New Zealand: Acts affecting Native Lands, 1886, 1888-91 and 1894-95

Kooti Whenua Maori

Kooti Whenua Maori.

48.	Ko te ota i puta i raro i te wahanga iwa o te tekiona tekau ma wha o te Ture ka taea noatu te whakakore i tana wa i pai ai e te Kooti e tetahi Kai-whakawa ranei, ahakoa kua whakatakotoria taua ota ki te tari o te Hupirimi Kooti: Engari mehemea ka pera me wha-katakoto hoki taua ota whakakorenga ki te tari o te Hupirimi Kooti.
49.	Ka ahei te Tumuaki Kai-whakawa ki te tuku atu ki te Kooti ki tetahi Kai-whakawa ranei, kia uiuia a kia ripoatatia, tetahi tono tetahi atu mea ranei i whakaaro ai ia he tika kia uiuia mo runga i nga tikanga o te Ture, o tetahi atu Ture ranei e tuku ana i tetahi mana whakahaere ki te Kooti ki te Tumuaki Kai-whakawa ranei, ahakoa pewhea nga take.
50.	Ina tae atu ki te Kooti tetahi tono kia whakataua te kai-riiwhi mo nga taonga o tetahi Maori i mate wira kore, ka ahei te Kooti, ina whakahaerea taua tono, ki te whakatu i tetahi tangata tika hei whakahaere i aua taonga mo nga tangata e tika ana mo ratou aua mea, a me ahei hoki ki te whakaputa pukapuka whakamana kai-whakahaere: Engari kaua he whai-taketanga he whai-paanga ranei ki tetahi whenua o tetahi Maori i mate wira kore e riro i tetahi tangata i runga i te pukapuka whakamana kai-whakahaere.
51.	Ka ahei te Kooti ki te whakakore atu i te tuunga o tetahi kaiwhakahaere kaitiaki ranei, i runga i te kore tika o te tangata mo taua mahi, a ka whakatu ai i tetahi tangata tika hei whakakapi mona; page 10a me mana taua tangata e whakaturia peratia ana, timata atu i te wa i whakaturia ai, ano i whakahuatia taua tangata i roto i te ota tuatahi whakatu kaiwhahaere kaitiaki ranei.
52.	Mehemea e rua maha atu ranei nga ota kua whakaputaina tera ranei ka whakaputaina a muri ake nei, mo te whakawa take me te whakawa roherohe ranei ki etahi tangata whaitake mo etahi wahi mo aua tu paanga, mo etahi paanga ranei kaore ano kia roherohea o taua poraka ano a ko aua ingoa ano kei roto kei aua ota, a kaore ano kia Karauna karaatitia taua whenua, kaore ano ranei kia puta he tiwhikete i raro i te Ture Whakawhiti Whenua, ka ahei te Kooti, mo nga tikanga roherohe, wawahi atu ano ranei, ki te whaka-haere tikanga mo aua wahi whenua, ano i uru katoa ki te ota kotahi, a ka roherohe ai i runga i taua tikanga. Engari mehemea kua riro tetahi paanga o roto o taua whenua i runga i te tuku, kaua e mahia he roherohenga mo taua paanga i raro i nga tikanga o tenei tekiona, kia matua whakaae ra ano te tangata e whaitake ana i runga i te mana o taua tuku.
53.	Mehemea e roherohe ana te Kooti i tetahi whenua a ka kitea kaore i tika te mahi wea, te aha ranei o tetahi roherohenga o mua mo taua whenua ano, a i runga i nga mahinga mo te whenua o muri mai o tera, kaore e whaitikanga ana kia whakamana aua roherohenga, ka ahei te Kooti ki te whakakore atu i runga i tana ota pera, a ka timata ai ki te roherohe ano i te whenua me te kore mahara atu ki aua roherohenga tuatahi.
54.	I runga i tetahi tono roherohe mo tetahi whenua, mehemea ka kitea e te Kooti, i runga i te ahua o te keehi me nga whaitaketanga katoa e pa atu ana, e kore e taea taua whenua te roherohe tika, he mea pai ranei kia nukuhia taua tono roherohe, ka ahei te Kooti ki te ki kaore ia e whakaae ki te roherohe, a ka ahei hoki te Kooti i runga i tana i whakaaro ai he tika, ki te hanga i tetahi ota tarewa hei wha-katau i nga whai-paanga o ia tangata i runga i te whakanohonohoanga i taua whenua, i runga ranei i te aronga o nga rawa me nga moni e puta mai ana i taua whenua i ia wa i ia wa, ahakoa kowai nga tangata e whakamahi ana e noho ana ranei i taua whenua: Engari ko ia ota tarewa pera mehemea kua tukuna he tono whakawa tuarua mo taua whenua ki tetahi Kooti ki roto ranei i te Piriwi Kaunihera a te Kuini, me kaua e takahi i te tono mehemea e pa ana taua tono ki nga whaitaketanga o tetahi tangata e ki ana nona taua whenua, nona ranei tetahi paanga hea ranei i roto i taua whenua e tonoa ra kia roherohea.
55.	Ka ahei te Kooti, i runga i tetahi whakataunga roherohe mo a muri ake nei te mahia ai, i runga ranei i te whakahaerenga ano o tetahi whakawa roherohe kaore i ata oti i mua, ki te whakariterite, a ki te tuha haere, i nga moni i whakataua mo te ruri, ki runga ki ia wahanga ki ia wahanga o te whenua i whakataua ai aua moni ruri ki runga; a ko taua whakariteritenga, ina whakaaetia e te Tumuaki Kai-ruri, ka kiia kua tino oti kua tino tuturu.
56.	Ka whakakorea atu e tenei Ture nga kupu o te rarangi rua o te wahanga tuatoru o te Ture e whai ana i nga kupu "Whakawhiti Whenua" tae noa hui atu hoki ki nga kupu "tuku pera."