Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

New Zealand: Acts affecting Native Lands, 1886, 1888-91 and 1894-95

Wahi I. — Whakamaramatanga

Wahi I.
Whakamaramatanga.

2.Koia nei te whakamaoritanga o nga kupu i raro nei mehemea kaore e rereke ana te hangai i nga tikanga o tenei Ture, ara:—
  • "Tuku" tona tikanga he tukunga i runga i te hoko, i te riihi, i te whakaaetanga, i tetahi atu ritenga tuku ranei, tuku tuturu, tuku kau atu ranei mo tetahi wa, tuku ranei i runga i te mokete, riana nama ke atu ranei e whakataua ana ki runga ki te whenua:
  • "Kooti Whakawa Tuarua" tona tikanga ko te Kooti Maori Whakawa Tuarua, e whakaturia ana i raro i tenei Ture:
  • "Tono whakawa tuarua" tona tikanga he tono whakawa tuarua ki taua Kooti:
  • "Mapi whai mana" tona tikanga he mapi kua whakamana e te tino Kai-ruri o tetahi takiwa hei mapi tika i runga i nga whakahaerenga o nga Ture Whakawhiti Whenua:
  • "Tumuaki Kai-whakawa" tona tikanga ko te Tumuaki Kai-whakawa o te Kooti Whenua Maori:
  • "Kai-tono" tona tikanga ko te tangata e ki ana kua riro he whenua he wahi whenua ranei, tetahi whai paanga ranei, hea ranei, i a ia i runga i tetahi tikanga tuku:page 2
  • "Kooti" tona tikanga ko te Kooti Whenua Maori:
  • "Karauna karaati" e uru ana ki tenei kupu nga tiwhikete i raro i "Te Ture Whakawhiti Whenua, 1870," me "Te Ture Whakawhiti Whenua, 1885":
  • "Komihana" tona tikanga ko te Kai-whakawa tuturu o te Takiwa, i whakaturia hei Komihana i raro i tenei Ture:
  • "Whakamana i tetahi tukunga" tona tikanga he whakatau, i runga i te uiuinga i roto i te Kooti e puare ana ki te katoa, kei te rite te tuku ki ta te ture i whakatakoto ai mo nga tuku a nga Maori, a kua ata utua kua ata hoatu ranei te moni i whakaritea:
  • "Ota whakamana" tona tikanga he ota i whakaputaina i runga i taua uiuinga:
  • "Whenua e puritia ana i raro i nga ritenga Maori" tona tikanga he whenua e puritia ana e nga Maori i raro i o ratou tikanga Maori i mua tata atu i te mananga o tenei Ture, kua whakataua nei e te Kooti e tetahi atu hunga whaimana ranei nga tangata no ratou te whenua:
  • "Tiiti" e uru ana ki tenei kupu tetahi pukapuka whakama-haratanga, tetahi tuhituhinga ranei i mahia i raro i nga tikanga o te ture e mana ana i taua wa i mua atu i muri mai ranei i te mananga o tenei Ture, e kiia ana e meatia ana ranei hei whakaoti i tetahi tuku, ahakoa ma te rehitatanga e tino oti ai taua tuku kaore ranei:
  • "Kai-Rehita Takiwa Whenua" tona tikanga ko te Kai-Rehita Takiwa Whenua mo te takiwa e takoto ai te whenua:
  • "Pakeha" tona tikanga, he tangata ehara nei i te Maori:
  • "Hawhe-kaihe" e uru ana ki tenei kupu te uri o te Hawhe-kaihe:
  • "Kai-whakawa" tona tikanga he Kai-whakawa no te Kooti hui atu ki te Tumuaki Kai-whakawa me te Komihana kua whakaturia i raro i te tekiona whitu o tenei Ture.
  • "Whenua" tona tikanga he whenua i roto i te koroni (ehara nei i te whenua Maori) e puritia ana e te Maori, e te Maori ratou tahi ranei ko te Pakeha ahakoa pehea te take paanga ki te whenua, hui atu ki te wahi ki te mana ki te paanga ranei i roto i te whenua:
  • "Te Ture Whakawhiti Whenua" tona tikanga ko "Te Ture Whakawhiti Whenua, 1885," me nga ture whakatikatika i taua ture:
  • "Minita" tona tikanga, ko te Minita mo te Taha Maori:
  • "Mokete" e uru ana ki tenei kupu te moni te nama ranei kua eke ki runga ki te whenua:
  • "Maori" tona tikanga he tangata Maori no Niu Tireni hui atu ki nga hawhe-kaihe me o ratou uri:
  • "Whenua Maori" tona tikanga he whenua i roto i te koroni e puritia ana e nga Maori i raro i o ratou tikanga, a kaore nei ano nga tangata e tika ana ki taua whenua i whakataua e te Kooti, e tetahi atu mana ranei i ata whakaturia hei whakatau:
  • "Ota" tona tikanga he ota i whakaputaina e te Kooti i runga i nga ritenga kua takoto i whakaritea i raro i tenei Ture, page 3i tetahi ritenga ranei i whakaaetia e te Tumuaki Kai-whakawa, a me whakatuturu e te ingoa o tetahi Kai-whakawa e te hiiri hoki o te Kooti:
  • "Tangata nona te whenua" e uru ana ki tenei kupu te tangata kua uru nei ia ki roto ki tetahi Karauna karaati, te tangata kua oti te rehita ko ia te tangata nona tetahi whenua i raro i te Ture Whakawhiti Whenua, te tangata e kiia ana ko ia te tangata nona te whenua i roto i tetahi memoriara, i roto ranei i tetahi tiwhikete ota ranei i whaka-putaina e te Kooti Whenua Maori, te tangata i rehitatia i roto i te Kooti i raro i nga tikanga o te tekau-ma-whitu o nga tekiona o "Te Ture Kooti Whenua Maori, 1867," te tangata kua kitea nei e tetahi Kooti whai mana e whai take ana ia ki nga painga e tiakina ana, te tangata ranei e tango ana i raro i tetahi wira kua whakataua ranei hei riiwhi mo te tupapaku nona te whenua:
  • "Wahanga whenua" "wahi" ranei, tona tikanga ko tetahi o nga wahanga o tetahi whenua i roherohea, o tetahi whenua Maori ranei i roherohea:
  • "Ota roherohe" tona tikanga he ota whakamutunga i mahia i runga i te roherohenga:
  • "Hunga" tona tikanga he tangata kotahi he tangata tokomaha ranei i tae nei ia ratou ranei ki te aroaro o te Kooti ki te tautoko ki te tawari ki te tiaki ranei i tona i o ratou paanga ranei ki tetahi tono, whakahaerenga ranei e mahia ana e te Kooti, e uru ana hoki ki tenei kupu nga Kai-tono katoa:
  • "Tangata" tona tikanga he tangata, ahakoa Maori ahakoa Pakeha, hui atu ki te kaporeihana:
  • "Whiu" e uru ana ki tenei kupu te tuku ki te whareherehere:
  • "Kua takoto" tona tikanga kua takoto i runga i nga ritenga whakahaere kua hanga i raro i tenei Ture:
  • "Rehita Tarewa" tona tikanga ko te Rehita tarewa i raro i nga tikanga o te Ture Whakawhiti Whenua:
  • "Rehitatanga," tona tikanga ana korerotia mo tetahi tiiti, ota, pukapuka ke atu ranei, e pa ana e meatia ana ranei kia pa ki tetahi take whenua, ka kiia he rehitatanga ki te Kooti Whenua Maori, he rehitatanga ranei i raro i nga Ture Whakawhiti Whenua, i raro ranei i "Te Ture Rehita Tiiti 1868," engari me ata whakahaere ano i runga i te ahua o te take ki te whenua e pangia ana e meatia ana ranei kia pangia e taua pukapuka:
  • "Kai-Rehita" tona tikanga he Kai-Rehita mo te Kooti hui atu ki te Teputi Kai-Rehita:
  • "Ota Whakatu kai-riiwhi" tona tikanga he ota kua whaka-putaina whakatau i te kai-riiwhi mo te tupapaku:
  • "Kai-Riiwhi" tona tikanga ko te tangata e tika ana i runga i nga ritenga Maori kia taka atu ki a ia te paanga o tetahi Maori ki tetahi whenua taonga ranei, a ki te kore e whai tikanga nga ritenga Maori ki runga ki taua meatanga ra, hei reira ka tu ko te tangata e tika ana i runga i nga ture o Niu Tireni:page 4
  • "Tumuaki-Kai-ruri" tona tikanga ina korerotia i roto i tenei Ture i roto ranei i tetahi ota o te Kooti ko te tangata e tu ana i taua wa hei Tumuaki Kai-ruri mo te koroni hui atu ki te Tumuaki Tuarua Kai-ruri.
  • "Kai-ruri" tona tikanga he kai-ruri e whiwhi ana i te tiwhikete tohu matauranga, he mea tuhi na te Tumuaki Kai-ruri:
3.Me ki kua "whakataua" te take paanga o tetahi tangata, o tetahi take paanga ki te whenua Maori, ki te whenua ranei, ki te wahi whenua ranei, ki te taonga ranei i raro i te ota e pa ana ki te meatanga pera, a me ki hoki kua" mana" te ota, ina:—
(a.)Pahure te wa e tika nei kia tukua te tono mo te whakawa tuarua a kahore i puta he tono pera i roto i te wa i whakaritea ra.
(b.)Mehemea i puta he tono whakawa piira, a kua pahure te wa hei whakaaturanga atu i nga take o te tono whakawa tuarua, a kaore i whakaaturia atu aua take; mehemea ranei i (c.) Puta te ota whakaotinga i runga i te whakawa tuarua.