Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

New Zealand: Acts affecting Native Lands, 1886, 1888-91 and 1894-95

Niu Tireni. Whakawa Mo Poututu

[ko te tohutoro i roto i te reo Pākehā]

page 47

Niu Tireni. Whakawa Mo Poututu.

He Ture hei whakatau i nga Take ki nga Poraka Whenua e mohiotia nei ko Poututu A, B, me C, Takiwa o Kihipane.

Notemea ka ara he whakawa i te Kooti Whenua Maori e tu ana i Kihipane hei whiriwhiri i nga take o etahi tangata, Maori, Pakeha, e mea nei ratou e whaipaanga e uru atu ana ki etahi poraka whenua e mohiotia nei ko Poututu A, B, me C, Takiwa o Kihipane: Notemea hoki e uru tahi atu ana ano etahi atu tangata e pangia ana ratou e taua whakawa, kaore ano nei kia tae atu ki te Kooti, he Pakeha etahi he Maori etahi, e whakahe ana i nga kereme a aua tangata i whaka-huatia tuatahitia ra, e ki ana hoki etahi e whaipaanga ana ratou i roto i etahi atu poraka e whakahuatia ra i tetahi tiiti o te rua tekau ma toru o Hune, tahi mano waru rau waru tekau ma rima, e huaina ana ikonei ko taua tiiti, i mahia i waenganui i a Wiremu Paraone o tetahi taha me Pahiwera Paaka o tetahi taha, e meingatia ana he taunaha kia mahia ai nga tikanga e whakahuatia ana i roto i taua tiiti i waenganui i a Wiremu Paraone me Pahiwera Paaka mo runga mo aua Poututu Poraka A, B, me C: Notemea hoki he mea pai kia whaimana taua Kooti ki te whakatau i aua putake katoa me nga kereme katoa e puta mai ana i aua mahinga e whakahuatia ra i roto i taua tiiti, kia mana ai ki te whakaputa ota whakahau, me te whakatau take whenua, e taea ai te whakatau aua tautohetohe mo te whaitaketanga ki te whenua, me nga moni nama, me nga kereme, me nga tono i waenga-aui i aua hunga e ki nei e whaipaanga e whaikereme ana ranei ratou:

Noreira ka meingatia hei Ture, e te Runanga Nui o Niu Tireni e noho huihui ana i roto i te Paremete, i runga ano hoki i tona mana, ara:—

1.Te Ingoa Poto o tenei Ture ko "Te Ture Whakawa mo Poututu, 1889."
2.Me whaimana te Kooti Whenua Maori ki te whiriwhiri, ki te whakatika, ki te whakatau i nga kaute moni katoa, i nga kereme, me nga take e tautohetia ana i waenganui i aua hunga, ahakoa Maori Pakeha ranei, e ki ana e whaitake ana ki tetahi o aua poraka whenua kua whakahuatia kua whakaaturia ra i roto i taua tiiti, kia mana hoki page 48ki te whakaputa ota whakatau me ana kupu whakahau e tika ana mo runga mo aua mahi, e taea ai hoki te whakatau nga take ki aua whe-nua e whakahuatia ra i roto i taua tiiti i runga i ta te Kooti i mahara ai he mea tika kia peratia, a ko aua ota me aua whakataunga me mana rawa me tino tuturu, a me mana hoki ki runga ki aua hunga me aua whenua; a e whakamana ana hoki ikonei taua Kooti ki te whakaputa, ota whakatau i nga tangata e kitea ana he tika ko ratou te hunga whaitake ki aua whenua whaipaanga ranei i roto i aua whenua i runga i ta te Kooti i kite ai he mea tika.
3.Ko nga ota whakatau katoa e whakatau ana i tetahi tangata whaitake mo tetahi o aua whenua, me mahi ano me whakaputa hoki pera ano me te huarahi e mahia ai nga whakataunga a te Kooti mo nga whakawa roherohenga whenua e whakahaerea nei e taua Kooti i raro ano i tona mana; a i te whakataunga me te whakaputanga o taua ota, ka whaimana te Kawana ki te whakaputa warati i raro i tona ringa hei whakahau i te Kairehita whenua o te takiwa e takoto ai taua whenua kia whakaputaina e ia he tiwhikete whaitaketanga ki te tangata kua puta nei ki a ia taua ota.
4.Kei te Kooti ano te whakaaro mo nga moni e pau ana i runga i nga mahinga i raro i tenei Ture, mana hoki e whakahau ma wai e utu, me utu ranei ki a wai o ratou o nga tangata e tae ana mai ki tona aroaro, a ka ahei hoki ki te tono atu ki aua tangata kia utua nga utu whakawa me era atu utu e tika ana kia utua ki te Kooti i roto i ana whakawa e whakahaerea ana i raro i tona mana.
5.I te mea kua puta he tiwhikite whaitaketanga i runga i te mana o tetahi ota whakahau i raro i nga tikanga o tenei Ture, ko era atu whaitaketanga ki taua whenua o mua atu, ahakoa i aua tangata ano i etahi atu tangata ranei, me kore rawa atu me tino mana kore rawa.