Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

New Zealand: Acts affecting Native Lands, 1886, 1888-91 and 1894-95

(5.) Whakatuturu i nga Tuku

(5.) Whakatuturu i nga Tuku.

53. I runga ano i nga tikanga e mau ake nei, me ahei te Kooti ki te whakatuturu i etahi tuku whenua i na marama ki a ia,—
(1.)Ehara taua mea—
(a.)I te tuku e araia ana e te tetahi tare e mana ana i taua wa;
(b.)Ehara i te mea e kotiti ke ana i te tika me te whakaaro marama;
(c.)Kaore e takahi ana e wahi ana ranei i tetahi tikanga tiaki e mana ana ki runga ki taua whenua;
(d.)Kaore e takahi ana i te here o te tuku o taua whenua;
(e.)Kaore e mahia ana i runga i tetahi ritenga, wha-kaaetanga ranei, kia whakaritea te katoa tetahi wahi ranei o te utu ki te waipiro, pu, paura, hota ranei;
(f.)Ehara taua whenua i te mea e tau ana he panui-tanga ki runga i raro i nga ritenga o "Te Ture Hoko Whenua Maori, 1892," o "Te Ture Hoko Whakawhiwhi Whenua Maori, 1893," ranei:
(2.)
(a.)Kua tino whakataua nga take ki te whenua;
(b.)Kua tino utua kua tino hoatu te utu i whakaritea;
(c.)E rahi ana te whenua e tee ana hei oranga mo ia Maori e tuku ra i tua atu i te whenu e tukuna ana, haunga ia nga haawhe-kaihe, a, e rahi ana nga rawa e puta mai ana i te whenua i etahi atu huarahi ranei hei oranga mo nga haawhe-kaihe;
(d.)

I mua atu i te hainatanga o te tiiti e ia Maori mana ra e whakatuturu e whakaoti ranei taua tuku, i matua tuhia ki runga ki taua tiiti he mapi o te whenua e tukuna ra, me tetahi whakamaramatanga ki te reo Maori, he mea haina e tetahi kai-whakamaori wairaihana, hei whakaatu tika i te tino ritenga o taua tiiti;

I ata whakamaramatia atu e tetahi Kai-whakamaori whai-raihana nga tikanga katoa o roto o taua tiiti ki ia Maori i mua i ta ratou hainatanga;

(e.)Ko te hainatanga o ia Maori ki taua tiiti me haina ki te aroaro o te Komihana mo nga Whenua o te Karauna, o te Apiha Whakahaere Whenua Maori ranei ki page 15te aroaro ranei o tetahi Kai-whakawa Tei Pi, Rangatira Poutapeta, o tetahi roia ranei o te Hupirimi Kooti kaore e pa atu ana ki taua tuku, a ki te aroaro hoki o te kai-whakamaori whairaihana nana nei i whakamaori atu te tikanga o tana tiiti ki te Maori e tuku ra i te whenua.
54.Ka ahei noatu tetahi Kai-whakawa ki te whakatuturu i tetahi tuku, ahakoa kaore i rite i taua mea nga wawahanga nama rua (d) nama rua (e) ranei o tekiona rima takau ma toru,—
(1.)Mehemea ki te marama ia kaore i pa he mate ki te Maori e tuku ra i te whenua i te mea kaore i whakaritea nga tikanga o aua tekiona.
(2.)Mehemea ka whakaaturia e tetahi Kai-whakawa Tei Pi, e tetahi roia ranei o te Hupirimi Kooti, kaore e pa atu ana ki taua hoko, nana ra i titiro te hainatanga o tetahi Maori ki taua tiiti, kei te mohio taua Maori ki te reo Ingarihi, a, i tino marama taua Maori ki te mea i oti i taua mahi.
55.Kaore e tika kia rehitatia tetahi tiiti e whakaoti ana i tetahi tuku kia tuhia ra ano ki runga ki taua tiiti he ota whakatuturu: Otira mehemea i tuhia he tiwhikete e tetahi Kai-whakawa nana i titiro te hainatanga o tetahi tiiti e tetahi Maori, he wkakaatu kei te marama ia ko te tuku i oti i taua mea e rite ana ki ta te ture, ka meinga me rite tenu te mana o tera ki te mana o te ota whakatuturu.
56.Me ahei te whakaputa i tetahi ota whakatuturu mo tetahi tiiti i hainatia i mua atu o te mananga o tenei Ture, ina whakaaturia i hainatia taua tiiti ara taua tuku i runga ano i nga ritenga o te ture e whai-mana ana i taua wa.
57.Ko nga tiiti katoa e whakaaetia ana e tetahi Komihana i raro i nga tikanga o "Te Ture Arai Hoko Tahae i nga Whenua Maori, 1881," i raro ranei i tetahi Ture whakatikatika i tera, ka meingatia tera kua whakaaetia e te Kooti i raro i nga tikanga o tenei Ture, a kei reira ka kore e whaitikanga kia whakamana atu ano hoki.