Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

New Zealand: Acts affecting Native Lands, 1886, 1888-91 and 1894-95

"Te Ture Hoko O Hauturu Motu, 1894."

[ko te tohutoro i roto i te reo Pākehā]

page 1

"Te Ture Hoko O Hauturu Motu, 1894."

He Ture hei tuku i Hauturu Motu ki raro ki te Mana o te Kuini.

[24 Oketopa, 1894.

Notemea ko Hauturu, tona nui e ono mano e iwa rau e ono tekau eka, nui atu iti iho ranei, kei waenga nei i te Moana o Hauraki taua motu e tu ana, i roto i te Takiwa Whenua o Akarana, i whakataua e tetahi ota o te Kooti Whenua Maori i tuhia i te tekau ma waru o nga ra o Oketopa, i te tau tahi mano waru rau waru tekau ma ono ki a Rahui te Kiri, Tenetahi,. Hiria Taukokopu, Paratene te Manu, Ngapera Taiawa, Ngawhare Taiawa, Hone Paama, Kino Reweti, Rapata Ngatiwai, Te Nupere Ngawaka, Henare Te Moananui, Ngapeka, Wi Taiawa, me Pita Kino, a kua puta he tiwhikete take paanga ki aua Maori mo taua motu, i rare i "Te Ture Whakawhiti Whenua, 1885":

A notemea i whakaae taua Rahui te Kiri, Tenetahi, me Paratene te Manu, i runga i te tikanga whakaae mo te taha ki nga tangata katoa no ratou te motu, kua whakahuahuatia ake nei nga ingoa i runga ake nei, i whakaae i roto i tetahi pukapuka i tuhia i te tahi o nga ra o Hurae, i te tau tahi mano waru rau iwa tekau ma tahi, kia hoko i taua motu ki a te Kuini mo nga moni e toru mano pauna:

A notemea hoki kua hainatia tetahi pukapuka e taua Tenetahi, Hiria Taukokopu, Paratene te Manu, Ngapera Taiawa, Ngawhare Taiawa, Hone Paama, Kino Rewiti, Rapata Ngatiwai, Te Nupere Ngawaka, Wi Taiawa, Pita Kino me nga kai-riiwhi i whakaturia e taua Kooti mo te hea o taua Henare te Moananui, kua mate, tuku ki a te Kuini i o ratou hea i taua motu, a kua utua atu hoki ki a ratou nga moni e tika ana kia puta ki ia tangata o ratou o taua toru mano pauna, haunga nga tangata e mau nei nga ingoa i raro iho nei:

A notemea kahore ano i puta ki taua Tenetahi, Kino Rewiti, me Wi Taiawa, nga wahanga o aua moni e rite ana ma ratou, ko te nui nei o te moni ma te tangata kotahi o ratou e toru rau pauna, kotahi rau e rima tekau pauna, kotahi rau pauna:

page 2

A notemea hoki kahore ano taua Rahui te Kiri me Ngapeka i Tiaina noa i te pukapuka tuku, i tango ranei i nga wahanga o nga moni e tika ana ma raua, ara kotahi ran pauna ma te mea kotahi o raua, o taua moni utu katoa kua kiia ake nei, i runga nei hoki i nga ritenga Maori ko te tino tikanga ka mau ki runga ki a raua nga tikanga o te pukapuka i tuhia i te tahi o nga ra o Hurae, i te tau kotahi mano e waru rau e iwa tekau ma tahi, kua kiia ake nei:

A notemea e tino whakaarohia ana kia whakaotia taua hoko i runga ano i nga tikanga ka whakaaturia i raro iho nei:

Na reira ka meingatia hei Ture e te Runanga Nui o Niu Tireni e noho huihui ana i roto i te Paremete i runga ano hoki i tona mana, ara:—
1.Ko te Ingoa Poto o tenei Ture ko "Te Ture Hoko o Hauturu Motu, 1894."
2.Ka whai mana te Minita mo nga Whenua ki te tono kia utua ki roto ki te Tari o te Kai-tiaki mo te Katoa nga hea o Tenetahi, o Kino Rewiti, o Wi Taiawa, o nga moni o te hoko kua kiia ake nei, hui katoa nei nga moni ma te tangata kotahi o ratau e toru rau pauna, e rua rau pauna, kotahi rau pauna, a ko te rihiiti e tuhia ana e te Kai-tiaki mo te Katoa, whakaatu i te rironga atu o aua moni i a ia, ka kiia he tino whakaotinga atu tena na te Kuini he whakaeanga hoki i nga hea o taua Tenetahi, Kino Reweti, me Wi Taiawa i taua motu.
3.Ko nga hea o taua Rahui te Kiri me Ngapeka i taua motu ka tukua nei ki raro ki te mana o te Kai-tiaki mo te Katoa, a te wa e tukua atu ai nga moni ki a ia e te Minita mo nga Whenua, e tetahi tangata ranei mo te taha ki a ia, ka ahei kia kimihia te nui o taua moni i raro i nga tikanga o te tekiona tekau ma wha o "Te Ture Whakatikatika 1887 i te Ture mo nga Mahi Nunui," ara mo nga moni mo nga hea o taua Rahui te Kiri me Ngapeka i taua motu, ka ahei te Kai-tiaki mo te Katoa ki te haina i tetahi pukapuka tuku motuhake atu i aua hea ki a te Kuini.
4.Kei reira ka ahei te Kai-Rehita Takiwa Whenua ki te whakakore ki te | patu atu i nga kupu katoa me nga mea i whakaurua ki roto ki te Rehita o nga Whakawhiti Whenua i mua atu mo runga mo taua motu, ki te whakaputa hoki i tetahi tiwhikete take paanga ki a te Kuini mo taua moutere a me kore e eke atu nga taumahatanga ki runga.
5.Ko nga moni katoa e tukua ana ki te Kai-tiaki mo te Katoa i raro i tenei Ture me whakahaere e ia i runga i nga tikanga whakatupu moni a me utu atu e taua Tari ki ia tangata nga moni e tika ana mana a te wa e tono ai ia ki te Kai-tiaki mo te Katoa kia whakaputaina atu aua moni.