Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Mahi A Te Hinota Tuarua O Te Pihopatanga O Waiapu. I Whakaminea Ki Waerengaahika, Turanga. 5 Hanuere, 1863.

Korero Timatanga:

[i roto i te reo Pākehā]

Korero Timatanga:

E hoa ma,

Ka hui nei tatou i tenei wa, me whakawhetai tatou i te tuatahi ki Te Atua mo ana atawhaitanga i a tatou, i te wa ka hori nei i muri o tera Hinota. He mahi hou ta tatou mahi i tera tau. Huihui tata nei tenei Hahi ki a te Karaiti i roto i te pouri, he mea tupu hou ake ano te Hinota. Ki noa etahi, Tera e tupu? Ko etahi hoki o tatou, i te mea kahore ano kia mohiotia te take o te Hinota, i ngakau-kore ki tenei mea. Ki ana etahi, He aha te pai? Maumau haere noa atu ki tawhiti ki tera whenua mamao. He aha tatou te huihui noa ai i konei i o tatou kaainga? Heoi kei te Karaipiture tenei kupu: "He ora kei nga kai whakatakoto whakaaro toko-maha";—ko tenei hoki: "Ko te rino hei whakakoi mo te rino, me te tangata ano hoki hei whakakoi i te mata o tona hoa." He tikanga tenei na nga iwi katoa, na nga tangata maori ano hoki, ko te runanga i runga i nga mea rahi. Na, ko tehea te mea rahi? Hua atu ko nga mea o te Whakapono, ko te whakatakotoranga i nga ture e pai ai nga tikanga o te Hahi. Ki te mea ka rite ta tatou mahinga i enei mea ki ta tatou e whakaae nei, ara, kia okioki ki ta Te Wairua Tapu, nona nei te kaha kua inoitia e tatou inaianei, tera e oti pai i Te Atua a tatou mahi.

Tokorima nga Minita, tekau ma whitu nga Reimana i to tatou huihuinga i tera tau; otira kahore he tangata i tae mai i etahi o nga kaainga mamao. Inaianei kua puta mai he tangata mo te Hinota i Rotorua, i Tarawera, i te Rotoiti, i Tauranga, i te Awa o te Atua, i Opotiki. Kei tawhiti te whakaaro o nga tangata i haere mai i tera pito o te Pihopatanga, te wehi koutou i te roa o te ara.

Ko te mea nui o nga Hinota ko te whakakotahitanga, kei roto hoki i te kotahitanga te kaha. Ko te tohu tenei o te whakapono Karaitiana, kotahi te tinana, kotahi Te Wairua, kotahi Ariki, kotahi whakapono, kotahi iriiringa, kotahi Te Atua, Te Matua o nga mea katoa. Heoi kei nga mea ririki he maha nga wahi i puta ke ai te ahua o tetahi kaainga o tetahi kaainga. I te mea kua takoto te ture a te Karaipiture kahore he rapunga a te ngakau, otira he maha nga page 6mea kua waiho ma te Hahi e whakarite ona ture. No te Hahi o Ingarani tatou, a he ture ano a tatou kei roto i te Pukapuka Inoi, kei nga Ture ake ano hoki a te Hahi. He mea tuku iho ano enei ki a tatou, kahore hoki enei e ahatia e te Hinota. Tera atu ano etahi tikanga e meatia mo te aha mo te aha, ko enei ano hei mahi ma te Hinota.

I ta tatou huihuinga i mua i korerotia e au etahi o nga mahi ma te Hinota. Inaianei ka whakamaharatia koutou ki nga Ture II, IV, V, o te Hinota Nui, kua oti nei te whakamaori.

Ko te Ture II mo te whakaturanga o nga Hinota Pihopatanga. Na, e korerotia ana i te rarangi tuatahi, kia kaua tetahi Pariha e hapa i te Hinotamana. Wahiiti ka rite tenei Ture i a tatou. Kahore ano kia wehea te Pihopatanga hei Pariha, otira kua whakaritea nga kotinga o nga rohe, i runga o te rarangi tuarua o taua Ture, a ka tae mai nga Reimana i te nuinga o aua kotinga. Kia oti nga Pariha te wehewehe, ma tenei Hinota e karanga te tokomaha o nga Hinotammana e whiriwhiria e ia Pariha e ia Pariha; me karanga hoki te wa e whiriwhiria ai nga Hinotamana, me nga mea katoa e ata mahia ai, e tika ai, e whai mana ai aua whiriwhiringa.

Kia puta o koutou whakaaro ki te Ture IV mo te motuhanga o nga Pariha. He kotinga motuhake te Pariha. Ka whakatakotoria ona rohe kia pai ai te whakahaere tikanga a nga Apiha ka whiriwhiria nei mo ia mahi, kia ata mahia ai hoki e te Minita e karangatia ana hei minita mo ia wahi.

Kahore nei hoki he Pariha o tenei Pihopatanga, otira meake puaki te kupu a etahi tangata kia motuhia tetahi Pariha i runga o te Ture. Ka puta te whakaaro o nga tangata o tetahi wahi kia motuhia hei Pariha, ma ratou e korero ki ahau, a maku e whakapuaki ki tenei Hinota, na, ka whakaritea ta ratou whakaaro. Katahi ka karangatia nga Apiha mo te Pariha, nga Hahiwatena me nga Wetirimana. Ma te Hinota hoki e whakarite nga mahi me te mana mo aua tangata.

Ko te Ture V o te Hinota Nui mo te whakaritenga i nga Minita mo nga Pariha. He mea nui rawa tenei ki nga tangata o te Hahi. Ka kitea nei hoki he mea pai kia motuhia he minita mo tena wahi mo tena wahi. Kua puta hoki te uaua o etahi wahi o tenei page 7Pihopatanga ki te kohikohi mo te whangai Minita. I to tatou Hinota tuatahi kua tu nga pauna £747. No Waiapu te nuinga, no te Wairoa hoki tetahi wahi. Nga moni o te kohikohi i roto i tenei tau £408; hui katoa £1155. I kohia ki Tokomaru i te tau nei £175.

Kia taea ra ano te £200 e tetahi Pariha, ko nga hua o taua moni hei whangai mo te Minita, kei te tangata whenua hoki tetahi wahi mana i ia tau i ia tau, katahi ka tika te karanga a taua Pariha ki tetahi Minita tuuturu kia whakanohoia mo reira.

I te mea ka watea tetahi Pariha me rapu he Minita, me whakahua tona ingoa ki te Pihopa kia whakanohoia ki taua Pariha e etahi Kai-whakahua; ko enei hoki me momotu i ia tau i ia tau, etahi e te Hinota Pihopatanga, etahi e te Wetiri o te Pariha. Me penei hoki me whakatu nga Kai-whakahua, katahi ka motuhia he Minita ki tetahi Pariha. Ki te mea ka whakatutukiria tenei Ture inaianei, ka takoto te huarahi mo ko atu.

Tenei ano tetahi mea ka whakaaturia ki tenei Hinota, he moni homai noa na te pakeha hei whangai Minita maori. Ewha nga homaitanga o aua moni, a hui katoa kotahi rau pauna. I homai tenei moni e F. H Piesse, Esq., no Hopataone. Koia nei te kaituhituhi a tetahi Huihuinga tamariki o taua kaainga, hei whakatuputupu i te mahi kauwhau ki nga tauiwi. Ko te nuinga o aua moni na nga tamariki o te Kura Ratapu. Ekore e huihuia tenei moni ki roto ki nga kohikohi a nga tangata, engari ka whakapaua hei moni whangai mo nga Minita o nga wahi, kahore nei i kapi te kohikohi, kahore nei hoki i whai mea ma o ratou Minita.

Kua oti te pukapuka mo te kaainga o te kura i Waerengaahika. Ka pumau nei ano nga kai-tiaki i whiwhiria e nga tangata nona te kaainga. Na, ka takoto nei taua pnkapuka.

Kei te ata tupu nga mea i nohoia ai tenei kaainga. Kei te iwa tekau nga tangata me nga tamariki e whakaakona nei ki tenei kura. Tokorua nga Minita kua puta atu i konei, ka noho nei hoki ki runga o te mahi. Tera atu hoki etahi mo amuri nei. Kei te tupu ano hoki te kura ki Tauranga. He uaua raia te mahi, he mahi hou hoki. Heoi ko te hunga o taua Kura kei te wha tekau ma rima.

I to tatou Hinota i mua i pute he kupu mo te kawenga atu i page 8te Rongo Pai ki nga iwi e noho ana i te pouri. Tenei tetahi mahi pai a te Hinota Nui, i te runanga o muri nei; kua huihuia te Pihopatanga o Meranihia ki roto ki te Hinota Nui; na ka piri rawa nei aua motu o Meranihia ki a tatou inaianei. Kotahi rau o aua motu e haerengia nei e Pihopa Patihana; nga tangata o aua motu he iwi tangata ke etahi i etahi; rere ke ana hoki nga reo. Ka mauria mai he taitamariki i aua motu ki te kura i Kohimarama i Akarana, ka noho ano i te wa o te raumati, hei te ngahuru ano ka hoki. Ko te take, he ako i a ratou hei kai-whakaako mo o ratou iwi. Erima tekau ma tahi nga tangata i utaia mai e Pihopa Patihana i tenei raumati; erua tekau ma rima hoki nga reo o aua tangata. Na, tenei he putanga mo te atawhai a te Hahi o nga tangata maori; ka tata mai nei ki to tatou aroaro; e taea ano hoki e tatou te matakitaki i te kura o aua tangata.

Ka oti nei hoki te whakaatu e au etahi o nga mea hei korero ma koutou, ma tena tangata ma tena tangata o tenei Hinota e korero mai ana mea e kite ai ia hei mea rahi.

Ma Te Atua e tuku mai tona Wairua Tapu hei whakatotika i a tatou korero. Katahi ka pumau tana mahi i roto i a tatou; a ka hoki ano koutou ki o koutou kaainga, tera koutou e whakaae he pai ma tatou tenei huihuinga."

I whakaaria e Rev. S. M. Spencer, i tautokona e W. P. Whitirangi;

"E whakapai ana te Hinota ki enei korero a te Pihopa, a, he ki tenei ki a ia kia whakaaetia e ia kia perehitia."

Whakaaetia ana.

I whakaaria a Rev. E. B. Clarke, i tautokona e A. Matete;

"Kia whakaturia a Archdeacon W. L. Williams raua ko W. P. Whitirangi hei Kai-tuhituhi mo nga mahi a tenei whaka-minenga o te Hinota."

Whakaaetia ana.

Ka oti te whakatarewa nga "Tikanga mo te Mahi", ka whakaaria e Rev. R. Waitoa, ka tautokona e W. Pere;

"He nui te whakapai a tenei Hinota ki te tukunga mai o nga moni £100 e F. H. Piesse, Esq., ratou ko nga tamariki o tana kura, hei whakaranea i nga moni whangai minita o tenei Pihopatanga: page 9he ki hoki tenei kia tuhituhia atu ki a ia he pukapuka whakapai e nga Kai-tuhituhi o te Hinota."

Whakaaetia ana.

Whakapuakina ana etahi Korero whakaari, a, ka nukuhia te Hinota e te Pihopa ki te Turei, Hanuere 6, 1863.