou.
Tenei tou umu, e tawai koe
Ko te umu e Tane-rua-nuku (urupa) tou to e Io.
Kia ki te rio ki oki,
Ki te whakatamatama o Kiho
Pera hoki ra ko Mu ko Weke.
Ko koe kei wetewetekina e koe.
Ka kau (ngau) ou tangata.
Kia mawetewete,
Kia matamatara (mataratara),
Ki te whaia te ao marama,
Takahina (takahia) mai hoki te tapu a Te-ki.
Pua te ki, takoto i runga.
E Tama-ru-a-nuku (urupa)
Takoto i raro ki te Awheke-nui.
Ka tae ka kei,
Ka tae ka rokohina.

Pare Me Hutu. (Nga-i-tahu.)

Na tera tetahi wahine puhi Ko Pare te ingoa, he tino rangatira taua wahine, i noho ki tona whare, a e toru taiepa o taua whare, he whare mahihi, ara he whare whakairo, te mea i noho puhi ai aia, hei tino rangatira aia mo tona iwi, kahore hoki i rite te tahi page 158 o tona iwi ki aia te rangatira. Ki te mea ka haria (maua) te kai ma taua wahine me hoatu ki te pononga tuatahi, mana e hoatu ki te tuarua, mana e hoatu ki te pononga tua toru, ma te tua toru e hoatu ki a Pare. Ko roto o tana whare he mea whakapaipai rawa ki te kaitaki ki to korowai ki te topuni, a ko nga mea whakakakara he kawakawa, me nga mea kakara katoa a te Maori. Na ko etahi o nga ra o te tau, he ra takaro no te iwi he taa potaka (kaihotaka) he teka niti, me era atu takaro a te Maori, a i te tahi o aua ra takaro, ka tae mai ki te kainga ia Pare tetahi tangata rangatia ko Hutu te ingoa, a ka takaro taha aia me te iwi a Pare, he tino mohio rawa a Hutu ki te tekateka niti, a ki te taa potaka ano hoki, ka niti te iwi, a ka rere ano hoki te niti a Hutu, a ko tana niti te mea i tino rere ki tawhiti rawa, ka whakamiharo te iwi ki te rere o te niti a Hutu, me te mea ano hoki o taua iwi he tino mohio a Hutu, ka rongo a Pare ki te umere o taua iwi, ka haere mai aia ki te whatitoka o tana whare matakitaki atu ai ki te mahi niti a te iwi, me te niti ano hoki a Hutu, ka niti ano te iwi, a ka niti ano a Hutu, ano ka rere te niti a Hutu, rere ana a tae noa atu taua niti ki te whatitoka o te whare e nohoia ra e Pare, naomia iho taua niti a Hutu e Pare, mauria ana eia ki roto ki taua whare, tena e haere atu a Hutu ki te tiki i taua niti, kihai i homai e Pare, ka mea atu a Hutu kia homai tana teka e Pare, ka mea, atu a Pare, “Me haere mai koe e Hutu ki roto ki taku whare, kia korero ai ahau ki a koe, no te mea he nui noa atu taku pai ki a koe,” ka mea atu a Hutu, “E kore ahau e pai kia haere atu ahau ki tou whare, he kotahi ahau, he iwi nui to iwi, a he manene ahau ki tou whenua, e kore te ware i tika kia haere atu ki tou whare ki to te rangatira, whai hoki he hoa ano taku kei toku kainga, me oku tamariki ano,” ka mea atu a Pare, “Kahore he tikanga o ena kupu ki au, no te mea he tino nui pu toku pai atu ki a koe, he tino mohio koe ki nga takaro katoa, nou te kai-hotaka e tino ngunguru ana i o te iwi katoa, nou te teka (niti) e rere rawa ana i o te iwi, na reira i tino nui pu ai toku pai ki a koe,” ka page 159 tautohetohe raua, ka mea a Hutu e kore aia e pai kia haere ki roto ki te whare a Pare, ka mea atu a Pare, “Me pehea koia, i te nui pu o taku pai ki a koe,” kihai a Hutu i pai, a hopukia mai ana a Hutu e Pare toia ana ki roto ki tana whare, a tutakina ana te tatau, ka tohe ano a Hutu kia haere aia, a puta ana aia ki waho ka whai (aru) mai ano a Pare i aia, ka tahuri mai a Hutu ka kii kia Pare, “E noho koe i te kainga, wahi iti ka hoki mai ano ahau,” haere rere tonu a Hutu, a ka kite a Pare i a Hutu e haere oma ana a Hutu, ka poroporoaki atu a Pare ki a Hutu ka mea, “Haere ra e Hutu, haere ki tou kainga,” a hoki ana a Pare ki roto ki tana whare, ka karanga i ana pononga kia whakapaia tona whare, ara kia mahia nga mea o roto kia pai, ano ka oti te mahi e ana pononga, ka noho ko Pare anake i roto, nana ano aia i tarona; ano ka rongo te iwi kua mate a Pare ka nui to ratou pouri, ka mea ratou “Ko Hutu ano hei atu mo te mate o Pare,” ka runanga taua iwi ki te whakatakoto tikanga e mau ai a Hutu, ka haere te torohe ki te hopu i a Hutu, ka mau, ka mauria (arahina) mai ki te kainga a Pare, ka tae mai ki reira ka arahina a Hutu ki te whare a Pare, ki te wahi i takato ai te tupapaku, ka mea atu te iwi ki a Hutu, “I hopukia ai koe, he mea na matou, ko koe te atu mo Pare, a me mate ano hoki koe,” ka mea atu a Hutu “E pai ana, otira taihoa e tanu te tupapaku, tukua ahau kia haere, a waiho te tupapaku nei taihoa e nehu kia hoki mai ahau, kia po toru ahau kia po wha ka hoki mai ai, he tika ano ko au te utu mo ta koutou ariki,” a whakaae ana te iwi ki nga kupu a Hutu, a haere ana a Hutu i tana haere noa atu, karakia ana aia i a ia pau katoa nga kii tao, nga mata i aia te mea ki a ia, ka ahu tana whakaaro ki te Reinga, ka whaka-tika aia ka ahu ki te rerenga wairua, ka kite aia ia Hine-nui-te-po ka mea atu aia kia Hine, “Kei hea te ara ki raro” ka whakaturia ki te ara rerenga kuri, ka tahi ka hoatu e Hutu kia Hine-nui-te-po ko tana mere pounamu, ka tahi ra ano ka whakaaturia a Hutu ki te ara rerenga tangata. Ko ta Hine-nui-te-po hanga he maminga, kia riro atu ai he taonga mana, ka tahi ka taka kai a Hine-nui-te-po ma Hutu ka patua (paoia) he page 160 roi, ka meatia ki te kete, ka mea atu a Hine ki a Hutu “E tae koe ki raro kia ata kai i au kai, kei hohoro te pau no te mea ka kai koe i o reira kai, e kore koe e hoki ake ki te ao nei;” whakaae ana a Hutu, a ka kiia atu ano e Hine “Me tuohu to mahunga ki raro ka rere pai ai koe ki te Ao-pouri, a ka tata koe ki raro ma te hau o raro koe e pupuhi ka ara ano to mahunga ki runga a ka tu o waewae ki raro,” Ka rere a Hutu ki raro, ano ka tae aia ka haere aia ki te rapu i a Pare, ka ui aia ki o reira tangata “Kei hea a Pare,” ka kiia mai “Kei te Pa” a ka rongo a Pare ko Hutu kua tae atu ki te Reinga, a e ui ana ki aia, kihai a Pare i puta mai i tana whare, ka rapu a Hutu ki te tahi mea e kite ai aia i a Pare, ka ako a Hutu i te iwi kainga, ki te takaro i te teka niti i te ta kaihotaka (potaka) i te takaro i mohio ai ratou i te ao nei, ka takaro te iwi ra ratou ko Hutu, otira kihai a Pare i puta i tona whare kia kite i aua takaro ka pouri a Hutu, a ka mea ano aia ki te iwi ra ano, “Me tiki he rukau roa, ka topetopea (tapahi) ai e tatau nga manga,” Ka taea taua rakau ka topea (kotia) nga manga ka kai-kawautia taua rakau ka mea a Hutu “Me whiri he whakaheke,” Ka oti era herea ana e Hutu aua taura ki te toitoi o taua rakau, ka mea atu a Hutu “Kumea nga taura,” ka kumea e te iwi ra ka piko iho te matamata o te rakau ki raro ki te whenua, ka noho a Hutu ki te pito o te matamata o taua rakau, a ka tono aia i tetahi o taua iwi kia noho i tona tuara, ka noho taua tangata ki te tuara o Hutu, ka karanga a Hutu ki te iwi e pupuri ra i nga taura, “Tukua kia rere ano te mata mata o te rakau ki runga” ka tupana ake ano te rakau ra, me te noho o Hutu raua ko tera e mau ra i tana tuara, ka umere te iwi ra ki te pai o tera tu morere, a ka ahuareka taua iwi ki taua mahi, ano ka roa taua mea e takarohia ana, a ka tae te rongo ki te iwi katoa, ka rongo ano hoki a Pare i taua mahi takaro hou, ka haere mai a Pare ki te matakitaki a ka koa a Hutu i te mea ka kite atu aia i a Pare, titiro atu ana Pare ki taua mahi, ka ahuareka hoki aia ki taua takaro, ka haere atu aia ki a Hutu, ka mea atu “Tukua hoki ahau ki runga ki o pokohiwhi noho ai page 161 kia rere au i tena tu morere,” ka koa a Hutu i te wa i tae atu ai a Pare ki runga i aia noho ai, ka mea atu a Hutu, “Kia kaha tou pupuri i taku kaki e Pare,” a ka mea atu a Hutu ki te iwi ra kia kumea te rakau ra kia tino piko iho ai te rakau ra ki te whenua, ka oti ka mea a Hutu “Tukua,” a tukua whakareretia ana te rakau e te iwi ra, na te kaha o te turapanatanga ake o te rere o te rakau ra i whiu nga taura e mau i te rakau ra, a mau tonu atu aua taura i te whenua o runga. Ka kake a Hutu me Pare ano i aia e mau ana i aua taura, ano ka mau ana ringa ki nga otaota o te kuwaha o te Reinga piki tonu atu, a tae ana raua ki runga, ka tae mai raua ki te ao nei, ka haere tonu a ka tae ki te kainga i takoto ai te tinana o Pare, ano ka tae te wairua o Pare ki te taha ano o tona tinana tapoko tonu atu tana wairua ki tana tinana ki reira ano noho ai, a ora tonu ake ano a Pare ki te ao nei hei tangata ora ano, ka moemiti te iwi o Pare ki ta ratou ariki ka ora mai. Ki ta ratou he mea karakia e Hutu i hoki ake ai ano te manawa o Pare. Ka mea te iwi me moe a Pare i a Hutu; ka mea atu a Hutu “Me aha oku tamariki me tera hoa oku,” ka mea te iwi o Pare, “Me punarua,” a whakaae ana a Hutu, a tapaa ana te ingoa o Pare, ko Pare-hutu.

Tu-Tawake (Tu-Tawhaki). (Nga-i-tahu.)

I haere mai a Tu-tawake i roto i te pouri me nga kino, me te toa tonu.

No roto i te puku o te hakui o Hou-mea i tupu kino ai a Tu-tawake, i tupu tutu ai, he mea hoki no roto no te puku o tana hakui ano te kino i aia, i tupu mai i reira aua kino. He tangata tutu aia i te wa ano i roto i tana whaea, he tare (tono) atu ki nga tuakana kia patua ratou eia. Nana hoki te ki atu ki tana whaea, “Nekehia mai te Maipi ki tou taha,” hei patu taua maipi i kiia ai eia. No tona putanga ki waho rere tonu atu ki te patu i ana tuakana, a whati tonu atu nga tangata i te wehi i aia. “I whati mai koe te puta atu te Waki i te tai paruparu e puta te Mikimiki a Katote, a Paka, a Wiki.”