| 14. | I runga i nga ritenga e whai ake nei ka whai mana te Kooti:
| (1.) | Ki te whakawa i te take ki te whenua ki te kimi ki te whakatau hoki i nga tangata no ratou te whenua i runga i nga ritenga Maori: |
| (2.) | Ki te whakatau i te nui o te paanga o ia tangata o ia tangata no ratou te whenua a ki te roherohe hoki i te whenua ki a ratou: |
| (3.) | Ki te whakahaere tikanga e taea ai te whakawhitiwhiti e nga Maori o ratou whenua ki a ratou Maori ano, a i runga hoki i te tono a te Kawana, ki te whakawhitiwhiti whenua Maori mo etahi whenua a te Karauna: |
| (4.) | Ki te whakatu kai-riiwhi mo te tangata kua mate: |
| (5.) | Ki te whakaputa pukapuka whakamana wira, pukapuka whakamana kai-whakahaere wira ranei mo te paanga mo nga taonga ranei o tetahi Maori kua mate tera ranei e mate a muri ake nei: |
| (6.) | Ki te herehere i te tuku o te whenua, ki te whakatau ranei i etahi here ngawari ki runga ki te whenua i runga i ta te Kooti e whakaaro ai he tika, a, i runga i nga tikanga e page 6.gif) mau ake nei, ki te whakarereke ki te whakakore atu ranei i nga here: |
| (7.) | Ki te whakatau i nga tono whenua ko te putake o taua tono he tuku i mahia i mua atu, a muri ake nei ranei mahia ai, e tetahi Maori, me nga take katoa e tautohetia ana e etahi kai-tono: |
| (8.) | Ki te whakamana i te tuku whenua e mahia ana e tetahi Maori: |
| (9.) | He arai i te tangata kia kaua ia e whakakino e whakahaere tikanga ranei ki runga ki tetahi whenua e mau ana i roto i tetahi tono ki te Kooti: |
| (10.) |
Ki te whakatau i te tikanga o tetahi whenua i whakataua nei e te Kooti i mua heoi kau nei te tuku kua eke ki runga he riihi he mokete, he whakaaetanga ranei mo te hoko, kaore ano kia utua te moni o te hoko, he mea kia kitea mehemea ranei i meingatia kaore ranei i meingatia e te Kooti Whenua Maori i te whiriwhiringa i nga take i te wawahanga ranei o taua whenua, e te tangata, e nga tangata ranei i whakaarohia nona no ratou ranei taua whenua (ahakoa he iwi, he hapu, he wahanga ranei no tetahi iwi, hapu ranei, he tangata motuhake kotahi, he tokomaha ranei nga tangata motuhake, te tangata nga tangata ranei e whakaarohia ana nona no ratou ranei te whenua) kia puritia e te tangata e nga tangata ranei e whakaarohia ana nona, no ratou ranei te whenua i runga i te tikanga tiaki mo etahi Maori kaore nei i whakaurua o ratou ingoa ki roto ki te tiwhikete o taua whenua; a ki te whakatau hoki ko wai ma nga Maori, mehemea tena ano etahi e tika ana kia whakawhiwhia ratou ki nga painga o te whenua e tiakina peratia ana; me te whakahau kia whakaurua aua Maori ki te pukapuka whakamana take, ratou tahi me nga tangata i kiia ko ratou te hunga whaitake, kia uru ranei hei whakakapi i era, a mo runga mo enei tikanga ka ahei te whakakore te whakarereke ranei i te pukapuka whaitaketanga ki te whenua, me te whakaputa i te Karauna karaati hou, tetahi atu pukapuka whaitaketanga hou ranei e tika ana kia mahia:
Engari kaua e whakahaerea e te Kooti tenei mana ona kia putu ra ano i te Kawana i roto i tona Kaunihera tana kupu whakahau kia peratia.
Kaore e whai mana te ota a te Kooti i whakaputaina i runga i nga ritenga e mau ake nei kia pau ra ano nga ra tekau ma wha e takoto ana taua mea i te aroaro o nga Whare e rua o te Runanga Nui, mehemea ra kei te noho huihui te Runanga Nui i taua wa; a mehemea kaore i te tu, heoi me waiho kia pau ra ano nga ra tekau ma wha i muri iho i te ra e tu ai ano te Runanga Nui.
Engari e kore tenei wahanga tekiona e whai mana ki runga ki tetahi whenua rahui Maori kua tukua, ka tukua ranei, ki raro ki te mana o te Kai-tiaki mo te Katoa i raro i nga tikanga whakahaere o "Te Ture Whakatau Rahui page 7.gif) o te Tai Hauauru, 1881," o "Te Ture Whenua Rahui Maori, 1882," me "Te Ture Whenua Rahui Maori i te Tai Hauauru o te Waipounamu me Whakatu, 1887," kaua hoki e pa ki nga whenua raupatu kua karaatitia, kua whakaaetia ranei kia karaatitia e te Karauna i raro i te mana o tetahi Ture, kaua hoki e pa ki nga whenua kua hokona tikatia, kua tukuna kua whakawhitia ranei i mua tetahi paanga hea ranei o roto:
|
| (11.) | Ki te whakarite i te nui o te moni reti e tika ana kia utua ki ia tangata, ki etahi ranei o ratou, no ratou te whenua e riihitia ana, me te whakakore, whakarereke, whakariterite ranei i nga tikanga i whakaurua, e uru ana ranei ki roto ki tetahi riihi e pa ana ki tetahi wahanga ki etahi wahanga ranei ki katoa ranei o tetahi whenua: |
| (12.) | Ki te whakarite i te nui o nga moni e whakaarohia ana e tika ana kia utua, hui atu ki nga utu mo nga roia, kia puta atu ranei ki tetahi tangata e tae atu ana ki te aroaro o te Kooti i runga i tetahi whakahaerenga whakawa; a i te wa i paingia ai i te whakahaerenga o taua whakawa ki te whakahau kia whakatakotoria e tetahi hunga e tu ana ki te whakawa tetahi moni hei punga mo te utunga i nga moni whakahaere, a ka whaimana te Kooti ki te whakahaere i te tikanga mo taua moni i runga i ta te Kooti e whakaaro ai e tika ana: a |
| (13.) | Ki te whakahau i te tangata, ehara nei i te Kai-tiaki mo te Katoa, i whakaturia i mua ka whakaturia ranei a muri ake nei hei kai-tiaki mo te whenua o tetahi Maori, ki te tuku mai i tetahi kaute whakaatu i tana whakahaerenga o tana mahi tiaki, a i runga i te kimihanga me te tirotiro-hanga o taua kaute e te Kooti, ahakoa i tonoa kaore ranei i tonoa tetahi tangata mohio ki te mahi whika hei kai-awhina mo te Kooti i runga i taua tirotirohanga, ki te whakahau kia utua e te kai-tiaki pera tetahi moni pera etahi moni pera ranei, ki te tangata pera, ki nga tangata pera ranei, i runga i nga tikanga e whakaarohia ana e tika ana. |
| (14.) | I runga i te mana kua whakaaturia ake nei, ki te whaka-puta ota hei whakawhiwhi i te tangata ki te whenua ana kitea e tika ana ia ki taua whenua, a ki te mahi hoki i nga mea katoa e tika ana kia mahia kia tino tutuki ai nga mana whakahaere kua hoatu nei ki te Kooti e tenei Ture. |
|
.jpg)
