Other formats

    Adobe Portable Document Format file (digital text)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

The Ancient History of the Maori, His Mythology and Traditions: Horo-Uta or Taki-Tumu Migration. [Vol. I]

Upoko V

page break

Upoko V.

E tu ra e whare e,
Ka mahue koe.
Whaihanga ra e te Tuturi e,
Tarei (tarai) ra, e te Pepeke;
Ka tau te tini o te Haku-turi, i tana tau e
Ko te Wara-ki-tauranga ra.
Rere mai te maramara e,
Kei hopiri, kei whetau
Torotika, e tu te maota (otaota).
Tahuna mai ra ki te ahi a Tane, ra,
Ko tunutunu whenua, ko anaana whenua, e.
Tahi tama mate, ki te umu o Te-Whao (mate).
Werohia te tao o Tanga-roa, e,
Tahe ana ana toto,
He umu tao a wahi, e;
He umu tao takaripa,
Ki te tua, haere ana.
Ka riri hoki au e,
Ki a Tane-mahuta i te wao (ngahere)
Kei te kotikoti au e,
Nga uaua o Papa-tu-a-nuku,
“Nga taero a Kupe,” e.
Nga rori o te whare o Uenuku,
Kia mate ki te whanako (tahae) e.

Wahie-Roa.
(Nga-I-Tahu.)

Ka noho a Matoka-rau-tawhiri ia Wahie-roa, ka hapu te wahine a Matoka-rau-tawhiri, ka haere a Wahie-roa ki te mea manu mo te hapu, ka rokohina atu te wahi Koko a Matuku, ka mauria mai nga manu ma te hapu; auina ake ka haere ano a Wahie-roa ki te wahi manu a Matuku, ka hopukina e Matuku a Wahie-roa ka patua ka mate a Wahie-roa. Ka noho te wahine ka puta a Rata ki waho ka whakatupuria, ka noho a ka pakeke; ka ui a page 60 Rata ki tana whaea, “Kei whea ra toku nei matua taane” ka ki atu te hakui “Kua mate,” ka ui atu a Rata “Nawai,” ka ki atu te hakui, “Na Matuku, i haere ki te mea kai maku, ka hapu koe ka hiakai au, ka haere aia ki te wahi a Matuku, ka mate aia,” ka ui atu a Rata, “Kei whea tona kainga.” Ka ki atu te hakui, “Me titiro e koe ki te putanga mai o te ra kei waho ke kei te moana e kore koe e tae.” Na ka noho te hakui ka haere ki te whai wahie a ka porangi (rapu) ka kite aia i te rakau pai he totara, a ka mauria mai te pua o te rakau a ka ahi ahi ka korero atu aia ki a Rata ki tana tama, ka mea atu, “Ka kite au i te rakau he rakau pai he totara, apopo koe ka haere ki te toro (rapu) i taku rakau,” ka hoatu te pua kia kite a Rata; ka haere a Rata ka porangi (rapurapu) ka hoki mai ka ki atu aia ki te whaea “Kaore au kia kite,” ka ki atu te hakui (whaea), “E kore e ngaro i a koe kei te rakau taratara, tera koia tena,” ka haere ano a Rata ka porangi, kahore hoki kia kitea; ka ki atu ano te hakui. “E kore e ngaro i a koe kei te rakau taratara ano.” Ka haere, ka hoki mai ka kitea e Rata taua rakau. Ka ui atu a Rata ki te hakui, “Me aha,” ka kia atu e te hakui ki nga toki, ka ki atu a Rata “He puruhia (puhuki) enei toki kahore he niho,” ka ki atu te hakui, “Nau mai haere kawea whakairia ki runga ki te tuaiwi o tou tupuna ia Hine-tu-a-oaka (Hine-tu-a-hoanga),” na ka ki atu te waha o te hoanga “Kia koi, kia koi, kia koi,” kua koi nga toki. Ka tae mai ki te whare ka houia a ka ahi ahi te ra ka moe ka ao ake i te ata ka haere a Rata ka tuaina taua rakau, ka hinga ki raro ka topea (tapahia) te ngauru (kauru) o runga, a ka hoki mai a Rata ki ro o te whare, ka noho ka ao ake ka hoki ano aia ki taua rakau rokohina rawatia atu kua arahia (ara) ki runga. Ka tuaina ano ka hinga ki raro, ka topea te tauru (kauru) ka hoki mai aia ki te whare, ka ki atu aia ki te whaea, “Whanatu rawa (tae rawa atu) ahau kua tu ki runga te rakau” ka ki atu te whaea “I ahatia e koe,” ka ki atu a Rata “I tuaina makuaretia e au,” ka ki atu te hakui “Me tua wareware ou tupuna?” ka ki atu a Rata “Ae i tuaina tonutia e au,” ka ki atu te hakui, “Nau mai page 61 haere e hoki,” ka tae atu a Rata ki taua rakau ano, ka tuaina ka hinga ki raro, ka kotia te tauru (kauru), ka peke mai tera ki tahaki, ka tu atu aia ka whakarongo tera e karangatia ana mai.

Ko Rata, ko Rata a Wahie-roa,
Tuatuaina makuaretia e koe
Te wao tapu o Tane.
Kihu maota o Tane;
Ka rere te maramara ra ki te puhaka (putake),
Ka rere te maramara ra ki te kauru,
Koia e piri,
Koia e tata,
Koia tautorotia.
E tupa waia.

Kua tu ano te rakau ki runga, ka whanatu ka tu ki runga, ka hopukina e Rata ka mahue, ka memeke (mene) nga tangata ki tahaki ka ki atu a Rata “Koia nei ano e mea i taku rakau nei, koia nei ano e rawehanga i taku rakau nei” ka ki mai “Haere koe, waiho tau rakau ki konei takoto ai, ma matou e whai hanga atu” ka tae a Rata ki te kainga ka ki mai te hakui “I te aha tou rakau,” ka ki atu a Rata, “Whanatu (tae atu) rawa ahau kua tu ki runga, a ka tuaina ano e au ka hinga ki raro, ka topea (tapahia) te tauru (kauru) ke peke au ki tahaki tu atu ai, ka whaka-rongo atu ahau e karangatia ana mai, ka whakahuatia ko toku ingoa ko Rata ko Rata a Wahie-roa.” Na ka moe a Rata, ka ara ake i te ata kua tae mai te waka ki te tara o te whare takoto ai; a ka puta a Rata ki waho, tenei e takoto nei te waka i te tara o tona whare, kua oti i aua tupuna nei te mahi te waka. Ka ao ake, i te ata he rangi ke: ka kawea te waka ki te moana tiatia ai: ka mauria mai nga ika o runga, ka tae mai ka kawea nga rimu ki. Mua kia karakia. Ko aua rimu ra i kawea ki Mua taitai ai. Ka tunua te ika ka kainga, ka takoto tetahi, ka aoina ake te ata ka taona te tahi ika, te rua o aua ika ra. Ka kainga te ika, ko te tapora, whakairia hei raupaka (raupanga). Na auina ake ka toia te waka ko Niwa-ru te ingoa o taua waka. Ka haere te taua ka tae ki te kainga o Kiore-roa raua ko Kiore-poto, ka karakia page 62 tetahi, e poto te karakia o te tahi; e roa te karakia o te tahi. Ko kiore-poto i puta.

Kiore; Kiore, mataki te whakarua.
Waiho Kiore kia tau ana i tona whare.
Te whare o Tu-nui.
Te whare o Taka-roa.
Whiti mau maua,
Ko tarai awatea.
Hui e, Tai e, Rona, Hana.
Haere mai toki, hauma.

Ko Kiore-roa i mate. Ka mauria mai a Kiore-roa te tangata i mate, ka tae mai ki te kainga i te hakui, ka hore ano kia ea te mate.

Ka huaina (hiahiatia) e Rata ka haere ka hoe i te moana, a ka tae ki te kainga i te Raihi, ko Tama-uri-uri te ingoa o te tangata e noho ana i Pu-oro-nuku, i Pu-oro-rangi (he ingoa whenua enei) ka ui atu, “Kei whea tou tangata” ka ki mai “Kei ko ano, ko au ano tenei e waiho nei hei tiaki i nga maara,” ka ki atu “E kore ranei e tae mai,” ka ki mai taua paihi (mokai, pononga) “E kore e tae mai: i ki iho ki au, hei te whitu, he te waru, ka haere mai ai kia tamahungia a maua koti puwha,” ka ki atu “E kore koe e karanga,” ka karanga a Tama-uri-uri: “E Matuku e, nau mai ra, kia tamahungia a taua koti puwha nei,” ka karanga mai a Matuku, “Kei te whakahe koe i nga po a Matuku, hei te whitu, hei te waru, ka haere atu ahau ki te tamahu i a taua koti puwha,” ka karanga ano a Tama-uri-uri, “Matuku e, nau mai ra whaia a taua koti puwha,” ka karanga mai a Matuku “Kei te whakaporo (whakapoto) koe i te manawa a Matuku, akuanei, nawea (wera) ano koia a Matuku.” Kua takoto te mahanga a Rata ki runga ki te rua o Matuku; ko Puta-aro-aro-nuku te ingoa o te ana o Matuku. I raro ano a Matuku, ka karakia a Rata, ka whakahua i tana karakia, koia nei.

Taku mahanga nei,
Ko here ki runga:
Ka here ki te tangata.
Taki taki taua,
Ko Here-nuku-ai e (Whare-nuku-ai).
Ko Here-aki-ai e.
Ko Whiwhia, Ko Rawea, Ko Maua.

page 63

Na ka puta ake a Matuku: i raro ano a Matuku, ko te huru huru kua puta ake, ka puta ki runga ka noho te mahanga ki te kaki, ka kumea, ka panga e Rata ki te toki, ka mate a Matuku. Na ka ea te mate; ka tahi ano ka rite.

Rata Raua Ko Matuku. (Nga-I-Tahu.)

No te mea ka tupu a Rata hei tangata ka kite atu aia i tana matua wahine, ka ui atu aia ki tana whaea, “E kui kei hea ra toku nei hakoro nana nei awau” (ahau) ka ki atu tona hakui ki aia “Aua noa iho, kei te tara whakauta ranei o ta taua whare, kei te tara whakawaho ranei, kei whea ranei o te tuarongo.”

Nga (ka) tahi a Rata ka ki atu ki tona matua wahine “E whakapokaikaha ana oti koe i au ki te aha? Kihai koe i rongo, e ui ana awau (ahau) ki a koe me (mehemea) mea nawai koe i moe.”

Ka ki atu tona hakui ki aia “E tama kia rongo mai koe, kua ki noa atu ahau ki a koe i mua; kua rongo ano koe ki taku kupu, i ki atu ai ki a koe, kua mate noa atu tou hakoro (matua tane) i a Matuku te patu.”

A ki atu ana a Rata ki tona hakui “Kei te hea wahi o te whenua te tangata nana nei taku matua i patu.”

A ka ki atu te hakui ki aia “E tama kia mohio koe ki te whenua e noho ana te tangata nana i patu tou hakoro.”

Ka tahi ano a Rata ka ki atu ki te hakui “E kore ranei a wau e tae ki reira?”

Ka ki atu te hakui ki aia “E kore rawa a koe e tae ki reira, no te mea kei te putanga mai o te ra te kainga o Matuku.” Ka ki atu te hakui ki aia, “He hiahia koia tou ki reira?”

Ka mea atu te tama “Ae, e mea ana ahau kia haere ahau ki reira.”

Ka ki mai te hakui “E kore rawa koe e tae, no te mea he moana tonu te ara ki reira.”

A ka ki atu a Rata ki aia, “Kati: kei whea (hea) koia te huanui (huarahi) ki reira?”

page 64

Ka ki atu te hakui ki aia “E tama kia rongo mai koe ki au, e nui tou hiahia ki reira, mahau (mau) e tarai i te waka hei ara mou ki reira.” A haere ana a Rata, ma nga raorao o Hekea, a haere whakatata atu ana aia ki te taha o te whenua o Rakitahua ka kite aia i nga tangata o taua kainga o Raki-tahua, ka tu aia i waenganui o nga mano, nga (ka) karanga aia “E hoa ma kei hea a Kahue (Ngahue);” ka ki mai nga mano ki aia “Kei te Papa-tu-ano-Hawaiki a Kahue e noho ana.” Ka karanga atu aia ki te nuinga o taua iwi “I hara (haere) mai ra awau (ahau) ki aia.” A haere atu ana a Rata i nga pakihi ata ahua o Waikapua, a tae atu ana aia ki te Papa-tua-no-Hawa-iki, ka kite aia ia Kahue, ka ki atu a Rata kia Kahue “E hoa e kore koe e pai mai ki au, no te mea i haere mai au ki te tiki toki mai i a koe.” A ka rongo a Kahue ka ki atu aia “E pai ana e ta, ma haku e whakapa tetahi toki mohou (mau).” A wawahia ana e Kahue nga toki, ko Te-papa-ariari te ingoa o te toki a Kahue i riro mai i a Rata. Ko Tauira-a-pa te ingoa o te toki i a Kupe, ko Ngapaki-tua te ingoa o te toki a Kahue. Heoi ano ka hari te whakaaro o Rata, no te mea nga (ka) whiwhi aia ki te toki. A riro ana mai i aia. Ka ki mai a Kahue ki a Rata “E hoa e riro i a koe, mahau e whaka-ata ki runga ki a Hine-tu-a-hoanga.” A ka rongo a Rata a nga (ka) mahara tonu aia ki te tikanga mai o Kahue ki aia. Ka tae mai aia ki runga ki a Hine-tu-a-hoanga; otira kua tae noa ake ki mua ki te aroaro o te atua o Ta-hinapo, no reira i whakapiritia ai ki a Tu-a-hoanga. No reira hoki a Kanga (Ekenga) -ti-maku, a Engaka(Ekenga)- ti-rangi, a U-oroia-te-ati-tipua, a U-oroia-te-ati-tahito (ta-whito) a ka oti te whakapai taua toki ka homai te kaha ka huaina hoki te e-ngakau (kakau) ko Mapu-nai-ere. A ka haere a Rata ki ro (roto ki te) ngaherehere ki te titiro rakau; a ka kitea eia te rakau e pai ana; no reira hoki i tuaina makuaretia ai e Rata te wao tapu a Tane. Tua wha ki runga, tua wha hoki ki raro, no te tuarima ki raro; ka whaka momongatia e Rata, a ka kite aia i te Tini-o-te rangi e honohono ana i nga maramara ki te tinana o te rakau. page 65 Heoi ka rongo a Rata i te kupu whakahauhau a Tini-o-te-Para-rakau e penei ana te kupu.

Wakarearea, ko Rata, ko Rata, a Wahie-roa
I tuatuaia makuaretia e koe
Te wao tapu o Tane
Ka rere te maramara
Ka rere ki te putake
Koia i piri ai
Koia i tata ai
E tupa whaia.

Ka tahi hoki a Rata ka whakakite i aia kia kitea e ratou, tona mata. Heoi ka kite te tini o Para-rakau i aia ka whakakuaretia e te atua te whakaaro o Rata. Ka korero mai te atua ki aia ka mea mai ki aia “E hoa, e kore koe e rongo mai, me haere koe ki te kainga, waiho to waka i kona.” A haere atu ana a Rata ki te kainga noho ai, kotahi te po, oho rawa ake i te ata kua tae mai taua waka ki te kainga takoto ai, a ka kite a Rata raua ko tona matua wahine ka manawarenga (reka) o raua ngakau ki te tikaka (tikanga) a te atua i whakarite ai kia Rata, na reira i whakahuatia ai te ingoa o taua waka ko Niwa-ru. Ko te maharatanga hoki tenei o Rata ki te kaki (ngaki) i te mate o tona hakoro o Wahieroa. A haere atu ana te taua ki te putanga mai o te Ra, ka tae atu te taua ki te ngaika (kainga) ia Tama-uri-uri, ko Puaronuku te ingoa o te ana o Tama. Ka rongo a Rata ki te korero a taua tangata e mea mai ana ki aia. “Tera ano a Matuku kei te ora.” A haere hari ana te whakaaro o te whakaariki (taua) mo Matuku ka tae atu te whakaariki (taua) ki te tauranga ki Kaiwhaia, ko te tauranga hoki ia, e tu tata atu ana ki te taha o te maunga o Whiti-haua, i reira te kainga o Matuku. Ko te ana i runga i te maunga, a i roto ano aia a Matuku i taua ano i Puaro-rangi, na reira i haere tupato atu ai te taua ki te ihi o te ana. I roto ke a Matuku i te ana e noho ana, e hanga ana I ka (nga) mea o roto. Ka tae atu te whakaariki ki te ana ka ngaraka (karanga) iho a Rata kia Matuku, a kihai a Matuku i oho ki tana kupu patai a ka hoki ano te tua-rua o nga kupu patai a Rata, a page 66 ka tahi ano a Matuku nga (ka) karanga ake ki te taua “Nga (ka) he i nga po a Matuku.” E mea ana te kupu patai a Matuku “Hei te whitu hei te waru hei te kahuru (ngahuru) hei reira ka tata mahu ai ia taua nei ko Titipuha.”

Ka patai atu ano a Rata kia Matuku “E ta e Matuku piki mai ki runga nei, tenei nga taonga mau” no reira aia i karanga ake ai. “Ka tahi ano au ka he, ina hoki ra te kupu patai kua taka ke, waiho ki ko te kupu wakamutunga: kua he ke hoki.” Heoi ano ka haere tonu ake a Matuku, a whakatakotoria ana e Rata te mahanga ki runga ki te ihi o te ana; ko Pu-aro-rangi te ingoa o te ana, ko Rua-wharo te ingoa o te mahanga i mate ai a Matuku; i te kaki te maunga o te mahanga. Heoti ka mate a Mutuku i taua wa. Na reira hoki a Rata i whakaaro ai, e pai ana te mounu ki te taonga hei patipati atu i te tangata, kia kore ai e mahara te ngakau o te tangata; kia penei tonu ai te whakaaro me te ika o te moana.

Rata Rauako Matuku. (Nga-Ti-Mahuta.)

Na Rata te waka i whaihanga, he mea hoki i patua tana papa e tetahi iwi ke noa atu, i te wa o Rata e iti ana. A ka ahua tupu ake aia, ka nui, ka ui ki tana whaea, “Keihea toku matua” ka kiia atu e te whaea, “Kua mate i te iwi tawhiti, i tua i te moana,” ka ui aia i te ara, ka whakaaturia e te whaea. A ka mea atu te whaea, me mahi he waka e Rata. Ko te ingoa o te whaea, ko Hine tu-a-haka. He kahika te rakau o tana waka; a ka hinga te rakau i a Rata, ka whakaturia ano te rakau e nga atua; he mea hoki, kihai a Rata i karakia i taua rakau; koia i tu ai ano te rakau i aua atua. E toru tunga o te rakau i aua atua. Ka nohoia e Rata, a ka kitea aua atua, ka korero ratou ko Rata, ka mea ratou, “Haere koe ki te kainga.” I te ata o te aonga ake o te ra, kua tae te waka ki te kainga o Rata. Ka mene he tangata mo taua waka, ka hoe aia ki te kainga i mate ai tana papa, a ka tangi mai nga wheua o tana matua ki aia, ka penei te tangi o page 67 aua wheua, to, to, to. He ropa (pononga) te mea i rokohanga e Rata ki taua kainga. Ka ui aia ki taua ropa, “Kei hea nga tangata o te kainga nei.” Ka mea mai te ropa, “Kei raro kei te ana,” a ka takoto i a Rata tana mahanga ki te waha o taua ana, hei rore i a Matuku, a ka mau a Matuku, ka patua hei utu mo te matua a Rata.

Na Rata i whakamohio te oro pounamu ki te kowhatu i huaina ko Hine-tu-wa-hoaka (Hine-i-tu-ohoanga) he mea oro ki tana tuara.

Rata Raua Ko Matuku. (Nga-Rauru.)

Ka hanga te waka nui e Rata, ko Pu-nui te ingoa o taua waka; he waka kia tae ai aia me tana taua ki Tu-makia, ki Nui-o-whiti. He whenua aua wahi nei i te moana nui. Na nga iwi e noho ana i aua kainga te papa o Rata i patu kia mate, a he takitaki ta Rata i te mate o tana matua.

He mea hanga taua waka nei a Pu-nui i te tua whenua, a ka turia e Rata te ohu hei, too i taua waka, a kihai noake I taea e ratou te too. Ka tahi a Rata ka whakahua i tana karakia ki a O-matangi; a haere ana aia ki Te-puru-o-te-utu-tu-matua, unuhia ana eia taua puru kia komama te puta o taua puru a ka puta te waipuke; manu haere ana te waka a Rata a tae atu ana ki te akau o te whenua a Rata i noho ai. A ka eke a Rata me te ope taua; a ka tae a Rata ma ki Tu-maki-nui-o-wara, tae atu ka ka te ahi a ratou i reira, ka kitea atu te paoa o taua ahi e Matuku, a haere ana a Matuku ki te toro i taua ahi. Ka noho te mahanga a Rata, ka mau a Matuku, a patua ana aia e Rata.

Ko nga kai ma te ope a Rata i mauria e ratou; he mea kai e etahi ano o te ope a Rata, na reira i noho whakatiki ai te nuinga o te ope a Rata.

Ka tauria te pa o te tangata whenua e te ope a Rata, a mate ana aua iwi. Kotahi o aua iwi i whakaorangia e Rata, ko Te-mate-ono-kahi te ingoa, he mea whakarau ora aia. A tahuna ana te pa o Matuku me ana iwi, e te ope a Rata, a hoki ana a Rata me tona taua ki to ratou whenua tupu.

page 68

Rata. (Nga-Rauru.)

No te wa i kohuratia ai a Wahie-roa i mate ai ano hoki a Hawea; a no taua wa ano i mea ai ano hoki a Rata kia hanga eia te waka nei a Pu-nui, otira i whakahawea te iwi, a i mea ratou, kahore kau he tikanga e hangi ai he waka, a kahore he ritenga e takitakina ai te mate o Wahie-roa. A hanga ana te waka nei a Pu-nui e Rata, ano ka oti ka huihuia te iwi hei to i taua waka ki te moana, a to noa te iwi, kihai noake i taea taua waka te to, ka tahi ra ano ratou ka karakia ki a Rangi kia unuhia te puru i te mata-puna o te wai, a ka puta te wai, ka mana hoki ta ratou tono, a ka puke te wai, ka kawea taua waka ki te moana ki te Awa-roa ki Pikopiko-whititia.

Rata Raua Ko Matuku. (Nga-ti-Hau.)

Na Rata i hanga te waka nei a Pu-niu, ano ka oti taua waka ka toia e te iwi, a kihai i taea i te ouou o te iwi, he mea i mahia ai taua waka a Pu-niu e Rata, he mea kia hoe aia ki Tu-makia ki Nui owhiti, kia rapua he utu mo tana matua i patua kia mate. Ko te ingoa o tana matua ko O-matangi (aumatangi) kihai te waka nei i taea, a haere ana a Rata ki Te-puru-o-te-utu-tu-matua a unuhia ana eia a manu ona a Pu-niu, a rere ana aia i runga i tana waka ki Tu-maki-nui-o-wara a tahuna ana te ahi eia i reira, ano ka kite a Mau-matuku i te paoa o taua ahi ka u mai hoki aia ki reira, ka mau a Mau-matuku i reira a ka mate a Matuku. He mea kai e etahi o te taua nga kai, a ka mate kai etahi o te taua a ko te Matu-oro-kahi anake i ora ake, a tahuna ana te pa a haere ana te taua.

Matuku Raua Ko Whiti. (Nga-Ti-Mahuta.)

He tangata kohuru a Matuku raua ko Whiti, he nui noa atu a raua tangata i kohuru ai, a ka tae ki te ra i kohuru-tia ai a Wahie-roa o Matuku, ko te wahine a Wahie-roa he mea mau e Matuku hei wahine mana. A ka turia te ope e nga whanaunga a Wahie-roa, ka haere ratou ki te ngahere, ka hahau i te rakau hei waka, ka kitea te rakau, ka ka te ahi, ka hinga te rakau, page 69 otira ko te Tini-o-te-hake-turi he atua, haere mai ana, ano he manu iti nei te ahua, a i te po ka whakaturia ano taua rakau e aua manu atua. Ka ka ano te ahi a taua iwi huanga a Wahie-roa ki taua rakau, a ka hinga ano te rakau, a ka tu ano taua rakau i taua Tini-a-hake-turi, a e toru hinganga o te rakau ra, a e toru tunga ano ki runga, a ka ahua riri nga tangata, a ka hinga ano taua rakau, ka whakamoke ratou i te taha o taua rakau, a ka puta te Tini-a-hake-turi, a turia ana ki te hamama e te iwi tangata ra a haere ana Te-tine-o-hake-turi, a i wehi ano hoki etahi o aua rakau ra i te tioro o te mangai o te iwi tangata ra, a tuohu ana te mata mata o aua rakau, ara ko te toi i piko iho, a tuohu tonu aua rakau tae noa mai ki enei ra. ko te Ponga, ko te Kareao aua rakau i piko nei.

Ka oti te waka ra te hahau, ka tuia nga rauawa, ka mahia ki te wai, a he api api no te huru ara he ururua kihai i taea te waka ra te too, na reira taua tau nei i whakahuatia ai hei to kia taea ai taua waka:—

E, e uea a turi hunga
E, e uea a Tara-moa
Ka puta ki waho
Ko Matuku, ko Whiti.

na te tau nei ka pararetia e te kai to o te waka, ka tuhera te ara i te ururua ka taea te waka, ka eke nga toa ka hoe ka whakawhiti atu ki te whare o Matuku, tae atu ratou kahora aia i reira, kua riro ke atu; otira ko te wahine e rapua nei e ratou ko te wahine a Wahie-roa i reira, ka ui atu aua toa ki aia, “Me pehea e mau ai a Matuku ia matou,” ka mea atu taua wahine ra kia ratou “Me mahi he mahanga ki mua o te tatau o te whare, a me huna ratou ia ratou i roto i nga patu o te whare,” ka mea atu ano taua wahine kia ratou “Kei mau a Matuku ia koutou ki tana kaki, otira me mau te mahanga ki te hope, i te mea hoki he kaha tana kaki e kore e mau, ko te hope te wahi kaha kore.”

Ka rongo ratou ia Matuku e haere mai ana, no te mea e ngaueuwe ana te whenua i te kaha o tana hikoi, i te tai-maha o ana waewae; he kiko kiko tangata tana wahanga e pikau ana i tana tuara, i whiua eia ki te whenua takoto ai i tana taenga mai page 70 ki te whatitoka o te whare, ka karanga atu taua wahine ki aia; otira i ahua tupato a Matuku ka mea aia,—

Piro piro,
Haunga haunga
Taku kai he tangata.

Ka mea atu taua wahine,—

Kahore, kahore
E pai ana
Kahore he he.

A ka tuohu aia ka tomo atu ki te whare, ano ka tae tana upoko me tana tuara ki roto ki te mahanga (rore) ka huia taua mahanga (rore) e nga toa ra, a ka mau a Ma-tuku, ka tapahia e ratou tetahi o ana ringa, ka mea atu aia kia ratou “E kore ahau e mate ia koutou,” a ka penei tonu tana kupu i te wa i tapahia ai e ratou ana ringa me ana waewae; ano ka motu tana kaki ara ka tapahia tana upoko, ka mate aia a Matuku. A no te matenga ona ka rere ke tana ahua hei manu Matuku, koia i kiia ai taua manu he Matuku.

Ka mate nei a Matuku ka ui aua toa nei ki te wahine ra “Me pehea e mau ai ano hoki a Whiti,” ka akona eia te wahi i noho ai a Whiti kia ratou, me te rua; he ana i noho ai a Whiti, ka mea atu taua wahine “Me mahi he mahanga ki runga ki te ngutu o te rua, a me parare a ratou mangai kia paroro ai te turi turi penei ka puta ake a Whiti i tana rua, a ka huakina ratou eia,” he mea hoki ko tana mahi tera ki nga tangata katoa e tae atu ana ki te taha o tana rua. Ka mahia te mahanga e ratou, a ka puta ake a Whiti, puta kau ano ka takiritia te mahanga e ratou a ka mau a Whiti a patua ana e ratou.